PATOMORFOLOGIA wykład 1 i 2 (2 i 9 X 00)

Patologia (makro):

• sekcje (autopsja)

• biopsja

• chirurgiczna

• fiberoskopia

• gastroskopia

• bronchoskopia

Materiał do badań pobieramy w 10% formalinie. Słoik nie musi być sterylny, bo to stężenie i tak zabija bakterie.

Patologia (mikro):

• histopatologia

• cytopatologia

• eksfoliatywna

• aspiracyjna (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa)

• histochemia

• cytochemia

• immunohistochemia

• immunocytochemia

• immunofluorescencja

• EM - TEM, SEM

Przyczyny niewydolności mięśnia sercowego:

1. infarctus myocardii - zawał

2. myocarditis - zapalenie

3. degeneratio myocardii - zwyrodnienie

Niewydolność lewej komory - insufficientia ventriculi sinistri cordis

Najważniejsze następstwa:

• zastój w płucach

• stwardnienie zastoinowe płuc

Następstwa:

→ venostasis pulmonum → induratio venostatica pulmonum

→ oedema pulmonum

Niewydolność LK może prowadzić do niewydolności PK.

Niewydolność LK - przyczyny:

1. ZZZ - zawał, zapalenie, zwyrodnienie

2. zwiększony opór, bo:

• nadciśnienie

• miażdżyca

• wady zastawki (wrodzone, nabyte - choroby reumatyczne, arteriosclerosis)

Tkanka martwicza jest krucha, może pęknąć. W zawale może pęknąć mięsień brodawkowy i obluzowuje się zastawka.

Może wystąpić równocześnie zwężenie i niedomykalność zastawek serca.

cor bovinum - serce wole, przerośnięte

hypertrophia excentrica - rozszerzenie komory

hypertrophia concentrica - przerost

U chorych na cukrzycę są zakrzepy przyścienne, odrywają się, jeśli są w tętnicy brzusznej to płyną do udowej, potem czopują naczynie, następuje martwica i gangrena.

aneurysma dissecans - tętniak rozwarstwiający

Zastój płuca prowadzi do obrzęku płuc, przyczyną zawał mięśnia sercowego LK (infarctus myocardii ventriculi sinistri).

oedema pulmonis jest następstwem ostrej niewydolności LK

venostatis chronica pulmonum → induratio venostatica (fusca) pulmonum (hemosiderosis pulmonum)

Przyczyna: stenosis ostii venosi sinistri (rheumatica)

Mikro: 1) rozszerzone kapilary + komórki wad sercowych (hemosyderynofagi)

2) fibrosis

1) + 2) = pogrubienie przegród międzypęcherzykowych!

Następstwa niewydolności PK:

• zastój w CUN

• powiększenie wątroby

• zastój w śledzionie

• zastój w nerkach

• zastój w nogach

PATOMORFOLOGIA wykład 3 (16 X 00)

Możliwości kompensacyjne PK są dużo mniejsze niż LK.

Niewydolność PK - zastoje w żyle głównej górnej i żyle głównej dolnej.

Przyczyny niewydolności PK:

1. insufficientia ventriculi sinistri cordis

2. choroby tkanki płucnej - cor pulmonale (serce płucne)

3. pierwotne choroby naczyń płucnych

4. zmiany zastawki pnia płucnego i zastawki trójdzielnej

Przyczyna w płucach → skutek w prawym sercu.

Następstwa niewydolności PK:

1. venostasis → hepatis, lienis, renum, cerebri

2. ascites (wodobrzusze, przesięki w jamie brzusznej, otrzewnej)

3. hydrothorax

4. anasarca extremitatum inferiorum

Anatomiczne wykładniki przekrwienia biernego:

1. oedema, ascites, hudrothorax, hydropericardium

2. cyanosis (sinica, dotyczy obwodowych części ciała)

3. gastritis catharalis, enteritis catharalis, bronchitis (catharalis venostatio)

4. erytrorrhagia

5. zmiany w wątrobie i płucach

Niewydolność mięśnia sercowego:

• ↓GFR

• ↑ADH, ↑ALD

• ↑H₂O

• hyperwolemia

Ascites - patogeneza:

1. Nadciśnienie w sinusoidach wątroby → przesięk do przestrzeni Dissego → do naczyń limfatycznych

2. Przechodzenie limfy przez torebkę wątroby do jamy otrzewnej

3. Hypoalbuminemia

4. Retencja Na⁺ i H₂O przez nerki

Venostatis hepatis - przyczyny:

1. Insufficientia sinistri dextri cordis

2. Syndroma Budd-Chiari (thrombosis venae hepaticae = zakrzepica żyły wątrobowej)

3. Pericarditis constrictiva (zaciskające zapalenie osierdzia → serce opancerzone)

Syndroma Budd-Chiari: Objawy:

hepatomegalia + ascites + dolor abdominus

występuje nagle → †

W przebiegu:

• policythemia vera (czerwienica prawdziwa)

• graviditas

• status post parum

• antykoncepcja doustna

• carcinoma hepatocellulare (i inne raki w jamie brzusznej)

Rzadko: infekcje, urazy

30% - idiopatyczny

Venostasis chronica, następstwa

↓

krwinkotoki → Hypoxia chronica → fibrosis

• necrosis

• degeneratio

• atrophia

Venostatis chronica hepatis

Heperaemia passiva hepatis, następstwa

↓

hepar moschatum

↓ ↓

atrophia centrilobularis necrosis centrilobularis

↓ ↓

hepar moschatum atropicum necrosis centralis, haemorrhagia hepatis

↓ ↓

induratio venostatica hepatis

↓

sclerosis („cirrhosis”) cardiaca hepatis

PATOMORFOLOGIA wykład 4 (23 X 00)

Przyczyny niewydolności LK:

1. sercowe

2. pozasercowe

coarctatio aortae = zwężenia aorty

1. pod przewodem Botala = podprzewodowe (infraductalis)

2. nad przewodem Botala = nadprzewodowe (supraductalis)

Coarctatio aortae infraductalis

• ductus arteriosus obliteratus (90%) (zamknięty)

• hypertensio arterialis membrorum superiorum

* aneurysmata arteriarum cerebri

• arteriosclerosis (proksymalnie)

• hypertrophia musculi ventriculi sinistri cordis

• krążenie oboczne (aa. intercostales)

* atrophia e compressione costarum (zanik z ucisku)

Nadciśnienia w górnej części ciała + miażdżyca = tętniaki (albo tętniak koła mózgu, albo zapalenie).

Coarctatio aortae supraductalis

• ductus arteriosus apertus (94%) (otwarty)

• cyanosis partis inferioris corporis

• insufficientia ventriculoris cordis

• hypertrophia musculi ventriculi (et atrii) dextri cordis

Przyczyny niewydolności PK:

1) Insufficientia ventriculi sinistri cordis

2) Choroby tkanki płucnej - cor pulmonale

3) Pierwotne choroby naczyń płucnych

4) Zmiany zastawki pnia płucnego i zastawki trójdzielnej

hepar moschatum - jak gałka muszkatołowa wygląda każdy zrazik, nie cała wątroba!

Nadciśnienie wrotne Przyczyny i skutki

Przyczyny

Pozawątrobowe (między wątrobą a sercem)

1. Insufficientia ventriculi dextri cordis

2. Syndroma Budd-Chiari (thrombosis venae hepatis)

3. Pericarditis comstrictiva

Śródwątrobowe

1. Cirrhosis hepatis

2. Schistosomiatis

Przedwątrobowe

1. Thrombosis venae portae

Następstwa

ascites

krążenie oboczne:

• varices oesophagi

• caput Medusae

• varices haemorrhoidales

splenomegalia

encephalopathia

Thrombosis venae portae - Przyczyny

1. Sepsis peritonealis

appendicitis / diverticulitis (zapalenie uchyłków) → phlebitis → thrombosis

2. Pancreatitis → thrombosis v. lienalis → thrombosis v. portae

3. Thrombosis post operationem regionis abdominalis

Occlusio venae portae - Przyczyny

1. Thrombosis

2. Metastases carcinomatosae ad lymphonodos

3. Invasio carcinomatosa (carcinoma hepatocellulare, metastases)

PATOMORFOLOGIA wykład 5 (30 X 00)

Są raki, które lubią wrastać do żyły, m.in. carcinoma hepatocellulare i rak nerek.

Pęknięcie żylaków przełyku oznacza śmierć, ale pęknięcie żylaków odbytu nie.

Zespolenia między układem żyły wrotnej a układem żył głównych:

1. zespolenia przełykowe * ż. żołądkowa lewa

2. zespolenia odbytnicze * żż. odbytnicze górne

3. zespolenia pępkowe * żż. pępkowe

4. zespolenia zaotrzewnowe czyli ścienne

Ad. * zespolenia przełykowe

vv. phrenicae → v. cava inf.

*

v. portae ← ż. żołądkowa lewa

*

vv. oesophagae inf. → v. azygos & hemiazygos → v. cava sup.

Jedną z przyczyn zgonu w marskości wątroby jest pęknięcie żylaka przełyku.

Ad. * zespolenia odbytnicze

v. messenterica inf. ← żż. odbytnicze górne → vv. rectales med. & inf.

↓

v. iliaca inf.

↓

v. cava inf.

Ad. * zespolenia pępkowe

v. portae ← żż. przypępkowe → żż. skórne okołopępkowe

↓ ↓

v. subclavia v. epigastrica superficialis

↓ ↓

v. cava sup. v. cava inf.

Ad. * zespolenia zaotrzewnowe = zespół Retziusa

v. portae ← vv. messentericae inf. & sup. (żż. ścian jelit zlepionych ze ścianą brzucha)

ZESPOLENIA

1. 
   Przełykowe v. cava sup., v. cava inf.

2. Pępkowe

3. 
   Odbytnicze v. cava inf

4. Zaotrzewnowe

Główne następstwa nadciśnienia wrotnego:

• ascites

• krążenie oboczne

• splenomegalia

• encephalopathia hepatica

Syndroma venae cavae inferioris - zespół żyły głównej dolnej

aneurysma aortae

ucisk z zewnątrz

lymphoma malignum (chłoniak złośliwy)

naciekanie

carcinoma renis

zatkanie

thrombus v. femoralis

1. Anasarca extremitatum inferioris

2. Rozszerzenie powierzchownych żył brzucha

Syndroma venae cavae superioris - zespół żyły głównej górnej

aneurysma aortae

compressio

carcinoma bronchogenes (rak odoskrzelowy płuca)

neoplasma carcinoma oesophagi

lymphoma malignum

1. Rozszerzenie żył głowy i szyi

2. Sinica głowy, szyi, górnej części klatki piersiowej

COAGULUM (CRUOR) - skrzep

• elastyczny

• gładki

• nie przyczepiony

• odlew naczynia

THROMBUS - zakrzep

• kruchy

• chropowaty

• przyczepiony

Przyczyny uszkodzenia śródbłonka:

• uraz

• arterioslerosis

• infarctus myocardii

• phlebitis

• venostasis (niedotlenienie)

• nadtlenki lipidów

Zwolnienia prądu krwi i wiry:

1. Uniemożliwia rozcieńczenie i usunięcie protokoagulantów

2. Niszczy laminarny przepływ (płytki się przyklejają)

3. Niszczy same płytki

Przyczyny zmiany składu krwi:

składniki - wstrząs

morfotyczne - operacja

i humoralne - czerwienica (policythaemia vera)

- carcinoma pancreatis

Thrombus - miejsca podatne

aa. coronarie (arteriosclerosis, biffurcatio)

aa. cerebri

aa. femorales

aneurysma (cor, aorta)

auricula cordis

PATOMORFOLOGIA wykład 6 (6 XI 00)

Thrombus - miejsca podatne:

• gałązki głębokie v. femoralis

• plexus prostaticus, cranialis

• sinus durae matris

• vena portae

• vena hepatica

Losy zakrzepu

1. oderwanie → zator (embolia)

2. wtórne zakażenie → rozmiękanie → embolia septica

3. organisatio (najlepiej)

4. recanalisatio

5. rozpuszczenie niezakażone

Materiał zatorowy

wewnątrzustrojowy pozaustrojowy

1. ZAKRZEP ODERWANY 99% 1. tłuszcz - embolia adiposa

2. komórki tłuszczowe 2. powietrze - aeroembolia

• szpikowe 3. bakterie

• wątrobowe 4. pasożyty

• nowotworowe 5. grzyby

Zatory mózgowe

SKĄD?

• skrzepliny - zastawkowe (zastawka mitralna)

- przyścienne

• zawał

• migotanie przedsionków

• bakteryjne zapalenie wsierdzia

• blaszki miażdżycowe i masy ateromatyczne (tętnic doprowadzających krew do mózgu)

• układ żylny (gdy są patologiczne połączenia jam serca)

DOKĄD? → tt. mózgu środkowe

Tętnice anatomicznie końcowe

• nie mają żadnych połączeń z innymi

• a. lienalis

• a. cerebri anterior, media, posterior

• a. retinae media

Tętnice czynnościowo końcowe

• fizycznie nie są końcowe, ale kolaterale są tak cienkie, że w razie zamknięcia t. głównej nie są w stanie przejąć funkcji

• tt. wieńcowe serca

• tt. krezkowe górna i dolna

• tt. udowa, uda głęboka, kolanowa

Infarctus - anaemicus (cor, lien, ren)

- haemorrhagicus (pulmo)

Zawału nie ma tam, gdzie bardzo dobre unaczynienie:

1. tarczyca

2. język

3. pęcherz moczowy

4. prącie

5. macica

6. mięśnie szkieletowe

Czynniki osobnicze pogłębiające lub osłabiające wrażliwość na zawał:

1. wrażliwość tkankowa - mózg

2. stan tkanek (tkanka czynna, ochłodzenie)

3. architektura naczyń (liczne połączenia +, tętnice końcowe, podwójne ukrwienie)

4. czas

5. stan naczyń (dzieci, arteriosclerosis)

Cor - niedobór tlenu - przyczyny:

• 
  psychiczne czynnościowe

• 
  nikotyna ZWĘŻENIE

organiczne ŚWIATŁA

• 
  arteriosclerosis

- thrombus (częste)

- embolia (b. rzadkie)

• krwotoki do ściany naczyń wieńcowych ↓ dopływu tlenu

• zapalenie naczyń wieńcowych - niedokrwistość

• lues - niedotlenienie

• lupus ↑ zużycie tlenu

• periarteritis nodosa - przerost mięśnia sercowego

Zwężenie światła to czynnik decydujący.

↓ dopływu tlenu i ↑zużycia to czynniki wspierające.

Infarctus myocardii - postacie:

1. podwsierdziowy → †, thrombus parietalis

2. śródsierdziowy → niewydolność mięśnia, tętniak

3. podnasierdziowy → pericarditis, epistenocardiaca

4. całej ściany → ruptura, niewydolność mięśnia, †

PATOMORFOLOGIA wykład 7 (13 XI 00)

Tworzenie się zawału

1. przekrwienie bierne

2. niewydolność czynnościowa komórek

3. degeneratio parenchymatosa

4. zniszczenie lizosomów → enzymy → proteoliza

5. martwica

6. inflammatio

Następstwa zawału:

• zgon (wstrząs)

• insufficientia cordis (godziny, dni, lata)

• ruptura cordis → tamponada

• aneurysma cordis →

• thrombi → emboliae (a. cerebri media)

• pericarditis fibrinosa

1. adhaesiones

2. pericarditis epistenocardiaca (zaciskające)

Losy zawału:

• organisatio

• calcificatio (nawapnienie)

• emollitio (rozmiękanie)

• aseptica

• suppuratio (ropienie)

• sequestratio (wyosobnienie)

⅓ zawałów przebiega bezobjawowo.

Tętniak:

1. aneurysma verum = tętniak prawdziwy - uwypuklenie dotyczy 3 warstw ściany tętnicy

• a. congenitum (wrodzony)

• a. acquisitum (nabyty)

• aneurysma spurium = tętniak rzekomy - ścianę tętniaka tworzy tkanka łączna (brak 3 warstw)

Makroskopowo:

1. sacciforme = workowaty

2. fusiforme = wrzecionowaty

3. cirsoides = kędzierzawy

4. dissecans = rozwarstwiający

5. „Berry” = jak owoc maliny

6. arteriovenosum = tętniczo-żylny (rzekomy, łączy tętnicę z żyłą)

A. spurium - przyczyny:

1. trauma → nóż, kula, szkło, pies

2. chirurgia → arterotomia, przeszczepy

A. congenitum

1. syndroma Mariani (strukturalny defekt kolagenu)

2. „berry” < 1-1,5 cm




Najczęściej w tętnicy mózgu przedniej i gałęzi łączącej przedniej.

Tętniaki „Berry”:

• wrodzone, ale nie występują u noworodków

• często razem z degeneratio polycystica renum

• brak ciągłości błony sprężystej wewnętrznej i warstwy mięśniowej błony środkowej ściany tętnicy

(tętnice mózgu nie mają błony sprężystej zewnętrznej)

Objawy:

• nagły, ostry ból głowy

• utrata świadomości u 50%, u reszty ponowny epizod

Haemorrhagia subarachnoidealis (skutek tętniaka)

Przyczyny: ruptura aneurysmatis

• 
  berry a. 95% (wrodzony)

• a. arterioscleroticum (fusiforme)

• a. mycoticum

• a. traumaticum

Nagłe zmiany ciśnienia: sex, wc, ciężary, trąbka

Pęka podstawa tętniaka:

nagły, ostry ból głowy → utrata świadomości → 50% †

→ OK → ruptura → †

A. acquisitum - przyczyny:

1. arteriosclerosis

2. medionecrosis cystica (aortae)

3. syphilis (Lues)

4. polyarteritis nodosa

5. stenosis arteriae

6. infectio (a. mycoticum)

7. trauma

A. aortae - przyczyny:

• arteriosclerosis

• medionecrosis cystica

• lues

• trauma

A. arterioscleroticum aortae

• ♂ > 50, 50%, ↑RR

• a. abdominalis (między tętnicami nerkowymi a bifurcatio aorty)

• a. iliaca communis

Następstwa (objawy):

1. Ruptura → haemorrhagia

2. Compressio → ureter, v. cava inf.

3. Erosio vertebrae (atrophia e compressione)

4. Occlusio (thrombi)

5. Emboliae

6. Tumor (diagnostyka różnicowa)

50% tętniaków > 6cm → Ruptura

A. dissecans

• typ A (proksymalny), typ B (dystalny)

• ryzyko † = 35% w ciągu 15 min.

• ♂:♀ = 3:1, najczęściej 40-60 r.ż., nadciśnienie

Patogeneza:

• medionecrosis cystica (zmiany myksoido-torbielowate)

• ↑RR → pęknięcie błony wewnętrznej → a. dissecans

Pęknięcie tętniaka = ↑RR

Zawał m .sercowego = ↓RR

PATOMORFOLOGIA wykład 8 (20 XI 00)

Zmiany wsteczne

Uszkodzenie komórek:

odwracalne nieodwracalne

- zmiany wodniczkowe - necrosis

- stłuszczenie - apoptosis

Zaburzenia przemiany tłuszczowej:

• otłuszczenie (liposis, adiposis, lipomatosis)

• nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej

• ogólne = obesitas (adipositas)

miejscowe: - fizjologiczne

- patologiczne

• stłuszczenie (steatosis)

• nagromadzenie tłuszczów prostych (TG) w komórkach miąższowych

Otłuszczenie miejscowe:

• fizjologiczne

• szpik

• grasica

• węzły chłonne

• patologiczne

• serce

• trzustka

Otłuszczenie serca:

1) cor adipetectum (proste) 2) adipositas cordis (zwyradniające)

tkanka tłuszczowa pokrywa mięśniówkę tkanka tłuszczowa wpycha się pomiędzy włókna mięśnia

(granica prosta)







epicardium











tkanka tłuszczowa




myocardium

Stłuszczenie (steatosis):

- myocardii

- hepatis

- musculorum

- renum

Steatosis myocardii:

1. focalis (ogniskowe) 2) diffusa (rozlane)

cor tigrinum np. w myocardium diphterica

na ogół w niedokrwistościach

(niedotlenienie)

Steatosis hepatis

1. hepar moschatum (stłuszczenie na obwodzie zrazika)

2. hepar anserinum (gęsia)

Przyczyny:

• nadużywanie alkoholu

• toksyny

• niedożywienie

• cukrzyca

• otyłość

• niedotlenienie

Syndroma Reye

zmiany: * steatosis → hepatis

→ musculorum

→ renum

→ myocardii

* encephalopathia (oedema)

kto: dzieci poniżej 9 lat, większość poniżej 4 lat

kiedy: 3-5 dni po infekcji wirusowej

p-ny: wirus + aspiryna

przebieg: ¾ OK, ¼ zgon

Nadmierne gromadzenie się cholesterolu i estrów cholesterolu:

• blaszki miażdżycowe

• xanthoma (w hyperlipidemii)

• cholesterolosis mucosae vesicae felleae

• zapalenia i martwice (fagocytoza CH z błon martwiczych komórek)

Zmiany adaptacyjne wzrostu i różnicowania

Atrophia (zanik): ↓ objętości komórek

Hypertrophia (prze rost): ↑ objętości komórek

Hyperplasia (rozrost): ↑ liczby komórek

Metaplasia: zmiana typu komórek

Hyperplasia i hypertrophia ↑ objętości narządu

Hyperplasia: Hypertrophia:

↑ liczby komórek ↑ objętości komórek

mitozy + mitozy -

↑ syntezy DNA ↑ syntezy składników komórki

fizjologiczna: pokwitanie

1. hormonalna: sutek, macica (ciąża) 1. hormonalna: macica w ciąży

2. kompensacyjna: po częściowej 2. adaptacyjna: mięśnie poprzecznie prążkowane

hepatoktomii (mięsień sercowy, mięśnie szkieletowe)

Hyperplasia pathologica:

Hormony

Czynniki wzrostu → endometrium:

h. simplex (rzadko)

h. adenomatosa sine atypia (5%, przemiana zwłaszcza w gruczolakoraka)

h. adenomatosa cum atypia (20-30%, h. atypica)

→ tkanka łączna: gojenie się ran

→ skóra: brodawki wirusowe



Hyperplasia + hypertrophia:

• macica w ciąży

estrogeny → ER, jądro miocytu → ↑ syntezy białek mięśniowych

• komórki Kupfera w hepatitis acuta

Hypertrophia: mięśnie poprzecznie prążkowane:

serce: ↑RR, wada zastawkowa

mm. szkieletowe: ↑ praca

1) Mięśnie szkieletowe:

Przyczyny: ↑ praca, ↑ czynność

↑ stymulacja hormonalna

Sygnały: serce: → mechaniczne (rozciąganie)

→ troficzne (czynniki wzrostu)

Skutek: ↑ synteza białek i miofilamentów

↑ ekspresja białek płodowych w miocytach

Czynniki ograniczające ciągły przerost:

• za mało krwi / duże włokna

• 
  upośledzenie funkcji miofilamentów miocytoliza

• upośledzenie syntezy białek utrata miofibryli

• zmiany cytoszkieletu

2) Mięsień sercowy

h. concentrica (sam mięsień)

h. excentrica (przerost i rozszerzenie komory)

kardiomiocyty: 15 μm → 25 μm

↓ gęstość kapilarów

↑ odległości między naczyniami włosowatymi

odkładanie tkanki łącznej między kardiomiocytami

hypertrophia myocardii → infarctus cordis

zmiana geometrii, struktury i składu (komórki i substancji międzykomórkowej) serca



zmiany 1. ↓ kapilary / miocyty, ↑ liczby sarkomerów mechanizmy

strukturalno 2. ↑ tkanki łącznej adaptacyjne

białkowe: 3. ↑ syntezy białek, czasem i szkodliwych

PATOMORFOLOGIA wykład 9 (27 XI 00)

Hypertrophia myocardii - mechanizmy kompensacyjne

przerost mięśnia → rozszerzenie komór i przedsionków → rozciągnięcie sarkomerów → przerost mięśnia

↑ zapotrzebowanie metaboliczne (O₂)

↑ siły skurczu → ↑SV

Czynniki wpływające na zapotrzebowanie na O₂:

1. masa mięśnia

2. napięcie ściany

3. częstość skurczów na minutę

4. kurczliwość mięśnia

Atrophia (zanik)

↓ objętość (rozmiary) komórek

↓ objętość (rozmiary) tkanek lub narządów

Mechanizmy: ↓ syntezy białek lub ↓ katabolizmu białek lub ↓ syntezy i katabolizmu białek

Wpływ hormonalny: insulina, TSH, glukokortykoidy, prostaglandyny

Atrophia: ↓ ilości (liczby) strukturalnych składników komórki, np. mitochondriów, miofilamentów, ER

Zanik z:

1) bezczynności (ex inactivitate) np. noga w gipsie

2) ucisku (ex compressione) np. żebra w coarctatio aortae (typ podprzewodowy)

3) wyniszczenia (ex inanitiare) np. głód, carcinoma oesophagi, kacheksja (skrajne wyniszczenie)

4) uszkodzenia unerwienia np. choroba Heinego-Medina, neurony motoryczne

5) zmniejszenia stymulacji hormonalnej np. jajniki po menopauzie

6) starszy (a. senilis) np. cerebri (niedokrwienie)

Atrophia:

1. simplex (zmniejszenie komórek, kształt zachowany)

2. fusca (najczęściej w mięśniu sercowym)

3. fibrosa (tkanka łączna)

4. lipomatosa (tłuszczakowaty, rozrost w mięśniach)

5. excentrica (narząd tej samej wielkości lub większy, np.: kamień w nerce, hydronephris, zwężenie moczowodów, zrzeszotnienie kości)

Metaplasia - zmiana jednego typu dojrzałej tkanki na inną, również dojrzałą.

(nabłonkowej, mezenchymalnej)

Nabłonek gruczołowy → nabłonek wielowarstwowy płaski

1. oskrzela (papierosy, ↓ wit. A)

2. szyjka macicy

carcinoma (ca) plano epitheliale = rak płaskonabłonkowy, rak taki ma obraz, z jakiego nabłonka powstaje

Nabłonek wielowarstwowy płaski → nabłonek gruczołowy

1. przełyk Barreta

AdCa = adenocarcinoma = gruczolakorak

tkanka łączna włóknista → tkanka chrzęstna, kostna

Patogeneza:

• ze stem cells (nabłonek)

• niezróżnicowane komórki mezenchymatyczne (tkanka łączna)

Czynniki:

• witaminy (retinoidy, z wit. A: regulatory wzrostu i różnicowania)

• czynniki wzrostu

• związki chemiczne

Dysplasia - epithelii (stan przedrakowy!!!)

mesenchymales

proliferacja + zmiany: kształtu/wielkości/organizacji komórek


Agenesia - brak zawiązka narządu brak narządu

Aplasia - zawiązek narządu jest, ale nie rozwinięty


Hypoplasia - narząd nie osiąga prawidłowej wielkości niedorozwinięcie narządu

Involutio - zanik fizjologiczny

PATOMORFOLOGIA wykład 10 (4 XII 00)

APOPTOZA

(gr. apoptosis, opadanie liści z drzew)

Cechy morfologiczne komórek apoptotycznych:

• mniejsze o nieregularnym kształcie

• kondensacja chromatyny (hiperchromazja DNA) jądro ciemniejsze w hematoksylinie, jaśniejsze w barwieniu fluorescencyjnym

• brak ziarnistości chromatyny

• fragmentacja jądra komórkowego (karryorhexis)

• uwypuklenia błony komórkowej

• obecność ciałek apoptotycznych

• organella komórki niezmienione

Apoptoza w warunkach fizjologicznych:

• obumieranie komórek w trakcie embriogenezy

• inwolucja

• apoptoza komórek endometrium w cyklu miesiączkowym

• atrezja pęcherzyków Graafa np. po menopauzie

• zanik prostaty po kastracji

• zmiany w sutku po zakończeniu karmienia

• apoptoza komórek nabłonka jelitowego

Apoptoza w warunkach patologicznych:

• apoptoza komórek nowotworowych

• apoptoza neutrofili w zapaleniach ostrych

• apoptoza limfocytów B i T w niedoborach cytokin

• apoptoza cytotoksyczna limfocytów T w odrzucaniu przeszczepów

• apoptoza komórek miąższowych przy niedrożności przewodów wyprowadzających (trzustka, ślinianki, nerki)

• ciałka Councilmana w hepatitis viralis

• w odpowiedzi na uszkodzenie wywołane napromienianiem, CHTH (chemoterapią), niedotlenieniem (niskie stężenie, wysokie wywoła nekrozę)

Choroby związane z apoptozą i ↑ przeżyciem komórki (dłuższym):

• nowotwory złośliwe

• choroby autoimmunologiczne

Choroby związane z apoptozą i ↓ przeżyciem komórki (krótszym):

• choroba degeneracyjna UN

• choroby wywołane niedotlenieniem (infarctus myocardii, najpierw apoptoza, potem nekroza)

• deplecja limfocytów T (AIDS)

Zmiany biochemiczne i molekularne w komórkach apoptotycznych:

- promotory (bax)

----------------------- (zwiększenie stosunku)

inhibitory (bcl-2)

• zmiany w mitochondriach:

• ↓ potencjału mitochondrialnego

• uwolnienie cytochromu C → aktywuje nieodwracalnie enzymy kaspazy

• ↑ Ca²⁺ (uciekają z mitochondriów)

• utrata asymetrii fosfolipidów w błonie komórkowej

• aktywacja kaspaz:

• caspases = cysteine-dependent aspartate specific proteases

• proteoliza „death substrates” np. PARP

• aktywacja endonukleaz odpowiedzialnych za fragmentację DNA

• fragmenty (300-50 kB)

• fragmenty wielkości nukleosomów (180-200 bp)

• aktywacja transglutaminaz

uszkodzenie DNA komórki:

→ aktywacja genu p53

→ produkcja białka p53 (normalnie to białko zatrzymuje komórkę w cyklu = „policjant molekularny = strażnik genomu komórki”)

→ gdy za dużo p53, to komórki zatrzymują się w cyklu, aby móc naprawić DNA, aby go nie powielać → czasem naprawa jest niewykonalna, trzeba zniszczyć złe DNA

→ p53 odpowiada za syntezę białka bax

→ bax wchodzi do mitochondriów

→ tworzą się kanały w błonie mitochondrialnej)

→ ↓ potencjału mitochondrialnego

→ wpływ na istniejące już kanały (dotychczas zamknięte)

→ otwiera się megakanał

→ ucieka Ca²⁺ i cytochrom C i H₂O oraz inne czynniki aktywujące kaspazy

→ proteoliza różnych składników komórki (białek cytoplazmy i jądra) np. polimerazy

bcl-2 (xe) hamuje wejście komórki w apoptozę

Apoptozę mogą wywołać:

• zmiany w DNA, ↑p53

• napromieniowanie, toksyny, wolne rodniki

• otoczenie bez hormonów i czynników wzrostu

• czynniki działające na receptory bezpośrednio w błonie komórkowej

• cytotoksyczne limfocyty T

• wydzielają perforyny, powstają kanały w błonie, tędy granenzym, aktywator kaspaz

Wykrywanie:

• cytometr przepływowy

• badanie natężenia fluorescencji (wzbudzanie laserem)

• szybkość bardzo duża (10 tys. kom/s)

• laserowy cytometr skaningowy

• komórki na szkiełku podstawowym

Barwniki:

• Rh123 (rhodamina)

• akumuluje się w mitochondrium (zależy od potencjału: ↑pot. = ↑Rh)

• intensywne świecenie

• apoptoza: ↓pot. = ↓Rh = ↓świecenie

• JC1

• akumuluje się w mitochondrium (normalnie zielony)

• agregacja - pomarańczowy

• apoptoza: nie agreguje, zielony

• DiOC₆(3)

• apoptoza = mniejsza akumulacja

• komórki „późnoapoptotyczne” akumulują go więcej (pomarańczowy)

Badanie zawartości DNA w komórkach: histogram

W apotozie endonukleazy, świeżo pocięte DNA wypłukiwane, mniej DNA.

Utrata asymetrii fosfolipidów:

• fosfatydyloseryna normalnie tylko w błonie wewnętrznej

• w apoptozie na zewnątrz

• substancje wykazujące powinowactwo do fosfatydyloseryny to np. anepsyna

• anepsyna to fluoresceina: zielone świecenie

Fragmentacja DNA:

• oligonekluazy

• na żelu charakterystyczny obraz drabiny (w martwicy przypadkowa fragmentacja)

• BrdUTP przyłącza się do fragmentów (tam, gdzie pęknięcia)

• + przeciwciała + fluorescencja → widać

Czasami zdarzają się fałszywe komórki apoptotyczne: monocyty fagocytujące ciałka apoptotyczne

PATOMORFOLOGIA wykład 11 (11 XII 00)

MARTWICA

Nekroza. Śmierć komórki.

Necrosis to zmiany morfologiczne będące wynikiem nagłej śmierci komórki w żywym organizmie. Są one wynikiem oddziaływania enzymów na śmiertelnie uszkodzoną komórkę.

A więc komórki umieszczone w utrwalaczu, np. formalinie są MARTWE, ale nie MARTWICZE - nie są martwiczo zmienione.

Cechy morfologiczne komórek martwiczych:

• jądro:

• karyolisis (rozpłynięcie)

• pycnosis (obkurczenie, zagęszczenie)

• karyorrhexis (rozpad na drobne kawałeczki)

• cytoplazma:

• ↑ eozynofilia (bo ↓RNA: ↑ wiązanie eozyny ze zdenaturowanym białkiem)

• cytoplazma zwakualizowana i „ponadgryzana” (przez trawienie enzymami)

• złogi Ca (calcificatio dystrophica)

• mikroskop elektronowy: popękane błony, obrzęk mitochondriów, figury mielinowe

Necrosis:

1. trawienie enzymami

2. denaturacja białek

Ad.1) enzymy z lizosomów:

→ obumarłych komórek = autolysis

→ leukocytów = heterolysis

Martwica skrzepowa (n. coagulativa) Martwica rozpływna (n. colliquativa)















trawienie komórki przez enzymy lizosomalne

denaturacja białek

Zmiany morfologiczne po 8-12 h.

Utrata enzymów wcześniej, np. po 4-6 h brak LDH w martwiczym myocardium.

N. colliquativa = TRAWIENIE

N. coagulativa = DENATURACJA

	Apoptoza	Nekroza
bodziec wywołujący	fizjologiczny lub patologiczny	tylko patologiczny (niedotlenienie, toksyny)
histologia	pojedyncze komórki kondensacja chromatyny ciałka apoptotyczne	wiele komórek (duży obszar) obrzmienie, rozpad organelli uszkodzenie błony komórkowej
mechanizm uszkodzenia DNA	nukleosomalny aktywacja genów, endonukleazy charakterystyczny obraz drabiny	przypadkowa fragmentacja, ↓ATP uszkodzenie przez wolne rodniki
reakcja tkanek sąsiednich, odczyn zapalny	NIE MA ZAPALENIA komórka „znika w tłumie”	JEST ZAPALENIE

Necrosis coagulativa

• kształt komórki zachowany, bo denaturacja białek

• śmierć z hypoksji (z wyjątkiem mózgu)

• infarctus myocardii, lienis, renis...

• necrosis caseosa (serowata, w grużlicy płuc, nerek)

• nowotwory

• ewolucja: zmiany jądra → zmiany cytoplazmy → fragmentacja komórki → trawienie i fagocytoza przez neutrofile

Strefy zawału:








necrosis (białe)





granulocyty olbrzymie wielojądrowe (żółte)






przekrwienie (czerwone)




zwyrodnienie tkanki (czarne)

Necrosis colliquativa

• jest wynikiem heterolysis lub autolysis

• encephalomalacia

• ulcus ventriculi

noga → (zamknięcie tętnicy) → necrosis coagulativa → (infekcja bakteryjna) → necrosis colliquativa (powikłanie: gangrena humida)

	skrzepowa	rozpływowa
lizosomy	udział ograniczony	udział pełny
struktury błonowe	formacje mielinopodobne	obrzmienie, wakuolizacja
cytoplazma	zagęszczenie	plasmolytis
jądro komórkowe	pycnosis chromatorrhexis karyorrhexis	chromatolysis karyolysis
przykłady	infarctus myocardii necrosis caseosa	encephalomalacia ulcus ventriculi

Szczególne postacie martwicy:

1. Martwica tkanki tłuszczowej = steatonecrosis

2. Martwica serowata = necrosis caseosa (tbc, nowotwory złośliwe)

3. Martwica woskowata = necrosis cerea (dur brzuszny)

4. Mumifikacja = mumificatio

Ad. 1) necrosis Balseri

• przyczyna: ostre krwotoczne zapalenie trzustki

• czynniki zwiększonego ryzyka: alkoholizm ♂, kamica żółciowa ♀

• fosfolipaza uwalnia TG

• lipaza rozbija TG na glicerol i WKT

• WKT + Na⁺ + K⁺ + Ca²⁺ = nierozpuszczalne mydło wapniowe

Ad. 3) necrosis Zenkeri

• długotrwałe niedotlenienie mięśni poprzecznie prążkowanych + toksyny bakteryjne

• dur brzuszny, błonica, zakażenie paciorkowcowe

• mięsień prosty brzucha

• sarcolemma OK., sarcoplasma zatarta

• wylewy krwotoczne

PATOMORFOLOGIA wykład 12 (18 XII 00)

Gangrena, zgorzel = powikłanie martwicy

gangrena humida, putrefactio = zgorzel wilgotna, zakażenie martwicy bakteriami gnilnymi

gangrena alba = w niedokrwistości, słabo unaczynionej tkance martwiczej

gangrena nigra = w przekrwieniu tkanki martwiczej

gangrena emphysematosa = bakterie tlenotwórcze

ichor = posoka, cuchnąca ciecz

intoxicatio putrida = zatrucie gnilne (kończyna musi być odjęta)

Losy martwicy:

• fragmentacja i trawienie enzymatyczne z fagocytozą przez napływające neutrofile

• calcificatio dystrophica (nawapnienie)

Rola apoptozy:

• regulacja liczebności populacji komórek (np. w przewodzie pokarmowym)

• usuwanie komórek ze zmianami patologicznymi

• usuwanie komórek uszkodzonych przez toksyny, RTG, etc. (małe dawki!)

Apoptoza:

Fizjologia

• śmierć i metamorfoza komórek w czasie embriogenezy

• zmiany inwolucyjne zależne od wpływu hormonów

• endometrium w cyklu

• atresio pęcherzyka Graafa po menopauzie

• regresja karmiącej piersi

• wymiana komórek w kryptach nabłonka jelitowego

Patologia

• śmierć komórek w nowotworach

• hormonozależne zaniki:

• atrofia gruczołu krokowego po kastracji

• ↓ leukocytów w grasicy po glukokortykoidach

• zaniki po zamknięciu przewodów wyprowadzających w nerce, trzustce, śliniankach

• śmierć komórek w odrzuconym przeszczepie wskutek cytotoksycznych limfocytów T

• ciałka Councilmana w hapatitis viralis

• temperatura, promieniowanie, jonizacja, cytostatyki, hipoksja ( w małych dawkach, w dużych martwica)

• embriogeneza

• homeostaza (liczba komórek)

• mechanizmy obronne (reakcje immunologiczne)

• różne czynniki toksyczne

• starzenie

Marskość wątroby

Makroskopowo:

norma: gładka, lśniąca torebka wątroby

patologia: guzkowata (kocie łby), na przekroju szare „autostrady” tkanki łącznej

guzki obejmują kawałki różnych zrazików

Przebudowa architektoniki wątroby z tworzeniem guzków z regenerujących się hepatocytów, otoczonych pasmami tk. łącznej.

Sam rozplem tkanki łącznej (bez przebudowy) = fibrosis (włóknienie)

Np. cirrhosis cardiaca to tak naprawdę fibrosis

W marskości występują wspólnie:

1. włóknienie (rozlane, nieodwracalne)

PBŻ = PBŻ (PBŻ = przestrzeń bramno-żółciowa)

II (ŻC = żyła centralna)

ŻC = ŻC

2. przebudowa architektury przez pasma tkanki łącznej, w tym przebudowa architektury naczyń

3. guzki z regenerujących hepatocytów > 3 mm

1. cirrhosis hepatis micronodularis = średnica < 3 mm, powierzchnia ziarnista

2. cirrhosis hepatis macronodularis = średnica > 3 mm, powierzchnia guzowata

Główne przyczyny:

• alkohol

• hepatitis chronica (viralis)

• choroby dróg żółciowych

• nadmiar Fe (haemochromatosis)

Podział etiologiczny:

1. c. alcoholica 60-70%

2. c. post inflammatoria 10%

3. c. bilairis 5-10%

1. primaria

2. secondaria

4. c. in haemochromatosis 5%

5. c. in morbus Wilsoni

6. inne rzadkie postacie

7. c. cryptogenica 10-15%

Inne formy marskości:

• błędy metaboliczne (galactosemia, tyrosinosis)

• kiła wrodzona

• kiła trzeciorzędowa (hepar lobarum)

• „cirrhosis cardiaca” (to nie marskość!)

• c. carcinomatosa = pseudocirrhosis

• c. cryptogenica

Marskość:

• zaburzenia krzepnięcia

• spadek syntezy: albumin, fibrynogenu, protrombiny, czynników krzepnięcia V, VII, IX, X

• uszkodzenie kłębków nerkowych (zmiany w mezangium i błonach podstawnych)

• gastritis, wrzody żołądka

3 przyczyny zgonu z marskością wątroby:

1. pęknięcie żylaków przełyku

2. niewydolność wątroby (śpiączka)

3. rak wątroby

• encephalopathia hepatica

• zaburzenia metaboliczne CUN i układu nerwowo-mięśniowego przy małych zmianach morfologicznych (głównie w astrogleju)

• klinicznie: okres zaburzeń świadomości o różnej głębokości do śpiączki włącznie; objawy neurologiczne wynikające z uszkodzenia układu piramidowego, pozapiramidowego i móżdżku

• patomechanizm: 4 hipotezy:

• toksyczne działanie amoniaku

• uszkodzenie funkcji nerwów przez amoniak, merkaptany i kwasy tłuszczowe o krótkim łańcuchu

• działanie tzw. fałszywych neurotransmiterów

• toksyczne działanie niektórych aminokwasów

• hypersplenism

• splenomegalia

• anemia i/lub trombocytopenia i/lub leukopenia

• poprawa po splenectomii

Przyczyny: bardzo różne i bardzo liczne:

• infekcje

• choroby hematologiczne

• choroby autoimmunologiczne

• choroby spichrzeniowe

• nadciśnienie wrotne

• ascites

• patogeneza:

• ↑ wytwarzania limfy w wątrobie

• retencja Na i H₂O w nerkach

(Płyn w jamie otrzewnej może być nowotworowy lub nienowotworowy, jak np. w marskości)

— 29 —

---