Wprowadzenie do gatunków dziennikarski: dr Anna Mielczarek:

Wykład I:

Język prasy dostosowuje się do języka i poziomu czytelników.

Język gazet codziennych j.:

1. prosty

2. komunikatywny

3. przezroczysty

4. bez emocji

Rola dziennikarza w historii. Tak jak mówi dziennikarz, tak mówi społeczeństwo.

Pokolenie sms'ów:

1. nadużywanie dużych liter Ja Ty My Ci

2. nie używanie znaków diakrytycznych

3. pisanie, mówienie dla grypy sytuacyjnej - język bliskości

Daniel Defoe kiedy stworzył swoje czasopismo, to napisał, ze idealnym językiem j. język komunikatywny. Od tego czasu datujemy dziennikarstwo.

język:

1. jasny

2. prosty

3. zrozumiały

4. standardowy

Style books - instrukcje obsługi pisma, jak ma być traktowany, materiał i czytelnik, jakie gatunki, jakie emocje i kiedy.

3 min. 30 min. 3 godz.

Oddzielenie info. od komentarza.

genologia - genos. - ród, pochodzenie, logos - słowo, nauka; dział poetyki obejmujący badania hist. nad rodzajami, gatunkami, naukami, zajmuje się strukturą gatunków, ich opisem hist., i typologią form. Bada zasady przekształceń, proc. odbioru tekstu.

styl - to sposób wyrażania myśli w mowie i piśmie, lub całokształt cech językowych charakteryzujący sposób mówienia i myślenia indywidualnego czł.; teksty reprezentujące dany typ funkcji społ. lub teksty reprezentujące ten sam kierunek artystyczny.

Na każdy styl wpływa polit., estetyka, funkcja, osobnicze i środowiskowe cechy nadawcy. Cała działalność piśmiennicza czł. odbywa się w oparciu o gatunki. J.T. zawsze czymś zdeterminowanym: treść, kt. chce się przekazać, cel, przewidywany krąg odbiorców, typ śr. przekazu.

gatunek - wg encyklopedii wiedzy o prasie - gat. dziennikarskie, to zindywidualizowane, podst. struktury, pełniące określone zad. w pros. mas. kom. Składają się z elementów formy, tworzywa i treści. Występują w sposób powtarzalny, w konkretnych publikacjach prasowych, TV i radiowych, o charakterze info. i publicystycznym.

Podział gatunków:

1. a) autochtoniczne: gat., właściwe dla prasy

b) ksenochtoniczne: gat. przeniesione do prasy z innych kręgów piśmienniczych.

Gat. auto. mogą niekiedy występować poza prasa, ale tracą wtedy swoja aktualność, staja się dokumentem, a nie info. (felieton, info.)

Gat. kseno. na czas przeniesienia do prasy stają się gatunkami prasowymi (wiersz, nekrolog, powieść w odcinkach)

2. a) publicystyka - wives

b) informacja - news

Cechy rodzaju informacja:

• dominacja słownictwa nie nacechowanego emocjonalnie

• nacechowanie nazwami własnymi

• budowa odpowiada. modelowi odwróconej piramidy:

lead - główka

boody - korpus

• pod wzgl. graficznym: uwypuklenie 1. akapitu

• pod wzgl. objętościowym: rzadko więcej, niż 36090 miejsc znakowych, t. j. 2 str. maszynopisu.

• miejsce: 1. - 3. str.

• treść - aktualności

• funkcjonowanie: f. info. nad innymi f.

• autorstwo: anonimowość lub sygnowanie

• nagłówek: tytuł streszczający

• formy podawcze: opisy i narracja 3. os.

Informacja, to termin nieprecyzyjny:

• zastępowanie nieokreśloności określonością

• antonim do publicystyki

• grupa gatunków

• odrębny gatunek

Wiadomość.

Ossa, Femme, Fama - boginie plotek

Początkowo trubadurzy: nowiny ustne, w Ameryce: duchowni -> spisywali gł. ogłoszenia i wygłaszali je z ambony.

Volert „Z dziejów prasy światowej”

Krokiem milowym były agencje prasowe, info., telegraf.

Info. żyje b. krótko, niczym ważka. Zawsze powinna BYĆ DOBRZE NAPISANA:

1. logiczny uk.

2. jasność i poprawność

3. jednolity styl całości

Użyteczność Info.:

1. wartość poznawcza

2. wartość perswazyjna

3. rzetelność info.

4. rzetelność dokumentacji

5. aktualność treści

6. aktualność czasowa

7. komunikatywność

8. zwartość

9. poprawność językowa

10. atrakcyjność tematu

11. atrakcyjność ujęcia

Zwięzłość to siostra talentu

Celem przekazu j. podanie, faktu, stanu rzeczy: prosto, jasno, zwięźle i zrozumiale. Ma być jak wyraźne, ostre zdjęcie.

Elementy ważne przy pisaniu:

1. wiedza - synteza tematu

2. ogląd

Cechy dobrej info.:

1. wierność rzeczywistości

2. szczegółowość

3. ścisłość - jednoznaczność

4. szybkość

5. zrozumiałość

Pyt. do info.:

1. kto lub co? - podmiot

2. co robi? - orzeczenie

3. gdzie? ok. miejsca

4. kiedy? - ok. czasu

5. jak? - ok. sposobu

6. dlaczego? - ok. przyczyny

7. kogo? - dopełnienie

WYKŁAD II:

Wiadomość prasowa - wypowiedz zawiadamiającą o wydarzeniach lub stanach rzeczy, pozbawiona komentarza. Obiektywizm, bezosobowość i brak zaangażowania się uczuciowego wyróżniają wiadomość spośród innych gatunków dziennikarskich.

Obiektywizm:

1. unikanie ocen , komentarzy

2. selekcja faktów

3. dobór słownictwa

4. wydobywanie granic

Lead:

1. streszczający - najlepszy dla czytelnika, streszcza akcje, skutki. Większość leadów streszczających zawiera 3- 4 elementy kluczowe

2. jednoaspektowy - podkreśla się jeden ważny aspekt całości

3. dramatyczny - budowanie napięcia

4. cytatowy - czyjś cytat, jakaś wypowiedź

5. opóźniony - skutki wydarzenia, następstwa, reakcje

6. analityczny - komentarz

7. hasłowy - 2 - 3 wyrazy

8. inne - anegdota, próba zadziwienia odbiorcy. Początek musi zachęcać odbiorcę do czytania.

Tytuły /nagłówki:

1. nadtytuł

2. tytuł właściwy

3. podtytuł

Nagłówki:

1. info. o treści

2. zachęcają do czytania

3. uatrakcyjniają graficznie kolumnę

Tytuł:

1. najkrótsza forma wstępu

2. parafrazy

3. podwójne znaczenie wyrazów

4. aliteracja

5. dowcip

6. gra tytułem, nadtytułem

Odmiany info:

1. czysta

2. komentowana

Notatka - niepełny gat. dzien. Autor decyduje o zawartości.

Jacek Maziarski:

Notatka - zwięzła publikacja informacyjna, donosząca w sposób skrótowy o faktach i wydarzeniach, kt. w zasadzie nie przywiązuje się większego zainteresowania.

Typy notatki:

1. budowana jednym zdaniem

2. krytyka

3. tematyczna

Notatka - odmiana wzmianki rozbudowanej o info. szczegółowe.

Sposób funkcjonowania notatek:

1. antonimiczna

2. stowarzyszona, seryjna

Wzmianka - najmniejszy gatunek info. ,powiadamia o pojedynczym fakcie lub wydarzeniu, osobna -> autonomiczna, w zbiorze -> stowarzyszoną, seryjną. Zasygnalizowanie wydarzenia lub faktu.

J. Trznadlowski:

wzmianka - to krótka, ogólnikowa info, o dowolnym wydarzeniu zamieszczona zazwyczaj na podrzędnym miejscu gazety lub czasopisma.

Objaśnienie - artykuł informacyjny - rozbudowana, uszczegółowiona wiadomość, dającą szeroki przegląd materiału. Przedmiotem objaśnienia jest fakt o dużym znaczeniu. Omawia sprawy dyskusyjne i problematyczne 2- 3 str.

fail divers - gat. info. o sensacyjnych, niezwykłych wydarz. Niewspółmierność przyczyny i skutku, niezwykłość osoby uczestniczącej w wydarzeniach. Antyteza!

Depesza - nazwa nieprecyzyjna, info. prasowa, radiowa, TV, przekazywana w zwięzłej formie za pomocą różnych śr. telekom. Zawiera ważne info. polit. , zdarzenia miedzy narod., komentuje wydarzenia z ostatniej chwili. Zwięzłość i komunikatywność. Pod wzgl. autorskim pochodzenie:

1. agencyjne

2. indywidualne

3. korespondencyjne

Korespondencja - gat. info., czasem o nasileniu akcentów publicystycznych, w kt. zakłada się istnienie różnicy geograficznej miedzy miejscem powstania i publikacji. Może dotyczyć większej ilości zdarzeń. Stały element programów TV, radio lub prasy. Duża swoboda dla piszącego: temat i forma. J. upodobniona do depeszy, wiadomości lub sprawozdania, obszerniejszy artykuł lub reportaż. Połączenie tekstu z obrazem (zdjęcie, dźwięk, obraz). Wywodzi się z listowych doniesień i należy do najstarszych gatunków dziennik.

Sprawozdanie - jeden z najstarszych gat. dzien., ale nie wszystkie sprawy da się zamknąć. Relacjonujemy sumę wiedzy o charakterze dynamicznym.

Cechy:

1. odtwarzanie wydarzeń w sposób możliwie obiektywny

2. wybór szczegółów - hierarchizacja

3. umiejętność hierarchicznego patrzenia na rzeczywistość

4. zbliża się do publicystyki

sprawozdanie - wg encyklopedii prasy - rzeczowa, zwięzła i aktualna relacja prasowa radiowa lub TV z przebiegu jakiegoś wydarzenia, imprezy, czy akcji. Kronikarski charakter przedstawionych faktów.

1936 r. I sprawozdanie polityczne.

Jakość zależy od inwencji i wiedzy sprawozdawcy, spostrzegawczosci i wrażliwości.

Ankieta - zbieranie info. za pomocą pyt. skierowanych do różnych osób. Od wywiadu różni się tym, ze wywiad przeprowadzany j. z określona zazwyczaj znaną jednostka, a ankieta ma poznać poglądy wielu os., nawet niezależnych.

Flesh - błyskawica - nie ma szerszych wiadomości, a trzeba zasygnalizować . TV, radio, zasygnalizowanie , a potem rozszerzenie.

Info. dialogizowane - informacyjne inter view. Stawia się problem np. w tytule i ktoś zapytany odpowiada, wyjaśnia problem ujęty w tytule. Odpowiednia organizacja tekstu, dobór słów, kategorii gram. i struktur składniowych.

ilość, jakość, odniesienie, sposoby.

Uwagi o przekazach:

1. info. prasowa, TV, radio to przekaz uzależniony od sposobu przekazu

2. prasa - nadawanie masowe, indywidualny odbiór

• trwałość, niezmienność, częstotliwość

• możliwość powtarzanego odbioru

• swoboda stylistyczna i różnorodność leksykalna

• uzależnienie lub nie od info. ikonicznej

• aktywność tytułu

• lokalizacja w obrębie gazety

• zróżnicowanie pod wzgl. optycznym

TV, radio - nadawanie indywidualne, odbiór masowy:

• szybkość, duża częstotliwość nadawania

• kolokwialność

• sugestywność

• ekspresywność

• obraz i kontekst (dźwięk) foniczny

• dominacja nad odbiorcą (ścisłe pory, ulotność wypowiedzi, niemożność repetycji, konkretne programy)

• indywidualność i osobowość nadawcza

Wywiad:

1. siedzi okrakiem na wszystkich gatunkach dziennikarskich

2. gat. analityczny

3. gat. zbliżony do lit.

4. czyste inter view

5. eksponowany we współ. mediach

6. info. żywa. bezpośr.

WYKŁAD III:

Wywiad:

Wypowiedź w wywiadzie można od razu zweryfikować. Są pewne tematy stworzone dla wywiadu. Talent konwersacyjny, polemiczny jest przydatny, wręcz niezbędny. Jest to stary gatunek, I wywiad ukazał się w prasie w 1835 r. James Bond Genet z pocztmistrzem Baton.

Hans Joahim Nelzer:

Wywiady dzielmy na:

1. informacyjne

2. prezentujące osobowość

Wywiad wykracza w kierunku publicystyki.

4 zasadnicze syt., w kt. dziennikarz posługuje się wywiadem:

1. gdy nie był obecny przy wydarzeniu, wywiad ze świadkami

2. gdy wedle swej najlepszej wiedzy wywiad uznaje za najlepszą z możliwych form przedstawienia danego wydarzenia.

3. gdy chce uzyskać info. na jakiś temat od osoby kompetentnej, specjalisty

4. gdy ważniejsza j. osoba, o kt. się [pisze niż to co ma do powiedzenia.

Czym j. wywiad?

1. mariażem 2 typów wypowiedzi

2. inter view -> wskazuje na spotkanie face to face

3. vedeti - zebrać wiedzę, nie ma elementu widzenia się

4. w wywiadzie prasowym dziennikarz opracowuje wywiad pod wzgl. stylistyczno - językowym i merytorycznym

Niektóre formy wyp. ograniczają dziennikarza: nie może przeinaczać, kłamać.

Z info. typem wyp. scala wywiad:

1. ograniczoność w prezentacji własnych poglądów dziennikarza

2. niedopuszczalność publikowania myśli niewypowiedzianych przez rozmówce

Z publicystyka:

1. narzuca temat

2. swoboda śr., styl. - jęz.

Wywiad - wg encyklopedii wiedzy o prasie - jako gatunek prasowy, to tekst będący wynikiem spotkania przedst. prasy z inna osobą, opublikowany w dzienniku lub czasopiśmie w formie pyt. przedst. prasy i odp. danej os. wyrażony w mowie niezależ. Celem wywiadu j. ujawnienie spraw powszechnie interesujących. Wyw. ma podwójne autorstwo. odp. i pyt. Zaleta j. bezpośr. kontakt z rozmówca i dostosowanie rozmowy do zdolności percepcyjnych rozmówcy oraz możliwość kontrolowania reakcji tego rozmówcy.

Bohater wywiadu, to ktoś ze wzgl. na czynniki:

1. kompetencje

2. autorytet

3. stanowisko lub funkcję

4. osobowość

5. popularność

6. niezwykłość

7. czynnik zwyczajowy

To są cechy osobowości, a z nimi przeprowadzamy wywiady. Czasem z tzw. szarym czł. Wywiad stwarza sztuczna syt. Obydwie strony grają.

Dziennikarz może być:

1. pośrednikiem: rejestruje wypowiedzi

2. pośrednikiem pomocnikiem: pyt. pomocnicze

3. uczeń: chce się dowiedzieć

4. partner: reprezentant opinii publicznej

5. partner - ekspert - drąży temat, próbuje wywołać polemikę

6. wielbiciel.

Dobry wywiad ma z góry zaplanowany cel. Gospodarzem j. zawsze dziennikarz. Rozmówca nie może mieć nadmiernej swobody. Dziennikarz inicjator, rola I - planową gra zawsze jego rozmówca. plan wywiadu dba o ukierunkowanie odp. Pyt. maja zachęcać , ukierunkowywać. Szumy info. śledzenie reakcji rozmówcy.

Idealna syt. wywiad lief - a żywo

Wywiad prasowy j. autoryzowany.

Jakie pyt zadawać?

1. takie jakich oczekuje odbiorca

2. zaskakujące

3. potwierdzenie/zaprzeczenie

4. dłuższa wypowiedź

5. pyt. zamknięte: zgoda, zaprzeczenie, krótka info.

6. pyt. otwarte

Wywiad: formy ze wzgl. na zawartość tekstową:

1. rutynowy

2. anegdotyczny

3. wyznanie

Wywiad ze wzgl. na formę:

1. dźwiękowy

2. drukowany

3. bezpośr. przed audytorium

Wywiad ze wzgl. na metodę:

1. przygotowany

2. wyreżyserowany

3. telefoniczny

4. improwizowany

5. w formie książki:

• autorski cykl z różnymi ludźmi

• wywiad - rzeka z wybranymi ludźmi

Zasady:

1. nie nudź- krótkie, dynamiczne, zaczepne, wpadające w słowa

2. nie daj innemu przynudzać

3. uczyń to ciekawym

Co robić żeby się czytało:

1. nieefektowne siedzenie w archiwum

2. gdy idziesz na wywiad musisz wiedzieć, o co pytasz

3. ustawianie pyt. i odp. -> dramaturgia wywiadu

4. magnetofon, dyktafon

5. od razu chwytaj byka za rogi

6. kieruj pyt. pod właściwy adres

7. dbaj by wywiad był kontradykteryjny

8. zwalcz reklamiarstwo

9. trzymaj tempo

10. wyciskaj news

11. zaskocz tytułem

WYKŁAD IV:

PUBLICYSATYKA :

MALUNEK

publicystyka: - pod wzgl. językowym charakteryzuje się bogactwem i różnorodnością słownictwa. Składnia komentująca i interpretująca . Słownictwo nacechowane emotywnie. Pod wzgl. kompozycyjnym nieograniczona swoboda: punkty, konkluzje. Pod wzgl. graficznym: rozmaitość ujęć, ilustracyjność, wyodrębnione dialogi, wyróżnione śródtytuły, pod wzgl. objętości: wielkość wypowiedzi: wyp. dłuższe, od 2 stron maszynopisu. Pod wzgl. miejsca na łamach lokalizacja w kolumnach dla publicystyki (od 3 i następne). Pod wzgl. treści: ważność i aktualność problemu, niekiedy problematyka kontrowersyjna, bulwersująca. pod wzgl. funkcji: f. perswazyjna i impresywno - ekspresywna nad informacyjną. Pod wzgl. sposobu oznaczania autorstwa: tekst podpisany imieniem i nazwiskiem i na początku i na końcu. Pod wzgl. nagłówka atrakcyjność formalna tytułu, kt. często oddaje nie tylko problemy, ale i stanowisko autora. Pod wzgl. form podawczych: rozmaitość ujęć: wyp. odautorska, apel itd.

Gatunki analityczne:

• apel prasowy

• analiza

• recenzja

• komentarz

• rozmowa

• dyskusja

Utwory analityczne ukazują stanowisko autora, gat. subiektywne i ekspresywne, to ich znak rozpoznawczy. Cecha dominująca to, że wykładają, objaśniają, wartościują, analizują i komentują rzeczywistość. Info j. ich fundamentem, potem analiza. Swobodny sposób wypowiedzi, znosi wiele rygorów stylistyczno językowych.

Dziennikarz -> muszę być obiektywny a publicysta -> nie chcę być obiektywny

artykuł - gat., najmniej ma określony styl i kompozycję, wszystko tutaj można, każda odmiana j. pisana innym językiem, ale j. cel perswazyjny i piszący musi dobrze znać odbiorcę i jego język.

wg encyklopedii prasy - j. t. publikacja prasowa wyrażającą stanowisko autora lub redakcji wobec istotnych problemów oraz zjawisk społ., kt. posługując się różnorodnymi metodami oddziaływania intelek., jak argumentacja, wyjaśnianie, a także wykorzystując dodatkowe środki oddziaływania emocjonalnego zmierza do emocjonalnego kształtowania czytelników. Celem j. popularyzacja, interpretacja oraz ocena faktów i problemów z zakresu: polityki, ideologii, gosp., życia społ. itd. Ukazując przyczyny, tło i konsekwencje artykuł formułuje wnioski, komentarze i postulaty, wyraża krytykę, bądź aprobatę dla określonych poglądów i działań z zamiarem pozyskania poparcia czytelników, dla stanowiska autora, redakcji, dysponentów prasy lub gr. ludzi, kt. opinie dziennikarz pragnie wyrazić w swej publikacji.

Metody stosowane w artykule przez naukowym i prasowym różnią się sposobem prezentacji tematu.

Cechy:

1. wszechstronność kwestii poruszanej

2. dotyczy poważnych kwestii

3. ma wiele odmian

4. fakty muszą być czytelnie ukazane i mają być zbieżne z opinia czytelników, ma skłaniać do refleksji i uogólnień dotyczących danego problemu

5. prostota u sugestywność

Co się liczy:

1. wartość poznawcza

2. przyswajalność treści

3. wszechstronność ukazywania treści

4. problemowa prezentacja faktów

5. uogólnienia

6. wymogi, postulowania, rozumowania

7. formalna elastyczność

Jak napisać?

1. faza wstępna

1. wytyczenie ogólnej linii przewodniej

2. napisanie wstępu

3. wytezowanie tego, co powinno się w artykule znaleźć

4. obmyślenie lub napisanie zakończenia, by jasne było do czego zmierza nasze rozumowanie

1. faza:

1. poprawki słabych punktów wywodu

2. zapisujemy

3. nadajemy tytuł

Wstęp j. zbudowany j. lead info. Rozwiniecie - wg porządku logicznego, czasem chronologia. Znakomite zakończenie i puenta.

Gabriel: „Press”:

1. zaskakiwać

2. znakomity tytuł

3. jeszcze lepszy nadtytuł

4. zbudowany jak dreszczowiec Hickocka

5. powinien być spójna całością

6. dynamiczna narracja

7. pisany zrozumiałym językiem

Odmiany artykułów:

1. wstępny - eksponowane miejsce wyraża linie lub stanowisko redakcji, analizuje, ocenia problemy, polemizuje. Cel: przekonać czytel. o słuszności, sensowności, wiarygodności tego o czym się pisze. Prezentacja tez, wnioskowanie, dowodzenie, argumentowanie. B. ważna organizacja wypowiedzi, prezentacja, ocena, polemika. W argumentacji przykład, ustalone ujęcia tematów i kwestii. Wyp. zemocjonalizowana. Myśli w hasła i sentencje, tzw. kwantyfikatory. zaimki my i oni. Powoływanie się na autorytet. Zwarta forma.

2. redakcyjny - publikacja incydentalna, poświecona ważnym wydarzeniom, I kolumna, konwencja komentarza. Formuje stanowisko redakcji.

3. polemiczny. z publikacją lub wypowiedzią:

• korekta stanowiska czytelnika

• uzasadnienie stanowiska

• zajęcie odmiennego stanowiska

• uzasadnienie, dlaczego mamy odmienne stanowisko

• pisany dla pozyskania czytelnika dla opinii autora

dyskusyjny: zwykle są hurtem, metatekst od redakcji, ze zaczyna dyskusję

okolicznościowy: publikacja z okazji jubileuszu, rocznicy jakiegoś wydarzenia, kt. nadaje się wtórna aktualność

popularnonaukowy: j. t. publikacja przedstawiająca w sposób przystępny nauk., tech., społ. itd.

reklamowy - zachęca i sugeruje

wstępny - ocenia

redakcyjny - postuluje

Referat prasowy - sprawozdawcze opracowanie określonego zagadnienia lub sprawy na podst. odpowiednich materiałów wygłoszonych lub opublikowanych. Mozę mieć charakter mniej lub b. kompilacyjny w zależności od źródeł.

Traktat - j. gat. piśmiennictwa naukowego, to szerokie, gruntowne, roztrząsanie wybranego, konkretnego problemu, rozważania oryginalne określonego autora. Czasem w czasopiś-miennictwie specjalistycznym. Całościowo przedstawia dane zagadnienie, formuje twierdze-nia i uogólnienia.

Apel prasowy - bezpośr. odwołanie się redakcji do odbiorców pisma w jakiejś istotnej sprawie, w celu wywołania określonych zachowań.

WYKŁAD V:

Komentarz - wg Encyklopedii wiedzy o prasie - gat. analityczny, prasa, radio, TV. Ocenia aktualne wydarzenia, wyjaśnia, tło, przyczyny z wyraźnie zaznaczonym charakterem, czy zamiarem opiniotwórczym. Często j. cykliczny, ma ustabilizowaną pozycję w prasie, radiu czy TV. komentarz dąży do aktualizacji i zwięzłości. wynika z nieustannej obserwacji świata. Żeby pisać komentarze trzeba mieć poukładany świat, mieć wiedzę na jego tema, nieustannie analizowanie i roztrząsanie rzeczywistości. Wyrobienie sobie umiejętności korzystania ze źródeł. Time - istotny jest czas powstania. Zgrabny tytuł. Tekst musi być nośny, ostatni akapit ma spuentować.

Cechy komentarza:

1. wiedza

2. atrakcyjność formy

3. jasność i precyzja wysławiania

4. siła argumentacji

5. dobór śr. perswazyjnych

6. niekategoryczność wygłaszanych sadów

Ernest Skalski: „Press”:

Komentarze pisze się po to, by czytelnik wiedziała co na dany temat myśli redakcja. Zawsze stały, kompetentny dziennikarz. Ma być zajęciem stanowiska. Krotko, proto i jasno, pisać pod z góry ustanowioną tezę. Ma stałe miejsce, określoną binetę. Musi być linia medium.

Recenzja: łac. recenzjo, czyli badanie, roztrząsanie, opinia.

Wg Encyklopedii wiedzy o pasie:

Recenzja to sprawozdawcze omówienie, krytyczna ocena lub analiza, książek, spektakli, wystaw, koncertów i innych aktualnych zjawisk artystycznych. Wysteruje w prasie, radiu, TV. Pełni zdania poznawczo - oceniające, popularyzatorskie, postulatywne i artystyczną programowe. W zależności od charakteru publikacji i od kręgu odbiorców, może mieć charakter rzeczowego, zwięzłego i sprawozdawczego omówienia, recenzji, felietonowej, odznaczającej się lekkim tonem, subiektywnym ujęciem, bądź pogłębionego szkicu krytycznego. ograniczają opis jednego dzieła lub wyraźnie wyróżnionego zespołu dzieł pokrewnych. Ma ponad 250 - letnią tradycję. Wydawcy pisali dla reklamy książek.

Recenzje typy:

1. analizujące

2. sprawozdawcze

3. listopad esej

4. studium

5. żart

6. mniej lub bardziej naukowa

7. mniej lub bardziej popularna

W pozytywizmie j. tendencyjna, pisali je prawie wszyscy pisarze pozytywistyczni.

XIX / XX w. W Feldman pismo „Krytyka”

XX - lecie T. Boy - Żeleński, K. Irzykowski, J. Fik, A. Słonimski „Gwałt na Melpomenie”.

Do poł. XX w. recenzje pisali ludzie kompetentni.

II poł. XX w. recenzje tzw.: „impresywne”, „impresjonistyczne”, nie trzeba przedstawiać, streszczać dzieła. Są miejsca na skojarzenia estetyczne, filozoficzne. Prawdziwych recenzji już nie ma, liczy się marketing.

Recenzja - składniki strukturalne:

1. informacyjny: autor, tytuł, wydawnictwo, dziedzina wiedzy lub sztuki

2. analiza krytyczna

3. oceniający: plusy i minusy, zachęta lub nie, f. perswazyjna

Ze wzgl. na sposób ujęcia materiału recenzji:

1. informacyjne - notatka w piśmie codziennym, utwór, tytuł, rodzaj dzieła

2. oceniające: 3 częściowe

3. felieton: recenzja wybitnie subiektywna, prawie nie ma części informacyjnej, liczy się subiektywizm

4. studium - np. naukowe - wyczerpująca, erudycyjna, analizują temat

5. esej - działo daj pretekst piszącemu do własnych dywagacji, j. większa od felietonowej i lepiej wyczerpuje tematykę.

Funkcje recenzji:

1. służy odbiorcy, j. pisana z myślą o nim

2. omawia dzieło

3. sygnalizuje problematykę

4. radzi w wyborze

5. jednoznacznie określa dane zjawisko

Rozróżniamy krytyków od recenzentów. Recenzent opisuje aktualne wydarzenia, informuje. Krytyk pisze większe prace, szkice poświęcone autorowi lub cyklowi, analizuje i klasyfikuje poglądy.

Recenzje:

1. radiowe

2. TV

3. prywatne - czasem są b. fachowe, niż te z mediów:

• garderobiane - artysta o artyście

• kibiców - recenzent w stanie spoczynku

• publiczności odciętej - zwykli ludzie oglądają sztuki

Gatunki dialogowe:

Dyskusja i wywiad są oparte na kom. medialnej, a na kom. bezpośr. oparta j. rozmowa.

„Nikt z nas nie wie tyle, ile wiemy wszyscy razem”.

discutere - rozwijać, rozplątywać, rozkładać - dojść do wspólnego stanowiska poprzez roztrząsanie kwestii z różnych punktów widzenia.

Wg Encyklopedii wiedzy o pasie:

dyskusja - to odmiana dialogu, w kt. konfrontacja opinii uczestników n jeden temat zmierza do pełnego naświetlenia problemu z różnych punktów widzenia. w przeciwieństwie do dialogu w. D. biorą udział więcej, niż 2 os. o atrakcyjności dyskusji decydują m. in. aktualności i doniosłości tematu. Ujawnianie różnic w poglądach, w wartości argumentacji. Służą jej ustne formy przekazu.

Dyskusja forma zespołowej aktywności, jej powodzenie zależy częściowo od tego, jak zostanie zorganizowana. Jej organizacja zależy od:

1. wybór referenta, kt. przedstawi przedmiot dyskusji kompetentnie

2. zaproszenie osób kompetentnych, kt. posuną sprawę na przód

3. stworzenie wszystkim uczestnikom warunków do odpowiedniego przygotowania się

4. powinniśmy zapewnić dogodne warunki zew.: czas, miejsce, śr. techniczne

5. powinno rozpocząć wprowadzenie, albo referent, albo prowadzący

6. wstęp powinien być w punktach wraz z planem spraw.

Zasady:

1. d. j. formą pracy zespołowej nad rozwiązaniem zagadnienia

2. uczestnik powinien być zdyscyplinowany, powinien liczyć się z rozmówca

3. słowa wypowiadać z namysłem

4. rozumieć co mówi strona przeciwna

5. nie deformować twierdzeń przeciwnika

6. nie zabierać głosu w kwestiach zbyt mało znanych

7. mówić rzeczowo

Atrakcyjność zależy od:

1. aktualność tematyki

2. ważkość problemu

3. różnicy reprezentowanych poglądów

4. od intelektualnej wartości dowodzenia

5. od wartkości dyskursu

Podział dyskusji:

1. perswazyjna - mająca gł. na celu przekonanie słuchaczy

2. analityczno - problemowa, kt. w sposób wszechstronny naświetla problem, kt. rozważa pewne zagadnienia.

Część i dyskusji:

1. wprowadzenie

2. głosy

3. podsumowanie, syntetyzacja

Prowadzący:

1. przygotowanie

2. wprowadzenie

3. animowanie

4. podsumowanie

Jaki ma być prowadzący:

1. spokojny

2. neutralny

3. cierpliwy

4. nie może narzucać własnej opinii

5. j. gospodarzem

6. ma przerzucać mosty

Wprowadzenie: rozpoczęcie , rozruszanie dyskusji:

• pytanie

• sentencja

• umówić się, kto ma zacząć

Animowanie i utrzymanie dyskusji przy temacie. Dba, żeby nie było przerw, ma utrzymywać dyskusję przy temacie. Jedno zagadnienie, a dogłębnie, niż wszystkie. Prowadzący musi dokonywać podsumowań cząstkowych. Dbałość o porządek dyskusji.

Dyskutanci - podmioty dyskusji:

1. kompetencja

2. wiarygodność

3. emocjonalność

4. doświadczenie

5. motywacje

6. autokreacja - relacja dyskutanci - audytorium

Jak mówimy?

1. liczy się wysokość głosu, niski j. lepszy

2. liczy się intonacja, opadająca silniej wpływa na słuchacza

3. ton - uzależniony od tego co mówimy

4. zrozumiałość

5. wymowa - staranna

6. tempo - zmiana tempa wzmacnia wydźwięk wypowiedzi

7. emocje

8. słuchajmy aktynie rozmówcę, kontakt wzrokowy, notatki, pytania - podtrzymujące kontakt, potakiwanie

Przedmioty dyskusji:

1. musi być przeciwstawność racji, kt. służą prezentacji poszczególnych poglądów

2. racja to komunikat zwierający info. wartościującą, o stosunku podmiotu do konkretnej treści sporu. Im pełniej racja zbudowana j. z argumentów możliwych do udowodnienia, tym dyskusja staje się efektywniejsza.

Argumentacje uzależniamy od syt., celu i śr. 4 zadania argumentacji:

1. ma doprowadzić do tego, aby słuchacz postrzegał sytuację taka jaka mu się przedstawia

2. trzeba słuchaczowi wykazać, ze proponowane śr. obiecują sukces

3. trzeba przekonać go o tym

4. uświadomić mu, że sięgnięcie po inne, niż nasze środki, sukcesu spodziewać się nie można

Wykład VI:

26 technik argumentacji ( 14 techniki, pozostałe wybiegi):

1. KWESTINOWANIE FAKTÓW BAZOWYCH

2. DEMSKOWANIE SPRZECZNOSCI

3. WNIOSKOWANIE

4. PRZYKŁADY

5. PORÓWNANIA

6. TECHNIKA ODWRÓCENIA: TAK, ALE...

7. ANALIZA I OCENA

8. TECHNIKA BUMERANGU

9. NIEDOWARETOSCIOWANIE

10. PRZEWARTOŚCIOWANNIE

11. DOWARTOSCIOWANIE

12. UPRZEDZANIE ZARZUTÓW

13. PYT. SĄDUJACE

14. POZORNE POPARCIE

15. PRZESADZANIE

16. ŻART

17. AUTORYTET

18. AD PERSDONA

19. WYRYWANIE Z KONTEKSTU

20. UNIKI

21. TECHNIKA DYWERSJI

22. GMATWANIE

23. GRA NA ZWŁOKĘ

24. APELOWANIE DO UCZUĆ

25. ZNIEKSZTAŁCANIE

26. SŁOWNE GUGESTIE

Polemika - poch. od sł. „polemos” - wojna, bita, spór, walka na słowa, pióra między politykami, działaczami itp. Cecha charakterystyczna j. to, że nie istnieje samodzielnie, musi być odwołanie od tekstu lub wcześniejszej wypowiedzi. Pomaga ujawnić określić, wzbogacić, światopogląd, sposób myślenia, wniknąć w pewne sprawy.

Les Pascal Mysli:

Kiedy się chce zganić kogoś z pożytkiem, to trzeba spojrzeć, z której strony patrzy na rzecz, przyznać mu rację, po czym ukazać inne strony tej samej rzeczy. Kultura polemiki wyraża się w sposobie prowadzenia sporów, znawstwo tematu. Należy wniknąć do wnętrza przeciwnika, aby go pokonać. Każdy spór wzbogaca wiedze polemizujących.

Debata - fr. debate - omawianie, roztrząsanie zagadnienia na zebraniu, posiedzeniu, w parlamencie.

Debata oksfordzka, kt. j. sztuka prezentowania argumentów i przeforsowania swojego zdania. są dwa zespołu, kt. prowadza spór na dany temat. J. przewodniczący, kt. dba o przebieg, a publiczność na koniec ocenia słuszność sadów zespołów. Liczy się zwięzłość i dyscyplina wypowiedzi.

Rozmowa - E. w. o .p. - gat. wyp. dzienn. (pras, radio, TV), w kt., dochodzi do wymiany myśli i konfrontacji poglądów uczestników na jakiś aktualny temat. Zadaniem rozmowy j. spopularyzowanie i wielostronne naświetlenie dyskutowanego wydarzenia lub omówienie sposobu rozwiązania problemu.

Warunki strukturalne rozmowy:

1. uczestnictwo min. 2 os.

2. bezpośr. kontakt

3. konkretny cel porozumienia, określający jego temat

4. forma wymiany zdań decydująca o jedności rozmowy, przy jej budowie z replik

5. okoliczności rozmowy decydują o jej kształcie

W zależności od celu i syt. rozm. kształtuje się :

1. salonowa

2. rzeczowa

3. konwersacja towarzyska

Jeśli istotnym celem rozmowy j. wszechstronne omówienie pewnego zagadnienia to kształtuje się dyskusja:

1. samorodna

2. zorganizowana

Jako postać rozmowy krzewi się w środowiskach intelektualnie żywotnych. Jeśli celem rozmowy j. zwycięstwo jednego z dyskutantów - mówimy o dyspucie.

Panel - syt., w kt. gr. specjalistów z różnych dziedzin prowadzi dyskusje publiczna (w radiu, TV), na określony temat, w celu przedstawienia różnych punktów widzenia i rozbudzenia zainteresowania. W socjologii panel, to jedna z technik badań, polegająca na powtarzaniu wywiadów z ta sama osobą, zbiorowością, kilka razy w określonych odstępach czasu (to samo pytanie).

GATUNKI POGRANICZA:

1. GR. REPORTAŻU - faktografia i opis (cechy gatunkowe), reportaż, szkic, anegdota, gawęda

2. GR. FELIETONU - omawiająco - oceniający, camera obscura, glosa, felieton itd.

lit. -> świat, jaki miałby być

journalistyka, kt. używa właściwości twórczych

Twórczość dziennikarska j. eksplikatywna (wyjaśniająca), jednoznaczna, o konkretach, z adresem. Proza artys. szkicuje, poszukiwania i dopowiedzenia zostawia odbiorcy.

Reportaż - pierwotnie (pocz. XIX w. ) oznaczał materiał prasowy przygotowany przez specjalistę, reportera na podst. osobistej obserwacji, a będący żywym, lit. opisem syt. , odautorski komentarz był obowiązkowy.

Odnogi reportażu:

1. szkic środowiskowy

2. sprawozdanie podróżnicze

3. sprawozdanie wojenne

4. sprawozdanie parlamentarne

Łączy je bezpośr. relacja, to zadecydowało o popularności tych form. Ergon Kisch: ojciec reportażu. John Reed „10 dni, kt. wstrząsnęły światem”.

Szkoły reportażu.

Wg Encyklopedii powszechnej:

Reportaż to gat. twórczości dziennikarskiej, zapis faktów znanych autorowi z własnych obserwacji lub autentycznych materiałów. Łączy info. z próbą interpretacji przedstawionych zjawisk, jako określonej całości.

Wg E. W. o P.:

Reportaż to gat. publicystycznej wypowiedzi występującej w prasie, radiu i TV, kt. podst. funkcją j. sprawozdanie za pośrednictwem obserwatora (reportera), o prawdziwych zdarzeniach, syt. i ludziach. Reporterskie sprawozdanie określające strukturę gat. odznacza się aktualnością, autentyzmem, atrakcyjnością oraz osobistym stosunkiem reportera do przedmiotu sprawozdania.

J. Maziarski:

Kryteria reportażu:

1. stosunek reportera do obiektywnej rzeczywistości (autentyzm i sprawdzalność faktów)

2. ukształtowanie kompozycyjne

3. swoistość rezultatów poznawczych (wyznaczniki gat.)

4. geneza gat. oraz psychologia i technika proc. twórczych

5. odrębność funkcji gatunkowych

Gatunki c. d. reportażu:

WYKŁAD VII:

Kryteria J. Maziarskiego:

I stosunek reportażu do rzeczywistości obiektywnej, problem autentyzmu.

J. Lowel:

Każdy reportaż musi traktować o rzeczywistości, którą można sprawdzić.

Kąkolewski:

Reportaż to opowieść o faktycznych wydarzeniach.

Zakres poj. „autentyzm” j. b. szeroki, od ścisłych faktów do ich zarysu.

Fikcja w reportażu:

Reportaż wyklucza fikcję, fikcja może tylko zapełnić luki.

Autentyzm:

1. bezpośr. udział reportera

2. pozycja obserwatora

3. społecznie sprawdzalny

4. II. Kryterium kompozycyjno stylistyczne:

5. Tworzywem są aktualne problemy, wydarzenia życia.

6. Składnia reportażu:

7. Powinna być lekka, prosta, przejrzysta, zd. krótsze, ekspresja (wykrzyknienia, zd. pytajne). J. komentująca i interpretująca. Elementarna jednostka kompozycyjną są tzw. ujęcia: kompleksy zdań połączone treścią i sensem. Wyróżnikiem j. ich funkcja.

J. Jedliński:

1. ujęcia komentująco - oceniające, f. nadania kierunku i sposobu odczytywania tekstu.

2. ujęcie informujące, statyczne (obiektywne)

3. ujęcie dynamiczne (prezentacja wydarzeń rozłożonych w czasię)

4. ujęcie przedstawiające

5. ujęcie mieszane

Indywidualność twórcza autora.

Konwencje stylistyczne:

różna narracja:

- z różnych punktów widzenia, 1- os., postacie, kt. brały udział

III. Swoistość procesów poznawczych:

walory estetyczne są lub nie.

IV. psychologia i technika procesu twórczego. Relacjonowanie wydarzeń, kt. czytelnik nie może znaczyć. Dużo miejsca na osobiste zaangażowanie. Max rzetelność.

V. odrębność f. gatunkowych ma kluczowe znaczenie stąd czerpie istotne cechy gatunkowe.

Sprawozdawczość, aktualność, dynamizm.

Podział reportaży:

K. Konkolewski:

Kryteria:

1. forma

2. temat

3. miejsce zamieszczenia

4. śr. wyrazu

Pod. wzgl. formalnym:

1. informacyjny

2. sprawozdawczy

3. publicystyczny

4. literacki

5. szkic, tzw. r. wielki

Pod wzgl. miejsca i śr. wyrazu:

1. prasowy (pisany i foto)

2. radiowy (dźwiękowy, czytany)

3. TV

4. filmowy

5. książkowy

6. multimedialny

Hanna Maria Małgowska ze wzgl. na uczestnictwo narratora wyróżnia 4 podst. schematy kompozycyjne:

1. postawa interpretująca, przechodzenie od faktów do problemów

• duża rola opisu

• kreślenie syt. dynamicznych

• częste operowanie dialogiem

• tło wydarzeń może mieć cechy opisu lit., albo pobudzać odbiorcę plastyką

• stanowisko narratora to podstawa reszty elementów struktury. Narrator opowiada chronologicznie.

postawa świadomego ideologa od problemów do faktów. Narrator prowadzi dokumentację dla wyznawanych poglądów. Tekst pod określona tezę.

postawa uczestnika, przechodzenie od faktów do faktów, reportaże powieściowe. Osia konstrukcyjną j. narrator, autor. Jego wiedza kształtuje się stopniowo. B. Ważnym czynnikiem komp. j przedstawianie syt. konfliktowych, indywidualizowanie bohaterów.

postawa refleksyjna lub polemiczna, od problemu do problemu. Max. intelektua-lizacja. Poglądy i postawy zajmują wiele miejsca. Punktem wyjścia są rozważania, tezy publicystów lub tezy autora, opublikowane w jakimś innym artykule. Autor mówi co myśli na dany temat, duża swoboda w doborze problemów. Ta odmiana zbliża się do eseistyki i felietonistyki.

Anegdota - e. w. o. p.

anek dota - rzeczy nie wydane, zapisy Prokopa z Cezarei

Gawęda - e. w. o. p

Szkic - gat. publicystyczny typu emocjonalnego, zbliżony do lit., przedstawienia są typowi ludzie w typowych syt. Struktura j. podobna do reportażu.

Szkic filozoficzny - tematem j. monograficzne potraktowanie jakiegoś wydarzenia, miejsca, postaci. Wszystko j. typowe, ale autor patrzy na to pół żartem, pół serio.

Felieton - listek, świstek - dodatek do gazety. Powieść w odcinkach zwana felietonową, bo drukowana w rubryce felieton.

Felieton - redakcyjny dział pisma, mała forma, postawa dziennikarska.

W II poł. XIX w. upowszechniła się nazwa.

Określenie „Kronika”, co tygodniowy, regularny przegląd wydarzeń, utrzymany w tonie osobistym, przez znanych pisarzy.

Różne typy felietonów.

felieton - feleietonista zobowiązany j. do intelektualnego i osobistego odniesięnia do zjawisk. perswazyjność np. chwyty retoryczne.

Felieton - e. w o p.

Poetyka gatunku:

Śr. wizualnego oddziaływania.

WYKŁAD VIII:

Wszyscy bronią indywidualizmu w felietonie.

Narrator w f.,

Autor nie zawsze się z nim utożsamia, może być nim postać fikcyjna. Rola narratora j, nadrzędna, występuje aktywnie, postawa narratora jest ostentacyjnie nieoficjalna, punkt widzenia z przymrużeniem oka, czasem szyderstwo. Ważne j. ujawnienie sekretów kuchni (autor przedstawia własne definicje gatunku).

Punkt ciężkości przesuwa się z info. na sposób jej przedstawienia. Duża dowolność w interpretowaniu info., ujęcie subiektywno - refleksyjne. Ważny komentarz, wieloznaczna wymowa utworu, aluzyjność, metaforyczność, przejaskrawienie sądów, wyrazy, wyrażenia w sensię dosłownym, alegorycznym, czy metafizycznym. sceptyczności stosunek do przedsta-wionych przez siebie info. Felietonowe figle.

Felietony w dziennikach:

Narrator ma postawę całkiem serio. Autor zwykle interweniuje.

Styl wg Jedlińskiego zależy od umiejętności pisarskich felietonisty. schodzą się tu wszystkie style wypowiedzi. lekki i barwny, odznacza się gawędziarskim postawieniem problemu, żartobliwe lub ironiczne przedstawienie problemu. Może być elegancki i wykwintny. Słownictwo powinno być zrozumiałe i komunikatywne.

Kompozycja j. na ogół luźną, wygląda na nieuporządkowana, analogia, kontrast, dygresja, skojarzenie.

4 post. uk. kompozycyjne:

1. f. asocjacyjny - odnajduje więź skojarzeniowa, myśl nad faktem

2. f. logiczno - dyskusyjny - fakty podane obiektywnie, potem ocena i komentarz, autor utożsamiany z narratorem, logika powiązania faktów. Interwencyjność.

3. f. fabularny - elementem organizującym komp. j. fabuła jednowątkowa, przedst. działania boh. i ich postawę wobec rzeczywistości. Narrator ma zawsze dystans humorystyczny, czy satyryczny. Ujęcia akcyjne, kt. powodują, że ta odmiana zbliża się do skrótowego opowiadania. By wydobyć przejaskrawienie autor uwypukla niewspółmierność przyczyn i skutków.

4. f. udramatyzowany - dialogi, akcja j. oparta na dialogach, toczy się wokół jednej sprawy, a dialog prezentuje postacie poglądy autora o nich. autor chce ich osmieszyć i skompromitować.

Ujęcia mieszane też występują, fikcja służy realnemu widzeniu świata, kondensowanie rzeczywistości, np. wad postaci.

Bohater - przedstawieni w sposób żywy, barwny, b. często za pomocą chwytów artysty., stylisty. ukazanych w lit., ale zawsze podkreśla się typowość wad.

Funkcje felietonu:

Piotr Stasiński:

1. perswazyjność

2. demagogia - wew. demagogia

3. sugestywność

4. dydaktyzm

Felietonista szuka kontaktu z odbiorcą, zaciera dystans miedzy nadawca i odbiorcą.

f, perswazyjna - do racji autora, skuteczność perswazji, parodia, bo wtedy najłatwiej wydobyć te obśmiewane cechy.

Felietony ze wzgl. na technikę przekazu:

1. prasowe

2. radiowe

3. TV

Odmiany felietonu:

1. mikrofelieton - prosta budowa, lakonicznie, jedno wydarzenie, spuentowane, w dziennikach (stała bineta), charakter interwencyjny.

2. kronika - prasa kulturotwórcza

3. f. klasyczny - asocjacyjne i logiczno...

4. f. fabularny

Cechy felietonistyki:

1. publicystyczno - literacki -utwór polemiczny, atakujący, z humorem i dowcipem, krytyka i satyra, artystyczna fikcja i artystyczne przejaskrawienie. Czasem ma formę fikcyjną, opowiadania, to treść jest w ścisłym związku ze sprawami życia obyczaju, sprawami społecznymi.

Jedliński:

1. dystans autora tekstu do narratora

2. subiektywno - refleksyjne ujęcie

3. lekki, barwny, komunikacyjny styl dostosowany do sytuacji

4. elementy sarkastycznej, satyrycznej, lub humorystycznej prezentacji faktów

5. fikcyjne przedstawienie świata

6. dominacja asocjacyjnych i logicznych struktur

7. dużo śr. zewn. oddziaływania: krótkość, cykliczność, czcionka, ramki, stałe binety.

Esej - popis subiektywnego podejścia do przedmiotu.

E. w. o. p.

esej - pierwszy ogląd jakiejś rzeczy, sprawy, czy jest zdolna do tego czego się od niej oczekuje.

essai - próba, fr. essauer - próbować Montaigne - dał to w tytule swojej książki

essay - ang, wersja

Versuck - nim.

ensay - hiszp.

saggio - włas.

u nas esej, szkic

1580r. M. de Montiagne wydał zbiór esejów, fr. humanista, „Próby”. Chciał zaznaczyć, że nie przedstawia ostatecznych rozwiązań.

1597 r. Francis Bacckou - przejął nazwę, ale napisał rady i rozwiązania, popularne były , 3 razy wznawiane za jego życia.

Eseje:

1. periodykalny - fabularny, D. Defoe

2. satyryczno - moralny w oświeceniu Still, Arison

3. filozoficzny

4. romantyzm: imaginativ prose -> powieść walterscotowska

5. XX - lecie, eseizacja prozy

Esej - wypowiedź proza na pewien temat przekazująca w dowolnie upatrzony sposób i za pomocą dowolnie wybranych przez autora śr. komp., jego doświadczenia, wiedzę, sady, refleksje. Na mocy przyjętej konwencji wymaga się, by czytelnik traktował to serio, jako fakty.

2 bieguny eseistyki:

1. formalizacja wypowiedzi, gotowe uk. oparte na logicznym ujęciu tematu.

2. indywidualizacja dająca swobodę wypowiedzi, wywieranie nastroju

Esej Zbigniewa Herberta „Barbarzyńca w ogrodzie”, „Martwa natura z wędzidłem”

Cechy eseju:

1. tematyka - b. różnorodna

2. stosunek autora do przedmiotu wykładu j. subiektywny, rzeczywistość przez filtr doświadczeń autora

3. uk. nielinearny i otwarty

4. styl - indywidualna twórczość autora

5. narracja - dominuje monolog podmiotu przedstawia odbicie postaci realnego autora, podmiot twórczy utożsamiony z autentycznym autorem

6. kompozycja:

• esej literacki - dotyczy problemów filozoficznych lub warsztatu twórczego, artystycznego, środków wyrazu, f. estetyczna i ekspresywna

• esej publicystyczny - sprawy aktualne społ. - polit., kult., opiniotwórcze, f. info. i dydaktyczna

• esej naukowy - spopularyzowanie osiągnięć z różnych dziedzin wiedzy , f. dydaktyczna

rola cytatów:

• wzmaga ekonomie dyskursu (pars pro totum)

• wzmacnia f. estetyczna, bo wprowadza fikcję, przywołanie literackie

• f. dokumentu tekstowego

• j. autorytatywnym wsparciem - zgodnie z autorytetem

• jako motto, osadza tekst w określonym kręgu tradycji i obracamy się w tym kręgu

glosa - uwaga do tekstu, refleksja, objaśnienie, notatka z puentą

kursywka - rozwinięta glosa, b. kompleksowo przedstawia zagadnienie, pisana lekkim stylem

camera obscura - rubryka w dziennikach lub czasopismach, pod różnymi nagłówkami, zawierająca ironiczne skomentowanie cytatów z wyp. lub artykułów mówiące o ich nieporadności językowej lub intelektualnej. Zaczęło się od „Wiadomości literackich” w XX - leciu międzywojennym.

WYKŁAD IX:

Radiogeniczność:

Program radiowy to suma info dźwiękowych. Powiadomienie dźwiękowe na 2 typy informacji:

1. semantyczna

2. estetyczną

Typy gatunków radiowych:

1. dziennikarskie

2. artystyczne

3. muzyczne

Podział gatunków dziennikarskich:

1. info. - sprawozdawcze - zwykłe szybkie referowanie

2. analityczne

3. obrazowe

Hybrydyczność sztuki radiowej

Fonosfera: budowa:

1. tworzywo werbalne

2. tworzywo awerbalne

3. dźwięk - cisza

B. Ważna jest akustyczna strona zachowań oraz cechy fizjologiczne. Czasem warstwa brzmieniowa zdominuje warstwę pojęciowa. warstwa brzmieniowa może przekroczyć etniczne bariery językowe.

Słuchowisko radiowe:

15 I. 1924 r. pierwsze europejskie słuchowisko „Danger” Hiusa nadało BBC. Zastosowano trick z ciemnością, potem stał się kanonem w teatrze radiowym. Awizualność (ciemność) granica miedzy teatrem radiowym a dramatem scenicznym, teatr wyobraźni.

1924 r. rozgłośnia fr. nadał słuchowisko „Tsunami” - morska katastrofa. Przekaz był tak wstrząsający, ze zakazano dalszych emisji.

1927 r. w Niemczech odbyła się mistyfikacja „Minister zamordowany”.

„Inwazja z marsa” Orsona Wellsa 1938 r. - rozłożone w czasie.

lata XX - te przynoszą film akustyczny.

Kinematografia - 1 - minutowe sekwencje prawie bez słów np. „Poranek w wiejskiej zagrodzie”.

Krysowata „Wywiad z księdzem” 20 sekund.

Dźwięk w radiu funkcjonuje w oderwaniu od sfery wizualnej. Wszystkie dźwięki tworzą przestrzeń znaczeniowa.

Elementy scenografii:

1. dźwięki mogą się konstytuować w głos czł., to nam mówi o nim samym, uczucia, sympatia, temperament, wiek, płeć, charakter

2. dźwięki mogą się konstytuować w mowę ludzka,. a mowa to język

3. dźwiękami może być muzyka, abstrakcyjna lub konkretna

4. dźwięki mogą wyrażać naturę

5. mogą to być sztucznie wytworzone np. hałas miejski, dźwięki przedmiotów martwych

6. może być stylizacja dźwiękowo - muzyczna

7. cisza:

• tło

• klimat

• personifikacja strachu i grozy

• zmiana akcji w słuchowisku lub reportażu

• cisza j. ciszą, dźwiękowe wydostanie ciszy

Elementy foniczne:

1. skala głosu czł. (psychika, osobowość, folklor)

2. mowa myślana, istnieje tylko w myśli postaci

3. cisza - brak dźwięku, ma wiele kształtów i j. zawsze zamierzona:

• tło - żeby cos zbudować, jakiś obraz, Kaziak cisza to biel płótna

• klimat - stwarza nastrój przygnębienia, nostalgii

• personifikacja strachu i grozy

• zmiana miejsca akcji, pauza powoduje rozproszenie uwagi czytelnika

WYKŁAD X:

Info. radiowa rozwija się w oparciu o:

1. tradycje - służba informacji., obiektywne i szybkie przekazywanie wiadomości, faktograficzne jądro

2. techniki - mikrofon, dyktafon, magnetofon; cel - operatywne, dźwiękowe oddanie faktu. ważna j. szybkość i wykorzystanie tech. możliwości

3. wyobrażenie o odbiorcy - masa słuchaczy zainteresowanych rzeczywistością

Z tego wyłaniaj się:

1. info. tradycyjna - pisana i odczytywana przez spiker lub lektora, operuje toposem. Cechy: aktualność, ważność społeczna, obiektywność, orientowanie się na faktografie, dokładność , zwięzłość, suchość

2. info dźwiękowa - Cechy: aktualność. dramaturgia dźwięku, oddawanie szczegółów, autentyzm, bezpośr., osobisty urok prowadzącego

3. info. konsumpcyjna - nie ma własnych form, przekształca i modyfikuje 1 i 2. Polega to na zwróceniu uwagi ku przeżyciom, a nie ku info.

Na co odpowiedzieć musi sobie dziennikarz?

1. co w danym wypadku j. wiadomością, a co ocena?

2. czy skracając wiadomość nic nie strącę?

3. czy opracowanie nie j. subiektywnym zbiorem odczuć, czy na pewno j. odbiciem rzeczywistości?

Info. radio. powinna być nadawana niezależnie od komentarza, audycji radiowej. Co j. wiadomością, a co oceną? Rozróżnienie info. od publicystki.

Konwencja BBC. Typy audycji:

1. news

2. news about the news - co kryje się za wydarzeniami, przyczyny i skutki wydarzeń

3. background and opinia - tło i oceny

4. futures and dokumentary - reportaże i domumenty

Felieton radiowy - cos czego nie ma :D.

Co j. ważne:

1. na początek - musi być konwencja, czepialscy, prześmiewni, autoironia dobrze brzmi, bo jak nie ma to ironia u odbiorcy

2. unikanie poetyzowania - proste, bezsporne, obiegowe twierdzenia, j. potoczny, komunikacyjny

3. to co się mówi musi zajmować i bawić

4. zrozumiały

5. na żywo j. najlepszy, odnosi się do aktualnej sytuacji

6. atrakcyjność wokalna i aktorska

7. mogą być cytaty

8. subiektywne

Reportaż radiowy :

1. pozwala gruntowniej spojrzeć a rzeczywistość

2. umożliwia rozbudowanie lit., zalążka biografii i sytuacji.

Elementy:

1. wartość fabularna surowca materialnego

2. kompozycja, kt. organizuje całość sensowna, artystycznie spójna.

Podstawą gat. j.:

1. autentyzm syt, i zdarzeń

2. reportaż ~~ collage, feathre, słuchowisko dokumentalne

3. kiedyś był narrator

4. dźwięk j. osoba dramatu

5. reportaże kreowane

6. zatrzymane czasu na taśmie

7. fabularyzacja akcji

8. autentyczne słowa boh.

reportaż radiowy - A. Sławczyńska - gat. publicystyczno - lit. Punktem wyjścia do powstania staje się autentyczne zdarzenie. Relacje świadków lub boh. dają materiał i tło dźwiękowe. Materiałem pomocniczym j. dokument pisany lub muzyka. Pojawia się raz i musi być czytelny. wew. życie zewn. wydarzenie. Rejestracja przeżyć boh. , a stad uogólnienie i ponad czasowość.

28

---