CHÓW I HODOWLA TRZODY CHLEWNEJ

WYKŁAD 1
WSTĘP DO HODOWLI TRZODY CHLEWNEJ

CECHY TRZODY CHLEWNEJ JAKO ZWIERZĄT RZEŹNYCH

1. Zdolność rozrodcza

2. Szybkość wzrostu i dobre wykorzystanie paszy

3. Duża wydajność rzeźna

4. Wszystkożerność

5. Wartość odżywcza wieprzowiny

1. Zdolność rozrodcza

• pierwsze krycie w wieku do około 8 m-ca życia

• pierwsze oproszenie w wieku ok. 1 roku

• wysoka płodność rzeczywista w 8 -12 prosiąt w miocie, może odchować bez problemu 10 sztuk

• po 6-miesiącach 10 sztuk * 100 kg = 1 tona żywca

• po 1 roku 10 sztuk * 2 oproszenia = 2 tony żywca

2a. Szybki wzrost

• 1 dzień 1,4 - 1,5 kg

• 21 dzień 5 - 5,5 kg ; przyrost około 300 - 320g / dzień

• 70 dzień- 20 - 24 kg

• 180 - 190 dzień - 100 kg; przyrosty w tuczu średnio 750-850g/dobę

2b. Dobre wykorzystanie paszy

• zużycie paszy na 1 kg przyrostu masy ciała ok. 3 kg (2,7 - 3,2 kg) i około 38-40 MJ EM

3. Duża wydajność rzeźna - około 72-85%

(masa tuszy : masa zwierzęcia przed ubojem) * 100% = WR

4. Wszystkożerność
Pasze

- roślinne (ziarna zbóż, okopowe, zielonki, susze i inne)

- zwierzęce (rybne, przetwory mleczne)

- wykorzystanie produktów ubocznych przemysłu

• rolno spożywczego

• mleczarskiego

• mięsnego

• utylizowanego

• odpadów kuchennych, stołówkowych (z ograniczeniami), piekarniczych

5. Wartość odżywcza wieprzowiny

• wysika wartość energetyczna- około 12 MJ/kg (wołowina ok. 8 MJ/kg)

• mała zawartość wody, Ca, P

• źródło Fe

Znaczenie i uwarunkowania produkcyjne trzody chlewnej w polsce, ue i na świecie

- Wzrost konsumpcji białka zwierzęcego, przyrost ludności na świecie

- Uwarunkowania geograficzno - przyrodnicze

- Uwarunkowania historyczne i kulturowe

1. Produkcja trzody chlewnej

Lata 1970 - 2004 - wzrost liczby ludności o 2 532 836 485. Obecnie Ziemię zamieszkuje o 68% więcej ludzi niż 35 lat temu. Przez ten czas nastąpił wzrost produkcji mięsa wieprzowego na świecie o 170% (większy niż ludzi). Wzrost spożycia o 60%, z 9, 7 do 15, 74 kg.

2. Historia chowu świń - Polska, Europa, Chiny

- Świnie udomowiono 4-5 tyś lat temu.

- Hodowali je starożytni Grecy i Rzymianie. Utrzymywano populację stanowiącą odpowiednik dzisiejszych ras.

- IX - X wiek - utrzymywano świnie w lasach, zimą w prymitywnych zagrodach

- na wolności, z wypasem leśnym utrzymywano je do XIII wieku

- obecnie system ten jest stosowany w Hiszpanii

- w XIII wieku w Polsce utrzymywano 2,5 - 3 mln sztuk świń

- w XV wieku nastawiono się na uprawę roli, utrzymanie wołów i koni

- za czasów Zygmunta Augusta utrzymywano w Polsce

* 5 mln sztuk bydła

* 3 mln sztuk świń

- w XVIII wieku - 1 mln

Prymitywny tucz stosowano od IV do XI wieku - wypas na pastwiskach złej jakości.

W wieku 24 miesięcy świnie osiągały masę 80 kg, dziś 5-6 miesięcy - 100 kg.

- XVIII/XIX wieku stosowano chów stajenny i alkierzowy

- XIX - uprawa ziemniaków, zboża, otrębów

- zabory - wywóz do Berlina i Saksonii

- rejony hodowlane Pokorze i Wielkopolska

- import ras angielskich

- wojna (dużo strat - 50%)

- okres między wojenny - rozwój

- II wojna - zniszczenia

- po II wojnie wytworzenie polskich ras

* wielka biała

* wielkoucha

* gołębiewska

Małe spożycie wieprzowiny na przestrzeni lat, potem się zwiększyło.

Pogłowie trzody chlewnej w Polsce (w mln sztuk)

1945 - 1,5

1960 - 12,6

1980 - 21,3

1992 - 23,1

Obecnie - 17,5 - 18,5

3. Sektorowość produkcji trzody chlewnej w Polsce

• 30 lata okresu powojennego - chów trzody w sektorze uspołecznionym

• państwowe PGR-y

• spółdzielnie produkcyjne

• gospodarstwa prywatne - najliczniejsze, 98, 9%

W sektorze przemysłowym mamy 99% pogłowia trzody chlewnej, gospodarstwa państwowe to 1% produkcji.

4. Rozdrobnienie produkcji

- duże rozdrobnienie jest niekorzystną cechą

- powszechny spis rolniczy - 2002 rok - hodowle trzody prowadziło 760, 6 tys. Gospodarstw (25, 9 badane - pełny cykl produkcyjny)

- 1996 - 81, 5% - 19 i mniej sztuk

- 2003 - 25 sztuk

- 2008 - prawie 30 sztuk

5. Miejsce Polski w europejskiej i światowej produkcji trzody chlewnej

Pogłowie (stan na 2002 rok)

Kraj	Liczebność pogłowia, mln sztuk	Udział w pogłowiu światowym, %
Świat	941,0	100,0
Chiny	464,7	49,4
USA	59,1	6,3
Brazylia	30,0	3,2
Niemcy	26,0	2,8
Hiszpania	23,9	2,5
Wietnam	23,2	2,5
Polska	18,6	2,0
Rosja	16,0	1,7

Chiny

- 5% wielkie fermy

- 15% specjalistyczne gospodarstwa

- 80% przyzagrodowe

Pogłowie

1999 - 2001 - 440, 38 mln

2004 - 470, 4 mln

Lochy

2000 - 36, 5

2004 - 45, 8

Produkcja - 33 kg/1 mieszkańca (65 - 70% mięsa)

Liczba świń ubitych - 609, 2 mln sztuk

Średnia masa tuszy - 73 kg

Intensywność produkcji trzody na świecie - obsada szt./100 ha UR

1. Holandia 665

2. Dania 491

3. Belgia 450

4. Korea Południowa 447

5. Japonia 184

6. Niemcy 152

7. Polska 114

Intensywność produkcji trzody chlewnej w Polsce w roku 2002 sztuk/100 ha UR

1. Wielkopolska 264

2. Kujawsko-pomorskie 201

3. Opolskie 131

4. Pomorskie 120

5. Zachodnio-pomorskie 62

6. Lubuskie 60

7. Dolnośląskie 54

8. Podkarpackie 48

6. Koncentracja produkcji

- wielkość stad - wzrasta

- liczba ferm -

maleje (1975 - 1995)

- poziom produkcji - rośnie

Liczba stad trzody chlewnej na gospodarstwo rośnie

- lata 60-te

Niemcy - 20 szt.

Francja - kilkanaście

Dania - 70 szt.

• Europa i USA duże rezerwy

• USA - tak, wybrane kraje UE - nie

• Holandia, Belgia, Dania osiągnęły pułap swoich możliwości produkcyjnych

• Dopuszczalny poziom azotanów w glebie: Dyrektywa 91/676/EEC (Dyrektywa azotowa) ; dawka azotu < 170 kg N/ha

• Na hektar obsada < 1,5 DJP. Na świecie - 5 macior z prosiętami lub 6 tuczników

• Kodeks dotyczący dobrej praktyki rolniczej

• Komisja europejska zezwoliła do roku 2009 podwyższyć limity produkcyjne w Belgii, Holandii i Dani do 250 kg azotanów na ha

Koncentracja produkcji:

Wady: degradacja środowiska obniżanie parametrów produkcyjnych

Zalety: postęp technologiczny postęp genetyczny zwiększanie mobilności produkcji

Rasy ojcowskie - niższa mleczność, 12 sutków

Rasy mateczne - wysoka mleczność, 14 sutków

7. Wskaźniki produkcji trzody chlewnej

- plenność gospodarcza (liczba ubitych tuczników od lochy w roku)

• płodność

• plenność

• częstość oproszeń

• straty okołoporodowe

• upadki w tuczu

Polska

* teraz 14,5 sztuki / lochy

* plan 16 sztuki / lochy w 2010

- wskaźnik rotacji

• UE 160 - 170%

• Polska - stały wzrost wskaźnika rotacji - 140 (o 40%)

Niższa wartość wskaźnika rotacji w Polsce w porównaniu z krajami UE wynika z :

• występowania w naszym kraju zjawiska uboju gospodarczego

• niższa płodność i plenność lochy

• słabszych wyników tuczu, mniejszych przyrostów dobowych

• wyższej masy ubojowej tuczników

- mięsność

Klasa handlowa	Mięsność w %
S	>60
E	55-60
U	50-55
R	45-50
O	40-45
P	<40

Polska

1993 - 43%

1995 - 44%

2002 - 50, 2%

2004 - 51%

Dla kraju średnia mięsność wynosi:

Belgia - 61%

Francja, Dania - 60%

Wielka Brytania - 58%

Niemcy, Austria, Hiszpania, Szwecja - 57%

Finlandia, Irlandia, Holandia - 56%

Polska

- pogłowie masowe - 52%

- zarodowe - 57 - 59%, do 65, 8% knury rasy Pietrain

Czynniki determinujące mięsność polskich tuczników:

• błędy w realizacji programu krzyżowania towarowego

• błędy żywieniowe

• niski status zdrowotny, brak programów profilaktycznych

• błędy w zakresie utrzymania świń

• błędy w zakresie utrzymania dobrostanu

• działanie stresowe

• masa ubojowa

• płeć

• brak wdrożeń w zakresie masowych systemów żywieniowych

Urządzenia do szacowania mięsności

* odt. - igł.

* ultradźwięki

* liniały elektryczne

- jakość mięsa

Przyczyny i częstotliwość występowania wad:

• obrót przedubojowy

• genotyp

Polska

• rok 1971- 4% tusz z mięsem PSE

• rok 2002- 13,9 % z mięsem PSE

8. Cykle koniunkturalne - tzw. „cykle świńskie”

Niestabilność produkcji i podaży wynika z tego że:

- Plony są zmienne, wahają się: zasoby pasz są zatem zróżnicowane

* Stan pogłowia : plon zbóż - r = 0,8

* Stan pogłowia : plon ziemniaków - r = 0, 7

- Pasza dla świń ma charakter rynkowy

* 1 : 7 - granica opłacalności

* 1 : 8 i szerszy stosunek - opłacalność produkcji rośnie

* 1: 6 i węższy stosunek - opłacalność produkcji spada

- Ceny na prosięta zależą od popytu i podaży:

* 1 : 1, 4 do 2, 2 (40% do 120% większe)

- Świnie charakteryzuje strukturalne powiązanie z ziemią

- Trzoda chlewna charakteryzuje się wysoką zdolnością do reprodukcji

9. Spożycie wieprzowiny

Spożycie mięsa w latach 1993 - 2002 w Polsce i wybranych krajach UE, kg/1 mieszkańca

Kraj	1993	1998	2002
Belgia	50, 1	46, 1	45, 9
Dania	64, 5	63, 1	58, 2
Niemcy	56, 3	56, 0	53, 7
Hiszpania	54, 5	66, 3	67, 9
Francja	38, 3	37, 7	36, 5
Holandia	45, 3	42, 7	-
Polska	40, 6	37, 6	39, 2
EU - 15	-	43, 4	-

Prognoza struktur sektora mięsnego w Polsce

Skala produkcji	Typy zakładów mięsnych			Razem
		Pełny profil produkcyjny	Samodzielne rzeźnie (z rozbiorem)		Samodzielne przetwórnie (z rozbiorem i obróbką mięsa)
Duża	24	6	6	36
Średnia	60	20	90	170
Mniejsza	-	-	350	350
Mała	150	450	500	1100
Razem	234	476	946	1656

10. Przemysł mięsny

Liczba zakładów mięsnych maleje, niektóre nie dostały atestów

11. Koncentracja uboju

Główne przyczyny wymuszające proces koncentracji - obniżanie nakładów inwestycyjnych i kosztów operacyjnych, zwłaszcza w ochronie środowiska (oczyszczalnie ścieków, zbiórka i segregacja odpadów oraz ich utylizacja)

12. Regulacje rynkowe produkcji i sprzedaży

• Chów trzody chlewnej i produkcja wieprzowiny objęte są w UE wspólną polityka rolną

• Produkcja trzody chlewnej, przetwórstwo i handel muszą być dostosowane do standardów UE w zakresie bezpieczeństwa produkcji żywności

• Bezpieczeństwa produkcji żywności

• Bezpieczeństwa pasz dla zwierząt

• Dobrostanu i zdrowia zwierząt

Kontrola „od pola do stołu”

Inne uregulowania:

• Nie wyznacza się limitów produkcyjnych

• Nie stosuje się dopłat bezpośrednich do utrzymania loch i sprzedaży tuczników

• Stosuje się cła zewnętrzne , importowe w celu ochrony rynku wewnętrznego, dopłaty Eksportowe do mięsności i przetwórstwa

• Stosuje się interwencje rynkowe

WYKŁAD 2
TECHNOLOGIE CHOWU LOCH I KNURÓW

Płodność

- Wypadkowa stopnia owulacji i przeżywalności embrionów (pełne wykorzystanie potencjału rozrodczego)

- Stopień owulacji - ponad 40 komórek jajowych rocznie

- Straty u zwierząt wielopłodowych i wielorodnych: przed, w czasie i po implantacji (około 20 - 40%)

Cechy fizjologiczne i hodowlane

• dojrzałość płciowa

• dojrzałość rozpłodowa

• cykl rujowy

• ruja

• ciąża

• poród

• czas odchowu prosiąt

• temperatura ciała

Dojrzałość płciowa

Loszki - zdolność do produkcji komórek jajowych, wiek 5-6 miesięcy

Knurki - zdolność do produkcji plemników, wiek 7-8 miesięcy

Dojrzałość rozpłodowa loszek

- Wiek loszek: 220 - 240 dni/220 - 230 dni

- Masa 130-150 kg/130 - 140 kg

- Grubość słoniny (P2) 18-20 mm/ 16 - 20 mm

- Krycie w 3 rui/w 2 lub 3 rui

Kondycja w pkt. w skali 5-punktowej - 3, 0 - 3, 5; w 10-punktowej - 6 - 6, 5.

Zawartość tłuszczu w ciele

Prawidłowe procesy rozrodcze obserwujemy gdy:

Zawartość tłuszczu w ciele wynosi 22%

Po 1. oproszeniu obniża się do 18%

Po 3. oproszeniu spada do 16%

Poziom krytyczny < 10% - zaburzenia w rozrodzie, wydłużony okres jałowienia, zaburzenia w przebiegu ciąży

Zasoby tłuszczu warunkujące dobrą rozrodczość: 11 - 15% (hybrydy angielskie); 16 - 22% (rasy niemieckie)

Cykl rujowy

U świń trwa 21 dni ± 1, 2 dni, co 3 tygodnie pojawia się ruja, występuję pewne zachowania charakterystyczne dla rui, najważniejsza jest owulacja, liczba komórek jajowych jest zróżnicowana, są one wielorodne i jest komórek jajowych 16-18-20.

Ruja

• loszki 1 - 2 dni, krycie/inseminacja w rui trzeciej

• lochy 2 - 3 dni

• krotność krycia/inseminacji 2

Ciąża

• locha świni domowej 114 - 115 dni ± 3 - 4 dni

• locha dzika europejskiego 127 - 128 dni

Poród

• czas trwania porodu 2 - 7 godzin

• zakończenie porodu - wydalenie łożyska

• pierwiastki 8 - 9 prosiąt w miocie, wieloródki 12 - 13 prosiąt

Czas odchowu prosiąt

Polska

• 21 - 35 dni - odsadzenie wczesne zalecane w produkcji intensywnej

• 28 dni - odpowiada wymogom UE

• 21 dni możliwe do zastosowania w określonych warunkach

• 42 - 56 późny - tradycyjny nie właściwy, prowadzony w gospodarstwach ekstensywnych

USA - system SEW, ISOWEN- odsadzanie w wieku 10-14 dni

Temperatura ciała

- młode świnie (prosięta) - 38, 5 - 39, 0 - 39, 2 stopnie

- dorosłe - 38, 2 - 38, 5 stopni

Cykl rozpłodowy

• ciąża 114 dni (trzy miesiące + 3 tygodnie + 3 dni)

• laktacja (21 - 35) do 42 dni

• okres oczekiwania na ruję 3-7 dni (do 10 -11 dni)

Brakowanie loch i knurów

Lochy - poziom brakowania około 30-35%, około 3 lata użytkowania

Knury - poziom brakowania około 50%

Przyczyny brakowania loch

• niezamierzone

• brak rui, zaburzenia w rozrodzi

• słaba kondycja

• uszkodzenie sutek

• osteochondroza

- zamierzone

• obniżona płodność, mleczność

• obniżona opiekuńczość starych loch

• brakowanie po wykorzystaniu potencjału rozrodczego po 6 (5 - 6) miocie

Brakowanie loch

- fermy amerykańskie - ostatnio poziom brakowania wyniósł 50%

- fermy w Holandii (lata 2000 - 2005) - brakowanie ponad 50%

Przyczyny

- brak rui

- problemy z kończynami

Przyczyny brakowania knurów

• schorzenia narządów ruchu

• zatuczenie, przeciążenie narządu ruchu

• zła jakość nasienia

• aberracje chromosomowe

Objawy rui

Zewnętrzne:

• obrzęki i zaczerwienienia zewnętrznych dróg rodnych

• wyciek śluzu z dróg rodnych

• zmiana zachowania- obskakiwanie

• zmniejszenie apetytu

Wewnętrzne:

• zmiany w błonie śluzowej macicy

• zwiększenie poziomu hormonów we krwi: LH i progesteronu

• zwiększenie wydzielania śluzu przez gruczoły wewnątrzmaciczne

Wykrywanie rui:

• obserwacja lochy- wystąpienie objawów zewnętrznych i charakterystycznego zachowania samicy

• próba „dosiadu”- reakcja na człowieka, odruch tolerancji ( na knura od początku rui właściwej, na człowieka po 12 godzinach od początku rui)

• zastosowanie knura próbnika - reakcja na samca

• wspomaganie przy użyciu feromonów

• wspomaganie techniczne - aparat Dramińskiego

Czynniki przyspieszające wykrywanie rui u loch po odsadzeniu prosiąt

1. Skrócenie okresu odchowu prosiąt przy lochach

2. Intensywne żywienie loch w laktacji

3. Odpowiednie żywienie w okresie okołoporodowym

4. Stymulacja przy użyciu knura

Krycie naturalne „dozorowane z ręki”

• żywotność komórek jajowych 4-6 godzin

• żywotność plemników do 24 godzin

• odruch tolerancji na knura

• odruch tolerancji na człowieka

• największe wydzielanie komórek 12-36 godzin drugiego dnia rui

• krycie dwukrotne 12-36 godzina rui

Wykrywanie ciąży

• obserwowanie rui do 40 - 42 dni po pokryciu

• badanie na ciężarność przy użyciu aparatu ultradźwiękowego (ok. 28 dni po kryciu/inseminacji)

Straty zarodowe w kolejnych stadiach ciąży świń

Stadium (dni)	Śmiertelność
9 - 18 25 - 30 31 - 113	17 20 - 40 5 - 20

Śmiertelność zarodków

- średnia zamieralność - 20 - 40%

- przed implantacją

- w czasie

- po implantacji

Przyczyny

- błędy żywieniowe

- różny stopień rozwoju zarodków

Nie rozpoznawanie ciąży przez samicę - wpływ czynnika żywieniowego

- porozumiewanie się na poziomie: zarodek (estrogen) - matka (LH)

- 12 dniem ciąży - zarodki rozpoczynają produkcję estrogenów (produkcja lokalna - pierwszy sygnał zarodkowy dla samicy, że jest w ciąży, estrogeny motywują uwolnienie prostaglandyny - nie dochodzi do luteolizy ciałka żółtego. Przekształcają się one w ciałka żółte ciążowe, produkują progesteron - utrzymanie ciąży.

- Niski poziom: nieregularne wyrzuty LH powodują zaburzenia w funkcjonowaniu ciałek żółtych - są one skutkiem błędów żywieniowych oraz przegrzania.

- Drugi sygnał zarodkowy - 17 - 25 dzień ciąży zapoczątkowuje rozwój płodowej części łożyska (niezbędny warunek do utrzymania ciąży - 5 źródeł)

Śmiertelność płodów

- powyżej 80 dnia ciąży

- przyczyny:

* bardzo duża liczba płodów

* brak przestrzeni (pojemność macicy: przeżywalność bardzo dobra przy 30 - 35 cm długości rogu macicy na jeden płód)

Czynniki pływające na plenność loch

- płodność

- częstotliwość oproszeń

- padnięcia prosiąt

- straty śródporodowe

Płodność potencjalna - jest to ilość komórek owulujących w czasie rui.

Jest ona wyższa niż płodność rzeczywista.

Płodność zależy od:

- uwarunkowań genetycznych (rasa, krzyżowanie międzyrasowe - heterozja, kojarzenia w pokrewieństwie - inbred)

- czynników środowiskowych (flushing, optymalizacje - heterozja, heterospermia, warunki środowiskowe, np. temperatura, żywienie)

Flushing - jest zwiększenie ilość zadawanej paszy od odsadzenia prosiąt do skutecznego zainseminowania. Ma na celu przyspieszyć ruje po to aby samica jak najszybciej zaszła w ciążę. Zwiększa płodność, rodzi się więcej prosiąt o 1-1,5.

Heterospermia - mieszanie spermy przy inseminacji, stosowanie dwóch różnych osobników, ras. Jeden warunek, te metody mogą być stosowane tylko w hodowli towarowej, nie można u zwierząt czystorasowych, chodzi o to aby były jak najliczniejsze mioty. 3-5% więcej prosiąt.

Zabiegi biotechnologiczne - inseminacja

• krotność- jak przy kryciu naturalnym ( 2X ) + prawo do reinseminacji

• nasienie świeże, konfekcjonowane i przechowywane w temperaturze 15-17 C przez 72 godziny

• zabieg inseminacji- nasienie ogrzane do temp 37 stopni

• obecność knura (efekt korzystny)

Inseminacja sprzęt

• fantom - pobieranie nasienia

• kateter - wprowadzenie nasienia do dróg rodnych

Zalety inseminacji

• hodowlane

• ekonomiczne

• zdrowotne

Hodowlane zalety inseminacji

• duża stawka knurów różnych ras i krzyżówek w SUZ

• wybitna wartość knurów w zakresie cech użytkowych

• wykorzystanie nasienia wybitnych rozpłodników w ramach banku genów

• wymiana materiału genetycznego o dużej wartości

• transport zamrożonego nasienia drogą lotniczą

Ekonomiczne zalety inseminacji

• mniejsza stawka knurów w skali kraju, niższe koszty ich utrzymania

• oszczędność czasu hodowcy

• oszczędność środków transportu

• nabycie prawa do zabiegu reinseminacji ( do 60 dni po inseminacji )

Zdrowotne zalety inseminacji

• pełna higiena zabiegu wykonanego przy użyciu sprzętu jednorazowego- zabezpieczenie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową

• dojazd inseminatora w rejony „zapowietrzone” czyli zamknięte

Wykorzystanie knurów w kryciu naturalnym i inseminacji

• krycie naturalne „dozorowane z ręki”- 1 knur kryje w ciągu roku 20-25 loch

• inseminacja- nasienie od 1 knura wystarcza na pokrycie 140-200 loch (z zabiegiem reinseminacji)

• ilość dawek inseminacyjnych od 1 knura w roku około 800

Zwierzęta do rozrodu powinny mieć dokumentacje hodowlaną i być oznakowane, gdyż inbred powoduje mniejszą ilość prosiąt, niższą wagę, mniejsze przyrosty, wady wrodzone, ubytki w skórze.

Czynniki wpływające na zwiększenie liczebności miotu:

1. optymalny wiek i masa loszek przy kryciu

2. dobór rasy, krzyżowania międzyrasowego (efekt heterozji)

3. flushing

4. terminowe krycie lub inseminacja

5. zdrowie i właściwe żywienie ( choroby i niedobory żywieniowe- wpływ negatywny )

6. Terapia hormonalna ( nie jest zbyt dobrym rozwiązaniem )

7. ruja w której następuje krycie loszki- najlepiej w 3 lub 2

Krzyżowanie/heterozja

- odległość genetyczna krzyżowanych ras lub linii

- ostra selekcja w liniach ma niewiele cech ważnych gospodarsko

- warunki środowiskowe

- kolejność krzyżowania, pozycja ras

- metoda krzyżowania

- ogólna i swoista zdolność do krzyżowania linii a efekt heterozji

- wcześniejsze dojrzewanie loszek

- poprawa płodności i plenności

- prawa mleczności

- lepszy instynkt macierzyński

Kolejne oproszenie a płodność

Wpływ kolejnego miotu na liczbę prosiąt żywo urodzonych

Oproszenie	Korelacja między kolejnym oproszeniem a liczba prosiąt żywo urodzonych w miocie
1 2 3 4 5 6 7 8	- 1, 0 - 0, 5 0 + 0, 5 + 1, 0 + 0, 5 0 - 1, 0

Wpływ genu stresu na płodność (genotyp RYR1)

Typ kojarzeń	Liczba prosiąt w miocie, szt.	Masa prosiąt, kg
Pierwiastki: W dniu urodzenia: NN x NN nn x nn W 21 dniu życia: NN x NN nn x nn Wieloródki (2 - 5 miot): W dniu urodzenia: NN x NN nn x nn W 21 dniu życia: NN x NN nn x nn	10, 7 8, 9 9, 4 8, 0 10, 8 8, 1 9, 6 7, 9	1, 61 1, 51 6, 16 6, 04 1, 60 1, 52 6, 41 5, 81

Utrzymanie a poronienia

- System grupowy

- System indywidualny

* poziom poronień podobny przy łączeniu w grupy od 20 do 100 loch między 30 a 50 dniem ciąży

* upadki loch porównywalne

Poronienia - zakaźne i niezakaźne

Zakaźne: Choroby wirusowe i bakteryjne

Ruja - powtórzenie do 24 dni po pokryciu - przyczyny: żywienie, krycie, inseminacja

Ruja - powtórzenie po 25 dniach po kryciu - przyczyny: zakaźne choroby wirusowe (resorpcja zarodków). Brak resorpcji przy zakażeniu powyżej 30 dnia od rui i krycia (kosmówka stanowi barierę).

Trzy sposoby naturalnego wirusowego zakażenia zarodka lub płodu:

- droga krwionośna przez łożysko

- przez kanał szyjki macicznej do owodni

- bezpośrednia infekcja komórki jajowej

Określenie przyczyny poronień u loch

- Czynniki zakaźne

- Trudności z wyjaśnieniem czynników nie zakaźnych

- Zła organizacja i zarządzanie produkcją

- Niechęć hodowców do stwierdzeń wskazujących, że ich niedociągnięcia i błędy są przyczyną problemu

Niezakaźne czynniki poronień - pora roku

- Syndrom jesiennych poronień (Autumn Abortion Syndrome - AAS) najczęściej między 5 - 7 tyg. od pokrycia, ale też rozciągnięty w czasie: od 30 do 110 dnia od pokrycia lub inseminacji

- Niepłodność letnia (Summer Infertility Complex - SIC) ronią pierwiastki i wieloródki kryte lub inseminowane od VI do IX

Częstotliwość oproszeń:

• terminowość wykrywania rui

• technika krycia lub inseminacji

• stymulacje

• zdrowie

Przyczyny braku rui (loszki)

Wiek (5 - 6 miesięcy)	Brak wybiegów opóźnia ruję
Różnice rasowe; czystorasowe i mieszańce	Loszki ras matecznych manifestują ruję wcześniej niż ras mięsnych (ojcowskich). Loszki mieszańce o 2 - 3 tyg. Wcześniej mają ruję niż czystorasowe
Anomalie rozwojowe	Hermafrodytyzm, interseksualizm
Światło	14 godz. dziennie przyśpiesza dojrzałość; lochy szybciej „wchodzą” w ruję (odsetek do 5 dnia większa się)
Pora roku	Loszki urodzone jesienią - większy odsetek samic osiągających wcześniej dojrzałość; pierwiastki od VI do IX problemy z występowaniem rui
Długość laktacji	Odsadzanie przed 18 dniem - problemy z rują do 7 dnia po odsadzeniu
Postępowanie ze zwierzętami	Błędy organizacyjne. Poprawne wyszukiwanie loch w rui (w obecności knura)
Ciąża rzekoma	Wczesne poronienia, obumarcie, resorpcja, zatrucie mykotoksynami (zearalenon)
Cysty jajnikowe	Cysty pęcherzykowe i jajnikowe (częściej u loch niż loszek)
Żywienie	Niedożywienie - zaburzenia w występowaniu rui

Stymulacja

Zwiększenie aktywności młodych loszek można uzyskać przez codzienny (w późniejszym okresie stymulacji) kontakt z dojrzałym knurem, trwający około 30 min. (wydzielanie feromonów przez ślinianki i gruczoły napletka)

Padnięcia prosiąt

- wybór loszek na przyszłe matki

- żywienie loch prośnych

- nadzór porodu

- zabiegi pielęgnacyjne i zootechniczne

- warunki utrzymania (warunki zoohigieniczne - temperatura, higiena utrzymania i żywienia, dokarmianie, pomieszczenia - konstrukcja kojców, itp.)

- stres

Przyczyny zamieralności okołoporodowej

Niedobór tlenu w trakcie porodu

- kurczliwość macicy podczas porodu i czas jego trwania

- masa ciała prosięcia (i jego wielkość)

- długość pępowiny

- struktura pępowiny

Stopień utlenowania krwi prosięcia podczas porodu warunkuje:

- pH krwi

- ciśnienie krwi

- stężenie mleczanów we krwi

- poziom glukozy w osoczu

Zmiany wskaźników przy niedotlenieniu

Mechanizm anaerobowy powoduje:

* wzrost poziomu mleczanów we krwi a glukozy w osoczu

* znaczący spadek pH krwi, co powoduje po urodzeniu kwasicę

* spadek temperatury mierzonej

Na podstawie tych wskaźników można wyznaczyć współczynnik przeżywalności i żywotności poporodowej.

Nieprawidłowa pozycja prosięcia przy porodzie (tylna) - pogorszenie w/w wskaźników oraz wzrost poziomu adrenaliny.

Zdolność do przeżycia prosiąt

- Masa - 1, 5 kg (żywe), 1, 16 kg (martwe) [badania na 1055 prosiętach]

- Liczebność - większa niż 10; 14 sztuk

- Czas - ok. 14 minut - prosię urodzone martwo; czas 14 minut - prosię urodzone żywo

- Miot - powyżej IV miotu wzrost martwych urodzeń

- Gospodarka hormonalna - oksytocyna - aplikacja neurohormonu po urodzeniu 5 - 6 prosięcia

Przyczyny wczesnej zamieralności to:

- Niedorozwój

- Przygniecenia

- Splay - leg

- Kulawizny

Początku unasieniania w Europie

Kraj	Rok rozpoczęcia inseminacji	Przybliżona liczba pierwszych unasienień loch
Dawne ZSRR Anglia Norwegia Francja Holandia Szwecja Finlandia Dawne RFN	1930 - 35 1955 1956 1956 1958 1958 1960 1958	400 000 6 000 8 000 25 000 100 000 5 000 7 000 4 000

Liczba unasienianych loch w Polsce

Rok	Liczba unasienianych loch
1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979	10 182 405 366 409 948 2 958 5 565 13 424 35 543 79 000 110 434 115 431 177 275 201 329

Rozwój unasieniania w Polsce

Rok	Procent loch objętych unasienianiem (%)
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002	10, 7 13, 2 17, 0 24, 5 24, 7 29, 1 35, 0 36, 6 31, 9 37, 9 40, 4 40, 0

Różne sposoby inseminacji:

1. doszyjkowa

2. domaciczna

3. głębokodomaciczna

WYKŁAD 3 i 4

ŻYWIENIE LOCH, KNURÓW I MŁODZIEŻY HODOWLANEJ

Żywienie - czynnik wpływający na plenność

- żywienie loch

- żywienie knurów

- żywienie młodzieży hodowlanej

* Loszek

* Knurków

Zapotrzebowanie loch w okresie użytkowania rozpłodowego na energię i ważniejsze składniki pokarmowe

Grupa zwierząt	MJ EM	Białko strawne, g	Lizyna, g	Met. + Cys, g	Ca, g	P, g
Lochy prośne 1 -90 dzień	26	225	12	8, 5	15, 5	10, 5
Lochy prośne 91 - 110 dzień	38	380	24	15, 5	24	18
Lochy karmiące (miot 10 szt.)	68	700	44	28, 5	45	32

Potrzeby pokarmowe u loszek i loch

- Żywienie loszek - wzrost i rozwój młodej samicy

- Żywienie w ciąży - ochrona zarodków, rozwój płodów, macicy, łożyska, przygotowanie gruczołu sutkowego do laktacji

- Żywienie w laktacji - maksymalna produkcja mleka

- Żywienie w okresie jałowości - przygotowanie lochy do krycia i zapłodnienia

Wpływ żywienia na cechy rozrodu

- Dojrzałość płciowa

- Dojrzałość rozpłodowa

- Płodność potencjalna

- Płodność rzeczywista

- Ruja

- Skuteczność zapłodnienia

- Długowieczność reprodukcyjna

Żywienie loch

- Wskutek doskonalenia cech rzeźnych obniżono u świń udział tłuszczu w ciele z 27 - 35% do 15 - 25% zwiększając udział tkanki mięśniowej z 45 do 55 - 60%

- Niekorzystne zjawiska jakie temu towarzyszą to:

* Obniżenie kondycji lochy w czasie jej użytkowania

* Zaburzenia w rozrodzie (brak rui, cicha ruja, niska płodność)

Na zdrowie i jakoś uzyskanego potomstwa ma wpływ:

• wybór loszek na przyszłe matki

• żywienie loch luźnych

• nadzór porodu

• zabiegi pielęgnacyjne i zootechniczne

• warunki utrzymania ( warunki zoohigieniczne: temperatura, higiena utrzymania i żywienia, pomieszczenia, konstrukcje kojców itp.

• Stres

Lochy ras matecznych mają lepiej rozwinięty instynkt macierzyński i lepszą mleczność

Pielęgnacja i higiena zapobiegają chorobom

Stres jest przyczyną chorób i zejść

Żywienie loch - zasady

• ciąża niska (1- 90 dzień)

• ciąża wysoka (91 - 110 dnia)

• okres okołoporodowy (111 - 114 dzień ciąży, poród, wstępna faza laktacji)

• laktacja - 17% białka

• okres okołoodsadzeniowy

Porównanie produkcyjności loch w różnych okresach cyklu rozrodczego

Składniki	J.m.	Ciąża 115 dni (12 prosiąt x 1, 4 kg = 16, 8 kg)	Laktacja 28 dni (254, 5 kg mleka)
Woda	kg	13, 2	203, 6
Białko	kg	1, 8	15, 3
Tłuszcz	kg	0, 17	17, 8
Laktoza	kg	-	12, 2
Popiół	kg	0, 66	2, 5

Żywienie - ciąża niska

• 1 - 90 dzień- skąpe żywienie (zapobiega zamieraniu zarodków, zapobiega zatruciu)

• dawka dzienna 2, 0 - 2, 5 kg mieszanki pełnodawkowej

• 1 kg - 12, 5 - 12, 8 MJ EM, 15 % białka

• poziom włókna - 10 %

• pasze balastowe, wypełniające, objętościowe - np. słoma, wysłodki suszone, można stosować pasze gospodarskie

Cel jaki zakładamy:

- Ograniczenie resorpcji zarodków (większa płodność)

- Zapobieganie zatuczeniu (ułatwia poród, zwiększa mleczność, zapobiega MMA)

Zależność między poziomem żywienia loch a przeżywalnością embrionów

Wysoki poziom żywienia we wczesnej ciąży

↓

Szybki przyrost masy ciała, poprawa kondycji loch

↓

Spadek przepływu krwi

↓

Spadek klirensu metabolizmu progesteronu

↓

Obniżenie sekrecji specyficznych białek macicznych

↓

Spadek wskaźnika przeżywalności embrionów

Poprawa kondycji lochy

- Podniesienie poziomu żywienia między 20 a 70 dniem ciąży

Zmiany masy płodów, masy wód płodowych oraz masy macicy w czasie ciąży

Masa (dkg) 0 - 20 dzień 20 - 70 dzień 70 - 114 dzień

pustej macicy 40 40 - 180 180 - 230

wód płodowych 0 0 - 770 770 - 500

płodów 0 0 - 280 250 - 1200

Dobrostan loch ciężarnych a problem głodu

Wypełnienie przewodu pokarmowego przy ograniczonym żywieniu - ok. 40-60%

Stan głodu powoduje:

• dużą aktywność ruchową

• agresywność

• podatność na stres

Ograniczenie tego stanu jest możliwe poprzez:

• podawanie pasz balastowych, wypełniających

• stosowanie do woli mieszanek o dużej zawartości włókna (suche wysłodki buraczane niemelasowane - zwiększają objętość 4 - 4, 5 raza, koncentraty włókna)

Zatuczenie

- Zatuczenie w czasie ciąży powoduje ograniczenie apetytu loch w okresie laktacji. Locha traci w laktacji rezerwy tłuszczu. Podczas jego rozkładu tworzy się w dużej ilości kwas hydroksymasłowy, który gromadząc się we krwi obniża apetyt.

- Lochy zatuczone w czasie ciąży pobierają mniej paszy w laktacji.

- Produkcja mleka odbywa się u lochy kosztem rezerw organizmu, a to powoduje pogorszenie jej kondycji. Efektem jest brak rui, opóźnienie jej występowania, lub tzw. „ruja cicha”, trudności z zaproszeniem lochy, mniejsza płodność.

Żywienie - ciąża wysoka

• 91 - 110 dni (umiarkowane żywienie, sprzyja powiększaniu masy płodów, przygotowanie lochy do pobierania większej ilości paszy w okresie laktacji)

• dawka dzienna 3, 0 - 3, 5 kg mieszanki pełnodawkowej (niekiedy 3, 8 kg)

• 1 kg - 12, 5 - 12, 8 MJ EM, 15% białka

• poziom włókna - do 10 %

• porcja jak w ciąży niskiej

Cel jaki zakładamy:

- sprzyja powiększeniu masy płodów (wyrównane mioty, średnia masa prosiąt urodzonych ok. 1, 3 - 1, 5 kg)

- sprzyja „zwiększaniu” przewodu pokarmowego-żołądka (przygotowuje lochę do pobierania większej ilości paszy w okresie laktacji)

Żywienie - okres okołoporodowy

• obniżenie dawki do 2 kg w okresie od 110 - 114 dnia ciąży, zamiana mieszanki pełnoporcjowej (LP lub LK) na niskobiałkową, włóknistą (otręby pszenne)

• poród - nie podajemy paszy

• dzień porodu - ewentualnie pójło z otrąb pszennych

• woda

• stopniowe zwiększanie ilości paszy pełnoporcjowej (LK) od 4 - 6 dnia po porodzie (średnio 1, 0 - 1, 5 kg/dzień)

Cel jaki zakładamy:

- Mniejsze zaleganie treści w przewodzie pokarmowym; wprowadzenie pasz zapobiegających zaparciom zwiększa perystaltykę jelit

- Usprawnienie akcji porodowej

- Zapobieganie nadprodukcji siary i mleka

- Zapobieganie zapaleniu gruczołu mlekowego, bezmleczności i zapaleniu dróg rodnych MMA

Żywienie - laktacja

• po 5 - 6 dniach od porodu, w laktacji trwającej 21 - 35 dni żywienie obfite (do woli)

• komponenty paszowe zwiększające zawartość białka w mieszance

• 1 kg- 12, 5 - 13, 0 MJ EM, 17% białka

• zawartość włókna - 7% (lepsza strawność paszy LK niż LP)

Dzienne zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe dla loch w okresie laktacji w zależności od liczebności odchowywanego miotu

Energia i składniki pokarmowe	J. m.	Wielkość miotu		Pokrycie potrzeb w zależności od ilości pobranej mieszanki
				10 pros.	12 pros.	5, 0 kg	5, 5 kg	6, 0 kg
EM	MJ	70	78	65	71, 5	78
Białko og.	G	900	1000	850	935	1020
Lizyna	G	53	58	45	49, 5	54

Cel jaki zakładamy:

- Produkcja pełnowartościowego mleka z paszy pobranej przez lochę

- Ograniczenie wykorzystania rezerw białka i tłuszczu z organizmu lochy

- Zapobieganie utracie kondycji lochy

- Szybkie występowanie rui z pełnymi objawami po odsadzeniu prosiąt

Rola insuliny w rozrodzie

Insulina działa na poziomie podwzgórze - przysadka mózgowa i na poziomie jajnika.

Błędy żywieniowe

↓

Zaburzenia hormonalne i metaboliczne

↓

Wydłużony okres oczekiwania na ruję
Obniżona płodność

Żywienie - okres okołoodsadzeniowy (zasuszenie)

Ograniczone żywienie (A), lub intensywne żywienie (B), co oznacza:

A: zmienne dawkowanie paszy: przez 1 - 2 dni przed odsadzeniem zmniejszenie dawki o połowę, w dniu odsadzenia 1 lub 0 kg mieszanki, po odsadzeniu do dnia wystąpienia rui ok. 3, 5 - 3, 8 kg)

B: intensywne w okresie przed, w czasie i po odsadzeniu prosiąt żywienie lochy, do dnia wystąpienia rui (ad libitum)

Cel jaki zakładamy:

A.

- Zasuszenie (inwolucja) gruczołu mlekowego

- Łagodny stres żywieniowy (stymulacja żywieniowa)

- Szybkie wystąpienie rui po odsadzeniu (3 - 7 dni)

B.

- Zasuszenie (inwolucja) gruczołu sutkowego na zasadzie nacisku mechanicznego mleka zalegającego w pęcherzykach

- Utrzymanie dobrej kondycji lochy i/lub regeneracja rezerw białka i tłuszczu w organizmie

- Szybkie wystąpienie rui po odsadzeniu, nieznacznie większa owulacja

Obniżona płodność - niska produkcja LH

Przyczyny:

- Niskie pobranie paszy w laktacji;

Ograniczone pobranie paszy w laktacji prowadzi do przewagi procesów katabolicznych nad anabolicznymi

• uwidacznia się spowolnieniem procesów dojrzewania pęcherzyków jajnikowych,

• niższa od fizjologicznej koncentracja progesteronu we krwi, trudność w utrzymaniu ciąży.

- Niedobory fosforu, manganu, selenu, cynku;

Obniżona płodność

- Niskie pobranie lizyny przez lochy karmiące:

* niedożywienie

* utrata masy

* słaby rozwój pęcherzyków jajnikowych

LK - 0, 9 - 1, 0% Liz (śr. 6 - 6, 5 kg paszy/dobę);

Na 1 MJ EM - 0, 7 g lizyny

- Wychudzenie lub zatuczenie (otłuszczenie)

* grubość tkanki tłuszczowej przy wprowadzeniu na porodówkę - 20 mm - pierwiastki, 25 mm - wieloródki,

* przy odsadzeniu nie mniej niż 14 mm,

* 30 dni po pokryciu 19 mm.

Warunkiem prawidłowego przebiegu kolejnego cyklu rozrodczego jest:

- Pobranie dużej ilości paszy w pierwszym i ostatnim tygodniu laktacji

- Kilkakrotne podawanie paszy w laktacji (5 - 6-krotnie)

- Stały dostęp do wody

- Bardzo dobrej jakości surowce; odpowiednia zawartość włókna

- Podwyższone, intensywne żywienie w okresie okołoodsadzeniowym do wystąpienia rui

- Uderzenie żywieniowe białkowo-witaminowe od odsadzenia prosiąt do pokrycia - zapewnia to rytmiczne uwalnianie LH:

* 0, 5 kg prestarteru

* 100 g mączki rybnej

* 100 g cukru

* 30 g Nutrill Se

Podsumowanie

Poprawa płodności poprzez żywienie - wskazówki praktyczne

- Ograniczenie stresu żywieniowego

- Optymalne żywienie loszek w okresie wychowu

- Flushing

- Krycie w fazie dojrzałości rozpłodowej

- Poziom żywienia po kryciu/inseminacji

- Poziom żywienia w cyklu rozpłodowym, zmiany masy ciała

- Kontrola kondycji loch; poziom rezerw białka i tłuszczu

Apetyt - brak apetytu powoduje ograniczenie pobierania paszy przez lochę karmiącą, a w efekcie:

- Zmniejszenie produkcji mleka

- Niska masa ciała prosiąt odsadzanych

- Nadmierna utrata masy ciała przez lochę

- Znaczące zmniejszenie rezerw białka i tłuszczu w organizmie

- Zaburzenia w gospodarce mineralnej

- Osłabienie kości (osteoporozę, osteochondrozę)

- Zwiększenie tzw. liczby dni nieprodukcyjnych; przede wszystkim wydłużenie okresu od odsadzenia do pokrycia

- Zmniejszenie wydajności rozpłodowej w następnych dniach

Poprawa apetytu loch karmiących

• obniżenie temperatury w porodówce

• karmienie na mokro zamiast na sucho

• pasze granulowane, zamiast sypkich

• więcej odpasów lub żywienie do woli

• zastosowanie wysoko energetycznych mieszanek

Warunki termiczne w porodówce

Zwiększenie temperatury w chlewni z 18 do 28 stopni powoduje u loch karmiących:

- Spadek spożycia paszy o 40%

- Spadek produkcji mleka o 25%

Wzrost temperatury o 1 stopień powyżej 25 stopni powoduje spadek produkcji mleka o 0, 2 l (na każdy stopień powyżej 25 stopni)

Jak poprawić apetyt loch w okresie laktacji?

Pobieranie paszy można zwiększyć przez:

1. Stosowanie pasz o wysokiej koncentracji energii i składników pokarmowych

2. Zamianę pasz sypkich na granulowane

3. Wprowadzenie żywienia „na mokro” w miejsce żywienia „na sucho”

4. Zwiększenie liczby odpasów w ciągu dnia (z dwóch do trzech lub 4 albo zastosowanie żywienia od libitum)

5. Obniżenie temperatury w porodówce

6. Poprawę smakowitości paszy poprzez stosowanie dodatków poprawiających apetyt loch, np. smakowo-zapachowych, ziół, olejków eterycznych

7. Zwiększenie poziomu włókna w mieszance stosowanej w okresie ciąży (to ogranicza pobieranie paszy w ciąży a zwiększa pobranie w laktacji)

Szybkie wystąpienie rui po odsadzeniu prosiąt

• odpowiednie żywienie loch w laktacji

• unikanie nadmiernego obniżenia kondycji

• zapewnienie komfortu po zabraniu prosiąt

• utrzymanie loch w sąsiedztwie knura

• utrzymanie loch w małych grupach lub indywidualnie

• lochy mieszańce

• flushing

Zwiększanie masy co cykl o 10-15 kg, samica na końcu cyklu użytkowania 180 kg

Pasze dla loch

• pasze energetyczne (do 80% w dawce)

• śruty zbożowe, otręby

• pasze białkowe

• pochodzące z mleka, serwatki, maślanki

• śruty z nasion roślin motylkowych, poekstrakcyjne śruty - sojowa, rzepakowa

• susze z motylkowych, traw

Rodzaje pasz

Lochy luźne i ciężarne

- Pasze gospodarskie (tańsze, o mniejszej koncentracji składników pokarmowych i większej zawartości włókna), np. objętościowe (ziemniaki, marchew, buraki), zielonki (z motylkowych - lucerny, seradeli, koniczyny), kiszonki np. z kukurydzy, itp.

- Można stosować (chociaż z ograniczeniami) pasze zawierające substancje anty żywieniowe (ziarno roślin motylkowych, wszystkie zboża), itp.

Rodzaje pasz i ich udział w mieszankach

- Łubin pastewny, bobik (śruta) do 10%

- Łubin pastewny do 5%

- Śruty poekstrakcyjne z rzepaku:

* Tradycyjna do 4%

* O niskiej zawartości kwasu erukowego do 8%

- Zboża (śruta): do 80% jęczmień, pszenica i kukurydza; do 20% żyta, do 30% pszenżyta

Maksymalny udział surowców paszowych w mieszankach

Rodzaj paszy	Prosięta	Lochy	Warchlaki	Tuczniki
Żyto	0	10	25	40
Pszenżyto	0	20	25	40
Jęczmień	40	80	80	60
Pszenica	60	60	60	60
Kukurydza	70	50	70	50
Otręby żytnie	0	10	10	10
Otręby pszenne	0	20	10	10
Śruta poekstrakcyjna sojowa	20	20	20	20
Śruta poekstrakcyjna rzepakowa „OO”	0	8	10	15
Groch	5	10	15	10
Bobik	0	5	10	10

Substancje antyżywieniowe w paszach dla świń

Żyto - pentozany, sporysz

Pszenżyto - pentozany, sporysz

Lucerna (mączka) - estrogeny

Bobik, peluszka - saponiny, taniny, alfa-galaktozydy, czynnik antytrypsynowy, lektyny

Groch - czynnik antytrypsynowy, alfa-galaktozydy

Łubin biały i żółty, słodki - alkaloidy, alfa-galaktozydy

Śruta rzepakowa „00” - glukozynolany, synapina

Mikotoksyny w zbożach, µg kg^-1

Rodzaj	Dopuszczalny poziom zawartości
		Pszenica	Jęczmień i kukurydza	Ziarno zboża, łącznie z gryką
Aflatoksyna B1	2	20	2
Aflatoksyna B1+B2+G1+G2	4		4
Ochratoksyna A	5	5	5
Deoksyniwalenol-DON	1250
Zearalenon-ZEA	100

Błędy żywieniowe wpływające na wyniki w rozrodzie

Objawy	Błędy	Zalecenia
Brak rui u loszek	Kondycja tuczna - niedobory żywieniowe	Zbilansować dawkę, nie stosować żywienia do woli; Podawać mieszanki pełnoporcjowe wg zapotrzebowania
Powtarzanie rui, jałowienie, niska skuteczność krycia	Utrata kondycji, straty białka i tłuszczu z organizmu Dieta uboga w mangan Niedobór witamin (B, kwas pantotenowy i foliowy, cholina)	Nie zatuczać, stosować żywienie pełnowartościowe. Optymalizować poziom witamin w mieszance (premiks)
Niska liczebność prosiąt w miotach	Niedobory żywieniowe w zakończonej laktacji, nadmierne wychudzenie lochy	Żywić lochy w laktacji intensywnie, przed pokryciem stosować flushing
Zespół estrogeniczny	Żywienie paszami zawierającymi spleśniałe zboża i mikotoksyny	Żywić mieszankami dobrej jakości
Przedwczesne porody, obumarcie płodów	Skarmianie toksycznych pasz np. zawierających tłuszcz	Skarmić pasze świeże, dobrej jakości, w mieszankach natłuszczanych stosować dodatek antyoksydantów (wit. E)
Zespół MMA	Zatuczenie, błędy żywieniowe w okresie okołoporodowym (niedobór włókna, nadmiar białka, przekarmienie)	Obniżyć dzienne dawki paszy pełnoporcjowej, stosować komponenty zwiększające perystaltykę jelit (otręby pszenne, siemię lniane), podawać środki łagodnie przeczyszczające (sól glauberska 20g/szt./dzień)
Parakeratoza	Niedobór Zn w paszy przy skarmianiu w nadmiarze zbóż, śruty sojowej i Ca	Żywić urozmaiconymi, zbilansowanymi mieszankami
Anemia	Niedobór Fe, Cu, Mn, Co, kwasu foliowego w okresie zapotrzebowania na składniki mineralno-witaminowe	Żywić mieszankami pełnodawkowymi z prefiksem mineralno-witaminowym
Osteomalacja (rozmiękczanie kości)	Niedobory mineralno witaminowe (Ca, P, wit. D3) w ostatnim okresie ciąży i laktacji	Optymalizować żywienie w zakresie składników mineralno-witaminowe
Osteoporoza (zrzeszotnienie kości)	Braki mineralno-witaminowe	Prawidłowo zbilansować Ca, P i wit. D3, umożliwić zwierzętom ruch

Zapotrzebowanie knurów użytkowanych rozpłodowo oraz knurków i loszek na energię i ważniejsze składniki pokarmowe

Grupa zwierząt	MJ EM	Białko strawne, g	Lizyna, g	Met. + Cys, g	Ca, g	P, g
Knury	30 - 37	340 - 420	22 - 30	15 - 20	18 - 22	13 - 16
Knurki (30 - 110 kg)	32, 5	365	24	15	22	17
Loszki (30 - 110 kg)	29	290	18	11	18	13

Udział pasz w mieszankach dla młodzieży hodowlanej

Surowce paszowe	Procentowy udział
Zboża: pszenica, jęczmień, kukurydza	70
Owies	10
Otręby pszenne	10 - 15
Śruty poekstrakcyjne: sojowa, słonecznikowa (obłuszczona)	15 - 20
Nasiona roślin strączkowych: bobik, groch	10
Mączka rybna	3 - 5
Mieszanki należy uzupełniać dodatkami mineralno-witaminowymi. Nie należy stosować żyta i rzepaku

Żywienie knurków

- Początkowe 6 m-cy życia - zapotrzebowanie na energię i białko jak dla warchlaka w fazie wzrostu do 30 kg

- W wieku 6, 5 - 7 m-cy knurki powinny osiągnąć ok. 120 kg, przy śr. dobowych przyrostach ok. 600 g

- Do masy 110 kg knurki żywi się do woli, później wprowadza się żywienie ograniczone

- Można stosować pasze soczyste, np. marchew

- Lizyna i inne aminokwasy egzogenne przyspieszają dojrzewanie płciowe i stymulują popęd płciowy

- Metionina wpływa korzystnie na jakość nasienia

- Witamina A wpływa na popęd płciowy i ruchliwość plemników

- Witamina E i selen odpowiadają za jakość nasienia (wykształcenie witki plemnika)

- Witamina H (biotyna) odpowiada za stan racic

- Cynki wpływa korzystnie na nabłonek kanalików rozrodczych, stymuluje dojrzewanie plemników

- Mangan zwiększa libido i zapobiega zwyrodnieniu jąder

- Wapń i fosfor uczestniczą w mineralizacji kości (zaleca się 8, 5 i 6, 5 g/kg)

- Owies zawiera 11 - 15% włókna i korzystne dla rozrodu białko aweninę

- Przy utrzymaniu bezściołowym źródłem włókna i betakarotenu dla knurów jest susz z traw

- Błędem jest zatuczenie knurów (nie należy stosować pasz tuczących, np. żyta i pszenżyta oraz ziemniaków i kiszonek)

Żywienie loszek

- Intensywność żywienia loszek powinna być o ok. 15% mniejsza niż tuczników (nie należy loszki zatuczyć)

- Zapotrzebowanie na energię i białko jest mniejsze niż tucznika. Większe wymagania w zakresie witamin i składników mineralnych

- Ca i P w 1 kg mieszanki: 7, 5 i 6, 5 g

- Pokryte zapotrzebowanie na:

* Cynk - wpływa na czynność gonad

* Biotynę (wit. H) - wpływa na rozwój embrionalny

* Kwas foliowy (wit. B10) - zwiększa przeżywalność zarodków

* Witamina E - ochrona ciąży i tworzenie przeciwciał

* Selen - współdziała z wit. E

- Mieszanki pełnoporcjowe: 12 - 12, 5 MJ EM i 13 - 14% białka strawnego w 1 kg

- Można stosować: zielonki, susze z roślin motylkowych, kiszonki, buraki, marchew

- Dzienna dawka pasz objętościowych ograniczona łącznie do 1, 5 kg (mała pojemność przewodu pokarmowego)

Zalecane dla loszek tempo wzrostu

- 600 - 610 g, co oznacza, że w wieku 140 dni loszka osiąga masę 85 kg

- 550 g, co oznacza, że w wieku 230 dni powinna osiągnąć masę 126 kg

Można przyjąć że loszka w wieku 220 - 240 dni (w fazie krycia) powinna mieć masę ciała ok. 120 kg

FLUSHING „podędzanie” (flushing energetyczny, białkowy, mineralny)

- 10 - 14 dni przed kryciem

- Zwiększanie poziomu insuliny, insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1) i hormonu luteinizującego LH

- Zwiększenie wskaźnika owulacji (r - +0, 54), płodności potencjalnej i płodności rzeczywistej

- Zalecany schemat (poziom) żywienia - wychów-flushing-ciąża: N-W-N

Dieta insulinogenna

Zwiększona podaż glukozy (z mączki kukurydzianej) wpływa korzystnie na:

- receptorowość jajników

- synchronizację rui

- wcześniejsze występowanie rui

- podwyższoną płodność loszek pierwiastek

Żywienie knurów

- Zalecenia dotyczące stosowanych surowców paszowych jak młodych knurków

- Dawka zależna od intensywności użytkowania: średnio 3, 0 - 3, 5 kg mieszanki pełnoporcjowej/szt./dzień

Żywienie knura zależy od jego użytkowania ale też i warunków utrzymania. Mają one tendencję do otłuszczania się. Nie można podawać knurom pasz tuczących, nie podaje się ziemniaków parowanych, żyta i pszenżyta, kiszonki też nie są wskazane. Najlepsza jest śruta owsiana, ma w łusce dużo włókna ale ze względu na właściwości dietetyczne powinno się podawać. Se i Zn mają właściwości przeciwzapalne. Należy tak żywić knura aby nie chorował na stawy.

WYKŁAD 5

PORÓD I ODCHOWANIE PROSIĄT

Poród - przygotowanie do porodu

• szczepienia, immunizacja, iniekcja wit. A, D₃, E

• odrobaczenie loch (6 dni przed przeniesieniem do kojca porodowego)

• przygotowanie kojca (sprzątanie, dezynfekcja, wietrzenie, ścielenie)

• mycie lochy

• przeniesienie do kojca porodowego (7 - 8 dni przed spodziewanym terminem porodu)

• obserwacja kału

• dogrzewanie

• zmiana poziomu i jakości żywienia, dopojenie

A - korzystnie działa na nabłonek, śluzówkę

E - witamina płodności

D₃ - niezbędna ze względu na gospodarkę minerałami

Poród - opieka nad proszącą się lochą

- Oznaki zbliżającego się porodu: budowanie gniazda, rozluźnienie więzadeł miedniczno-krzyżowych, niepokój lochy, pojawienie się siary w sutkach

- Przebieg porodu: pozycja leżąca na boku, bóle parte - wypieranie przemienne płodów z lewego i prawego rogu macicy (średnio co 10 - 20 min.), położenie główkowe, czasami tylne, korygowanie ułożenia płodów (podwinięcie kończyn, ułożenie pośladkowo-ogonowe, itp.)

Nadzór, działania i ewentualna pomoc:

• woda do picia

• podanie niewielkiej ilość paszy

• ograniczenie ilości ściółki w kojcu

• zabezpieczenie pępowiny

• odśluzowanie, osuszenie, cucenie

• podsadzanie do sutek

• obserwacja zachowania lochy (instynkt macierzyński, agresja)

• dogrzewanie

Działania farmakologiczne

Podanie oksytocyny po urodzeniu przez pierwiastki 4 - 5 prosięcia

- Przyśpiesza poród

- Skraca czas pomiędzy rodzącymi się kolejno prosiętami

- Przyspiesza odejście łożyska

- Sprzyja uruchomieniu laktacji (wydzielania siary i mleka)

- Zapobiega MMA

Poród - działania po porodzie

• usunięcie łożyska

• obserwacja apetytu lochy

• mierzenie temperatury

• kontrola gruczołu mlekowego

• podsadzenie prosiąt nadliczbowych

• ocena stanu zdrowia lochy (syndrom MMA) i zachowań prosiąt

• zapobieganie MMA

Komplikacje porodowe - pomoc

Pierwiastki - niepokój, niechęć do karmienia prosiąt, agresja wobec potomstwa	Uspokojenie lochy, masaż wymienia, podanie środków uspokajających
Stresowy brak wydzielania mleka	Podanie oksytocyny (1 ml/100 kg m.c.)
Wynicowanie i wypadnięcie pochwy (sporadycznie macicy)	Wezwanie lekarza weterynarii
Syndrom MMA	Doraźna pomoc lek-wet.
Prosięta urodzone w bezdechu, w zamartwicy	Podanie środków cucących (na język), wykonanie masażu ciała

Czynniki sprzyjające występowaniu zespołu MMA (zapalenie wymienia, zapalenie macicy, bezmleczność)

- Brak czystości i higieny w pomieszczeniach dla loch

- Nieprzestrzeganie zasad żywienia lochy przed porodem (przepełnienie przewodu pokarmowego i zaparcia)

- Ścielenie mokrą ściółką

- Nadmiernie tuczna kondycja loch

- Niedobory witaminowo-mineralne i aminokwasów w żywieniu

- Silne zarobaczenie loch

- Utrzymanie bezwybiegowe

Przyczyny i skutki zespołu MMA

Pierwotna:

- Stres (np. żywieniowy) - zwiększony wyrzut amin katecholowych (adrenaliny)

Wtórna:

- Infekcje (E. coli, Strptococci, Staphylococci)

Mleko - brak wydzielania siary i mleka lub zmiany jego jakości:

- zmniejszenie zawartości s. m. laktozy, tłuszczu, skład mineralny

- wzrost zawartości sodu i chloru

- spadek zawartości potasu, wapnia, fosforu

Objawy MMA

- Locha jest osowiała

- Nie karmi prosiąt, leży na brzuchu (prosięta są niespokojne, kwiczą, są gładkie)

- Występuje obrzęk wymienia, temperatura jest podwyższona do 39, 5 - 40 stopni

- Występują objawy zapalenia dróg moczowych, bolesne oddawanie moczu, locha przestępuje z nogi na nogę i wygina grzbiet w pałąk

- Pojawia się ropna wydzielina z dróg rodnych

- Objawy MMA mogą być ostre lub łagodne, wszystkie łącznie lib tylko niektóre z nich

Profilaktyka zespołu MMA

- Ścielenie w kojcu ściółki dobrej jakości, unikanie ściółki wilgotnej, zagrzybionej

- Niedopuszczenie do zarobaczenia lochy poprzez okresowe jej odrobaczanie

- Przestrzeganie zasad higieny, unikanie przeciągów, nadmiaru gazów szkodliwych, wilgoci, zimna

- Niedopuszczenie do kondycji tucznej u loch

- Brakowanie ze stada loch starych, unikanie ich użytkowania ze względu na przedłużony poród

- Łagodzenie stresu poporodowego, podawanie środków farmakologicznych, uspokajających

- Utrzymanie w pomieszczeniach z wybiegami

Diagnostyka, profilaktyka, postępowanie przy MMA

- Kontrola lochy i prosiąt, obserwacja wymienia i wypróżnień u samicy, obserwacja zachowania lochy i jej potomstwa

- Mierzenie temperatury ciała lochy (38, 9 - 39,2 stopni) - w granicach normy, powyżej - wskazanie do ścisłej kontroli i ew. działania

- W stadach zagrożonych podawanie autoszczepionki i/lub paszy z antybiotykiem (pod kontrolą lekarza weterynarii)

Działania obejmują:

- zwalczanie zarazków

* metoda „cpp-cpp”

* czyszczenie i odkażanie

* stosowanie pasz z dodatkiem leków

* wstrzykiwanie antybiotyków

- zwiększenie ilości wytwarzanych przeciwciał

* Wymiana antygenów

* wyrównanie odporności stada

* szczepienia

- przyspieszenie gojenia się macicy

* płukanie macicy

* podawanie środków przyspieszających

* ograniczenie ilości paszy

Ssanie, zachowanie prosiąt

- Rywalizacja - hierarchia (prosięta dominujące, podporządkowane, marginesowe)

- Wybór sutek przednich (bardziej mleczne, dłuższe, lepiej rozmieszczone i dzięki temu łatwiej dostępne dla prosiąt)

- Czas ustalania hierarchii zależy od liczebności miotu, masy prosiąt i wyrównania miotu, poziomu laktacji

- Czas karmienia: 40 - 80 s

- Częstotliwość karmienia: średnio co godzinę, 20 - 24 razy na dobę

- Odruch on-off

- Sutki z brodawką wpochwioną (kraterowe), o czynnym jednym z dwóch lub trzech kanalików, zbyt krótkie, itp.

Skład mleka u loch w różnych okresach laktacji

Białko - do trzeciego tygodnia nieznacznie spada, potem wzrasta

Tłuszcz - do trzeciego tygodnia nieznacznie wzrasta, potem spada do siódmego

Laktoza - utrzymuje się na podobnym poziomie

Produkcja mleka w zależności od liczebności prosiąt ssących

Produkcja mleka jest tym wyższa im większe jest pobieranie.

Odziedziczalność (h²) dla cech związanych z rozrodem u świń

Okres	Cechy badane	h^2
Laktacja	Mleczność Zaburzenia w produkcji mleka Średnia masa prosiąt w 3 tygodniu życia Zmiany masy ciała oraz kondycji Liczba sutek Jakość wymienia Agresywność w stosunku do prosiąt	0, 2 0, 7 0, 3 0, 2 0, 3 0, 2 0, 4

Inwolucja gruczołu mlekowego - zmiany apoptotyczne

- Czynnik mechaniczny

- Zmiany hormonalne

Cechy nekrozy i apoptozy

Nekroza (martwica, nekrotyczna śmierć komórki)	Apoptoza (zaprogramowana śmierć komórki)
Rozkład DNA nie jest charakterystyczny	Rozkład DNA jest precyzyjny
Objętość komórki rośnie	Objętość komórki maleje
Uszkodzenie błon cytoplazmatycznych, obrzęk mitochondriów, pękanie komórki, wyciek składników	Struktury cytoplazmatyczne zachowują pełną integralność
Fagocytoza przez makrofagi i inne komórki odczynu zapalnego	Komórki rozpadają się, uwalniają ciałka apoptyczne i są fagocytowane przez sąsiednie komórki
Zawsze występuje odczyn zapalny	Brak odczynu zapalnego

Komórka prawidłowa
Martwica (necrosis)	Apoptoza (apoptosis)
Obrzęk komórki i organelli Rozerwanie błon i rozpad organelli Naciek komórkowy oraz wysięk zapalny	Marginacja chromatyny, wpuklenie błony oraz kondensacja plazmy Tzw. ciałka apoptyczne (organella zachowane) Fagocytoza przez obcą komórkę ciał apoptycznych (brak cech zapalenia)

Badania z zakresu cyklu laktacyjnego obejmują:

- geny markery warunkujące rozrodczość, mleczność i behawior karmienia

- apoptozę gruczołu mlekowego

- leczenie nowotworów hormonozależnych

- modyfikację składu mleka (zwierzęta transgeniczne)

- produkcję preparatów siarowych i mlekozastępczych

- wykorzystaniu hormonów egzogennych

Obszary działań w zakresie poprawy płodności i mleczności

- Genetyczne

- Żywienie

- Utrzymanie

- Technika rozrodu

WYCHÓW PROSIĄT SSĄCYCH I ODSADZONYCH

Terminy odsadzania prosiąt

3 dnia	10 - 14 dzień SEW	ISOWEAN
21 dnia	28 dnia	35 dnia

Czas odchowu prosiąt przy matkach

Odsadzanie

• wczesne 21 - 28 dni

• późne 35 - 42 dni

wg przepisów UE - 28 dni

STRATY PROSIĄT W MIOCIE

Przyczyny strat

Lochy wieloródki rodzą średnio 11, 8 prosiąt (100%), w tym:

• płody zmumifikowane - 0, 5 szt.

• prosięta martwo urodzone - 0, 5 szt.

• prosięta żywo urodzone - 10, 8 szt.

• prosięta padłe przed odłączeniem - 2, 0 szt.

• prosięta odłączone - 8, 8 szt.

Przyczyny upadków prosiąt przed odłączeniem od lochy

- niska masa przy urodzeniu 0, 9 szt. 45%

- przygniecenie przez lochę 0, 4 szt. 20%

- wady wrodzone, splay-leg 0, 2 szt. 10%

- osłabienie, cherlactwo 0, 2 szt. 10%

- inne przyczyny 0, 3 szt. 15%

Upadki:

1 - 2 dnia ponad 50%, od 3 do 10 dnia prawie 30%, pozostałe 20% do odsadzenia

Upadki prosiąt (%) w zależności od masy (g) przy urodzeniu

> 1800 g - 3, 7%

1500 - 1800 - 6, 7%

1250 - 1500 - 12, 8%

1000 - 1250 - 23, 4%

800 - 1000 - 43, 9%

< 800 - 82, 2%

Ograniczony ruch - Splay-leg

- Niedorozwój mięśni kończyn przednich i/lub tylnych

- Śmierć głodowa prosiąt

- Ustępuje do 7 dnia życia (przy działaniach doraźnych)

Przyczyny:

- Zagrzybiona pasza (lub ściółka) stosowana w żywieniu loch ciężarnych

- Zespół rozrodczo-oddechowy u loch

- Podłoże genetyczne (wprowadzenie do stada nowego knura)

Zapobieganie:

- Żywienie paszą dobrej jakości, stosowanie ściółki, np. słomy suchej, dobrej jakości, nie spleśniałej

- Dobry stan zdrowia loch w czasie ciąży

- Doraźne - zakładanie prosiętom opasek na stawy skokowe

Przygniecenia

- Brak kojców porodowych o specjalnej konstrukcji (dwu- lub trójdzielnych)

oraz

- bardzo liczne mioty

- brak instynktu macierzyńskiego u lochy

- brak pokarmu u lochy

- nerwowość, stres poporodowy u loch

- agresja loch

ZABIEGI ZOOTECHNICZNE I PIELĘGNACYJNE

Poród

- Nadzorowanie porodu, pomoc przy porodzie: zabezpieczenie pępowiny i ew. jej skrócenie

- Wytarcie, osuszenie, odśluzowanie noworodków

- Dogrzewanie prosiąt

- Dosadzanie do sutek (pobieranie siary)

Pierwsza doba

- Przycięcie kiełków

- Kontrola pobierania siary przez prosięta

Nadzorowanie porodu (wyniki badań holenderskich)

Metoda I: zgodnie z obowiązującymi zasadami higieny przez cały czas trwania porodu w porodówce obecna jest 1 osoba. Prosięta wyciera się do sucha. Upadki prosiąt: 2%

Metoda II: w ciągu dnia przeprowadza się regularne kontrole, a w nocy zapewnia się stałą opiekę nad lochą. Większość prosiąt wyciera się do sucha. Upadki prosiąt: 5%

Metoda III: zarówno w dzień jak i w nocy kontroluje się 6 - 7 razy przebieg porodów. W szczególnych przypadkach wyciera się prosięta do sucha. Upadki prosiąt: 8%

Metoda IV: w dzień i w nocy przeprowadza się tylko kontrole dorywcze. Prosięta nie są wycierane, zdane są na własne siły. Upadki prosiąt: 20%

Zabiegi zootechniczne i pielęgnacyjne

1 - 3 dzień - skracanie ogonków o 1/3 długości. Cel- zapobieganie późniejszemu obgryzaniu ogonków, które prawdopodobnie wystąpi gdy zwierzęta będą tuczone w kojcach pozbawionych ściółki, na podłogach częściowo rusztowych

2 - 3 dzień - wyrównanie liczebności miotów przez podsadzanie prosiąt do równocześnie oproszonych mamek; następuje dostosowanie liczebności miotów karmiących przez lochy do naturalnych możliwości wykarmienia

2 - 5 dzień - podanie preparatu żelazowego

3 - 7 dzień - „wczesna” kastracja knurów. Przepisy sanitarno weterynaryjne nakazują traktować tusze niekastrowanych samców traktować jako niepełnowartościowe

4 - 6 dzień - dokarmianie mieszankami typu „superprestarter” lub „prestarter”, przy pełnym dostępie wody

21 - 28 dzień - przejście na żywienie mieszanką prestarteru

21 dzień - znakowanie prosiąt w hodowli zarodowej

21 - 25 dzień - „późna” kastracja knurków - przeprowadzana w tym terminie wymaga znieczulenia

28 - 35 dzień - wczesne odłączenie prosiąt od lochy (hodowla towarowa). Celem jest skrócenie okresu między poszczególnymi miotami.

35 - 42 dzień - późne odłączenie prosiąt (hodowla zarodowa)

Zawartość składników pokarmowych w siarze lochy, %

Wyszczególnienie	Składniki siary
		Przy oproszeniu	Po 12 godzinach	Po 24 godzinach
Sucha masa	23, 3	20, 0	20, 5
Białko	15, 9	10, 4	8, 1
Tłuszcz	3, 6	5, 1	7, 7
Laktoza	3, 3	3, 9	4, 0
Składniki mineralne	0, 5	0, 6	0, 7

SIARA

Zawiera:

- IMMUNOGLOBULINY (Ig) klasy G, A, M

- LIMFOCYTY T

- LIMFOCYTY B

- KOMÓRKI POLIMORFONUKLEARNE (PMN)

- KOMÓRKI MONUKLEARNE (MN)

- LIZOZYM

Czynniki te są odpowiedzialne za:

1. Stan odporności ogólnej

2. Stan odporności miejscowej (jelita)

3. Rozwój własnego układu odpornościowego

- Masa przyjętej w pierwszej dobie siary wynosi od 105 do 1417 g

- Ilość siary niezbędnej do prawidłowego rozwoju noworodka wynosi 150 g/1 kg m.c.

- Ilość pobranych gamma-globulin waha się od 1, 8 do 95 g (pierwsza doba życia)

- Ilość gamma-globulin niezbędna do prawidłowego rozwoju wynosi 50 - 60 g/dobę

- „Otwarte jelito” - tzw. puste jelito umożliwia wchłanianie białek odpornościowych

- Czas absorpcji Ig w jelitach poprzez pinocytozę - 12 - 48 godzin po urodzeniu

- Synteza własnych białek odpornościowych zaczyna się między:

* 10 a 12 dniem życia (IgM)

* 14 a 21 dniem życia (IgG)

* 10 a 22 dniem życia (IgA)

Siara zawiera INHIBITOR TRYPSYNY (SCTI). Po 24 godzinach laktacji poziom SCTI spada 10-krotnie, w siódmym dniu laktacji jest bliski 0.

Wydajność mleczna lochy

- Wydajność w laktacji 270 - 450 l

- Średnia dzienna produkcja mleka: ok. 10 l (pierwiastki) i więcej - 12 l (wieloródki)

- Wykorzystanie mleka przez prosięta: 3, 5 - 4, 5 l mleka na 1 kg przyrostu

- Szczyt laktacji: 2 - 3 tydzień: produkcja dzienna wynosi kilkanaście litrów (rasy płodne i mleczne)

- Produkcja mleka u lochy porównywalna z produkcja krowy o wydajności ok. 7000 l

Wyrównywanie miotów - podsadzanie

- Wyrównywanie miotów po odessaniu siary od własnej matki, wg liczby prosiąt (wyrównywanie np. do 8 /pierwiastki/ lub 10 /wieloródki/ sztuk)

- Różnica wieku prosiąt (różnica w czasie oproszenia loch) do 3 dni

- Podsadzanie do mamki prosiąt najsilniejszych

Termoregulacja - dogrzewanie

• niekorzystny stosunek powierzchni ciała do masy ciała

• brak okrywy włosowej

• brak podściółki tłuszczowej, zawartość tłuszczu w organizmie - 1%, brak tkanki brunatnej

• niewykształcony ośrodek termoregulacji neurohormonalnej

Dogrzewanie zapobiega wychłodzeniu i hypoglikemii

Wymogi termiczno-wilgotnościowe dla prosiąt

Wiek (dni)	Temperatura powietrza, stopnie Celsjusza	Wilgotność względna, %	Prędkość ruchu powietrza, m/s	Ochładzanie, mW/m2
1-3	34-32	60	0,1	8-5
4-14	32-28	60	0,2	9-10
15-21	27-23	60	0,2	10-12
22-28	25-23	60	0,2	12,17
29-56	23-21	60	0,2	17-21

Zaopatrzenie prosiąt w żelazo jest 7 razy wyższe niż jego zawartość w mleku matki. Przez podanie zapobiegamy anemii i osłabieniu odporności. Prosiętom biegunkowym podajemy dopiero po ustąpieniu objawów.

DOBRE - Zdrowe prosięta - Dobre wyniki odchowu - Opłacalna produkcja prosiąt

ZŁE - Niska odporność na zakażenia - Chore prosięta - Wysoki odsetek padnięć (do 45%) - Znaczne straty ekonomiczne

Preparaty żelaza, zasady ich podawania

- Suiferrovit - dawka profilaktyczna 4 - 6 ml/sztukę jednorazowo (lub dwukrotnie), dawka lecznicza 10 ml/szt.

- Iniekcja domięśniowa (za uchem, w mięsień pośladkowy) lub fałd kolanowy

- Nie podajemy preparatów żelaza prosiętom ze schorzeniami gastryczno-jelitowymi (z objawami biegunki)

Kastracja - cel

- Uzyskanie mięsa dobrej jakości (bez zapachu moczowo-płciowego)

Kurtyzacja ogonków - cel

- Zapobieganie kanibalizmowi przy utrzymaniu systemem bezściołowym

Kanibalizmowi sprzyja:

- Monotonia środowiska

- Duże zagęszczenie zwierząt

- Zróżnicowanie masy zwierząt w grupie (w kojcu)

- Nadmiar gazów szkodliwych w pomieszczeniu i wysoka wilgotność powietrza

- Niedobory żywieniowe

Znakowanie

- Ewidencja zwierząt w stadach zarodowych (kontrola kojarzeń, pochodzenie zwierząt)

- Ewidencja stad i zwierząt (kontrola zwierząt od urodzenia do uboju w rzeźni)

WYKŁAD 6
AKTYWNOŚĆ ENZYMATYCZNA UKŁADU POKARMOWEGO PROSIĄT

Aktywność enzymatyczna w przewodzie pokarmowym u prosiąt

- amylaza początkowo utrzymuje się na stałym poziomie, potem jej poziom wzrasta

- lipaza początkowo jej poziom się wacha, potem rośnie

- proteaza - jej poziom powoli wzrasta

- maltaza początkowo ma stały poziom, potem wzrasta

- laktaza początkowo gwałtownie wzrasta, potem po woli spada

Udział pasz energetycznych i białkowych w mieszankach lub dawkach pokarmowych dla prosiąt (ssących i starszych)

Pasza	Udział pasz
Zboża Śruty: pszenna, kukurydziana, jęczmienna, płatki owsiane	70
Otręby pszenne	10
Śruta sojowa	10 - 20
Mleko w proszku, suszona maślanka, suszona serwatka	20
Mączka rybna	5 - 10

Zmiany masy ciała i trzustki oraz długości i pojemności jelita od urodzenia do 10 tygodnia życia

Wyszczególnianie	Wiek, tyg.
	0	2	4	6	8	10
Liczba badanych prosiąt	3	3	12	12	12	12
Masa ciała, kg	1, 3	3, 8	6, 7	9, 1	15, 6	26, 0
Masa trzustki, g	2, 2	3, 1	11, 6	20, 0	35, 4	52, 2
Długość jelita cienkiego, m	4, 1	6, 0	9, 2	10, 9	13, 2	14, 6
Pojemność jelita cienkiego	22	44	120	235	499	542

Zmiany aktywności enzymatycznej przewodu pokarmowego u młodych świń

- amylaza początkowo wzrasta, potem jej poziom spada

- proteaza, lipaza i laktaza stopniowo wzrastają

Po urodzeniu brak wydzielania HCl (kwasu solnego) który aktywuje pepsynogen do pepsyny (aktywacja umożliwia trawienie białek). To umożliwia przejście na drodze pinocytozy do krwioobiegu wysoko cząsteczkowych białek odpornościowych - odporność tzw. „siarowa”

Pepsyna i trypsyna - słaba aktywność

Laktaza - bardzo aktywna - rozkłada cukier mlekowy - laktozę, z wiekiem aktywność bardzo spada

Lipazy - odpowiadają za trawienie tłuszczu mleka

Enzymy trzustkowe (amylaza, maltaza, sacharaza) słaba aktywność. Aktywują się około 5 tygodnia życia prosiąt.

Zmiany pH soku i treści pokarmowej prosiąt ssących i odsadzonych

- Przy podawaniu paszy stałej pH ok. 7, 0

Poziom kwasowości (pH) przewodu pokarmowego u świń dorosłych

Odcinek przewodu pokarmowego	pH
Żołądek	2 - 5
Jelito cienkie	4 - 6
Jelito ślepe	5, 5 - 6, 5
Okrężnica	6, 5 - 7, 0

Kwasowość (pH) bezpieczna zdrowotnie - hamująca rozwój bakterii patogennych, gwarantująca brak schorzeń gastryczno-jelitowych wynikających z zaburzeń trawiennych to pH 4, 2 lub niższe.

Tempo wzrostu bakterii E. coli w jelicie cienkim

Śniadanie	1 bakteria
Pora lanczu	64 bakterie
Pora popołudniowej herbaty	256 bakterii
Pora spoczynku	1 milion bakterii
Śniadanie następnego dnia	4, 3 biliona bakterii

Stopień wiązania kwasów przez różne pasze (MEQ/kg)

Kukurydza	160 - 200
Jęczmień	200 - 300
Soja	950 - 1200
Mleko chude w proszku	1200 - 1500
Mączka rybna	1500 - 1900
Fosforan 2-wapniowy	6500 - 7500
Wapień	20 000

Problemy zdrowotne u prosiąt

Przy urodzeniu:

- Spley-leg - trudności w poruszaniu się

- Hipoglikemia

1 - 2 doba życia

- Colienterotoksemia I okresu

7 - 10 doba

- Colienterotoksemia II okresu

- Choroba Gläsera

- Grypa prosiąt - enzootyczne, odoskrzelowe zapalenie płuc

- Anemia

Odsadzenie

- Colienterotoksemia III okresu (1 - 2 dni po odsadzeniu) tzw. „obrzękówka”

Colienterotoksemia

- Patogenne szczepy E. coli

Schorzenia z objawami biegunki powodują też:

- Clostridium, grzyby, wirusy, pasożyty wewnętrzne (np. węgorek świński)

- Często efektem schorzenia jest cherlactwo lub co najmniej wyraźne zwolnienie tempa wzrostu

Przyczyny Colienterotoksemii I, II i III okresu

- I

* Obniżona odporność prosiąt lub jej brak

* Brak pokarmu matki (siary, mleka)

* Brak dostępu do wody

* Brak higieny na porodówce

- II

* Obniżona odporność prosiąt między 7 a 14 dniem życia

- III

* Stres okołoodsadzeniowy

* Błędy żywieniowe

* Zbyt wczesne odłączenie prosiąt od loch

Stres

- Odsadzeniowy

- Żywieniowy

- Socjalny

- Termiczny

Łagodzenie przez:

- Restrykcje żywieniowe

- Stymulowanie odporności

- dobrostan

- Optymalną masę Odsadzeniowy

- Wprowadzenie nowoczesnych metod chowu, w tym: nowoczesnych systemów odsadzania (SEW, ISOWEN), stada MD (wolne od wielu chorób), produkcji SPF (wolne od specyficznych zakażeń), itp.

Postępowanie z prosiętami w okresie okołoodsadzeniowym

• odsadzenie przeprowadzić 28 - 35 dnia

• masa przy odsadzeniu - 6, 5 - 7 kg

• przyuczyć prosięta przy matkach do pobierania dużych ilości pasz stałej (żywienie do woli)

• stosować mieszanki z zakupu bardzo dobrej jakości

• nie zmieniać mieszanki w okresie okołoodsadzeniowym

• obniżyć zawartość białka w mieszance w okresie okołoodsadzeniowym, np. do 14%

• stosować ograniczone żywienie (dostęp do paszy 3 - 5 razy na dobę, bez pojadania) przed okres 7 0 10 dni po odsadzeniu

• stosować dodatki do pasz lub pasze lecznicze

• ZnO (0, 1 - 0, 3%), Suibicol

• stosować szczepienia ochronne

• odrobaczyć prosięta

Postępowanie z zakupionymi prosiętami

- Kupować prosięta od stałych dostawców (1 - 2 producentów)

- Znać genotyp, zasady wychowu i żywienia przy ich produkcji

- Ocenić prawidłowo stan zdrowia prosiąt zakupionych (stan skóry, szczeciny, kaszek, itp.)

- Przeprowadzić kwarantannę i ograniczyć żywienie przy zakupie

Dodatki paszowe

- Probiotyki (Bactocell, Tayocerin, Probios, Lactiferm, Cylactin, itp.)

- Prebiotyki (np. BIO-MOS)

- Synbiotyki

- Zakwaszacie

- Enzymy

- Zioła

Probiotyki zawierają zliofilizowane bakterie kwasu mlekowego oraz ich metabolity oraz drożdże i pleśnie. Dostarczane przez nie substancje, przyczyniają się do stabilizacji korzystnej dla organizmu gospodarza populacji mikroorganizmów i aktywności enzymatycznej w przewodzie pokarmowym, przez co wywierają dodatni wpływ na wzrost i rozwój zwierząt.

Rola probiotyków

- Efekt „zajętego miejsca”

- Stymulacja flory korzystnej (BKL - bakterii kwasu mlekowego)

- Produkcja kwasów organicznych, obniżanie pH

- Wytwarzanie substancji antybiotykowych i własnych enzymów

- Hamowanie wytwarzania toksycznych amin i amoniaków w przewodzie pokarmowym i we krwi

- Zwiększenie proliferacji komórek nabłonka jelit i produkcji przeciwciał klasy iga, a w efekcie:

* Zwiększenie odporności na stres

* Lepsze wykorzystanie paszy, większa retencja azotu

* Skrócenie czasu odnowy organizmu po przebytej chorobie

Zalety probiotyków

- Wyłączne działanie w obrębie układu pokarmowego

- Zwiększenie kolonizacji przewodu pokarmowego przez drobnoustroje korzystne dla organizmu gospodarza

- Stymulacja procesów trawiennych i odpornościowych

- Poprawa zdrowotności i produkcyjności

Prebiotyki

Niestrawne oligosacharydy (NSP) są to krótkołancuchowe (n = 2-8) cukry, wytwarzane ze ścianek komórek drożdży Saccharomyces cerevisiae szczep 1026 i Aspargillus niger.

W żywieniu stosuje się MOS, FOS, TOS:

- mannanooligosacharydy

- fruktooligosacharydy

- transgalaktooligosacharydy

Oligosacharydy

- Stymulują odpowiedź immunologiczną

- Wpływają na metabolizm organizmu

- Wykazują zdolność adsorpcji mikotoksyn

- Wpływają pozytywnie na mikroflorę przewodu pokarmowego, gdyż są:

* Konkurencyjne wobec patogenów

* Uczestniczą w adsorpcji powierzchniowej „efekt tratwy”

Prebiotyki są dodatkami bezpiecznymi dla zwierząt i konsumentów wieprzowiny. Wywierają korzystny wypływ na skład mikroflory przewodu pokarmowego. Zmniejszają nasilenie biegunek u prosiąt. Współuczestniczą w procesach odpornościowych. Prebiotyki potencjalnie mogą efektywnie zastępować ASW. Jednoznaczne stwierdzenie ich przydatności wymaga jednak dalszych badań.

Zakwaszacze

Rola zakwaszaczy:

- Obniżanie pH treści przewodu pokarmowego

- Hamowanie namnażania patogenów

Zakwaszacze naturalne (zsiadłe mleko) i produkowane przez przemysł chemiczny (kwasy: cytrynowy, mrówkowy, fumarowy - 1 - 2% do paszy, mlekowy - 0, 5% do wody, itp. lub ich mieszaniny: Cytromix, Aciprol)

Kwasy organiczne

- Zwiększają wydzielanie enzymów

- Poprawiają strawność paszy

- Poprawiają przyswajanie składników pokarmowych

- Zwiększają odkładanie białka w ciele, zmniejszają otłuszczenie

- Zapobiegają i redukują biegunki

- Zmniejszają ryzyko wystąpienia choroby obrzękowej

- Zmniejszają śmiertelność prosiąt

- Obniżają ilość o toksyczność amoniaku w jelicie cienkim

- Zwiększają bezpieczeństwo użycia niektórych pasz surowych

Enzymy

- Rozkładają składniki błon komórkowych i frakcje włókniste

- Zwiększają wartość energetyczną pasz

- Poprawiają strawność białka i energii

- Pozwalają na zastąpienie pasz droższych tańszymi

- Redukują substancje antyodżywcze

- Zwiększają przyrosty i wykorzystanie paszy

- Poprawiają zdrowotność i kondycję

Mechanizm działania tlenku cynku (ZnO)

- Unieczynnianie toksyn produkcyjnych przez E. coli

- Wstrzymanie procesów życiowych w komórkach bakteryjnych

- Hamowanie namnażania się bakterii patogennych

WYKŁAD 7

Tucz

Parametry tuczu

- Przyrosty dobowe, g

- Wykorzystanie paszy, kg/kg

Przetworzenie paszy

Energia pobrana z paszą:

- Zmiana na białko (przyrost mięśni)

- Zmiana na tłuszcz (przyrost tłuszczu)

- Wydalanie z moczem

- Wydalanie z kałem

- Wytworzenie energii cieplnej

Czynniki wpływające na wyniki tuczu i jakość produktu

• Genetyczne - maksymalna ekspansja potencjału genetycznego

• Dobór ras matecznych i ojcowskich do krzyżowania towarowego

• Płeć

• Środowisko i technika chowu

• Stan zdrowia i kondycja warchlaków przeznaczonych do tuczu

• Zdrowie - stan systemu immunologicznego

• Żywienie

• Dobrostan i warunki utrzymania

• Masa przedubojowa

• Skup żywca i klasyfikacja tusz

• Skup wg wagi żywej

• Skup wg w.b.c. i klasyfikacji EUROP

Płeć

- Wieprzki

- Loszki

- Knurki

PŁEĆ

W Polsce tuczymy loszki i wieprzki ale w Europie są kraje gdzie można tuczyć knurki. Najlepsze przyrosty maja knurki, potem loszki i wieprzki. Loszki w okresie rui tracą swoje tempo wzrostu więc można przyjąć że loszki i wieprzki rosną tak samo szybko. Najlepszą mięsność mają knurki, loszki potem wieprzki. Można stosować programy tuczu ze względu na płeć tuczników.

Zdrowie

Pobudzenie systemu immunologicznego (choroba) powoduje:

- Zmniejszenie zawartości czystego mięsa w tuszy

- Zwiększenie grubości słoniny grzbietowej

Utrzymanie niskiego pobudzenia systemu odpornościowego jest potencjalnie metodą poprawy apetytu świń oraz zawartości mięsa w tuszy

Wpływ cytokinezy na organizm świni - sygnały mózgowe

- Spowolnienie opróżniania żołądka

- Spowolnienie trawienia

- Spadek aktywności życiowej (mniejsze zainteresowanie pożywieniem, wydłużenie czasu snu)

- Spadek pobrania paszy (zmniejszenie apetytu)

- Wzrost temperatury

- Spadek wzrostu mięśni (obniżenie poziomu glukozy i zanik mięśni)

Masa przedubojowa

Im wyższa masa ubojowa tym:

- większa wydajność rzeźna

- mniejsza mięsność tuszy

- mniejszy udział kosztu prosięcia w produkcji 1 kg żywca (%)

Średnia w Polsce 100 - 110 kg

Niektóre kraje UE 95 kg

Warunki utrzymania - temperatura

Temperatura (w stopniach Celsjusza)	Spożycie paszy, kg/dzień	Średni przyrost dzienny, g	Zużycie paszy, kg/kg
10	3, 5	800	4, 37
15	3, 15	790	3,99
20	3, 2	850	3, 79
30	2, 21	440	4, 91

Techniki żywienia

• żywienie dawkowane (zapobiega otłuszczaniu tuszy)

• żywienie do woli (ad libitum)

• semi ad libitum

• żywienie na mokro

• żywienie na sucho

Zalety „żywienia na mokro”

• mniejsze straty paszy (pylenie, wysypywanie)

• poprawa warunków środowiska dla świń i ludzi (zmniejszenie zapylenia tuczem)

• lepsza wydajność i wykorzystanie paszy

• wygodniejsza manipulacja paszą (system mieszania)

• większa dokładność dawkowania (sterowanie komputerowe)

Woda - zwiększone ryzyko wystąpienia schorzeń gastryczno-jelitowych (biegunki)

Przygotowanie pasz

Zabiegi:

- Fizyczne (mechaniczne, termiczne, termomechaniczne, hydrotermiczne, hydrotermiczno-ciśnieniowe)

- Chemiczne

- Biologiczne

Przykład: śrutowanie ziarna zbóż, obłuszczenie (jęczmień, owies), prażenie, granulowanie, i in.

Zabiegi podnoszą strawność, wartość energetyczną pasz, zmniejszają zawartość włókna i substancji antyżywieniowych

Tucz jednofazowy

- Jedna stała mieszanka - początek tuczu, niedobór, koniec tuczu nadmiar białka w paszy

- 700 g - cały tucz 11, 8 - 12, 8 MJ EM, 10 g/MJ (białko strawne)

- Skuter - obniżenie przyrostów, większe zużycie paszy, gorsze umięśnienie

Tucz dwufazowy

- Dwie mieszanki - lepsze dostosowanie wartości pokarmowej paszy do potencjału wzrostu zwierząt

I faza tuczu 30 - 70 kg

II faza tuczu 70 - 110 kg

- 700 g - I faza: 11, 8 - 12, 8 MJ EM, 10, 8 g/MJ (białko strawne)

- 700 g - II faza: 11, 8 - 12, 8 MJ EM, 9, 6 g/MJ (białko strawne)

Pasze dla tuczników

- Energetyczne: zboża (10 - 80%), otręby (10%), mączki z zielonek (do 6%)

- Białko zwierzęce: mączka rybna (3%), pochodne mleka (5 - 10%)

- Białkowe roślinne: groch, peluszka, bobik - 25%, śr. sojowa (20%), rzepakowa „0”, „00” - (6 - 10%)

Rodzaje tuczu:

• tucz zbożowy

• tucz ziemniaczany

• tucz serwatkowy

• tucz CCM

Zbiór jednostek pokarmowych i białka z 1 ha

Pasza	Plon t/ha	MJ EM/ha	Białko organiczne kg/ha
Ziemniaki	20, 0	66350	280
Jęczmień	4,0	49200	312
Pszenżyto	4, 0	54350	452
CCM	10, 0	74900	450

Tucz zbożowy

Tygodnie tuczu	Przedział wagowy	Przyrost	Dzienna dawka
1-3	20-30	500-570	1,4
4-5	31-40	620-670	1,75
6-7	41-50	700-720	2,0

Tucz ziemniaczany

Ziemniaki trzeba parować, nie może być ich więcej niż 8 kg bo za dużo węglowodanów, jest duży koszt przygotowania ziemniaków

Tucz serwatkowy

Korzysta się z niego gdy tuczarnia znajduje się w bliskiej okolicy z mleczarnią, można ją dostarczać raz na 3 tyg. i utrzymać w stałej świeżości

Serwatka jest podawana do woli, ma cenne aminokwasy egzogenne, nie może być podawana podkwaszona. Zwiększ się ilość gnojowicy

Tucz CCM

Wolniej się tuczą, tempo wzrostu jest mniejsze. Trzeba mieć dużo ziemi i sprzęt do jej obrabiania.

Rodzaje kiszonek z kukurydzy

- Całe rośliny (łodygi, osadki, koszulki) - 28% włókna

- Kolby (ziarno, osadki, koszulki) - 15% włókna

- CCM (ziarno - 100%, osadki - 50 - 80%, bez koszulek) - 4 - 7% włókna

WYKŁAD 8
Hodowla trzody, struktura i kryteria selekcji

Hodowla - zespół planowych działań które zmierzają do doskonalenia genetycznego bądź przekształcają cechy użytkowe zgodnie z wymogami społecznymi i ekonomicznymi

Chów - zespół zabiegów technicznych i produkcyjnych, które prowadzą do wykorzystania pełnych założeń genetycznych w celu uzyskania produktów zwierzęcych w pożądanej ilości i jakości przy zmniejszonych nakładach

Aktualny i przewidywany stan pogłowia oraz cechy produkcyjne świń:

Wyszczególnienie	Jednostki	1994	2010
Stan pogłowia	tyś	20416	19000
Stan loch	tyś	1875	1452
Plenność gospodarcza	Szt./loch/rok/%	105	120
Ubój sztuk	tyś	19870	22800
Masa bita ciepła	tyś	1691	1819
mięsność	%	44	55
Produkcja chudego mięsa	Tyś ton	744	1000
Masa „czegoś”	kg	112	105
Spożycie na 1 mieszkańca	kg	38	45

Selekcja knurów hodowlanych

Cechy podlegające ocenie i uwzględniane w selekcji

Liczba sutków

Budowa - pokrój

Test oceny własnej (przyżyciowo)

- Przyrost

- Grubość słoniny

- Grubość mięśnia polędwicy

Ocena ojca, rodzeństwa w stacji

Użytkowość rozpłodowa matek

Selekcja knurków 6 - 7 miesięcznych

Knurki wybrakowane (20 - 30% ocenianych)

Knury zakwalifikowane - Ojcowie następnego pokolenia (70-80% ocenianych)

- Hodowla zarodowa, remont stada (3 - 4%)

- Stacja unasieniania (2 - 3%)

- Punkty kopulacyjne - większe stada (65 - 73%)

Struktura hodowli trzody - jednostopniowa (stada zarodowe spełniają także rolę reprodukcyjnych)

Liczba loch zarodowych 37 253

Liczba stad 836

w tym produkujące młode knury 419

w tym produkujące loszki 417

Średnia liczba loch w stadzie 44

(wzrost w latach 1999 - 2005 z 24, 7 do 44, 5 sztuk)

Rasa	Liczba stad	Rejon	Nadzór
WBP PBZ Złotnicka biała Złotnicka pastra Puławska Duroc Hamoshire Pietrain 990 Belgijska zwisłoucha	217 410 2 2 28 54 18 49 4 2	Cały kraj Cały kraj Poznań Poznań Lublin Cały kraj Cały kraj Cały kraj Bydgoszcz, Poznań Opole, Rzeszów	POLSUS POLSUS AR Poznań AR Poznań POLSUS POLSUS POLSUS POLSUS IŻ Kraków POLSUS

Praca hodowlana elementy:

Ocena cech użytkowych - wartości fenotypowej

1. cech użytkowości rozpłodowej

2. cech wzrostu (przyrosty dobowe)

3. cech rzeźnych

Ocena wartości hodowlanej (genetycznej)

(indeksy z uwzględnieniem odziedziczalności, ranking BLUP - Animal Model)

Selekcja

Dobór (kojarzenia)

Dążenie do uzyskania większego postępu hodowlanego, motywacją poszukiwania skutecznych narzędzi selekcji

Postęp hodowlany:

• zależy od dokładności oceny wartości hodowlanej selekcjonowanych osobników

• intensywności selekcji

• zmienności genetycznej wskazanych cech

Największa skuteczność oceny stanowi ocena w stacjach po potomkach córkach itp.

Cechy jakościowe to np. umaszczenie, wady genetyczne

Cechy ilościowe to te które można policzyć , cechy produkcyjne

Paraliż kończyn tylnych i wnętrostwo to są choroby genetyczne

W przypadku cech ilościowych nie możliwa jest identyfikacja genów. Cechy te można doskonalić posługując się odpowiednimi parametrami tj:

1. Odziedziczalnością

2. Współczynnikiem korelacji genetycznej

Współczynnikiem każdej cechy ilościowej jest jej odziedziczalność:

VG

h2 = ..........................

VP

Jest to zmienność genetyczna do zmienności fenotypowej

Od 0 do 1 lub od 0% do 100%

Główne metody hodowlane:

- doskonalenie ras

- krzyżowanie towarowe

Dla celów krzyżowania towarowego wyróżnia się rasy:

Mateczne - w schemacie krzyżowania w pozycji matek

Ojcowskie - w schemacie krzyżowania w pozycji ojców

Cele hodowlane:

- ogólny: dążenie do pozyskiwania największej masy mięsa dobrej jakości najniższym kosztem

Cele szczegółowe:

- rasy ojcowskie: wysokie przyrosty masy, bardzo dobre wykorzystanie paszy, bardzo wysoka mięsność, dobra jakość mięsa, dobra plenność

- rasy matczyne: wysokie przyrosty masy, dobre wykorzystanie paszy, wysoka mięsność, bardzo dobra jakość mięsa, bardzo dobra plenność, mała wrażliwość na stresy

Ocena cech użytkowych

Ocena cech użytkowości rozpłodowej (w fermie)

Liczba prosiąt żywo urodzonych w miocie

Liczba prosiąt odchowanych do 21 dnia

Liczba sutków lochy (i knurów także)

Wiek 1 oproszenia pierwiastek, dni

Okres „międzymiotu”, dni (częstotliwość oproszeń)

Wyniki oceny użytkowości rozpłodowej loch (2005 rok)

Rasa	Udział %	Liczba 1 dnia	Prosiąt 21 dnia	Liczba sutek
WBP PBZ Belgijska zwisłoucha Hampshire Duroc Pietrain Linia 990 Puławska Złotnicka biała Złotnicka pstra	33, 8 52, 2 0, 1 1, 0 4, 3 2, 9 3, 2 1, 4 0, 6 0, 4	11, 5 11, 5 9, 2 10, 5 10, 3 10, 7 9, 0 11, 1 10, 0 9, 0	10, 7 10, 8 8, 9 10, 2 9, 9 10, 2 8, 7 10, 0 8, 4 7, 9	14, 4 14, 6 13, 8 13, 3 13, 3 13, 9 14, 3 14, 2 14, 2 13, 5

1% = ok. 300 loch

Wartość młodych knurków i loszek ustala się na podstawie użytkowości ich matek. Cechy rozrodu loch są także interpretowane metodą BLUP - Animal Model. Informacje to cechy miotów loch i ich krewnych wyrażone odchyleniem od średniej populacji (ogół loch danej rasy - średnia ruchoma poprzez dodawanie wyników). Cechy miotów są nisko odziedziczalne h² = 0, 1 zatem metoda powinna zwiększyć istotnie dokładność oceny wartości hodowlanej.

Ocena wewnątrzfermowa, przyżyciowa młodych - sześciomiesięcznych loszek i knurków.

Uwzględniane są dwie cechy:

- przyrost dzienny, życiowy od urodzenia do wieku 150 - 210 dnia, standaryzowany na stały wiek 180 dni

- % zawartość mięsa, oszacowana na podstawie P2 i P4 oraz grubości mięśnia polędwicy, standaryzowanych na stałą masę 110 kg.

I_matczyne = 0, 1556 X₁ + 3, 1023 X2 - 179, 4935

I_ojcowskie = 0, 1364 X₁ + 4, 7920 X2 - 275, 5944

Wyniki oceny wewnątrzfermowej podlegają interpretacji BLUP - Animal Model

Model szacowania punktów BLUP

Y = X_s a_s + X_p a_p + X_h a_h + X_m a_m + Z_a a_a + e

X_s a_s macierz incydencji i wektor okręgu hodowlanego

X_p a_p macierz incydencji i wektor płci

X_h a_h macierz incydencji i wektor stada

X_m a_m macierz incydencji kolejnego stada

Z_a a_a macierz i wektor efektów osobniczych

e błąd

Zatem porównywalność osobników jest zapewniana po eliminacji wpływów okręgu hodowlanego, stada, płci, kolejnego miotu.

Wartość hodowlana BLUP jest odchyleniem od średniej populacji, którą reprezentują oceniane osobniki z ostatnich 6 miesięcy kontroli (średnia ruchoma).

Punkty oblicza się dla knurka hodowlanego tylko raz po licencji (gdy jest podejmowana decyzja o sprzedaży - kupnie i ew. wybrakowaniu) i tylko raz znajduje się na liście rankingowej.

Dla knurków stadnych i loch punkty oblicza się i ustala ranking sześciokrotnie, co miesiąc, celem stwierdzenia czy potomstwo konkuruje z innymi (czy dalej użytkować).

Przykład wydruku dla młodych knurów, rasa Duroc

Rejon	Chlew.	Nr osob.	PD	HPD	PM	HPM	IN	HIN	Ran
30 30	97 38	11105 23405	599 602	0, 94 - 1, 7	58, 5 59, 6	0, 51 1, 62	118 120	0, 84 - 0, 10	9 44

Przykład wybranych knurków ilustruje sytuację w której wyniki oceny osobniczej przyrostu dziennego-PD i % zawartości mięsa - PM po skorygowaniu na punkty BLUP mogą zmienić wynik oceny wartości hodowlanej i miejsce w rankingu.

Szacowanie wartości hodowlanej knurów stadnych metodą BLUP Animal Model Duroc 2005

Rejon	Stado	Nr knura	HPD	HPM	Liczba koja-rzeń	Liczba potom-stwa	HIN1 HIN4	HIN2 HIN5	HIN3 HIN6
26 14 12	529 534 42 730	53505 47105 15905	0, 74 0, 15 -0,30	0, 78 -0,11 0, 06	8 10 3	28 23 14	1, 07 1, 08 0, 00 0, 05 -0,25 -0,21	1, 04 1, 05 0, 02 -0,27 -0,25 -0,19	1, 11 0, 87 0, 01 -0,22 -0,25 -0,09

Knur stadny oceniony na podstawie 28 sztuk potomstwa z 8 kojarzeń uzyskał dodatnie punkty BLUP zarówno za przyrost jak i % mięsa a także indeks HIN1 + 1, 07. Ocena wykonana w poprzednich miesiącach była każdorazowo pozytywna. Potomstwo knura przewyższa swoją wartością średnią populacji. Potomstwo knura wystąpiło w dwóch chlewniach zatem jest to prawdopodobnie knur w stacji unasieniania.

Knur drugi uzyskał w ostatnich czterech ocenach niewielkie dodatnie punkty. Ocena knura trzeciego wypadła negatywnie.

Wyniki oceny stacyjnej w roku 2005, dane dla ras

Rasa	Przyrost, g	Zużycie paszy, kg	% mięsa	Tł. sródm. %
WBP PBZ Puławska Hampshire Duroc Pietrain Linia 990 Złotnicka pstra	897 898 764 911 907 807 872 nie oceniana	2, 81 2, 80 2, 86 2, 83 2, 83 2, 87 2, 72 nie oceniana	57, 8 58, 2 54, 7 58, 9 57, 7 64, 5 58, 0 nie oceniana	1 - 2 1 - 2 2 - 3 1 - 2 3 - 4 1 - 2 1 - 2 2 - 3

Formy organizacyjne krzyżowania towarowego

- otwarty hodowca sam dobiera rasy czy nasienie

- zamknięty hodowca podejmuje współpracę z firmą hybrydową

Aktywne firmy hybrydowe:

PIC, PEN AR LAN, HYPOR, FRANCE HYBRYD

Inseminacja

2005 wykonano 1 293 490 zabiegów co oznacza objęcie 320 000 loch przy stanie loch 1 500 000 oznacza to 21% udział inseminacji (najwięcej w województwie wielkopolskim, łódzkim, mazowieckim, najmniej w świętokrzyskim)

Selekcja w kierunku pojedynczych genów

Jest prowadzona selekcja w kierunku eliminacji mutacji RYR 1 ^TT w populacji ras matecznych PBZ i WBP

Polimorfizm genów MYOG, LEP, A-FABP, H-FABP, CALP wg badań krajowych nie ma znaczącego i w pełni przewidywalnego wpływu na umięśnienie, otłuszczenie czy jakość mięsa.

Wprowadzenie selekcji byłoby kosztowne i mało efektywne

Stan zdrowotny ferm jest problemem. Polska nie ma stad o statusie SPF. Od 2 lat stada mogą ubiegać się o tzw. „certyfikat zdrowotny”. Ma go obecnie 39 stad. Nadaje Instytut Weterynarii w Puławach.

Stada z certyfikatem powinny być serologicznie wolne od mykoplazmatycznego zapalenia płuc, ZNNN, PRRS, dyzenterii, choroby Aujeszky.

Polska nie jest krajem wolnym od choroby Aujeszky, co może być wykorzystane w restrykcjach handlowych.

---