PRZEDMIOT: PRAWO FINANSÓW PUBLICZNYCH (PRAWO FINANSOWE)

1. System podatkowy a system prawa podatkowego

Przez system podatkowy rozumie się całość podatków funkcjonujących w danym czasie na danym terytorium. Na system podatkowy składają się różne podatki. Do tak rozumianego systemu zalicza się także opłaty, które mają wszystkie cechy podatków.

System podatkowy to zespół norm odnoszący się do wszystkich podatków oraz tworzący konstrukcję poszczególnych podatków.

Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.

System prawa podatkowego jest to ogół norm regulujących funkcjonowanie systemu podatkowego. Obejmuje on normy prawne odnoszące się do wszystkich lub większości podatków tworzących system podatkowy, normy regulujące konstrukcję poszczególnych podatków, zasady postępowania podatkowego zmierzającego do ustalenia i poboru podatku oraz organizację i kompetencje organów podatkowych.

System podatkowy jako ogół podatków nie może być utożsamiany z systemem prawa podatkowego, ponieważ poza wymiarem prawnym, ma on też swój wymiar gospodarczy, polityczny, społeczny.

2.Normatywne i doktrynalne pojęcie podatku

Zgodnie z art. 6 Ordynacji podatkowej: podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Definicja doktrynalna podatku Wg. niej podatek to świadczenie pieniężne, na rzecz podmiotu publicznoprawnego, obowiązkowe, przymusowe, ustalane jednostronnie przez państwo, nieodpłatne, bezzwrotne, ogólny charakter.

3.Pojęcie opłaty i dopłaty

OPŁATA jest daniną publiczną charakteryzującą się tymi samymi cechami co podatek z tym że w przeciwieństwie do podatku opłata jest świadczeniem odpłatnym.
- jest pobierana w związku z konkretnymi czynnościami organów państwowych, samorządowych lub za konkretne usługi; są indywidualną zapłatą za indywidualne świadczenie; płacący otrzymuje indywidualną korzyść.

Rozróżniamy:

Opłata publiczna w sensie ekonomicznym, jest ciężarem nakładanym na podmioty istniejące poza państwem i inne związki pozaprawne, które korzystają bezpośrednio z usług i czynności wykonywanych przez organy państwa lub inny związek publicznoprawny.

Opłata publiczna w sensie prawnym, jest to świadczenie odpłatne, w zamian za wniesienie opłaty państwo wnosi usługi na naszą rzecz.

Funkcje opłat:

a) uzyskanie odpłatności za świadczenie usługi z zakresu administracji,

b) prohibicyjna, oznaczającą powstrzymanie od korzystania z usług administracji publicznej w sytuacjach, w których nie jest to dla zainteresowanego niezbędne. Ma to tez na celu obniżenie kosztów administracji

Dopłata jest daniną publiczną związaną z pokrywaniem kosztów inwestycji publicznych

3. Elementy konstrukcyjne podatku

Elementy konieczne: podmioty podatku, przedmiot opodatkowania, sposób i termin zapłaty podatku

Elementy incydentalne (co nie znaczy że rzadko spotykane): podstawa opodatkowania, stawki

podatkowe, zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe

Podmioty podatku: podatnik , organy podatkowe (państwowe i samorządowe), podmioty pośredniczące (płatnik,inkasent)

- podmiot bierny ( podatnik)

- podmiot czynny ( organy podatkowe ( Skarb państwa, JST)

Przedmiot podatku: jest to określona sytuacja faktyczna lub prawna, z którą przepisy prawa wiążą obowiązek zapłaty podatku przez osoby w takiej sytuacji się znajdujące

Podstawa opodatkowania to ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot podatku. Z nią wiąże się instytucja kwoty wolnej od opodatkowania

Stawki podatkowe mogą być kwotowe, jako ilość jednostek pieniężnych jaką zapłacić należy od podstawy opodatkowania lub procentowe, jako wyrażona w procentach relacja pomiędzy podatkiem a podstawa opodatkowania

Zwolnienia podatkowe polegające na ograniczeniu przedmiotowego bądź podmiotowego zakresu opodatkowania

Ulgi podatkowe, umorzenia zwolnienia podatkowe polegają na obniżeniu obciążenia podatkowego w postaci: obniżenia stawki podatkowej, pomniejszeniu podstawy opodatkowania, pomniejszeniu kwoty obliczonego podatku

ELEMENTY PODATKU

• Podmiot podatku:

Podmiot można podzielić na czynny, bierny i pomocnicze. Podmiotem czynnym jest np. organ podatkowy, czyli ten, kto jest uprawniony do pobrania naszych podatków. Podmiotem bierny jesteśmy my - podatnicy, osoby zobowiązane do wykonania świadczenia. Natomiast podmiotem pomocniczym są płatnik oraz inkasent.

• Przedmiot opodatkowania

Jest to określony stan faktyczny lub prawny, z wystąpieniem, którego ustawa łączy obowiązek podatkowy. Opodatkowaniu podlegają takie czynności jak, np.:

sprzedaż towarów,

świadczenie usług,

eksport i import.

• Podstawa opodatkowania

Jest to przedstawiony wartościowo lub też ilościowo przedmiot podatku. Ustalana jest na podstawie ewidencji księgowo - podatkowej, rzadziej szacunkowo. Może to być, np. powierzchnia budynku lub wielkość dochodu.

• Stawki podatku

Wyrażają stosunek podstawy opodatkowania do wielkości podatku, w efekcie czego obliczana jest kwota podatku. Rodzaje stawek podatkowych:

- procentowe

- kwotowe

-mieszane kwotowo-procentowe

- liniowa - stała bez względu na wysokość podstawy opodatkowania

- progresywna - im większa podstawa opodatkowania tym większy podatek

- regresywna - stawka maleje wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania (nie występuje w Polsce)

• Zwolnienia, ulgi, wyłączenia

Częściowe lub całkowite wyłączenie z podatku określonego podmiotu lub przedmiotu.

1. zwolnienia (z całości podatku)

2. ulgi - sprowadzają się do obniżenia:

- podstawy opodatkowania (ulga internetowa, rehabilitacyjna),

- kwoty podatku (ulga prorodzinna),

- stawki podatku (np. obniżenie średniej ceny skupu żyta przez Radę Gminy, a tym samym obniżenie stawki podatku rolnego)

3. wyłączenia (podobne do zwolnienia, ale nie tożsame)

• Tryb i warunki płatności - ustawowo określone zasady, na jakich dany podatek jest płatny.

4.Cechy podatku

PODATEK - jest to nieodpłatne, bezzwrotne, przymusowe świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu, gminy wynikające z ustawy podatkowej.

Podatek to danina publiczna o cechach:

Stałe cechy podatku:

Nieodpłatność- nieodpłatność podatku oznacza, że jest to świadczenie nieekwiwalentne czyli podmiot uiszczający nie otrzymuje świadczenia wzajemnego. Jedyna różnica pomiędzy podatkiem a opłatą to taka, że opłata jest odpłatna.

Bezzwrotność- oznacza iż raz zapłacony podatek co do zasady nie podlega zwrotowi. Są sytuacje gdy podatek ten może zostać zwrócony np. w przypadku powstania nadpłaty

Przymusowość- podatku oznacza, że państwo wyposażone jest w środki przymusu w celu wyegzekwowania należności podatkowych. Egzekucja zobowiązań podatkowych odbywa się w oparciu o przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Konsekwencją niewywiązania się z obowiązków o charakterze publiczno- prawnym mogą być sankcje o charakterze ekonomicznym (odsetki) bądź karno- skarbowym ( mandaty)

Świadczenie pieniężne- pieniężny charakter podatku oznacza, że jest płacony w formie pieniądza. W wyjątkowych sytuacjach podatek może być uregulowany poprzez przeniesienie własności rzeczy lub prawa majątkowego.

Wyżej wymienione cechy składają się na definicję podatku są mianem stałych cech podatku.

Brak którejkolwiek z nich oznacza, że świadczenie nie może być podatkiem.

Cechy zmienne podatku :

- podmiot, przedmiot opodatkowania, stawki podatku, zwolnienia, ulgi i wyłączenia podatkowe , tryb i warunki płatności.

5.Funkcje podatku

Funkcja fiskalna- jest podstawowa funkcją podatków . Dzięki podatkom państwo i jednostki samorządu terytorialnego gromadzą znaczną część swoich dochodów budżetowych.

fiskalna, a polega ona dokładnie na tym, że podatki są główną częścią dochodów budżetowych i nie może ich po prostu zabraknąć. Redystrybucyjna- dzięki wpływom z podatków związki publiczno- prawne mogą realizować swoje zadania i wydatkować środki na cele społeczne.

Stymulacyjna- za pośrednictwem podatków można oddziaływać na różnego rodzaju procesy i zjawiska gospodarcze , wykorzystuje dane pieniądze pozyskane z podatków w bardzo różnych celach, takich jak wpływ na działanie danej jednostki i tempo jej rozwoju.

funkcja regulacyjna, która odgrywa istotną rolę dla wszystkich nas, gdyż reguluje kształt dochodów i majątków, które mają do wykorzystania dani podatnicy.

funkcja informacyjna, która informuje nas w dużym stopniu o tym jak przebiegają dane procesy gospodarcze. Podatki spełniają, więc wiele funkcji i każda z nich jest bardzo ważna i co do tego nie ma wątpliwości chyba nikt z nas.

6.Wykładni prawa podatkowego

Wykładnia prawa podatkowego

Wykładnia to poszukiwanie sensu słów języka etnicznego w aktach normatywnych, abyśmy mogli przyporządkować dane stany faktyczne do określonych norm prawnych.

Wykładnia prawa podatkowego powinna wychodzić od ogólnych reguł właściwych dla całego systemu podatkowego a później dopiero opierać się na regułach wynikających ze specyfiki prawa podatkowego.

Wykładnia subiektywna (statyczna) - ustalenie woli prawodawcy w historycznej rzeczywistości - głównie wykładnia językowa.

Wykładnia obiektywna (dynamiczna) - poszukiwanie sensu słów przepisów prawa dostosowując je do współczesnej rzeczywistości i stosunkach życiowych - głównie wykładnia funkcjonalna.

Celem wykładni jest ustalenie jakie normy obowiązują w danym czasie, respektowanie zasady pewności, równości i bezpieczeństwa opodatkowania.

7.Znaczenie wykładni gramatycznej w prawie podatkowym

Wykładnia prawa podatkowego

Wykładnia prawa zajmuje się ustalaniem rzeczywistego znaczenia przepisów i formułowania na ich podstawie określonych norm postępowania. Obejmuje ona także różnego rodzaju wnioskowania prawnicze. W prawie podatkowym występują te same metody i techniki co w innych gałęziach prawa ale cechuje je pewna specyfika. Spowodowane jest to brakiem równorzędności na linii podatnik-organy podatkowe. W związku tym wszelkie wątpliwości powinny być rozstrzygane na rzecz podatnika.

Wyróżniamy trzy rodzaje wykładni:

1. językowa- polega na ustaleniu znaczenia przepisu ze względu na język w którym został on sformułowany. W tym celu niezbędne jest posłużenie się regułami związanymi ze słownictwem, składnią i konstrukcją tekstu. Ma ona podstawowe znaczenie w prawie podatkowym, chyba że prowadzi do wyników niezgodnych z celem danej regulacji i racjonalnością ustawodawcy.

2. systemowa- polega na ustaleniu znaczenia normy prawnej ze względu na system prawa, do którego należy. Wykładnię systemową podzielić można na wewnętrzną oraz zewnętrzną, na gruncie prawa podatkowego wyróżnić można także wykładnię wewnątrzgałęziową-chodzi tu o relacje między ogólnym prawem podatkowym a aktami zawierającymi konstrukcję określonych rodzajów podatków.

3. celowościowa- podstawowy rodzaj wykładni funkcjonalnej, w ramach której znaczenie normy ustala się uwzględniając cele danej ustawy, funkcje danej gałęzi prawa oraz inne okoliczności towarzyszące powstawaniu przepisu.

Kompleksowość wykładni wyraża się w równoczesnym dokonywaniu wykładni językowej, systemowej i celowościowej. Na gruncie prawa podatkowego wykładnia językowa stanowi jedynie punkt wyjścia dla dalszej interpretacji. Definiowanie pojęć ustaw podatkowych budzi wiele problemów i może wymagać nawet pomocy Sądu Najwyższego. W prawie podatkowym występuje analogia. Rozumowanie przez analogię to wnioskowanie na podstawie podobieństwa. Opiera się ona na zasadzie, że fakty podobne do siebie pod istotnym względem powinny pociągać za sobą te same lub podobne konsekwencje. Analogia wykorzystywana jest zwykle do wypełniania luk w prawie.

Wykładnia językowa (gramatyczna)

1. pierwotna i podstawowa

2. punktem wyjścia jest tekst ustawy

3. ustalenie treści przepisu w oparciu o jego znaczenie językowe

4. tekst ustawy posługuje się danym językiem etnicznym, zasadami składni, interpunkcji itp.

5. tekst jest pośrednikiem pomiędzy twórcą a odbiorcą

6. jest punktem wyjścia dla innych wykładni

7. wyznacza możliwy sens słów - zakreśla granice innych wykładni, żadna wykładnia nie może być bowiem sprzeczna z sensem słów opartym na wykładni językowej; ramy słów wyznaczają granice rozumienia

8. kształtuje kierunek interpretacji

nie dokonuje się wykładni tego, co jasne, nie istnieje konieczność wyjaśniania znaczenia zwrotów, które nie budzą wątpliwości.

Posługiwanie się wykładnią językową

1. odkodowanie norm prawnych zawartych w przepisach oraz ustalenie znaczenia poszczególnych słów i zwrotów

2. ustalenie obszaru zdarzeń i stanów podlegających danej regulacji - ustalenie granic podmiotowych i przedmiotowych opodatkowania

3. ustalenie stanu rzeczywistego

4. ustalenie wzajemnych powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami podatku

5. ustalenie znaczenia pojęć w odniesieniu do możliwości stosowania definicji posiłkowych z innych dziedzin prawa mając na uwadze autonomiczność prawa podatkowego

8.Znaczenie terminów w prawie podatkowym - prawo podatkowe a prawo cywilne

Termin jest pojęciem odnoszącym się do wielu dziedzin życia. W przepisach prawa nie ma indywidualnej i jednoznacznej definicji terminu, jednakże można przyjąć, iż jako termin należy traktować określone miejsce w czasie (data, godzina), z którego istnieniem przepisy prawa wiążą określone skutki prawne.

Zasady określające sposób liczenia terminów są zawarte w przepisach ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Terminy płatności podatku ustalone są co do zasady USTAWOWO, jeżeli jednak zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem doręczenia decyzji ustalającej i decyzja ta nie zostanie doręczona, na 14 dni przed upływem terminu ustawowego, termin płatności jest to dzień przypadający w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

Dodatkowo duże znaczenie ma dla podatników ma podział terminów na:

- terminy ustawowe wynikające z powszechnie obowiązujących przepisów (ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie delegacji ustawowej, np. termin do wniesienia odwołania); terminy te nie mogą być zmieniane przez organ podatkowy, nie mogą być przez organ prowadzący postępowanie ani skracane ani przedłużane

- terminy urzędowe wyznaczane przez organ podatkowy prowadzący postępowanie (np. termin do złożenia przez stronę dokumentów stanowiących dowód w postępowaniu); przed ich upływem mogą być przez organ podatkowy skracane bądź przedłużane.

Terminem płatności dla płatników jest ostatni dzień w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego wpłata podatku powinna nastąpić.

Dla inkasenta - terminem płatności jest dzień następujący po dniu, w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego wpłata podatku powinna nastąpić, chyba, że właściwy organ JST ustali termin późniejszy.

Odroczenia terminu płatności mogą być odroczone:

- w drodze indywidualnej decyzji wydawanej na wniosek podatnika, także ze względu na ważny interes publiczny, bądź też interes podatnika.
Jeżeli podatnik nie dotrzyma terminu odroczonego zobowiązany jest do zapłaty odsetek od zaległości podatkowej, liczonych począwszy od terminu pierwotnego.
- odroczenie terminu płatności może nastąpić także w drodze rozporządzenia.

Podstawowe zasady obliczania terminów są określone w przepisach Kodeksu cywilnego (art. 111-116 Kc). Sam sposób obliczenia terminu wynika natomiast z ustawy, orzeczenia sądu, decyzji innego organu lub z treści czynności prawnej.

Obliczanie terminów
Podstawowe zasady obliczania terminów są następujące:

-Jeśli termin jest oznaczony w dniach, kończy się z upływem ostatniego dnia.

-Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca.

9.Regulacje prawa podatkowego w Konstytucji RP

Konstytucyjne ramy opodatkowania

Prawnych granic opodatkowania należy przede wszystkim poszukiwać w Konstytucji - chroni ona obywatela przed dowolnością w kształtowaniu przez ustawodawcę określonych konstrukcji podatkowych.

Konstytucja formułuje zasadę w myśl której wszystkie istotne elementy konstrukcyjne podatku powinny być określone w ustawie.

Normy konstytucyjne - kształtują prawa i obowiązki obywateli oraz określają ustrój polityczny i gospodarczy.

Konstytucyjne zasady - wolności gospodarczej, ochrony praw własności, sprawiedliwości, równości.

Idea państwa prawnego = demokratyczne państwo prawne = system norm prawnych w państwie prawa jest w znacznym stopniu autonomiczny wobec celów politycznych - art. 2 Konstytucji. Państwo prawa musi realizować materialną sprawiedliwość podatkową = kształtowanie obciążeń podatkowych zgodnie z zasadami równości i powszechności oraz z zasadą zdolności świadczenia i sprawność gospodarczą podatnika.

Konstrukcje podatkowe powinny być proste i zrozumiałe.

Art. 7 Konstytucji - Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa - organy władzy działają w granicach i na podstawie prawa, zgodnie z zasadą zaufania obywateli do organów władzy i administracji publicznej. Stosowanie prawa podatkowego powinno zmierzać do pogodzenia interesu publicznego z indywidualnym. Wszyscy jesteśmy równi w świetle prawa. Nie można więcej żądać niż się należy w ustawie. Sprawiedliwość opodatkowania i zdolność świadczenia podatków przez podatnika musi być analizowana przy ustalaniu podmiotu, przedmiotu i stawki opodatkowania.

Art. 217 Konstytucji: Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy - ustawa podatkowa powinna w jak najszerszym zakresie regulować podstawowe elementy konstrukcyjne podatku.

Celem podmiotów prawa stosujących prawo podatkowe powinna być pełna jego realizacja - zasada praworządności (prymatu prawa i legalności) - podatkowy stan faktyczny reguluje ustawodawca nie zaś organy administracji lub sądy.

10.Znaczenie (rozumienie) zasady powszechności opodatkowania

Znaczenie zasady powszechności opodatkowania

Powszechność opodatkowania oznacza opodatkowanie wszystkich podatników danym podatkiem na tych samych zasadach. Żadna grupa społeczna nie powinna korzystać z przywilejów podatkowych. Z zasadą powszechności nie są sprzeczne ulgi podatkowe, jeśli stosowane są wobec każdego podmiotu, który spełnia te same warunki.

11.Zasady podatkowe
Sformułował je w II połowie XVIII w Adam Smith.

1). ZASADA RÓWNOSCI OPODATKOWANIA- wszystkie podmioty będące w podobnej sytuacji faktycznej lub prawnej powinny być traktowane jednakowo ( wyjątkiem od tej zasady są zwolnienia i ulgi podatkowe). W Polsce zasada ta jest interpretowana z art. 32 konst. RP z którego wynika, że wszyscy są równi wobec prawa

2). ZASADA DOGODNOŚCI OPODATKOWANIA- elementy konstrukcyjne podatku powinny być ukształtowane w ten sposób , by podatnikowi było jak najlżej ten podatek zapłacić.

3). ZASADA PEWNOŚCI OPODATKOWANIA - wszelkie zmiany w przepisach prawa podatkowego powinny być dokonywane z odpowiednim wyprzedzeniem, tak aby podatnik miał czas na zapoznanie się z nimi. Chodzi tutaj o to aby wszystkie ustawy nakładające na podatników nowe obowiązki były wprowadzane z odpowiednim vacatio legis. W Polsce TK zasadę tę wywodzi z 2 art. Konstytucji ( zasada demokratycznego państwa prawnego).

4). ZASADA TANIOŚCI PODATKÓW - dotyczy ona kosztów administracyjnych związanych z poborem podatków .Powinny być one jak najniższe ponieważ podatek pełni funkcje fiskalną.

12.Zasada sprawiedliwości podatkowej

Zgodnie z art. 2 konstytucji Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym

urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Obowiązki obywateli muszą być jednak ustalane w sposób proporcjonalny i sprawiedliwy, a nie arbitralny.

Zasadę sprawiedliwości społecznej trzeba też odczytywać w kontekście zasady sprawiedliwości podatkowej wyrażonej w art. 84 konstytucji. Zgodnie z tą zasadą osoby, które osiągają dochody ze stosunku pracy, powinny ponosić taki sam ale nie "ten sam" podatek. Innymi słowy powinny ponosić proporcjonalny do swoich dochodów podatek. Jedynym wyjątkiem od zasady sprawiedliwości podatkowej jest możliwość ustalania ulg i zwolnień podatkowych, o ile instrumenty te

prowadzą do osiągnięcia faktycznej równości przez poszczególne kategorie podmiotów.

13.Zasada powszechności i neutralności wspólnego sytemu opodatkowania podatkiem od wartości dodanej

Założeniem wspólnego systemu podatku od wartości dodanej określono postanowieniami VAT jest

-zastosowanie do towarów i usług aż do etapu sprzedaży detalicznej, powszechnego podatku od konsumpcji.

-ma on być proporcjonalny do cen towarów i usług, niezależnie od ilości transakcji mających miejsce w procesie produkcji i dystrybucji przed etapem na którym następuje obciążenie tym podatkiem.

Podstawowe cechy podatku VAT określił Trybunał Sprawiedliwości , są nimi:
• zasada powszechności opodatkowania,
• zasada proporcjonalności podatku do ceny

• zasada jednokrotności poboru podatku, potrącalności
• wielofazowość opodatkowania

• zasada neutralności

• zasada opodatkowania konsumpcji

Zakres opodatkowania VAT wyznaczany jest przez 2 czynniki:

- opodatkowaniu podlega wyłącznie dostawa towarów i świadczenie usług,

- dostawy muszą być dokonywane przez podmiot działający w charakterze podatnika

Zasada powszechności opodatkowania VAT -zakłada stworzenie wspólnego rynku umożliwiającego swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału między państwami członkowskimi.

Zasadę powszechności należy rozumieć jako konieczność stosowania podatku do wszelkich transakcji związanych z towarami i usługami, czyli do całej konsumpcji. Dla podatnika ( dostawcy) oznacza to, że jest on zobowiązany opodatkować dokonywany przez niego obrót każdym dobrem. - tzn. nałożenie na każdą transakcję , na każdym etapie obrotu profesjonalnego.

Wielofazowość podatku VAT wiąże się ściśle z zasadą powszechności tego podatku, który powinien być nakładany na każdym etapie obrotu towarem lub usługą, aż do ostatecznego nabywcy. W każdej fazie obrotu, opodatkowaniu podlega tylko wartość dodana liczona od wartości netto towaru lub usługi (tzn. po odliczeniu wartości już opodatkowanej w po-przedniej fazie obrotu).

Potrącalność podatku VAT wyraża się tym, że każdy z podatników na swoim etapie obrotu dokonuje naliczenia podatku należnego obciążającego kolejnego odbiorcę. Ma on jednocześnie prawo do odliczenia od swojego podatku należnego podatku, którym obciążył go jego dostawca przy nabyciu towarów lub usług.

Neutralność podatku VAT wyraża się tym dla podatnika, że poprzez realizację prawa do odliczenia podatku naliczonego podatnik nie ponosi faktycznie ciężaru tego podatku. Podatek VAT nie powinien obciążać podatników uczestniczących w obrocie towarami i usługami, którzy nie są ich ostatecznymi odbiorcami,.

Neutralność u podatników wykonujących czynności opodatkowane przejawia się przede wszystkim w możliwości obniżenia podatku należnego przy sprzedaży o podatek naliczony przy zakupach oraz możliwości uzyskania nadwyżki podatku naliczonego nad należnym.

zasada opodatkowania konsumpcji - podatek od wartości dodanej obciąża konsumpcję więc powinien być neutralny dla podatników. Całym ciężarem powinien zostać obciążony ostateczny nabywca, czyli konsument

14.Zasady legislacji podatkowej

W doktrynie prawa podatkowego widoczny jest podział zasad prawa podatkowego, na zasady:

1. zasady o charakterze technicznym (zasady podatkowej techniki legislacyjnej) odnoszące się do formułowania i systematyzowania przepisów podatkowych

2. zasady dotyczące treści, czyli meritum wprowadzanych regulacji

Te pierwsze nazywane są często zasadami stanowienia (tworzenia) prawa podatkowego

(legislacji podatkowej).

Zasady techniki legislacyjnej są to dyrektywy o dużym stopniu ogólności adresowane powszechnie przez naukę (zasady podatkowe), oraz wynikające z przepisów obowiązującego prawa (zasady prawa podatkowego) do podmiotów tworzących prawo i wskazujące im, jak powinny one rozstrzygać problemy nasuwające się w związku z tworzeniem prawa oraz jak ukształtować proces tworzenia prawa, aby problemy te mogły zostać rozwiązane w sposób należyty i aby akt normatywny spełniał stawiane mu cele.

Powyższa definicja wskazuje na złożony charakter zasad techniki legislacyjnej. Można w tym zakresie wskazać na trzy obszary jej zainteresowania:

1. zasady polityki legislacyjnej - teoria służąca kształtowaniu praktyki legislacyjnej, określająca najczęściej treść stanowionych norm i cele prawotwórstwa

2. zasady procedury legislacyjnej - sposób postępowania prowadzący do ustanowienia norm o określonej treści

3. zasady techniki legislacyjnej - sposób formułowania przepisów prawnych

Każdy ze wskazanych aspektów zasad legislacji podatkowej musi być uwzględniany przez prawodawcę podatkowego, albowiem tylko to gwarantuje wprowadzenie do systemu aktów prawa podatkowego o właściwej jakości legislacyjnej, które będą służyły realizacji stawianych im celów.

Zasady podatkowej polityki legislacyjnej determinują treść przyszłych rozwiązań.

Pierwszym z elementów tworzenia prawa podatkowego jest przyjęcie odpowiednich założeń i celów legislacji podatkowej, czemu ma sprzyjać przestrzeganie zasad podatkowej polityki legislacyjnej. Proces tworzenia prawa powinien się rozpoczynać od wytyczenia celów, do których należy zmierzać w określonej dziedzinie, a także wyboru środków, jakimi te cele można realizować

Zasady procedury legislacyjnej przesądzają o przygotowaniu projektu, podjęciu i wejściu w życie aktu normatywnego.

Zasady podatkowej procedury legislacyjnej określają sposób postępowania prowadzący do ustanowienia normy prawa podatkowego o określonej treści. W aspekcie proceduralnym podstawowe znaczenie mają te z przepisów konstytucyjnych, które określają kompetencje i podmioty właściwe do tworzenia prawa podatkowego. Zasadą jest, że to władza publiczna posiada wyłączność w zakresie dochodów i wydatków publicznych. Reguła ta znajdująca swój wyraz w art. 84 Konstytucji, stanowiącym podstawę systemu tworzenia prawa podatkowego w Polsce. To parlament, jako organ ustawodawczy, w oparciu o przewidziane prawem procedury stanowi ustawy podatkowe. Regulacje zawarte w tym aktach są z kolei podstawą do podejmowania rozstrzygnięć legislacyjnych na szczeblu samorządu terytorialnego, przy czym ten musi ściśle przestrzegać konstytucyjnych granic swego działania. Mowa tu o art. 168 Konstytucji, który w zakresie podatków i opłat upoważnia jednostki samorządu terytorialnego do ustalania ich wysokości, bez prawa wprowadzania (znoszenia) samych świadczeń. Wreszcie pozostawiono także zakres materii podatkowej do regulacji w aktach podustawowych, przy czym i w tym przypadku podkreślono konieczność istnienia źródła umocowania do tego rodzaju działalności (art. 92 Konstytucji).

Zasady techniki legislacyjnej determinują formalny kształt aktu normatywnego.

Zasady podatkowej techniki legislacyjnej odnoszą się do sposobu formułowania przepisów podatkowych oraz formy prawnej, w której są one ujęte. W tym zakresie jak wskazują E. Fojcik-Mastalska i R. Mastalski problem zasad techniki legislacyjnej rozważać należy przynajmniej w kilku kontekstach:

- źródeł prawa podatkowego, w tym odpowiednim podziale treści normatywnych pomiędzy akty o charakterze ustawowym i podustawowym,

- zamkniętego lub otwartego charakteru norm prawa podatkowego, w tym dopuszczalności posługiwania się w nim pojęciami niedookreślonymi oraz klauzulami generalnymi,

- posługiwania się przez prawodawcę podatkowego właściwym językiem prawnym.

Tworzenie prawa wiąże się ściśle ze źródłami prawa, gdyż polega ono na formułowaniu źródeł prawa w ujęciu normodawczym. Podkreślić należy hierarchiczność systemu źródeł prawa i jego zamknięty, konstytucyjnie określony charakter. Prawo podatkowe, jako prawo o charakterze ingerencyjnym, musi być stanowione w formie gwarantującej ochronę przed arbitralnymi decyzjami państwa. Bez wątpienia przejawem takiej kontroli jest konstytucyjny nakaz nakładania obowiązków o charakterze daninowym w formie ustawy, która tworzona jest z udziałem organów reprezentujących społeczeństwo. W tym zakresie wyraźnie wyłączono możliwość nakładania podatków w formie aktów podustawowych, co jednak nie wyklucza możliwości regulowania w tej formie pewnych kategorii spraw podatkowych. Do wyłącznej kompetencji ustawy podatkowej zaliczono określanie podstawowych elementów konstrukcyjnych podatku takich jak: podmiot, przedmiot opodatkowania i stawki podatkowe, a także zasady przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorie podmiotów zwolnionych od podatków (art. 217 Konstytucji RP). Przepis ten wskazuje większość, chociaż nie wszystkie cechy zmienne podatku. Poza analizowaną normą pozostaje bowiem podstawa opodatkowania, zwolnienia przedmiotowe, zaniechanie poboru podatku, tryby, terminy i sposób płatności podatku.

15.Podatkowoprawny stan faktyczny

W doktrynie prawa podatkowego nazwa „ obowiązek podatkowy” jest używana w kilku znaczeniach. Po pierwsze obowiązek podatkowy jest rozumiany jako podatkowoprawny stan faktyczny, a z drugiej strony obejmujący jego następstwa prawne. Termin ten jest często używany w ustawach podatkowych. Moment powstania obowiązku jest rozumiany jako moment powstania stosunku prawnopodatkowego i uzyskania przez podmiot miana podatnika.

Obowiązek podatkowy jest to nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie.

Podatkowy stan faktyczny - ogół znamion stanu faktycznego zawartych w normach regulujących poszczególne podatki, zaistnienie danego stanu faktycznego powoduje powstanie określonych skutków podatkowoprawnych. Na zmiany w podatkach mają wpływ zmiany społeczne, gospodarcze i orzecznictwo.

16.Stosunek podatkowoprawny
Jest to określona więź pomiędzy dwoma podmiotami, której treścią są określone prawa i obowiązki. Stosunek podatkowo — prawny:

1. zawiązuje się na gruncie prawa podatkowego,

2. ma charakter zobowiązaniowy,

3. zakres wzajemnych praw i obowiązków stron stosunku podatkowo - prawnego jest zdeterminowany przez państwo.

Stroną stosunku prawnopodatkowego jest podmiot podatku. Wyróżnić można stronę bierną, czyli zobowiązaną do zapłaty podatku- podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny i stronę czynną, uprawnioną do otrzymania świadczenia- organ podatkowy.

W ramach takiego stosunku podatkowo-prawnego strona czynna może żądać określonego w normie prawnej zachowania się strony biernej.

Determinowanie określonego zachowania podatnika jest aktualizowanie poprzez władcze działanie organu podatkowego ( zwykle w formie decyzji).

Stosunek podatkowo-prawny charakteryzuje:

1. złożoność i dynamiczność

2. dwupoziomowość:

- stosunki prawne, których istnienie nie jest związane z obowiązkiem podatkowym w jakimkolwiek podatku (np. stosunki prawne związane z ewidencją podatników-NIP)

- stosunki prawne, które wiążą się z funkcjonowaniem poszczególnych podatków (stosunki niższego rzędu - zawiązują się w obrębie jednego konkretnego podatku)

Dynamika stosunku podatkowo prawnego przejawia się w tym, że pomiędzy momentem powstania stosunku, a momentem jego ustania zmienia się treść praw i obowiązków, jakie ciążą na stronach tego stosunku.

17.Przedmiot podatku

Przedmiot podatku - jest to określony stan faktyczny lub prawny z wystąpieniem którego ustawa podatkowa lączy obowiązek podatkowy np: przedmiotem podatku dochodowego jest osiąganie dochodów, przedmiotem podatku od spadków i darowizn może być otrzymanie spadku.

- określone ustawowo zachowania bądź „przedmioty”; zdarzenia społeczne, gospodarcze, cywilnoprawne podlegające opodatkowaniu;

Przedmiot podatku jest jednym z podstawowych elementów konstrukcji podatku.

Przedmiotem podatku jest to, od czego podatek jest płacony. Inaczej można również definiować go jako stan faktyczny (np. uzyskanie dochodu) lub prawny (np. przyjęcie spadku) z wystąpieniem którego ustawa podatkowa łączy obowiązek podatkowy.

Przedmiot podatku znajduje zazwyczaj swój wyraz w nazwie podatku, ta zaś - w tytule ustawy wprowadzającej w życie ten podatek.

Przedmiot podatku stanowi jeden z elementów konstrukcji prawnej podatku, który zgodnie z przepisami Konstytucji RP powinien być uregulowany w drodze ustaw.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych:

-opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody. Przedmiotem opodatkowania jest dochód.

Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych:

a)opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:

-grunty

-budynki lub ich części

- budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

b)podatek od środków transportowych:

- środki transportowe

Ustawa o podatku rolnym oraz o podatku leśnym:

- grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych,

- lasy (ust. o pod. leśnym)

Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych:

- czynności prawne, zmiany umów oraz orzeczenia sądów

Ustawa o podatku od towarów i usług:

-odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

-eksport towarów;

-import towarów;

-wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

-wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn:

- nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych wskutek określonych w tych przepisach zdarzeń cywilnoprawnych.

18.Przedmiot opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych, podatku pochodowym od osób prawnych, podatku od towarów i usług oraz podatku od nieruchomości

-OS FIZYCZNA Przedmiotem podatku dochodowego jest dochód a w ściśle określonych sytuacjach przedmiotem opodatkowania jest przychód

- Os PRAWNA - przedmiotem podatku jest dochód bez względu na rodzaj przychodów, z których został osiągnięty

- ustawodawca w podatku dochodowym od os prawnych zrezygnował ze wskazywania źródeł przychodów, generalnie więc za przychód należy traktować każde przysporzenie na rzecz osoby prawnej

- w określonych w ustawie przypadkach przedmiotem opodatkowania jest przychód np. z tytułu dywidend

-VAT- opodatkowaniu podatkiem vat podlega:

-odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju

- import towarów

-eksport towarów

- wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów

- wewnątrz wspólnotowe nabycie towarów

19.Podstawa opodatkowania a podstawa obliczenia podatku

Podstawa opodatkowania- jest to ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot opodatkowania np. wartość dochodu, powierzchnia budynku. Stawki wyrażają stosunek podstawy opodatkowania do wielkości podatku w efekcie czego obliczana jest kwota podatku.

Ogólna definicja określa podstawę opodatkowania jako ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot podatku. Ujęcie ilościowe to na przykład powierzchnia, natomiast do wartościowych można zaliczyć między innymi wartość rynkową.
W podatku od darowizn podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych. Jest ona ustalana według stanu ich z dnia nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

20.Wyłączenie a zwolnienie z opodatkowania

Zwolnienie- jest to odstąpienie od poboru podatku od określonego podmiotu (zwolnienie podmiotowe) lub przedmiotu(zwolnienie przedmiotowe) np. zwolnienie podmiotowe zwolnienei NBP z podatku dochodowego od osób prawnych a zwolnienie przedmiotowe zwolnienie budynków gospodarczych z podatków od nieruchomości. W praktyce występują również zwolnienia mieszane: podmiotowo przedmiotowe i przedmiotowo podmiotowe

Wyłączenie- podatkowe ma na celu podkreślenie, że dany podatek nie dotyczy danej grupy podmiotów. Przy wyłączeniu podatkowym obowiązek podatkowy w ogóle nie powstaje, natomiast przy zwolnieniu podatkowym obowiązek ten powstaje, ale na mocy przepisu szczególnego podatnik podatku nie uiści

Podatnik zwolniony może mieć nałożone określone obowiązki np. musi złożyć deklarację na podatek

Podmiot wyłączony nie ma żadnych obowiązków gdyż dany podatek go nie dotyczy . Z ekonomicznego punktu widzenia obie instytucje są podobne podatku się nie zapłaci.

Wyłączenie podatkowe przybiera następujące brzmienie opodatkowaniu nie podlega, przepisów ustawy nie stosuje się, obowiązek podatkowy nie dotyczy

Wyłączenie a zwolnienie z opodatkowania - zwolnienie z opodatkowania to odstąpienie od poboru podatku od określonego podmiotu (zwolnienie podmiotowe, np. zwolnienie NBP z podatku dochodowego od osób prawnych) lub przedmiotu (zwolnienie przedmiotowe, np. zwolnienie budynków gospodarczych od podatku od nieruchomości). Wyłączenie podatkowe jest instytucją podobną do zwolnienia podatkowego, ale nie tożsamą. Podmiot wyłączony i zwolniony nie zapłacą podatku. Różnica jest następująca: przy zwolnieniu podatkowym obowiązek podatkowy istnieje ,ale na mocy przepisów szczególnych podatnik jest zwolniony z obowiązku zapłaty podatku), natomiast przy wyłączeniu podatkowym obowiązek podatkowy w ogóle nie powstaje! Podmiot wyłączony nie ma żadnych obowiązków na gruncie danego podatku, natomiast podatnik zwolniony może mieć nałożone pewne obowiązki, np. złożyć deklarację na podatek.

21.Skale podatkowe - ich budowa i znaczenie

Jest to zbiór uporządkowanych stawek procentowych wzajemnie ze sobą i z podstawą opodatkowania powiązanych. Stawki te są powiązane z podstawą opodatkowania w taki sposób, że w stosunku do podstawy rosną lub maleją wg określonej proporcji.

Dwie podstawowe skale: progresywna i regresywna.

Budowa skali podatkowej: skala podatkowa zbudowana jest z :

Przedziały podstawy obliczenia podatku, przedstawione w postaci przedziałów granicznych

Odpowiadające tym przedziałom stawki podatkowe

Skala podatkowa jest zbiór uporządkowanych - rosnąco lub malejąco- stawek procentowych, znajdujących zastosowanie do różnej wielkości obliczenia podatku.

Skala podatkowa zbudowana jest z:

• Przedziałów podstawy obliczenia podatku, przedstawionych w postaci wielkości granicznych( np. „od 1 do 1000zl”, oraz

• Odpowiadających tym przedziałom stawek podatkowych (np. „5%”)

Wyróżni się dwa podstawowe typy skal podatkowych:

1. skalę progresywną

2. skalę regresywną.

Istotą skali podatkowej progresywnej jest to, że wraz ze wzrostem podstawy obliczenia podatku rośnie wysokość stawek podatkowych. W wypadku zastosowania takiej skali podatkowej wielkość świadczenia podatkowego wzrasta wraz ze wzrostem podstwy obliczenia podatku, z tym że świadczenie podatkowe rośnie zawsze szybciej, niż wielkość podstawy obliczenia podatku.

Istnieje też wariant skali podatkowej progresywnej- jest to skala nazwana degresywną. Charakteryzuje się ona tym , że- podobnie jak w przypadku klasycznej skali progresywnej- jej stawki przy małych wielkościach podstawy obliczenia podatku rosną, ale przedział otwarty(ostatni) skali podatkowej pojawia się już przy relatywnie niskiej wielkości.

Przeciwieństwem skali progresywnej jest skala regresywna. Istotą tej skali jest to, że wraz z e wzrostem podtswy obliczenia podatku maleją stawki podatkowe. Regresję można określić jako umiarkowaną, łagodną bądź też ostrą. W zależności od stopnia regresji, wraz ze wzrostem podstawy obliczenia podatku świadczenie może maleć, utrzymać się na tym poziomie bądź też rosnąć- zawsze jednaj wolniej niż podstwa obliczenia podatku.

22.Organy podatkowe
Możemy podzielić je na organy państwowe i samorządowe

Samorządowe

-W I instancji (wójt, burmistrz, prezydent miasta) (starosta, i marszałek województwa)

-W II instancji samorządowe kolegium odwoławcze

Państwowe

-W I instancji Naczelnik Urzędu Skarbowego i Celnego

-W II instancji odpowiednio Dyrektor Izby Skarbowej i Celnej

Podział ten nie jest do końca konsekwentny gdyż możemy wyróżnić podatki budżetu gminy a pobierane są przez Naczelnika Urzędu Skarbowego np. podatek od spadków i darowizn

Organem podatkowym jest również Minister Finansów jest to organ właściwy w sprawie stwierdzania nieważności decyzji wznowienia postepowania, zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej. Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może nadać uprawnienia organów podatkowych takim podmiotom jak:

• Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

• Szef Agencji Wywiadu

• Szefowi Centralnego Biura Antykorupcyjnego

• Szefowi Kontrwywiadu Wojskowego

Organ podatkowy - stosownie do swojej właściwości organem podatkowym, jest:

• 1.naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa,

• 2.dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej,

• 3.samorządowe kolegium odwoławcze - jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych jest organem podatkowym - jako:

• organ pierwszej instancji w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia - z urzędu;

• organ odwoławczy od decyzji wydanych w sprawach, o których mowa w pkt 1,

• organ właściwy w sprawach porozumień dotyczących ustalenia cen transakcyjnych;

• organ właściwy w sprawach interpretacji postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz innych ratyfikowanych umów międzynarodowych dotyczących problematyki podatkowej;

• organ właściwy w sprawach informacji przekazywanych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Organami podatkowymi wyższego stopnia są organy odwoławcze.

23.Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe

Obowiązek podatkowy - to wynikająca z ustawy podatkowej nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie.

Zobowiązanie podatkowe - wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy podatku w wysokości, terminie oraz miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Ustawodawca traktuje zobowiązanie podatkowe jako następstwo prawne obowiązku podatkowego. Zobowiązanie podatkowe nie powstaje jeżeli nie powstał wcześniej bądź w niektórych wypadkach jednocześnie obowiązek podatkowy. Powstanie obowiązku podatkowego choć jest warunkiem koniecznym, by powstało zobowiązanie podatkowe to ordynacja podatkowa przewiduje sytuację, w której pomimo zaistnienia obowiązku podatkowego, zobowiązanie podatkowe nie powstanie. Przepisy przewidują taką sytuację w postaci przedawnienia do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Obydwa te terminy są kluczowymi pojęciami z zakresu prawa podatkowego i właściwe zrozumienie oraz utożsamianie zaistniałej sytuacji podatkowo-prawnej z powstaniem jednego lub drugiego zjawiska jest podstawowym warunkiem właściwego wywiązania się z obowiązku świadczenia pieniężnego.

24.Moment powstania zobowiązania podatkowego

Powstaje na 2 sposoby:

1. Z dniem zaistnienia zdarzenia określonego w ustawie tzw, powstanie zobowiązania z mocy prawa

2. Z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość zobowiązania

W przypadku gdy zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa podatnik zobowiązany jest do obliczenia podatku (samoobliczenia), jeżeli jednak podatnik nie obliczy podatku badź też obliczy wadliwie organ podatkowy wyda decyzję w której określi wysokość zobowiązania podatkowego decyzja ta ma charakter deklaratoryjny a więc tylko stwierdza wysokość zobowiązania podatkowego

Decyzji okreslajacej nie można utożsamiać z decyzją ustalającą wysokość zobowiązania

Decyzja ustalajaca ma charakter konstytutywny czyli kreuje zobowiązanie podatkowe.

Moment powstania zobowiązania podatkowego:

• Z dniem zaistnienia zdarzenia określonego w ustawie, tzw. powstanie zobowiązania podatkowego z mocy prawa. Takim zdarzeniem jest np. otrzymanie wynagrodzenia. Podatnik jest zobowiązany do samoobliczenia podatku w składanej deklaracji. Powstanie zobowiązania podatkowego z mocy prawa nie jest w żaden sposób zależne od woli, zachowania lub też świadomości podatnika, nie ma też wpływu fakt, iż podatnik nie złożył wymaganego prawem zeznania podatkowego.

• Z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość zobowiązania - decyzja organu podatkowego, której doręczenie skutkuje powstaniem zobowiązania podatkowego, ma charakter konstytutywny, określa wierzyciela i dłużnika, przedmiot oraz treść stosunku prawnego. Podatnik w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej powinien dokonać uiszczenia świadczenia. Decyzja wydana, a niedoręczona nie daje żadnych uprawnień dla organu podatkowego do dochodzenia należności podatkowej, ponieważ nie skutkuje ona powstaniem zobowiązania podatkowego.

25.Wygasanie zobowiązań podatkowych

Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego wiąże się z ustaniem stosunku prawno podatkowego jaki istniał pomiędzy podmiotem zobowiązanym (podatnik, płatnik, inkasent) a podmiotem uprawnionym (związek publicznoprawny).

Sposoby wygasania zobowiązań podatkowych możemy podzielić na

1. Efektywne

2. Nieefektywne

W przypadku efektywnego wygaśnięcia zobowiązania podatkowego związek publiczno prawny otrzyma należne mu świadczenie. Do sposobów tych zalicza się:

• Zapłatę podatku

• Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta

• Potracenie

• Zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku

• Przeniesienie własności rzeczy lub prawa majątkowego

• Przejęcie własności nieruchomości w postepowaniu egzekucyjnym

W przypadku nieefektywnego wygaśnięcia zobowiązania podatkowego związek publiczno prawny nie otrzyma należnego mu świadczenia. Do sposobów tych zalicza się:

• Przedawnienie

• Umorzenie zaległości podatkowej

• Zaniechanie poboru podatku

• Zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku

26.Zabezpieczanie zobowiązań podatkowych
Zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika a w przypadku gdy podatnik pozostaje w związku małżeńskim na majątku wspólnym, jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że nie zostanie ono wykonane w szczególności, gdy podatnik trwale nie uiszcza zobowiązań o charakterze publiczno prawnym bądź też podejmuje czynności polegające na zbywaniu majątku, które mają utrudnić lub udaremnić egzekucję

Zabezpieczenie może nastąpić także w toku postepowania podatkowego lub kontroli podatkowej przed wydaniem

• Decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego

• Decyzji określającej

• Decyzji określające wysokość zwrotu podatku

Zabezpieczenie może nastąpić w dwojaki sposób

• W trybie przepisów ordynacji podatkowej np. poręczenia banku, pisemnego nieodwołalnego upoważnienia organu podatkowego do wyłącznej dyspozycji środkami pieniężnymi na rachunku lokaty terminowej

• W trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Decyzja o zabezpieczeniu wygasa

• Po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego

• Z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego

• A dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatku

• Organ podatkowy, chcąc zapewnić skuteczność przyszłej egzekucji obowiązku podatkowego, może ustanowić jego zabezpieczenie. Ordynacja podatkowa przewiduje trzy jego sposoby:

• 
  1. zabezpieczenie na majątku (art. 33-33g);
  2. hipotekę przymusową (art. 34-39) oraz
  3. zastaw skarbowy (art. 41-46).

• Zabezpieczenie na majątku

• Zabezpieczenie na majątku podatnika (bądź na majątku wspólnym małżonków) może zostać ustanowione, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym (nie tylko zobowiązań podatkowych, ale także np. zobowiązań wobec ZUS) lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

• Zabezpieczenie to może być ustanowione:

• a) przed terminem płatności, a więc gdy znana jest już wysokość zobowiązania podatkowego albo
  b) przed wydaniem decyzji ustalającej bądź określającej wysokość zobowiązania podatkowego, a zatem w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej. W tym wypadku zobowiązanie jeszcze nie istnieje (wydana ma być dopiero decyzja ustalająca, jak np. przy podatku od nieruchomości od osób fizycznych) albo nie jest znana jego wysokość (ma ona zostać sprecyzowana w decyzji określającej - w przypadku należności podatkowych powstających w wyniku samoobliczania lub obliczania podatku przez płatnika). W decyzji o zabezpieczeniu organ podatkowy będzie więc musiał wskazać przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego, a w przypadku postępowania kontrolnego także kwotę odsetek za zwłokę.

• Ze względu na to, że decyzja ustalająca i określająca stanowią samodzielną podstawę do egzekucji, decyzja o zabezpieczeniu wygaśnie po upływie 14 dni od doręczenia decyzji ustalającej bądź z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania.

• Forma zabezpieczenia może być dwojaka:

• a) albo w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
  b) albo przez przyjęcie od podmiotu zobowiązanego, na jego wniosek, zabezpieczenia. Zabezpieczenie to może przybrać formę m.in.:

• - gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej,
  - poręczenia banku,
  - weksla z poręczeniem wekslowym banku czy
  - depozytu w gotówce (wszystkie dopuszczalne formy zabezpieczenia oraz wykaz podmiotów mogących je udzielać zostały określone w Ordynacji i w rozporządzeniu Ministra Finansów.).

• Wyboru formy zabezpieczenia dokonuje podatnik.

• Hipoteka przymusowa

• Hipoteka przymusowa jest hipoteką przysługującą Skarbowi Państwa bądź jednostkom samorządu terytorialnego na wszystkich nieruchomościach podatnika (inaczej niż w przypadku hipoteki umownej) z tytułu:

• - zobowiązań podatkowych powstałych przez doręczenie decyzji ustalającej,
  - zaległości podatkowych oraz
  - odsetek za zwłokę od tych należności.

• Podstawą wpisu jest doręczona podatnikowi decyzja podatkowa.

• Istotą hipoteki jest to, że jest ona skuteczna wobec każdorazowego właściciela jej przedmiotu i przysługuje jej pierwszeństwo zaspokojenia przed hipotekami zabezpieczającymi inne wierzytelności (wyjątkiem jest jedynie należność z tytułu kredytu bankowego - w tym wypadku o pierwszeństwie decyduje kolejność wniosków o ustanowienie hipoteki).

• Hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej, dokonywany na wniosek organu podatkowego. Wpisu dokonuje sąd rejonowy. Za moment powstania hipoteki uważane jest doręczenie decyzji będącej podstawą wpisu a nie sam wpis.

• Przedmiotem hipoteki przymusowej może być oprócz nieruchomości w ogólnym rozumieniu:

• 1.część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział podatnika;
  2. nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka;
  3. nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywilnej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej - z tytułu zaległości podatkowych spółki;
  4. użytkowanie wieczyste;
  5. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej;
  6. wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

• Zastaw skarbowy

• Zastaw skarbowy przysługuje Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego z tytułu zobowiązań podatkowych. Jego przedmiotem mogą być wszystkie będące własnością podatnika oraz stanowiące współwłasność łączną podatnika i jego małżonka rzeczy ruchome oraz zbywalne prawa majątkowe, jeżeli ich wartość wynosi w dniu ustanowienia zastawu co najmniej 10.400 zł. Nie dotyczy to jedynie rzeczy lub praw niepodlegających egzekucji oraz mogących być przedmiotem hipoteki.

• Zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu i ma pierwszeństwo przed jego wierzycielami osobistymi (mogącymi dochodzić należności z całego majątku dłużnika a nie z konkretnie oznaczonej rzeczy, jak w przypadku hipoteki czy zastawu).

• Zastaw powstaje wraz z wpisem do rejestru zastawów skarbowych, który dokonywany jest na podstawie decyzji w przedmiocie zobowiązania podatkowego bądź na podstawie deklaracji podatkowej, jeżeli wskazane w niej zobowiązanie nie zostało wykonane. Rejestr zastawów skarbowych prowadzony jest przez naczelników urzędów skarbowych. Istnieje ponadto Centralny Rejestr Zastawów Skarbowych prowadzony przez Ministra Finansów.

• Rzecz wpisana do rejestru zastawów pozostaje w posiadaniu podatnika. Aby chronić ewentualnego nabywcę takiej rzeczy, wprowadzona została zasada jawności rejestru, która polega na tym, że zainteresowany podmiot może zwrócić się do organu go prowadzącego o wydanie wypisu z rejestru. Za wniosek taki pobierana jest opłata skarbowa.

• W razie nie uregulowania należności podatkowej, pomimo ustanowienia zastawu, organ będzie mógł zaspokoić swoją wierzytelność z przedmiotu zastawu w trybie egzekucji administracyjnej.

• Zastaw skarbowy wygasa:

• - z dniem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego,
  - z dniem wykreślenia wpisu z rejestru albo
  - z dniem egzekucyjnej sprzedaży przedmiotu zastawu.

• W celu umożliwienia organowi dostępu do informacji o przedmiotach należących do majątku dłużnika, na którym może zostać ustanowiona hipoteka bądź zastaw, organ ten może żądać wyjawienia nieruchomości i praw majątkowych (w przypadku hipoteki) bądź rzeczy mogących być przedmiotem zastawu skarbowego. Odbywa się to w formie oświadczenia na piśmie składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

• Wszystkie trzy sposoby zabezpieczenia mogą być zastosowane także wobec płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osoby trzeciej odpowiadających za zobowiązanie podatkowe.

27.Podatnik, płatnik, inkasent - pojęcie i zakres obowiązków

Podatnik- osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości, która na mocy ustaw podatkowych podlega obowiązkowi podatkowemu.

Płatnik- osoba fizyczna , prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która zobowiązana jest do obliczenia podatku, pobrania i wpłacenia go właściwemu organowi podatkowemu np. pracodawca jest płatnikiem zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych od wynagrodzeń swoich pracowników.

Inkasent- jedyna różnica pomiędzy płatnikiem a inkasentem jest taka, że nie o1blicza a tylko pobiera i wpłaca . Inkaso występuje tylko na gruncie podatków samorządowych a o wprowadzeniu inkasa decyduje rada gminy wprowadzając stosowna uchwałę.

• Podatnikiem jest os. fiz, os. prawna lub jednostka org. nieposiadająca osobowości prawnej, która na mocy ustaw podatkowych podlega obowiązkowi podatkowemu.

• Płatnik - os. fiz, os. prawna lub jednostka org. nieposiadająca osob. prawnej, zobowiązana do obliczenia, pobrania i wpłacenia podatku właściwemu organowi podatkowemu. Prawna instytucja płatnika znajduje szerokie zastosowanie w podatku dochodowym od osób fizycznych, np. zakłady pracy mają obowiązek samodzielnie obliczyć podatek i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku pracy. Gdy należność powinna być pobrana przez płatnika, ale nie miało to w ogóle miejsca, zobowiązanie nie wygasa, a roszczenia związku publicznoprawnego o przekazanie danej należności będą skierowane nie do podatnika, a do płatnika, który odpowiada, za niepobranie tego podatku.

• Inkasent - obowiązkiem inkasenta jest wpłacenie we właściwym terminie na rachunek odpowiedniego organu podatkowego należności przekazanej mu przez podatnika. Inkasent pobiera niektóre podatki lokalne oraz opłaty lokalne. Inkasent nie odpowiada za podatki niepobrane przez niego samego, tylko za te, które zostały mu powierzone przez podatnika do przekazania na rachunek organu podatkowego.

28.Podatnik w ustawie o podatku od towarów i usług

Są to osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą - bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Wymienione osoby są także podatnikami jeśli:

• - są usługobiorcami usług świadczonych przez podatników mających siedzibę lub zamieszkanie za granicą. Obejmuje to te usługi, które uwzględniając miejsce świadczenia, uznaje się za wykonane Ne terenie Polski ( z wyjątkiem sytuacji gdy podatek należny zapłacił usługodawca).

• Są nabywcami towarów w dostawach wewnątrzwspólnotowych

• Są nabywcami nowych środków transportowych, które nie zostały wywiezione z kraju w terminie 14 dni mimo takiego oświadczenia o wywozie.

• Są nabywcami towarów ,jeśli dokonującym dostawy tych towarów na terytorium kraju jest podatnik nie mający stałego miejsc zamieszkania na terytorium kraju ( z zastrzeżeniem wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych.

Podatnikami nie są:

• organy administracji publicznej,

• urzędy administracji publicznej w zakresie realizowanych zadań, dla realizacji których zostały one powołane (z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych).

29.Instytucja nadpłaty podatku

• Jest to kwota nadpłaconego podatku lub nienależnie zapłaconego

• Jest to kwota podatku pobrana przez płatnika w kwocie większej niż należnej

• Kwota podatku zapłacona przez płatnika lub inkasenta jeżeli decyzji o ich odpowiedzialności naliczono nienależnie lub w kwocie większej od należnie

• Kwota zobowiązania spadkobiercy lub osoby trzeciej jeżeli decyzji o ich odpowiedzialności orzeczono nienależnie lub w wysokości większej niż należnie

• Zobowiązanie podatkowe może wygasnąć w drodze zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami lub bieżących zobowiązań podatkowych.

• Za nadpłatę uważa się kwotę:

• - nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku,

• - podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej,

• - zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji podatkowej określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej,

• - zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

• Wysokość nadpłaty określana jest przez organ podatkowy. Są jednak oznaczone przypadki, w których podatnik określa nadpłatę. Tu prawo przewiduje dwie sytuacje:

• • podatnik obowiązany jest złożyć wniosek o zwrot nadpłaty, np., gdy nadpłata powstała w wyniku prawomocnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

• • sytuacje, w których wniosek taki jest zbędny.

• Nadpłata powstaje z dniem:

• • zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej,

• • pobrania przez płatnika podatku nienależnego bądź w wysokości większej od należnej,

• • zapłaty przez płatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności płatnika (inkasenta), jeżeli świadczenie to było nienależne lub zostało określone w wysokości większej od należnej,

• • złożenia zeznania rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych,

• • złożenia zeznania wstępnego w podatku dochodowym od osób prawnych,

• • złożenia deklaracji podatku akcyzowego w podatku akcyzowym.

• Organ podatkowy ma obowiązek w pierwszej kolejności zaliczyć nadpłaty na zalegle lub bieżące zobowiązania. Dopiero w przypadku, gdy nie ma takich zobowiązań zwraca nadpłatę podatnikowi. Organ podatkowy może zaliczyć nadpłatę na poczet przyszłych zobowiązań wyłącznie wtedy, gdy z wnioskiem w tej sprawie wystąpi podatnik.

• Termin zwrotu nadpłaty nie jest jednakowy dla wszystkich zdarzeń powodujących powstanie nadpłaty. W jednych przypadkach wynosi on, bowiem 30 dni, w innych 2 miesiące, a w jeszcze innych 3 miesiące. Różne są zdarzenia początkujące bieg tego terminu.

• Za dzień zwrotu nadpłaty uważa się dzień:

• 1) obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu;

• 2) złożenia przekazu pocztowego;

• 3) wypłacenia kwoty nadpłaty przez organ podatkowy lub postawienia nadpłaty do dyspozycji podatnika w kasie.

• Zwrot nadpłaty następuje na rachunek bankowy podatnika, płatnika lub inkasenta. Na wniosek podatnika, płatnika lub inkasenta nieobowiązanych do posiadania rachunku bankowego, zwrot nadpłaty następuje w gotówce.

• Prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty upływa po 5 latach licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu, tak samo wygasa prawo do zwrotu nadpłaty.

30.Instytucja zaległości podatkowej
Jest to podatek niezapłacony w terminie płatności a także niezapłacona w terminie rata podatku oraz zaliczka na podatek.

INSTYTUCJA ZALEGŁOŚCI PODATKOWEJ

Umorzenie zaległości podatkowej jest to jedna z trzech tzw. Ulg uznaniowych, uregulowanych w przepisach ordynacji podatkowej. Polega ona na odstąpieniu przez organ podatkowy poboru podatku, wynikającego ze zobowiązania podatkowego, którego termin płatności już minął, w skutek czego powstaje zaległość podatkowa. Stosowana jest ona na wniosek podatnika uzasadniony ważnym interesem publicznym bądź też ważnym interesem podatnika. Uznaniowość umorzenia polega na tym, że organ podatkowy nawet w przypadku zaistnienia przesłanek nie ma obowiązku umorzenia. W przypadku podatników będących przedsiębiorcami umorzenie zaległości podatkowej powinno nastąpić z uwzględnieniem przepisów dotyczących uzyskiwania pomocy publicznej.

Umorzenie zaległości podatkowej z urzędu następuje w przypadku, gdy:

1. Zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej koszty egzekucyjne,

2. Kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotności kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,

3. Kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym,

4. Podatnik zmarł, nie pozostawił żadnego majątku, bądź też majątek niepodlegający egzekucji i nie ma innych spadkobierców niż skarb państwa i gmina oraz nie ma możliwości o orzeczeniu odpowiedzialności osoby trzeciej.

Na równi z zaległością podatkową traktuje się:

- nadpłatę podatku jeżeli została ona wykazana nienależnie lub w wysokości większej od należnej

- zwrot podatku jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości większej od należnej

- wynagrodzenie płatników lub inkasentów jeżeli otrzymali je nienależnie lub wysokości większej od należnej

31.Ogólne zasady odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania podatkowe

Osoby trzecie odpowiadają solidarnie z podatnikiem za zaległości podatkowe.

Ich odpowiedzialność ma charakter subsydiarny co oznacza ze mogą być pociągnięci do odpowiedzialności jeżeli egzekucja z majątku podatnika okaże się w całości lub w części bezskuteczna

do podmiotów tych zalicza się:

- rozwiedzionego małżonka podatnika

- członków rodziny

- dzierżawcę nieruchomości

- nabywcę przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części

- członków spółki zoo lub akcyjnej

- wspólników spółki jawnej partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo akcyjnej

32.Podatki dochodowe a podatki przychodowe

podatki od przychodów - płaci się je w związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu przychodami. Dla podatków przychodowych charakterystyczne są następujące cechy:
- podatki te są pobierane przez państwo niezależnie od wyników działalności gospodarczej;
- podatki przychodowe są bardzo korzystnym instrumentem fiskalnym państwa, gdyż pomagają zaspokajać popyt państwa na dochód (pieniądz), uniezależniając wpływy z tego podatku od sytuacji dochodowej podatnika;
- te podatki, przez swoją konstrukcję, stawki i sposób pobierania są podatkami silnie cenotwórczymi, inaczej są wkalkulowane w cenę towarów i usług, wobec tego dochody
z tego tytułu są powiązane z procesami inflacyjnymi;

podatki od dochodów - przedmiotem opodatkowania jest dochód, najczęściej dochód
z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej. Cechy tych podatków to:
- nawiązują wprost do nadwyżki ekonomicznej wypracowanej przez podmioty. W wyniku interwencji fiskalnej państwa za pomocą podatków przychodowych następuje dzielenie się dochodem podatnika z państwem, co oznacza bezpośrednią redystrybucję dochodów
w gospodarce i społeczeństwie.
- te podatki bardziej są korzystne dla podatnika niż dla władz publicznych; podatki te są oparte na rentowności, którą z kolei trudno z góry określić. Można także manipulować podstawą opodatkowania (zyskiem brutto, dochodem brutto) przez zawyżanie kosztów.

Podatek przychodowy należy do najstarszych konstrukcji podatkowych. Jego zadaniem jest opodatkowanie przychodu, czyli realnej wartości, która stanowi samodzielne Źródło korzyści. Przychód podatkowy jest dochodem brutto tzn. bez potrącenia kosztów jego uzyskania.
W podatku przychodowym znajdują zastosowanie stawki stałe. Przychód podatkowy może pochodzić ze sprzedaży towarów i usług, z czynszów, z kapitału, z nieruchomości. Dlatego tez najczęściej stosuje się równocześnie kilka konstrukcji opodatkowania przychodu.

Podatek dochodowy ma charakter osobisty. W jego zakresie brany jest pod uwagę całokształt okoliczności związanych z osobą, podatnika. Przedmiotem podatku jest dochód jako nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania. Podatki dochodowe są niejednorodną grupą podatków obejmującą ludność (podatek dochodowy od osób fizycznych) i organizmy gospodarcze (podatek dochodowy od osób prawnych). Znajduje to odbicie w zróżnicowanych rozwiązaniach i konstrukcjach podatkowych.

33.Źródła prawa podatkowego
Do źródeł prawa podatkowego można zaliczyć Konstytucję, ustawy, pod ustawowe akty prawne (rozporządzenia oraz uchwały rad gmin wydawane na podstawie wyraźnego upoważnienia zamieszczonego w ustawie podatkowej) oraz akty prawa międzynarodowego. Konstytucja i ustawy Konstytucja jako ustawa zasadnicza znajduje się na szczycie hierarchii źródeł prawa, w tym prawa podatkowego. Normy konstytucyjne decydują o podstawowych kierunkach tworzenia prawa

Do źródeł prawa podatkowego można zaliczyć:

• Konstytucję,

• ustawy, podustawowe akty prawne (rozporządzenia oraz uchwały rad gmin wydawane na podstawie wyraźnego upoważnienia zamieszczonego w ustawie podatkowej)

• akty prawa międzynarodowego.

Konstytucja i ustawy

Konstytucja jako ustawa zasadnicza znajduje się na szczycie hierarchii źródeł prawa, w tym prawa podatkowego. Normy konstytucyjne decydują o podstawowych kierunkach tworzenia prawa podatkowego oraz jego stosowania. W akcie tym należy ponadto szukać podstaw prawnych opodatkowania. Zgodnie z art. 84 Konstytucji, każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Podustawowe akty prawne

Do źródeł prawa podatkowego należą także podustawowe akty prawne (rozporządzenia, uchwały jednostek samorządu terytorialnego). Podstawą ich wydawania może być tylko wyraźne upoważnienie ustawowe, określające treść tych aktów, cel regulacji oraz jej zakres. Akty podustawowe mają na celu jedynie dopełnienie ustaw podatkowych w granicach ich treści. Podmiotami, na które ustawy podatkowe nakładają obowiązek lub którym dają uprawnienia do wydawania rozporządzeń w polskim systemie podatkowym, są w zasadzie jedynie Rada Ministrów i Minister Finansów. Upoważnienia zawarte w ustawach dotyczą najczęściej uprawnień do odmiennego uregulowania danych zagadnień niż w ustawie  lub też uzupełnienie treści ustawy poprzez szczegółowe unormowanie określonej problematyki.
W prawie podatkowym rolę źródeł prawa odgrywają także akty prawne podmiotów samorządowych, które muszą opierać się na wyraźnym upoważnieniu ustawowym. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych. Normy prawa podatkowego tworzone przez te jednostki mają ograniczony przestrzennie zakres obowiązywania wynikający z ich właściwości miejscowej.

Prawo międzynarodowe i wspólnotowe

Źródłami prawa podatkowego są normy prawa międzynarodowego. Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. W prawie podatkowym normami prawa międzynarodowego wchodzącymi w skład wewnętrznego porządku prawnego są w szczególności umowy o zapobieganiu podwójnego opodatkowania.

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej obok prawa wewnętrznego i międzynarodowego na obszarze naszego kraju obowiązuje także prawo wspólnotowe. Prawo wspólnotowe ma bardzo istotny wpływ na treść norm prawnych stanowionych w Polsce. Chodzi tu głównie o wtórne prawo wspólnotowe, w szczególności dyrektywy i decyzje kształtujące bezpośrednio treść prawa stanowionego przez polskiego ustawodawcę, ale również prawo pierwotne Unii (traktaty ustanawiające UE). Istotny wpływ na źródła prawa podatkowego mają także wprowadzane wprost do polskiego systemu prawnego rozporządzenia, choć one akurat w zasadzie nie dotyczą bezpośrednio prawa podatkowego.

Źródła prawa podatkowego mają charakter krajowy i międzynarodowy.

Z tworzeniem prawa podatkowego wiążą się następujące wymogi konstytucyjne

-podatki i inne daniny publiczne mogą być nakładane przez sejm tylko w drodze ustawy

-ustawa podatkowa powinna określać pełną konstrukcję prawną podatku(podmiot, przedmiot, stawki itd.)

Organom wykonawczym pozostaje możliwość regulowania zagadnień nie wymienionych powyżej a więc praktycznie kwestie związane z techniką obliczania i poboru podatków

-konstytucja ogranicza możliwość stosowania aktów wykonawczych w prawie podatkowym do rozporządzeń oraz stawia wymogi jakim powinna odpowiadać ustawa udzielająca upoważnienia do wydania rozporządzenia.

Ustawy zwykłe

-odnoszą się do poszczególnych podatków i regulują kto, od czego, w jakiej wysokości ma płacić podatek a czasem określają także w jaki sposób oraz w jakim czasie ma to czynić

-jest kilka ustaw które normują prawne kompleksy zagadnień podatkowych i przez to mogą być traktowane jako częściowe kodyfikacje przepisów prawa podatkowego:

• ordynacja podatkowa -normuje część zagadnień ustrojowych prawa podatkowego i ich właściwości

• ustawa z 1991 o kontroli skarbowej

• ustawa z 1966 o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

• kodeks karny skarbowy

34.Rodzaje podatków

Ze względu na przedmiot

• Przychodowe- ich przedmiotem jest przychód nie pomniejszony o koszty uzyskania

• Dochodowe- ich przedmiotem jest dochód rozumiany jako przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania

• Obrotowe- obciążają one nabywanie dóbr i usług

• Majątkowe- ich przedmiotem może być władanie majątkiem, przyrost majątku, obrót majątkiem

Ze względu na ciężar

• Bezpośrednie- są nie przerzucalne czyli nie można przenieść ciężaru ekonomicznego na inny podmiot np. podatek dochodowy

• Pośrednie- są przerzucalne - ciężar ekonomiczny podatku ponosi konsument, gdyż podatek jest wliczany w cenę towaru lub usługi np. VAT AKCYZA

Podatki państwowe

• Od towarów i usług

• Akcyzowy

• Dochodowy od osób fizycznych i prawnych

• Tonażowy

• Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

• Ryczał to przychodów osób duchownych

Podatki samorządowe:

• Od nieruchomości rolny lesny od środków transportowych

• Dochodowy oopłacany w formie karty podatkowej

• Od czynności cywilno prawnych

• Od spadków i darowizn

35.Charakterystyka podatków majątkowych

Podatki majątkowe to podatki, co do zakresu których w poglądach nauki występuje najwięcej rozbieżności. Istnieje jednak wspólne stanowisko, iż w sposób bezpośredni (czasem pośredni) nawiązują do posiadanego majątku. Podlegają więc podziałom na:

• podatki od posiadania majątku;

• podatki od przyrostu majątku;

• podatki od transformacji (czyli przemieszczania) majątku

Podatki od posiadania majątku, mogą być płacone zarówno od całości majątku, jak od jedynie wybranej jego części. Dobrym przykładem takiego podatku jest podatek od nieruchomości. Przedmiotem opodatkowania w podatku od posiadania majątku jest raczej posiadanie przedmiotów majątkowych (rzadziej własność)

Przedmiotem opodatkowania w przypadku przyrostu majątku staje się nabycie rzeczy bądź praw majątkowych. Nabycie to może nastąpić poprzez kupno, ale równie dobrze w wyniku spadku lub darowizny. Takimi podatkami są np. podatek od spadków i darowizn oraz od czynności cywilno - prawnych. Jednakże w przypadku podatku od przemieszczania substancji majątkowej opodatkowaniu podlega zamiana lub sprzedaż danych rzeczy bądź praw majątkowych na inne.

Podatki majątkowe możemy również sklasyfikować, biorąc pod uwagę technikę jego poboru, oraz sposób nałożenia z możliwością jego przerzucania podmiotowego. W związku z tym podatki możemy podzielić na podatki bezpośrednie i pośrednie.

Bezpośrednie - to podatki, które są płacone bezpośrednio przez osoby zobowiązane, czyli są nieprzerzucalne. Przykładem takiego podatku może być podatek dochodowy, czy podatek od spadków i i darowizn. Natomiast pośrednie podatki, są podatkami płaconymi przez podmioty, które nie są bezpośrednio zobowiązane do ich zapłaty. Za przykład takiego podatku można uznać podatek obrotowy (inaczej konsumpcyjny), jak również podatek akcyzowy czy od towarów i usług. W tym przypadku płatnikiem ostatecznym są sami konsumenci.

Warto jeszcze wspomnieć, o podziale na daniny majątkowe nominalne i realne. Do zapłaty podatków nominalnych nie ma potrzeby naruszania substancji majątku, gdyż podatnik jest w stanie uiścić należność podatkową z oszczędności lub bieżących dochodów. W przypadku podatków realnych podatnik nie jest w stanie pokryć całości zobowiązania podatkowego. Aby uiścić daną należność zmuszony jest np. do sprzedaży części gruntów, które są jego własnością. Krótko mówiąc podatnik musi upłynnić część swego majątku, ponieważ należna danina przekracza jego możliwości płatnicze

36.Podatkowa grupa kapitałowa a pojęcie podatnika w ordynacji podatkowej

Zgodnie z ordynacją podatkową podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Podatkowa grupa kapitałowi jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, powstaje ona na podstawie umowy notarialnej zawartej przez co najmniej dwie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjne. Grupa kapitałowa aby mogła być zarejestrowana przez naczelnika urzędu skarbowego musi spełniać określone warunki. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych zezwala na wyłączenie podmiotowości podatkowej przedsiębiorstw tworzących grupę kapitałową. Wówczas przedsiębiorstwa te nie są oddzielnymi podatnikami, podatnikiem jest natomiast grupa jako całość.

37.Zasady postępowania podatkowego

Zasada praworządności oznacza, że organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. Każdy przejaw ingerencji w sferę prawną obywateli musi opierać się na konkretnym przepisie, sformułowanym w odpowiednio precyzyjny sposób

Zasada zaufania do organów podatkowych oznacza, że sposób prowadzenia postępowania podatkowego powinien budzić u podatnika przekonanie, że odnoszące się do niego działania są prawidłowe i odpowiadają prawu oraz że postępowanie prowadzone jest w sposób bezstronny

Zasada informacji prawnej zobowiązuje organy do udzielania niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem postępowania. Zasada ta ograniczona została tylko do informacji niezbędnych; w szerszym zakresie podatnik może skorzystać z usług doradcy podatkowego.

Zasada prawdy obiektywnej (materialnej) wymaga od organów podatkowych, by w toku postępowania podejmowały wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Chodzi tu przede wszystkim o etap zbierania dowodów, który ma podstawowe znaczenie dla uzyskania pełnego obrazu zaistniałego stanu faktycznego

Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu stanowi, że organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom (także pełnomocnikom, przedstawicielom stron) czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Organ może odstąpić od tej zasady jedynie w przypadku, gdy w postępowaniu wszczętym na wniosek strony ma zostać wydana decyzja w całości uwzględniająca ten wniosek oraz w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego.

Zasada przekonywania stron nakłada na organy podatkowe powinność wyjaśniania stronom zasadności przesłanek, którymi kierują się one przy załatwianiu sprawy. Ma to na celu doprowadzenie do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu. Przejawem tej zasady jest obowiązek sporządzania przez organ uzasadnienia decyzji podatkowej, w którym wyjaśnia on podstawę prawną, na której ta decyzja została oparta oraz przedstawia ustalony w toku postępowania stan faktyczny, który był podstawą orzekania.

Zasada szybkości i prostoty postępowania wymaga od organów podatkowych, by działały w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być natomiast załatwiane niezwłocznie.

Zasada pisemności wymaga formy pisemnej do załatwiania spraw podatkowych, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej. Wynika z tego, że nawet czynności dokonywane ustnie (np. wyjaśnienia strony czy zeznania świadków) powinny być utrwalone na piśmie w formie protokołu podpisanego przez stronę.

Zasada dwuinstancyjności przyznaje stronie prawo dwukrotnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy: przez organ I i II instancji. Oznacza to obowiązek dwukrotnego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, gdyż organ II instancji nie może ograniczyć się do weryfikacji decyzji wydanej przez I insancję (chyba, że decyzja wydana w I instancji ma charakter ostateczny).

Zasada trwałości decyzji ostatecznych stanowi, że decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne, co oznacza, że traktowane są jako definitywnie załatwione przez organ. Wzruszenie ich może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach przewidzianych w Ordynacji oraz w ustawach podatkowych, w trybach nadzwyczajnych postępowania, mających na celu uchylenie, zmianę tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania

Zasada ograniczonej jawności postępowania powoduje, że organ podatkowy nie może dopuścić do udziału w postępowaniu, ani udostępnić akt sprawy innym osobom niż strony i ich pełnomocnicy. Wynika to z obowiązku zachowywania tajemnicy skarbowej.

38.Rezydencja podatkowa w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku dochodowym od osób prawnych

Rezydencja podatkowa to inaczej miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadza ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy.

Nieograniczony obowiązek podatkowy wynika z zasad rezydencji, dotyczy on osób fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Polski. W takim przypadku opodatkowaniu podlega całość dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Obywatelstwo podatnika nie odgrywa w tej sytuacji żadnego znaczenia.

Osobą mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski jest osoba która:

• posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum swoich interesów osobistych bądź gospodarczych, lub

• przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Każda osoba przebywająca w danym państwie na stałe zobowiązana jest płacić podatek w tym państwie, bez względu na źródło dochodów podlegających opodatkowaniu.

Ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych nie mających miejsca zamieszkania na terytorium Polski. Opodatkowaniu podlegają tylko dochody uzyskane na terytorium RP. Wynika to z zasady źródła.

W podatku dochodowym od osób prawnych sytuacja wygląda podobnie. Jeżeli podatnik ma siedzibę lub zarząd na terytorium Polski, to podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągnięcia. Natomiast podatnik mniemający siedziby lub zarządu na terytorium Polski podlega opodatkowaniu tylko od dochodów uzyskanych w Polsce.

39.Pojęcie kosztu uzyskania przychodu
Są to wszelkie koszty poniesione w celu uzyskania przychodu z wyjątkiem kosztów, których nie uznaje się za koszty uzyskania przychodu. Katalog tych ostatnich określony jest w ustawie np. nie mogą być kosztem uzyskania przychodu kary umowne. W niektórych sytuacjach koszty uzyskania przychodu są narzucone z góry przez ustawodawcę np. ze stosunku pracy (mogą mieć także charakter % np. 20% przy umowie zlecenie czy 50 % przy umowie o dzieło z przeniesieniem praw autorskich.

41. Umowy w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu jako źródło prawa podatkowego

Osoby mające miejsce zamieszkania w Polsce i osiągające dochody ze źródeł przychodów położonych za granicą, zgodnie z ogólną zasadą, mają obowiązek rozliczyć się z osiągniętego dochodu w dwóch państwach, czyli państwie rezydencji podatkowej i państwie źródła. W praktyce oznacza to, że po raz pierwszy podatek jest potrącany z wynagrodzenia pracownika przez zagranicznego pracodawcę. Następnie polski podatnik musi złożyć w kraju zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) przy zastosowaniu odpowiedniej metody. Najszerzej stosowanymi technikami unikania podwójnego opodatkowania są: metoda wyłączenia z progresją i metoda odliczenia proporcjonalnego.

Środki unikania podwójnego opodatkowania
W wyniku długoletniej współpracy międzynarodowej zostały wypracowane trzy podstawowe środki unikania podwójnego opodatkowania: - unilateralne (jednostronne), - bilateralne (dwustronne), oraz - multilateralne (wielostronne).

Środek unilateralny
Środki jednostronne w praktyce sprowadzają się do tego, że dane państwo jednostronnie całkowicie lub częściowo zrzeka się przysługującego mu prawa do pobierania danego podatku. Oznacza to, że w ramach własnej suwerenności podatkowej państwo ogranicza bądź też zupełnie uchyla obowiązek podatkowy wobec wybranej grupy przedmiotów bądź podmiotów opodatkowania. W praktyce jednostronne środki unikania podwójnego opodatkowania prowadzą do zaniżenia wpływów podatkowych danego państwa, poza tym zawężają działanie zapobiegania tylko do jednego kraju, gdy tymczasem jest to problem międzynarodowy i powinien być rozwiązywany przy współdziałaniu poszczególnych państw.

Środek bilateralny
Środki dwustronne są środkami najistotniejszymi, stosowanymi najczęściej i niemalże powszechnie, mają postać umów bilateralnych (dwustronnych) zawieranych pomiędzy wybranymi państwami. Polska zawarła ponad 80 tego typu umów, które popularnie znane są pod nazwą umów międzynarodowych.
Umowy dwustronne określają ograniczenia wobec przedmiotu opodatkowania. Ograniczenia (rezygnacje) z roszczeń podatkowych podejmowane są wzajemnie i dwustronnie przez umawiające się państwa.

Środek multilateralny
Środki wielostronne oparte są na tych samych zasadach, co dwustronne, z tym zastrzeżeniem, że dotyczą większej liczby państw. Umowy tego typu w praktyce występują stosunkowo rzadko, głównie z tej przyczyny, że zawarcie wielostronnego porozumienia podatkowego pomiędzy niejednokrotnie bardzo zróżnicowanymi systemami podatkowymi jest bardzo trudne do osiągnięcia.

Techniki eliminacji podwójnego opodatkowania
Wszystkie z przedstawionych powyżej trzech środków unikania podwójnego opodatkowania opierają się na stosowaniu odpowiednich technicznych rozwiązań podatkowych. Techniki te zwane są metodami eliminacji podwójnego opodatkowania i dzięki ich zastosowaniu możliwe jest wyłączenie bądź ograniczenie zaistniałego podwójnego opodatkowania. Wyróżnia się cztery metody eliminacji: metodę zaliczenia zwaną też metodą kredytu podatkowego, metodą odliczenia podatku zapłaconego za granicą bądź metodą odliczenia proporcjonalnego, metodę zwolnienia zwaną też metodą wyłączenia, metodę potrącenia, oraz metodę ryczałtu.

Pierwsze dwie z przedstawionych metod są najczęściej stosowanymi i znanymi podatnikom od strony praktycznej.

Metoda zaliczenia
Metoda zaliczenia może przybierać różną postać. Wyróżnia się:

metodę zaliczenia pełnego, zwykłego, pośredniego.

Cechą charakterystyczną tej metody jest to, że w państwie rezydencji, czyli państwie, gdzie podatnik posiada miejsce zamieszkania, wymierzany jest podatek od całości dochodów podatnika, czyli zarówno krajowych jak i zagranicznych. Podatnikowi przysługuje jednak prawo do potrącenia podatku zagranicznego od należnego podatku zapłaconego w Polsce, ale tylko do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany za granicą. Jest to metoda postrzegana przez podatników jako niekorzystna. To niekorzystne rozwiązanie nie ma miejsca np. przy zastosowaniu metody zaliczenia pośredniego, zwanej też metodą darowanego kredytu czy zaliczenia fikcyjnego. Przy zastosowaniu tej metody odliczeniu państwo źródła, czyli miejsca uzyskania przychodu, określa podatek w takiej wysokości jak gdyby ulgi czy preferencje podatkowe nie były w ogóle wykorzystane.

Metoda zwolnienia
Drugim szeroko stosowanym sposobem unikania podwójnego opodatkowania jest metoda zwolnienia. Może ona występować w dwóch formach: - zwolnienia pełnego, zwolnienia z progresją.

W przypadku techniki zaliczenia pełnego przychody ze źródeł położonych za granicą nie są brane pod uwagę przy określaniu podstawy opodatkowania. W przypadku zaś metody zwolnienia z progresją, owszem dochód zagraniczny wyłączony jest w Polsce z podstawy opodatkowania, ale należy go uwzględnić, ażeby ustalić indywidualną stawkę podatkową, która będzie miała zastosowanie do dochodu uzyskanego w Polsce.
Jak wynika z samej treści nazwy tej metody (wyłączenia z progresją) dotyczy ona tylko tych podatków, których konstrukcja oparta jest na progresywnej skali podatkowej. Metoda ta jest doskonale znana podatnikom i przychylnie oceniana.

Status prawny bilateralnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania

Wskazane powyżej metody unikania podwójnego opodatkowania wynikają z zawartych pomiędzy Polską a poszczególnymi krajami umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Z tego też względu warto wiedzieć, jaki jest status prawny zawartych przez Polskę umów bilateralnych.
Podpisywane przez Polskę umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania podlegają ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Wobec powyższego, zgodnie z art. 91 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., stanowią część krajowego porządku prawnego i są bezpośrednio stosowane.
Znaczącym elementem decydującym o tym, jaki akt prawny ma pierwszeństwo: ustawa czy umowa, jest tryb przeprowadzanej ratyfikacji umowy. W Polsce ratyfikacja umów międzynarodowych w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, jako związanych ze znacznymi obciążeniami finansowymi państwa, dokonywana jest za uprzednią zgodą Parlamentu wyrażoną w ustawie. Jest to tzw. długa ścieżka ratyfikacyjna, co w konsekwencji oznacza, że umowy bilateralne ratyfikowane w tenże sposób mają pierwszeństwo przed polskimi uregulowaniami prawnymi.

Generalnie rzecz biorąc, umowy międzynarodowe mają charakter uszczegóławiający polskie przepisy podatkowe, niemniej, zgodnie z art. 91 ust. 2 Konstytucji RP, jeżeli przepisów ustawy nie da się pogodzić z umową, to umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą.

42.Źródła europejskiego (wspólnotowego) prawa podatkowego

Źródłami prawa podatkowego są normy prawa międzynarodowego. Międzynarodowe prawo podatkowe, a dokładniej ratyfikowane umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz inne umowy międzynarodowe dotyczące spraw podatkowych stanowią część polskiego porządku prawnego. Polska jest ich stroną zarówno jako odrębny kraj, jak i państwo członkowskie Wspólnoty. W prawie podatkowym normami prawa międzynarodowego wchodzącymi w skład wewnętrznego porządku prawnego są w szczególności umowy o zapobieganiu podwójnego opodatkowania.
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej obok prawa wewnętrznego i międzynarodowego na obszarze naszego kraju obowiązuje także prawo wspólnotowe. Prawo wspólnotowe ma bardzo istotny wpływ na treść norm prawnych stanowionych w Polsce. Chodzi tu głównie o wtórne prawo wspólnotowe, w szczególności dyrektywy i decyzje kształtujące bezpośrednio treść prawa stanowionego przez polskiego ustawodawcę, ale również prawo pierwotne Unii (traktaty ustanawiające UE).

Prawo podatkowe Unii Europejskiej nie ma charakteru ponadnarodowego systemu podatkowego, który mógłby stanowić podstawę wymiaru i poboru podatków na rzecz Wspólnoty. Jest to zbiór zasad i wzorców stanowiących podstawę harmonizacji prawa podatkowego^.

Prawo unijne dzieli się na dwie grupy źródeł. Pierwsza, to prawo pierwotne (statutowe), które tworzone jest przez umowy międzynarodowe. Druga grupa to prawo wtórne, inaczej instytucjonalne, tworzone przez uchwały prawotwórcze organów wspólnotowych. Aby dobrze zrozumieć tę dychotomię prawną, przyjrzyjmy się poszczególnym grupom.

Prawo pierwotne

Prawo pierwotne i wtórne pozostają ze sobą w relacji podporządkowania. Jeśli prawo wtórne jest sprzeczne z pierwotnym, Trybunał Sprawiedliwości stwierdza jego nieważność. Do prawa pierwotnego należą umowy międzynarodowe (wraz z ich modyfikacjami i uzupełnieniami), ogólne zasady prawa (wypracowane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości), jaki i wspólnotowe prawo zwyczajowe.

Do unijnych umów międzynarodowych zaliczamy:

• Traktaty założycielskie (EWWiS, EWG, WE, EWEA, UE)

• Jednolity Akt Europejski (JAE)

• Umowy o przystąpieniu nowych członków

• Traktaty finansowe

• Traktaty o fuzji organów wspólnotowych

Prawo pierwotne może również przybrać formę niepisaną. Należą do niej ogólne zasady prawa europejskiego. Są one wzorcem legalności dla aktów prawnych wydawanych przez organy wspólnotowe. Jeśli akty te są niezgodne z ogólnymi zasadami prawa, mogą być unieważnione przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Przykładowe ogólne zasady prawa to zasada dobrej wiary, zasada posłuszeństwa prawu, czy znane jeszcze prawu rzymskiemu nullum crimen, nulla poena sine lege (nie ma przestępstwa i kary bez ustawy) lub ne bis in idem (nie można dwa razy procedować w tej samej sprawie).
Kolejną formą niepisanego prawa pierwotnego jest wspólnotowe prawo zwyczajowe. Jest ono efektem praktyki wspólnotowej. Również międzynarodowe prawo zwyczajowe jest bezpośrednio skuteczne w przestrzeni wewnątrzeuropejskiej. Ma rangę wyższą niż prawo wtórne, lecz niższą od prawa pierwotnego.

Prawo wtórne
Do wspólnotowego prawa pochodnego zaliczamy akty normatywne tworzone przez organy Wspólnotowe, na podstawie przepisów zawartych w traktatach założycielskich. Akty prawa wtórnego dzielimy na dwie grupy: wiążące i niewiążące.
Do aktów prawnych wiążących zaliczamy:

• Rozporządzenia - wiążą one w całości i są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich. Bezpośrednie stosowanie polega na tym, że rozporządzeń tych nie trzeba inkorporować do krajowego porządku prawnego - nie trzeba wprowadzać nowych aktów prawnych pozwalających na stosowane rozporządzenia.

• Dyrektywy - wiążą one państwo członkowskie do którego są skierowane co do celów jakie mogą być osiągnięte. Pozostawiają one władzom swobodę wyboru środków i formę ich realizacji. Państwo członkowskie, by urzeczywistnić cele dyrektywy ma obowiązek zmienić, stworzyć bądź uchylić prawo wewnętrzne.

• Decyzje - obowiązują one w całości tych, do których są skierowane (np. konkretne państwo).

Do aktów prawa wspólnotowego należą również zalecenia i opinie, które nie mają mocy wiążącej, jest to tzw. soft law (prawo miękkie).

Mimo że wspólnotowy system źródeł prawa może wydawać się dość skomplikowany, powyższe zestawienie powinno nieco rozjaśnić tę kwestię.

30

---