GRUPY CELOWE - Funkcjonują wg innych reguł niż pozostałe grupy społeczne. Członków łączy tylko sformalizowana więź. Powoływane do realizacji określonych celów powstają wg potrzeb i przekształcają się w interesy uczestników. Potrzeby uczestników interesy uczestników cel grupy. Interesem grupy celowej jest zaspokojenie potrzeb innych.
Swoistość grup celowych
Zewnętrzny charakter celów (grupa nie może być związana z autorem celów). Określona optymalna liczebność grupy (w innych grupach niemożliwe jest ustalenie optymalne liczebności). Rozbudowany system zorganizowania. Uczestnictwo na zasadzie kontraktu (określenie uprawnień i zobowiązań). Sformalizowanie zasad działalności grupy (atmosfera impersonalizacji).
Potrzeby Maslowa - Biologiczne, bezpieczeństwa, uznania i szacunku, miłości i przynależności, samorealizacji, wiedzy, estetyczne (nie jest dobra, bo nie obserwuje wśród rozwiniętych grup).
Znaniecki Thomas. 4 typy potrzeb podstawowych:
-bezpieczeństwo; -uznanie(społeczny system nagród i kar)przedmiotowa relacja; -oddźwięk emocjonalny (uczestnictwo innych w naszych przeżyciach) podmiotowa relacja; -nowe doświadczenia (przezwyciężenie rutyny). Potrzeby wtórne (dopełniające).
Bronisław MALINOWSKI
Przez potrzebę rozumiemy układ złożony z ludzkiego organizmu, środowiska kulturowego oraz stosunek ich obu do środowiska naturalnego, które jest warunkiem koniecznym wystarczającym do utrzymania przy życiu organizmu. Natura (dziedziczymy), kultura (uczymy się zaspokajać potrzeby naturalne) -one nie są przeciwstawne, uzupełniają się wzajemnie.
Potrzeby Podstawowe (odżywiania seksualne rekreacyjne) Pochodne (warunkują przetrwanie grupy): -Potrzeba produkcji reprodukcji aparatu materialnego system ekonomiczny; -Potrzeba organizacji kolektywnego działania system polityczny, org. społeczeństwa; -Potrzeba społecznej kontroli zachowań system prawny; -Potrzeba transmisji kultury system edukacyjny; Integralne (powiązane miedzy jednostka a grupa): -potrzeba ufności optymizmu jedności system magiczno religijno ideologiczny; -potrzeba odpoczynku i wrażeń estetycznych system rekreacji estetycznej.
Grupa spójna, spójność - zakres zjawisk powodujących, że uczestnicy odmiennie komponują swoje działania; -całościowe pole sil działające na członków grupy w kierunki pozostania w grupie; -Opór grupy wobec sil ja rozrywających; -właściwością małych grup społecznych (face to face)
Zjawiska towarzyszące grupom spójnym- różne zachowania zależne od typów grup, z którymi mamy do czynienia.
Grupy spójne wobec porażki:
Punitywne- uczestnicy wspólnie analizują przyczyny porażki, krok po kroku analizując proces DZIAŁANIA, szukają alternatywnego działania, wypracowanie nowego wzorca postępowania. Ekstrapunitywne- analizują cały proces działania, porazki szukają w przyczynach zewnętrznych (głównie są to wrogowie grupy), podniesienie spójności grupy, grupa się wzmacnia. Intrapunitywne- analiza procesu działania, porażki doszukuje się wewnątrz grupy, identyfikacja tego KTO popełnił błąd, wyciągniecie konsekwencji (wskazanie sprawcy), ukaranie sprawcy dzięki czemu grupa odzyskuje spójność wewnętrzną. Niepunitywne- są w dużo gorszej sytuacji niż grupy niespójne, nie są w stanie odzyskać swojej sprawności, szybko przestają istnieć
Poziomy bezpieczeństwa związanych z grupami spójnymi: 3 poziomy:
I poziom spójności - zachowania anormatywne (dopuszczalne, ale nie zawsze akceptowane, pierwszy poziom spójności może spowodować niewłaściwe ale trochę usprawiedliwione zachowania);
- deindywidualizacja jednostki (jednostka zaczyna myśleć w kategoriach MY, mniejsza zdolność do identyfikowania partnerów jednostkowych, nadawanie tzw. etykietek, określanie osoby wg przynależności do danej grupy, np. etykietka sprzedawcy); -mniejsza identyfikacja jednostkowego partnera.
II poziom spójności -presja uniformizmu- powinniśmy zachowywać się lub wyglądać tak samo w określonych sytuacjach; -syndrom myślenia grupowego- skrajny optymizm w grupie, usprawnianie procesów decyzyjnych, przekonanie o moralności działań grupy, stereotyp przeciwnika, presja wobec wątpiących i autocenzura, iluzja jednomyślności i obecność „strażników myśli” (skoro jesteśmy profesjonalistami, to z góry wiemy, że wpadniemy na genialny pomysł. Wynika to ze zbyt dużego zaufania do siebie nawzajem).
III poziom spójności- gdy grupa spójna znajduje się w obliczu zagrożenia lub w wyniku starcia z wrogimi grupami (następuje wtedy PRZEKROCZENIE bezpiecznego poziomu spójności): -blokada świadomości- uczestnicy grupy spójnej tracą świadomość tego kim są (bodziec ->reakcja, człowiek zaczyna funkcjonować wg reguł zachowań zwierzęcych, zachowania powtarzalne); -utrata jaźni jednostkowej- blokada samoświadomości; - brak możliwości przewidywania skutków działania;
ZASADY FUNKCJONOWANIA MAŁEJ GRUPY
George HOMAS (idealna grupa, jest spójna i dobrowolna- do której można zawsze wejść, np. gangi chicagowskie ), stworzył 36 zasad, z czego najważniejszych jest 9: 1-3 relacje interpersonalne, 2-9 (dot. środowiska grupowego). 1.Osoby wchodzące często ze sobą w interakcje, ale w sposób dobrowolny, mają skłonność do wzajemnej sympatii (wzajemna zależność- im więcej interakcji, tym bardziej obdarzamy się sympatią). 2.Im częściej osoby wchodzą ze sobą w interakcje, tym bardziej podobne stają się ich działania i uczucia. 3.Spadek częstotliwości interakcji powoduje spadek siły uczuć interpersonalnych. 4.Działania podgrupy mogą stać się odmienne od działań innych podgrup, aż do granic wyznaczonych przez system kontroli całej grupy, do której należą - ale osoby z zewnątrz tego nie zauważają. 5.Im wyższa pozycja jednostki w grupie, tym bardziej konformistyczne są jej zachowania wobec norm grupy (np. przywódcą grupy złodziei samochodów jest osoba, której idzie to najsprawniej)- zupełnie inaczej w przypadku grup dużych (np. społeczeństwo- ci co posiadają najwięcej władzy, mają najwięcej swobody czytaj posłowie nagminnie posługujący się mandatem poselskim :D). 6.Im wyższa pozycja jednostki w grupie, tym szerszy będzie jej zakres interakcji (zdolność do interakcji, informuje nas o pozycji w grupie). 7.Gdy zmniejsza się zakres interakcji jednostki, gdy wchodzi ona rzadziej w interakcje z przywódcami grup oraz gdy zmniejsza się jej pole sprawowania władzy to spada jej pozycja społeczna. 8.Wzrastająca specjalizacja działań grup przyniesie zmniejszenie zakresu interakcji jednostki zaangażowanej w te działania i ograniczy pole inicjowanych przez nią interakcji. 9.Wzrost wielkości grupy i specjalizacja działań będzie prowadzić do wzrostu liczby pozycji w łańcuchu interakcji między przywódcą a zwykłym uczestnikiem grupy.
TEORIA INTERAKCJONALISTYCZNA (George H. MEAD) (interakcje pomiędzy jednostkami) - teoria wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi. Koncentruje się na analizie procesów wzajemnych oddziaływań, pojętych jako wymiana symbolicznych znaczeń. Wymiana zachodzi między świadomymi, ciągle definiującymi sytuacje partnerami. Konsekwencją tych procesów jest ukształtowanie osobowości partnera i funkcjonowanie grup społecznych. Podstawowe założenia: 1)Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy. 2)Znaczenia pochodzą z interakcji. 3)Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach. - Założenia każą nam zwracać uwagę na jednostkę. Społeczeństwo to zbiór jednostek.
3 PODSTAWOWE POJĘCIA: 1.Społeczeństwo forma życia zbiorowego ludzi, oparta na interakcjach pomiędzy jednostkami, które tworzą samowystarczalną zbiorowość. Posiadają wspólną kulturę, tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu. Wg Wykładu: to proces zrzeszania się jednostek, nie istnieje tylko jest tworzone i wymaga podtrzymywania poprzez interakcje, zrzeszamy się w trakcie interakcji, przekazujemy sobie wzajemnie doświadczenia nawyki. Tworzymy nie tylko zachowania ale proces myślenia. 2.Jaźń- jednostkowa tożsamość z samym sobą, świadomość swojej odrębności
Stadia rozwojowe jaźni: 1.Stadium przygotowawcze. 2.Zabawy (odczytywanie gestów). 3.Gry (przewidywanie odpowiedzi)
Sytuacyjna dynamika jaźni: JA- czysto subiektywny element, wykonywanie czynności w sposób indywidualny; MNIE- element pozostały po procesie socjalizacji podporządkowanie pewnym regułom w społeczeństwie.
Jaźń subiektywna- element własnego wyobrażenia o sobie samym, szacujemy swoją wartość, wiemy kim i jacy jesteśmy (wpływ rodziny) Jaźń odzwierciedlona- nasze wyobrażenie o tym co o nas myślą inni.
3.Umysł- rozumiany jako proces; proces myślenia, który pociąga za sobą umiejętność "rozważania" alternatywnych możliwości działania i konsekwencje działania, definiuje sytuację.
Elementy grupy: - 1.dwie lub więcej osób - 2.między którymi istnieje bezpośrednia interakcja - 3.które posiadają pewne wspólnie ustalone normy, 4.mają wspólny cel, 5.mają poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup. Wg Wykładu: struktura organizacyjna, cele, identyczność wewnętrzna grupy, ośrodki skupienia.
Wizja nauki wg PARETO - twierdził, że każda nauka społeczna mówi tak o rzeczywistości społecznej, że zakłada istnienie określonego modelu,
- homo ekonomicus - model człowieka dążącego do maksymalizacji zysków, ekonomia zakłada istnienie określonego modelu - człowiek w większości jest
homo ekonomicus. Socjologia wyróżnia się od innych nauk tym, że ujmuje człowieka takiego jakim on naprawdę jest.
Pareto uwzględniał w swoim ujęciu tą część wiedzy psychologicznej, która mówiła o: instynktach, uczuciach, podświadomości. Człowiek opiera swoje działanie na pierwotnych, podstawowych instynktach. Pareto przyjmował wizję, gdzie człowiek jest istotą, którą kierują ciemne (trudne do
odkrycia) siły. Działanie człowieka ma podstawy irracjonalne.
Socjologia zakłada, że człowiek działa, myśli w sposób logiczny i dlatego można wszystko wytłumaczyć. Logiczność można przedstawić w różnych postaciach: - działania ludzkie zupełnie nielogiczne, - działania ludzkie logiczne subiektywnie, - działania ludzkie logiczne obiektywnie, - działania ludzkie logiczne subiektywnie i obiektywnie.
Wg Pareto ludzie działają nielogicznie - związek ich zachowań z działaniami logicznymi jest przypadkowy. Ludzie wyróżniają się od istot żywych tym, że mają wewnętrzną, zakorzenioną potrzebę ukrywania irracjonalności. Człowiek jest istotą myślącą, cechuje go głód myślenia, nie lubi irracjonalności, ma potrzebę działania w sposób racjonalny, logikę uważa za ideał i stara się ukazać, że działa logicznie. Pareto jest również autorem teorii krążenia elit, opisującej zasady rządzące elitami w społeczeństwach ludzkich. Pareto uważał, że elita jest złożona z tych ludzi, którzy w danej dziedzinie działania osiągają najwyższe wskaźniki. Odchodził zatem zarówno od tradycyjnego rozumienia elity jako arystokracji jak i od utożsamiania elit wyłącznie z elitami rządzącymi. Działania ludzkie to obserwowalne zachowania, ale także teorie, za pomocą których jednostka uzasadnia, innym bądź sobie samej, swoje takie a nie inne postępowanie. Według Pareta u podłoża działań leżą "rezydua" czyli rodzaj trwałych dyspozycji psychicznych: uzewnętrznianie uczuć, indywidualizm, towarzyskość, utrwalania grupy, seksu. Ich rezultatem są "derywacje", czyli zmienne elementy działań, m. in. uzasadnienia działań i ideologie. Tak już jest, tak trzeba.., odwołanie się do autorytetu, odwołanie się do zasad i uczuć, wykorzystanie niejasności języka.
Woluntarystyczna teoria działania stanowiła dla Talcotta PARSONSA swoistą syntezę założeń utylitaryzmu, pozytywizmu i idealizmu. Autor zwrócił uwagę na to, że ekonomia klasyczna traktuje jednostki jako wolnych graczy niczym nie ograniczonych, którzy mając do wyboru wiele możliwości wybierają te, które są dla nich najbardziej pożyteczne. Ta nadmierna utylitaryzacja sprowokowała Talcotta Parsonsa do zadania kilku pytań : Czy ludzie zawsze zachowują się racjonalnie? Czy zawsze są wolni i nieograniczeni? Parsons definiuje woluntaryzm jako subiektywne procesy podejmowania decyzji przez indywidualne podmioty, lecz decyzje takie traktuje jako częściowy rezultat pewnego typu nacisków, zarówno normatywnych, jak i sytuacyjnych. Parsons uważał, że system społeczny musi realizować podstawowe funkcje: adaptacja (zapewnienie środków egzystencjonalnych), osiąganie celów (priorytety i ich realizacja), integracja (koordynacja części i utrzymanie właściwych wewnętrznych relacji), kultywowanie wzorów (utrzymywanie wzorów i kontrola napięć). Organizm (podsystem odpowiadający za problemy adaptacyjne).
Struktura socjometryczna - geneza: 1.potrzeby afiliacyjno-emocjonalne- człowiek jako istota żyjąca szuka powiązań interpersonalnych 2.dystans interpersonalny, psychiczny i fizyczny - im jesteśmy bliżej nieznajomej osoby tym łatwiej nawiązać kontakt. Stre- trudniej, najłatwiej z kimś podobnie myślącym. 3.wzorzec atrakcyjności interpersonalnej - wyobrażony, idealny uczestnik grupy. Najpierw wymyślamy wzorzec, a potem dopasowujemy nowe osoby. 4.struktura socjometryczna -warunkiem jest istnienie wzorca i oszacowanie jak daleko od tego wzorca są inne osoby. Zależna od sytuacji w której znajduje się grupa. To typowy układ wzajemnych sympatii, antypatii lub obojętności, jakie występują pomiędzy członkami grupy.
FIGURY Socjmetryczne (związki wyborów, które są dokonywane przez uczestników, pokazują pozycję w grupie): para - zw. Między poszczególnymi parami, gdy są same pary, to grupa jest wewnętrznie rozbita, trójkąt, łańcuch - nie występują powiązania między poszczególnymi ogniwami (2-3, 3-4, ale nie 4-2), klika- podgrupa osób dokonująca wzajemnych wyborów, lecz nie dokonująca wyborów wśród członków większej grupy, do której należy, gwiazda- osoba, która uzyskała najwięcej pozytywnych wyborów. Jest to osoba najczęściej wybierana jako potencjalny partner interakcji, wobec której wiele osób ma pozytywne odczucia sympatii, przyjaźni etc. lub która wybierana jest jako osoba kompetentna, szara eminencja- w zwrotnej relacji z idolem, ale nie uzyskuje wyborów pozytywnych i takimi też nie obdarza, ale ma wybory negatywne, wpływ na zachowanie idola, samotnik- brak wyborów, jest w grupie, ale nie jest ściśle z nią związana, szanowana, niekoniecznie lubiana, w niewielkim stopniu pod wpływem idola, zapoznany- nowy uczestnik, szacuje innych, po pewnym czasie dostaje reakcje zwrotne. odrzucony- nielubiana, nie chce być w grupie, ale musi, wbrew interesom, na złość, nieprzewidywalny.
EFEKT Soscjodynamiczny- jeśli jest osoba która uzyskuje ponadprzeciętną ilość wyborów pozytywnych, to później będzie ich miała jeszcze więcej aż do max i zaczynają maleć. Tak samo z osobami nielubianymi. Skutek: struktura ma tendencję do pogłębiania się, ale jest ona nietrwała.
STRATYFIKACJA
We współczesnym społeczeństwie występuje podział na kilka kategorii, a przynależność do jednej z nich daje bardziej lub mniej korzystną pozycję danej jednostki w społeczeństwie. Różnice pomiędzy tymi kategoriami społecznymi nazywa się zróżnicowaniem społecznym. Jeśli ludzie w tych kategoriach społecznych zostaną zaszeregowani w pewnym porządku, który daje im różny dostęp do dóbr społecznych mamy wówczas do czynienia ze stratyfikacją społeczną, czyli uwarstwowieniem społeczeństwa. Wielu socjologów próbowało wyjaśnić za pomocą różnych TEORII istnienie stratyfikacji społecznej. Najbardziej popularne były trzy spośród nich:
TEORIA KONFLIKTU (Karol MARKS) zakłada że istnieją tylko dwie podstawowe klasy w społeczeństwie: ci, którzy posiadają środki produkcji, oraz ci którzy ich nie posiadają. Według Marksa za powstanie stratyfikacji odpowiedzialny jest kapitalizm jako system ekonomiczny, który zmusza robotników, do tego aby produkowali więcej niż jest to potrzebne im samym i właścicielom środków produkcji.
UJĘCIE WIELOWYMIAROWE (Max WEBER) było w istocie rzeczy atakiem na teorię Marksa. Weber uważał, iż analizowanie stratyfikacji społecznej oparte tylko na nierówności ekonomicznej jest zbyt sztywne. Według Webera istnieją trzy odrębne sfery różnicujące społeczeństwo: ekonomiczna, społeczna i polityczna. Jednostka wcale nie musi zajmować wysokiej pozycji jednocześnie we wszystkich trzech sferach może np. mieć wysoką pozycję w jednej z nich a niską lub średnią w pozostałych.
UJĘCIE FUNKCJONALISTYCZNE (Kingsley DAVIS, Gilbert MOORE) zostało sformułowane w 1945 r. i mówi, iż stratyfikacja społeczna jest nieunikniona i potrzebna. W ujęciu tym społeczeństwo składa się z pozycji społecznych. Jeśli ma ono funkcjonować należycie, najwyższe pozycje społeczne powinny zajmować osoby najlepiej wykwalifikowane. Alternacja- zmieniamy swoją tożsamość i później musimy zreinterpretować swoje życie. Jest związana z poglądem Polit, przeszłością. Ciągły proces int. i reint.
Człowiek jako istota społeczna: -jesteśmy istotami społecznymi, gdyż musimy polegać na innych praktycznie przez całe swoje życie; -bo zasad życia i przeżycia uczymy się od innych, od naszego otoczenia; -gdyż praktycznie przez całe życie należymy do różnego rodzaju zbiorowości społecznej; -nasze ważne cechy człowiecze rozwijają się pod wpływem uczestniczenia w życiu społecznym i w związku z udziałem w rozmaitych interakcjach społecznych; -nasze cechy indywidualne za które jesteśmy podziwiani, chwaleni lub które -przeciwnie -są w nas krytykowane powstają również podczas interakcji z innymi; -jesteśmy społecznymi podmiotami działającymi-dostosowujemy swoje działania do otoczenia. --- Ludzie funkcjonują zawsze w ramach rozbudowanych wzorów społecznych i kulturowych.
Zachowania społeczne według WEBERA: działanie:
1.Racjonalne (refleksyjne, realizowane przez człowieka, skierowane na innego człowieka-zachowanie społeczne): A.tradycjonalne: uzasadnieniem jest tradycja, obecne zachowanie jest zakorzenione w przeszłości, przejmujemy tradycję mimo tego jakie są warunki. Podejmowana przez naszych przodków. Realizujemy ją pomimo wszystko, musi mieć swoistą formę może być grupowa lub indywidualna ale musi być traktowana jako tradycja. Zaplanowana nie w momencie realizacji a dużo wcześniej. B.emocjonalne: uzasadnieniem są emocje, tu i teraz, odgrywają role gdy mamy zrealizować działanie. Są refleksyjne. Refleksja+ emocje= forma zachowań. Są teraźniejsze- w tym momencie planowane i realizowane. C.zasadniczo-racjonalne: uzasadnieniem są zasady. Przyjmuję zasadę i się do niej stosuję. Do końca nie wiemy czemu tak robimy. Staramy się określić granice dla danych zasad (niektóre razem mogą tworzyć konflikt). D.celowo-racjonalne: liczy się cel efektywność działania. Zachowanie instrumentalne trochę negatywne.
2. Odruchowe- nie mają charakteru refleksyjnego, nie dokonujemy wyboru.
WŁADZA JAKO ŹRÓDŁO KONFLIKTU:
Ralf DAHRENDORF przyjmuje, że zróżnicowanie dystrybucji władzy zwierzchniej staje się w sposób niezmienny czynnikiem determinującym stały konflikt społeczny typu zbliżonego do konfliktu klasowego w tradycyjnym (marksowskim) społeczeństwie. Strukturalnym źródłem tego konfliktu jest układ ról społecznych i związanych z nimi oczekiwań dotyczących dominacji i podległości. Koncepcja R. Dahrendorfa (władza jako źródło konfliktu, interesy jawne i ukryte, grupy interesu i quasi-grupy, warunki regulacji konfliktu itd.)
Rodzaje więzi społecznej: 1.wzbudzona kulturowo- wartości, normy, wspomnienia mogą tworzyć więzi jeśli są wspólnie akceptowane. Mogą być bardzo mocne, tworzą się powoli i zanikają powoli. Może trwać bez styczności uczestników przez kilkadziesiąt lat, bo są pewne elementy kulturowe łączące. 2.wzbudzona organizacyjnie- wynika z uwarunkowań organizacyjnych. Wtedy gdy są reguły org., warunki, wymagania. Pojawia się natychmiast, może być mocna ale wraz z zanikiem wymagań org. ona zanika. Występuje jako więź pierwsza, powoli tworzy się więź wzbudzona kulturowo. 3.wzbudzona strukturalnie- warunkiem jest istnienie układu zależnoźci lub niezależności w grupie. Musi istnieć struktura wobec której grupa się integruje. Pojawienie się wroga buduje więzi. Warunkiem istnienia więzi musi być ktoś, kto nas łączy, gdy przeciwnik znika, to więź też. Nagatywna. Bywa bardzo mocna. Musimy dbać o swojego wroga.
TEORIA INTERESU WŁASNEGO JEDNOSTKI (George ROMANS)
1.Twierdzenie o sukcesie- Jeśli jakieś działanie spośród innych podejmowanych przez jednostkę działań jest częściej nagradzane, tym bardziej staje się prawdopodobne podjęcie przez nią tego właśnie działania. 2.Twierdzenie o bodźcu- Jeśli w przeszłości wystąpienie określonego bodźca lub zespołu bodźców było powodem otrzymania nagrody za jakieś działanie, to im bardziej aktualny bodziec podobny jest do tych występujących w przeszłości tym bardziej prawdopodobne, że jednostka podejmie to lub podobne działanie. 3.Twierdzenie o wartości- Im większą wartość ma dla jednostki rezultat jej działania, tym bardziej prawdopodobne, że będzie ona podejmować to działanie. 4.Twierdzenie o deprywacji-nasyceniu- Im częściej w niedawnej przeszłości jednostka otrzymywała określoną nagrodę, tym mniej wartościowa staje się dla niej każda następna nagroda tego samego typu. 5.Twierdzenie o agresji-uznaniu: *Jeśli działanie jednostki nie doprowadzi do otrzymania przez nią oczekiwanej nagrody, lub otrzyma ona karę, której się nie spodziewała, zareaguje gniewem, pojawi się większe prawdopodobieństwo, że jednostka ta będzie zachowywać się agresywnie, rezultaty zaś takiego zachowania staną się dla niej niewspółmiernie cenne. *Jeśli działanie jednostki przyniesie jej oczekiwaną nagrodę, a zwłaszcza, jeśli nagroda będzie wyższa niż się spodziewała, lub nie spotka ją oczekiwana kara, zareaguje zadowoleniem; wzrośnie prawdopodobieństwo przejawiania przez nią zachowania cieszącego się uznaniem, rezultaty zaś takiego zachowania staną się dla niej niewspółmiernie cenne. 6.Twierdzenie o racjonalności- Wybierająca pomiędzy alternatywnymi działaniami, jednostka wybiera takie, dla którego jak wynika z jej obserwacji, wartość rezultatu pomnożona przez prawdopodobieństwo otrzymania go jest większa: „Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu”.
TEORIA FUNKCJONALISTYCZNA (Talcott PARSONS)
Opiera się na następujących założeniach: 1.społeczeństwo jest systemem składającym się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję w tym systemie (stąd nazwa "funkcjonalizm") --istniejące wewnątrz systemu napięcia mogą się utrzymywać nawet przez dłuższy czas, ale są one rozwiązywane. 2.system ten ulega zmianom, ale w sposób stopniowy i ewolucyjny, największym zmianom ulegają społeczne makrostruktury, podczas gdy mikrostruktury społeczne i kulturowe pozostają zasadniczo niezmienione. 3.system społeczny dąży do zachowania ładu, czyli prawidłowego funkcjonowania, tworzy więc pewną hierarchię. -cechą charakterystyczną tego systemu jest występowanie zróżnicowanych ról i pozycji społecznych, związanych ze zróżnicowanymi prawami i obowiązkami, oraz istnienie wspólnych norm i wartości.
Aby system ten mógł trwać, muszą być spełnione następujące warunki: musi być zdolny do adaptacji, osiągnięcia celów, integracji i utrzymywania wzorców działania. Imperatywy(dotyczące systemu społecznego, ale też jednostek). Jest elementem niezbywalnym, potrzebą systemową, która musi być zaspokojona);1)Adaptacja-zapewnienie środków egzystencjalnych 2)Osiąganie celów -priorytety i ich realizacja 3)Integracja koordynacja części i utrzymanie właściwych wewnętrznych relacji 4)Kultywowanie wzorców- utrzymanie wzorców i kontrolowanie napięć/każdy z nas podlega tym imperatywom/ Podsystemy: A.organizm- podsystem odpowiadający z problemy adaptacyjne, B.osobowość- podsystem odpowiadający za osiąganie celów C.system społeczny- podsystem odpowiadający za integrację wewnętrzną 4.system kulturowy-podsystem odpowiadający za redukcję napięć. Teoria ta pozwala zestawić ze sobą elementy, które do siebie nie pasują.
Woluntarystyczna teoria działań w teorii funkcjonalnej- podmiot zawsze jest działający. Tworzy przestrzeń społeczną. Jest on refleksyjny, ma świadomość kim jest, wyznacza sobie cele. Każdy z nas może wybrać własny sposób działań i je powielamy tak samo cele- System aksjonormatywny wpływa na nas i nasze cele poprzez system wartości definiujemy siebie i dobieramy cele- spośród alternatywnych działań wybieramy takie, które doprowadzą nas do celu.
Działania jednostkowe (indywidualny) a systemy interakcji (zbiorowy) Jesteśmy za wymianami zbiorowymi, a odrzucamy system jednostkowy. Jeśli zachowamy się indywidualnie możemy zostać niezrozumiani. Proces instytucjalizacji (proces przechodzenia od niesformalizowanych sposobów działania do uregulowanych)- instytucjonalizacja interakcji podstawą stabilności systemu społecznego jest to forma utrwalania porządku społecznego. To nie tylko proces tworzenia ale także zaniechania pewnych zachowań. System społeczny- oznacza całokształt wzorców, funkcji i społecznie akceptowanych sposobów zachowania, obowiązujących w danym społeczeństwie czy też w danej grupie ludzkiej(odpowiedzialny za integracje wewnętrzną).
Zróżnicowanie społeczne jako reakcja funkcjonalna (zróżnicowanie; ról zawodowych, umiejętności i kwalifikacji, podmiotów wymiany, podmiotów własności) Społeczeństwo (system) a kultura społeczna* różne wymiary struktury społecznej (zróżnicowanie polityczne, ekonomiczne, zawodowe, etniczne i kulturowe płci, wieku) Struktura społeczna w społecznej świadomości- 3 sposoby postrzegania struktury: konfrontacyjne- my-oni, porównawcze- wyżej-niżej, funkcjonalny- ważniejszy-mniej ważny.
Zróżnicowanie klasowo-warstwowe* perspektywa Karola Marksa. Klasa społeczna- grupa ludzi różniąca się od innych stosunkiem do środków produkcji, dychotomia struktury społecznej ,konfliktowy charakter klas społecznych. Perspektywa M. Webera klasa społeczna grupa ludzi o podobnym lub jednakowym położeniu rynkowym- klasy jako wyraz stanu posiadania szans na rynku (wymiar ekonomiczny), partie jako wyraz zróżnicowania udziału we władzy(wymiar polityczny), -stany społeczne grupy statusu społecznego będące wyrazem zróżnicowania stylu życia, -niekonfliktowy charakter klas społecznych. Perspektywa funkcjonalna (Moore, Davis) warstwa społeczna- grupa ludzi o jednakowej lub podobnej pozycji społecznej. Hipoteza Davissa-Moora- pozycje społeczne różnicują się ze względu na-znaczenie funkcjonalne dla systemu(ważność), -rozmiar wymagań dotyczących kwalifikacji i uzdolnień podczas szukania pracy, pozycja powinna być ważna a wymagania i kwalifikacje są duże.
SPOŁECZNOŚCI LOKALNE- całości społeczne zespolone wspólnotą terytorium, tworzące całości kulturowe. Mają one swoje cechy charakterystyczne, dominujący typ gospodarki, wzory konsumpcji, style życia, typ ładu społecznego. Funkcje: 1.Występowanie interakcji społecznych, wspólnota terytorium i ukształtowanie się trwałej więzi między członkami. 2.Przekazywanie podstawowej wiedzy o życiu społeczny, wartościach, wzorach zachowań, sposobach życia. 3.Kontrola zachowań-za pomocą instytucji i niesformalizowanych grup i kręgów(dzięki czemu kontrola lokalna jest bardziej rozbudowana). 4.Zapewnienie swoim członkom możliwości partycypacji społecznej przez organizacje religijne, lokalne stowarzyszenia, kluby, miejsca spotkań. 5.Zapewnienia różnorodnych form wsparcia oraz bezpieczeństwa płynącego z pewności, że mamy się do kogo zwrócić.
Zmiany zachodzące współcześnie w społecznościach lokalnych:
-zyskiwanie cech zrzeszenia:-->zwiększanie się społeczności, rozszerzanie sieci kontaktów okazjonalnych i codziennych; -rozszerzanie zakresu działań np. zawodowych, społecznych poza obszar:-->wyłączanie pewnych sfer życia spod kontroli społeczności; -fragmentacja relacji społecznych; -heterogenizacja społeczności(zawodowa, ekonomiczna); -istniejące tradycje przestają być tak ważne w codziennym życiu(pozostają jednak elementami kultury lokalnej i są przywoływane w pewnych sytuacjach); -zasady, które dawniej przyjmowano za oczywiste, dziś bywają kwestionowane(relatywizacja norm i zasad).
Prawidłowości przebiegu konfliktu wg R. Dahrendorfa:
1.W im większym stopniu zrealizowane są techniczne, polityczne i społeczne warunki organizacji, tym bardziej intensywny jest konflikt - w przeciwnym razie jest bardziej gwałtowny. 2.W im większym stopniu dystrybucja władzy i innych nagród nakłada się na siebie, tym bardziej intensywny jest konflikt. 3.Im mniejsza jest mobilność pomiędzy grupami nadrzędnymi i podporządkowanymi, tym bardziej intensywny jest konflikt. 4.W im większym stopniu deprywacja podporządkowanych w rozdziale nagród ulega przemieszczeniu z deprywacji absolutnej w kierunku deprywacji względnej, tym gwałtowniejszy jest konflikt. 5.Im mniejsza jest zdolność grup konfliktowych do wprowadzania regulujących porozumień tym gwałtowniejszy jest konflikt. 6.Im bardziej intensywny jest konflikt w tym większym stopniu będzie generował zmianę strukturalną i reorganizacji. 7.Im bardziej gwałtowny jest konflikt tym większy jest stopień zmiany strukturalnej i reorganizacji.
Błąd ekologiczny polega na nieuzasadnionym przenoszeniu wniosków z korelacji grupowych
Działanie celowo- racjonalne to działanie polegające na realizacji pewnych celów które są wartościami autotelicznymi np, sprawiedliwość, wiedza, polityka. Człowiek dąży do tych celów nie zależnie od kosztów.
Operacjonalizacja problemu badawczego jest etapem badań: pojęte w jej ramach decyzje będą miały bezpośredni wpływ na wyniki badań
Organicyzm - pogląd filozoficzny zakładający iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak jak części organizmu (H. spencer)
Klika - mała podgrupa osób znajdująca się na obszarze większej grupy, wśród członków której istnieją silne więzi oraz jasny cel
Konformizm - zmiana zachowania na skutek rzeczywistego bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi
Socjometria - metoda badawcza polegająca na badaniu struktur władzy i komunikacji pomiędzy jednostkami w populacji
Interakcja - dynamiczna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów
HRM- pracownicy jako zasób strategiczny firmy, stanowią element strategii firmy- zatrudnienie analizowane jest w sposób długookresowy- w jednostkę należy inwestować (poprawa warunków pracy, zwiększenie kompetencji, poprawa jakości przywództwa) Jednostki uczą się całe życie.
1. Wzrasta konkurencja na rynku międzynarodowym- tylko HRM pozwala na skuteczne konkurowanie
2. Rozrastają się firmy- nie sprzyja to innowacyjności i elastyczności (HRM to ratunek)
3. Brak jasnej hierarchii, praca zespołowa
4. Zmieniają się pracownicy (nowe wartości, lepsze wykształcenie, rosnące aspiracje)
5. Zmiany demograficzne w społ. (wzrastający odsetek kobiet i osób starszych w grupie pracujących)
A. Teoria zależności - Prebish
B. Kapitał społeczny - Fukuyama
C. Woluntarystyczna teoria działalności - Parsons
D. Symboliczny interakcjonalizm - Goffman
E. Teoria konfliktowa - Bourdieu
F. Merytokratyczna - Sorokin
* * * * * *
1.) Teoria zachowań konformistycznych - S. Asch
2.) Koncepcja wiązki ról społecznych - R. Merton
3.) Teorie strukturalno-funkcjonalne - T. Parsons
4.) Koncepcja-zrzeszenia-stowarzyszenia - F. Tonnies
5.) Ewoluzjonizm - A Comte
6.) Teoria wymiany - G. Homans
* * * * * *
I. Teoria redukcjonistyczna, teoria wymiany - G. C. Romans
II. Teoria merytokratyczna - K. Davies, W. Moore, Soroki
III. Teorie funkcjonalne - Durkheim
TEORIE
a) Wybory samorządowe i że zmienia się skład
Teoria Pareto- cyrkulacja elit. Elity zmieniają się bo elity rządzące popadają w dekadencję lenistwo i impas, gromadzą się w niej jednostki mierne, nieskuteczne. jest to zmiana społeczna ewolucyjna bo następuje wymiana członków elit.
b) Kraków nie został zakwalifikowany do euro 2012
Prebish- Teoria zależności
c) Dlaczego ludzie decydują się późno na dziecko
Gary Baker- imperializm ekonomiczny
d) Serwisy randkowe jako pomoc w znalezieniu partnera
E.Goffman- interakcjonalizm symboliczny, ponieważ polega na ciągłym kształtowaniu się wszelkich procesów zachodzących miedzy ludźmi.
* * * * * *
a) Sukces edukacyjny dzieci pochodzących z klas wyższych i porażka dzieci z klas niższych.
T. Parsons- Teorie strukturalno - funkcjonalne- klasa szkolna jako system społeczny - socjalizacja i selekcja jako podstawowa funkcja szkoły.
b) Zamieszki w Egipcie - Bourdieu, Marks- Teoria konfliktu
c) Oferta handlowa"kup wieczór z przyjacielem" (płacenie za usługę bycia kogoś przyjacielem)
E. Goffman- interakcjonalizm symboliczny, ponieważ polega na ciągłym kształtowaniu się wszelkich procesów zachodzących miedzy ludźmi.
d) Problemy ze znalezieniem zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne.
Koncepcja wykluczenia społecznego. Wiąże się z powstaniem trwałych nierówności społecznych wynikających z niejednakowego dostępu do możliwości zaspokojenia potrzeb i z nierówności szans.
e) Wprowadzono gimnazja. - R.Boudon- teoria odwrócenia w edukacji.
TEORIE MERYTOKRATYCZNE - edukacja jako kanał mobilności
Ideologie merytokratyczne - Kingsley Davies, Wilbert Moore - ujęcie funkcjonalne (stratyfikacja jako system zróżnicowanych nagród przekonujących do zajmowania pozycji, które wymagają zwiększonego wysiłku; każdy zawód pełni inną doniosłość funkcjonalną. Tylko istnienie nierówności społecznych stanowi motywację do kształcenia się). Teoria Gerharda i Jean Lensky (stratyfikacja jest naturalna i oparta o indywidualne talenty - postęp technologiczny powoduje pojawienie się nadmiaru dóbr, które muszą zostać rozdzielone). Model Blaua - Duncana osiągania statusów (pozycja w strukturze społecznej rodziców - status przypisany - edukacja - osiągnięcia szkolne - rynek pracy - status osiągany - pozycja w strukturze społecznej) Starali się udowodnić, że lepiej zaczynać z niskiej pozycji (większa szansa na mobilność).
TEORIE FUNKCJONALNE - nierówności jako czynnik zapewniający trwanie
Durkheim - jednostka wychowywana dla społeczeństwa w celu wdrożenia do solidarności organicznej (zasady moralne, inne umiejętności potrzebne dla otoczenia). Szkoła jako instytucja zapewnia systemowi trwanie. Teorie strukturalno - funjkcjonalne - T.Parsons klasa szkolna jako system społeczny - socjalizacja i selekcja jako podstawowa funkcja szkoły
TEORIE KONFLIKTOWE - teore nierówności i stratyfikacji związane z płcią kulturową
Bourdieu i Passseron (system edukacyjny jako narzędzie reprodukcji stosunków władzy)
Teorie praw płci kulturowej - Janet Chafetz - celem teorii jest zmiana; normy i stereotypy płci kulturowej, klasa średnia i dylematy płci kulturowej, samoorganizacja i ruchy polityczne, poparcie elit = zamierzony proces zmiany; niezamierzone procesy zmiany: zmiany demograficzne, technologiczne, ekonomiczne)
R. Collins - system stratyfikacji jako rynek nabywania dóbr kulturowych; szkoła jako miejsce rywalizacji grup społecznych o pozycję w strukturze władzy; na rynku dóbr kulturowych dochodzi do zderzenia 3 roszczeń: zdobycie kwalifikacji, poprawa statusu, kontrola polityczna państwa
EFEKTY ODWRÓCENIA W EDUKACJI - Raymon Boudon
-struktura kształcenia przesuwa się ku górze (kształcenie masowe) a dystrybucja statusów (struktura społeczna) jest stała w czasie - nie wzrasta mobilność zawodowa; -zawiedzione oczekiwania, równocześnie cena zdobycia statusu społecznego wzrosła (wydłużył się okres kształcenia); -rozczarowanie szkolnictwem wyższym, załamana wiara w to, że edukacja jest w stanie rozwiązać problemy społeczne
Teoria redukcjonistyczna - George C. Homans
Prawa interakcji: 1.im częściej działanie jest nagradzane tym częściej jednostka je podejmuje. 2.im częściej działanie jest karane tym rzadziej jednostka je podejmuje. 3.jeśli pewnej sytuacji towarzyszyło doświadczenie nagradzające jo jednostka będzie starała się znów znaleźć w takiej sytuacji. 4.im większa wartość dla jednostki ma nagroda tym częściej będzie takie działanie podejmować. 5.im częściej jednostka otrzymuje nagrodę tym mniej jest dla niej ta nagroda wartościowa.
Erwing Goffman - Symboliczny interakcjonizm (wymiana i interakcja dotyczy symboli, idei, znaczeń a nie obiektów materialnych; KOMUNIKACJA - istota interakcji) Etapy: 1."rozpoznanie" partnera interakcji. 2.identyfikacja partnera jako "istotnego" lub "nieistotnego" innego, określenie tego kim on jest (koncepcja partnera). 3.definicja sytuacji (subiektywne określenie obiektywnych warunków działania). 4.interpretacja gestów. 5.postawienie się w roli innego (co o mnie w tej sytuacji myśli inny)
TEORIE ZMIAN SPOŁECZNYCH
MODEL CYKLICZNY - Cyrkulacja elit - V. Pareto
elita rywalizuje o władzę wykorzystując nieelitę (elity zmieniają się, bo elity rządzące popadają w dekadencję, lenistwo i impas, gromadzą się w niej jednostki mierne, NIESKUTECZNE): -zmiana społeczna ewolucyjna (wymiana członków elit); -zmiana społeczna rewolucyjna (elita nie wymienia członków).
Rezydua - określa strategię działania elity ("lwy" = konserwatyści, "lisy" = innowacyjność)
MODEL EWOLUCYJNY (podstawy - A. Comte, H. Spencer, E. Durkheim, F. Tonnies)
- jedność świata przyrodniczego i społecznego ( jedna spójna wiedza, te same prawa); - jeden model ewolucji (ten sam dla różnych społeczeństw, różne tempo), te same stadia, etapy; - wszechobecna zmiana (globalna, ewoluuje cały system, a nie tylko jego elementy), jest ona łagodna, powolna, spontaniczna; - zmiana=postęp.
T. Parsons - podsystemy, struktura komplikuje się, nowe funkcje
Mechanizmy ewolucji: 1.różnicowanie (wyłanianie się nowych podsystemów); 2.doskonalenie adaptacyjne (wzrost efektywności działania nowego podsystemu); 3.inkluzja (włączenie podsystemu do całego systemu społecznego); 4.uogólnianie wartości (tworzenie ogólnych standardów dla nowego podsystemu). Przykład: ewolucja systemu kształcenia (na przykładzie kształcenia ustawicznego). Ewolucja systemu gospodarczego w Polsce po '89 roku.
MODEL KONFLIKTOWY (baza - Hegel, Marks) - Kryzysy, konflikty, walka, zagłada
R. Dahrendorf: 1.wszechobecna zmiana społeczna. 2.wszechobecny konflikt. 3.każdy element społeczeństwa przyczynia się do dezintegracji i zmiany.4.każde społeczeństwo opiera się na przymusie (pozycje wyższe i niższe - sprzeczne interesy)
KIEDY NASTĄPI KONFLIKT I BUNT: 1.jest przywódca i jest myśl. 2.potrafimy się zorganizować. 3.potrafimy się komunikować i rekrutować nowych członków
TEORIE ZALEŻNOŚCI
Paul Prebish: "centrum" (najbardziej rozwinięte kraje uprzemysłowione) i "peryferie" (ubogie kraje rolnicze - Ameryka Łacińska, Afryka) DYCHOTOMIE: -nowoczesne (postępowe)-tradycyjne (zacofane); -nowe-stare; -rozwinięte-niedorozwinięte; -postindustrialne-industrialne.