Wykłady Finanse publiczne prof. Famulska 2014, FiR UE Katowice 3 semestr, Finanse publiczne


Wykłady Finanse publiczne prof. Famulska 2014r.

Wykład 8.10.

konsultacje:

środa A 14:00 - 15:00

środa B 15:00 - 16:00

tematy realizowane na ćwiczeniach są sprawdzane tylko na ćw.

30% 70%

egzamin: 2 części: test 10 pytań, jednokrotny wybór (nie ma ujemnych), opisowa - 2 pytania (1 krótkie - co to jest...?, wymień, 2 szersze problemowe - omów funkcję redystrybucyjną) łącznie: 16pkt, zal. 60%

Literatura:

1. Owsiak: Finanse publiczne, Teoria i praktyka, wydania po 2005 roku

Wprowadzenie do problematyki finansów publicznych.

Finanse publiczne - określona kategoria oraz nauka.

Jako kategoria: finanse publiczne są elementem (konkretyzacją) finansów, finanse - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych (zalicza się tylko te, gdzie ma miejsce ruch pieniądza), finanse publiczne - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem publicznych zasobów pieniężnych. Publiczny - lac. publicus, dotyczący ogółu, służący ogółowi, powszechny, ogólny, nieprywatny(!)

Finanse publiczne obejmują gromadzenie i wydatkowanie zasobów publicznych, to są finanse władzy publicznej i finanse ogółu (“wspólna kasa”)

Finanse publiczne są przedmiotem zainteresowania nauk ekonomicznych, politycznych, prawnych i innych:

  1. Ekonomia - jako nauka o bogactwie, patrzy na finanse jako element bogactwa, czyli publiczne zasoby pieniężne, szuka zależności, analizuje relację: zasoby państwa, a gospodarka:

  • Nauki prawne - współczesne finanse publiczne są uregulowane prawnie, czyli współcześnie nie ma finansów publicznych bez prawa, zajmują się przepisami prawa, regulującymi funkcjonowanie finansów publicznych, prawo finansowe (prawo konstytucyjne, prawo aministracyjne, prawo samorządu terytorialnego).

  • Nauki polityczne - analizują, rozpatrują, w jakim stopniu, zakresie operacje w sferze publicznych zasobów pieniężnych pozwalają władzy publicznej na prowadzenie polityki, czyli w jakim stopniu operacje mogą przyczynić się do osiagnięcia celów politycznych, społecznych i gospodarczych (utrzymanie się przy władzy)

  • Psychologia - psychologia społeczna, zachowania obywateli w związku z podatkami

  • Etyka, socjologia i inne.

    • Umiejscowienie finansów publicznych w klasyfikacjach podmiotowych finansów.

    1. Finanse władzy publicznej

    2. Finanse przedsiębiorstw

    3. Finanse banków (Bank Centralny zaliczamy tu)

    4. Finanse instytucji ubezpieczniowych

    5. Finanse gospodarstw domowych

    Drugi podział:

    1. Finanse władzy publicznej (BC tu)

    2. Finanse biznesu (podmioty komercyjne)

    3. Finanse indywidualne (dot. gospodarstw domowych)

    Trzeci podział:

    1. Finanse publiczne

    2. Finanse prywatne

    Wykład 10.10.

    Finanse publiczne a finanse prywatne

    Finanse publiczne

    Finanse prywatne

    CEL

    Zaspokojenie potrzeb ogółu.

    Nie są nakierowane na zysk.

    Zaspokojenie potrzeb jednostki

    (lub małej grupy osób).

    Nakierowanie na zysk.

    ETAP GROMADZENIA ŚRODKÓW

    Wyposażone w przymus- władza pozyskując środki wykorzystuje środki przymusu. Współcześnie przymus jest przymusem pośrednim (uświadomionym) czyli określonym przepisami prawa.

    Nie są wyposażone w przymus.

    ETAP WYDATKOWANIA ŚRODKÓW

    Nie podlegają przymusowi (żadnemu podmiotowi nie przysługuje prawo do roszczeń wobec władzy publ.).

    W części obciążone przymusem (w części, w której zasilają finanse publiczne).

    ZAKRES

    Dużo szerszy niż finansów prywatnych.

    Istnieją reperkusje gospodarcze.

    Gospodarka finansowa pojedynczego podmiotu prywatnego nie ma większego znaczenia dla sytuacji gospodarczej państwa.

    ZJAWISKA PIENIĘŻNE

    Władza publiczna jest gestorem pieniądza (monopol na emisję pieniądza, ma wpływ na stopy procentowe, kursy walutowe, itd.)

    Prywatni posiadacze pieniądza nie mają na niego żadnego wpływu.

    KONTROLA

    Poddane kontroli społecznej

    Dyscyplina dobrowolna, brak procedur kontrolnych.

    1. Co to jest sektor publiczny?

    2. Sektor publiczny a finanse publiczne.

    Ad. 1) Władza publiczna funkcjonuje w sferze finansowej, ale również w sferze realnej (rzeczowej). Sfera realna dzieli się, za względu na kryterium własnościowe na:

    Elementy sektora publicznego:

    Ad. 2) Sektor publiczny stanowi odzwierciedlenie sfery realnej (rzeczowej) funkcjonowania władzy realnej. Finanse publiczne stanowią odzwierciedlenie zjawisk sfery pieniężnej związanej z funkcjonowania władzy publicznej.

    Sektor publiczny funkcjonuje w oparciu o publiczne zasoby pieniężne ale nie w całości. Część sektora korzysta z innych środków. Finanse publiczne służą finansowaniu funkcjonowania sektora publicznego, ale nie w całości. Część środków publicznych jest, drogą transferów przekazywana na rzecz podmiotów prywatnych (renty, emerytury, stypendia, zasiłki).

    FINANSE PUBLICZNE JAKO NAUKA:

    Ujęcie klasyczne- nauka o procesach gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych. W miarę rozrostu finansów publicznych określenie okazało się zbyt wąskie, więc rozszerzono zakres tej nauki. Rozrost dokonał się w ślad za rozszerzeniem funkcji jakie realizują władze publiczne wobec społeczeństwa (szczególnie po I I ii WŚ).

    Ujęcie współczesne- nauka o procesach gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych oraz o związkach przyczynowo- skutkowych pomiędzy tymi procesami a zjawiskami społecznymi, gospodarczymi i politycznymi.

    W ujęci klasycznym podatek jest rozpatrywany jako źródło finansów publicznych, w ujęciu współczesnym oprócz tego należy także brać pod uwagę skutki społeczne, gospodarcze i polityczne.

    METODA FINANSÓW PUBLICZNYCH- 3 etapy:

    1. Obserwacja zjawisk finansowych.

    Ma charakter pośredni, wiedzę czerpie się z rachunkowości budżetowej i sprawozdawczości. Bazą danych są zapisy księgowe. Aby określony materiał liczbowy mógł być wykorzystany w badaniach musi być: rzetelny (zgodny z prawdą i przepisami prawa) i porównywalny.

    1. Analiza. Dokonywana jest w 2 płaszczyznach:

    - analiza w zakresie zjawisk finansowych (analizy struktury, dynamiki np. strukturę dochodów gminy, państwa).

    - analiza zależności pomiędzy zjawiskami finansowymi a zjawiskami społecznymi, gospodarczymi i politycznymi.

    1. Formułowanie praw i wniosków.

    2. Powinno być bardzo ostrożnie dokonywane, ponieważ finanse publiczne są pozbawione metody eksperymentu. Nauka finansów publicznych ma bardzo niewiele praw, ponieważ rzeczywistość społeczna, gospodarcza i polityczna jest bardzo złożona i podlega wpływowi wielu czynników nie tylko ze sfery publicznej.

    Wykład 15.10.

    Finanse publiczne - metoda:

    1. Obserwacja zjawisk finansowych

    2. Analiza

    3. Formułowanie praw i wniosków - wnioski w zakresie fin publ należy formułować ostrożnie i w sposób wyważony, ponieważ fin publiczne nie mogą sięgać do eksperymentu (nauki przyroodnicze mogą formułować prawa na podstawie eksperymentów, finanse nie mogą), zastępstwem jest metoda prób i błędów:

    Podejścia do badanych zjawisk:

    Finanse publiczne nie mają charakteru jednorodnego, dlatego można dokonać przekrojów.

    Przekroje finansów publicznych:

    1. Podmiotowy - władze stanowiące szczebla centralnego i terytorialnego, władze wykonawcze szczebla centralnego i terytorialnego, władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących (NIK, Regionalne Izby Obrachunkowe), aparat skarbowy, podmioty finansowane ze środków publicznych, np. szpitale, szkoły

    2. Prawny - system prawa regulujący funkcjonowanie finansów publicznych, przepisy prawne, Konstytucja (dużo miejsca poświęca się finansom publicznym, np. art.10), Ustawa o finansach publicznych z 2009r., coroczne ustawy budżetowe (państwa) oraz uchwały budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, ustawy regulujące funkcjonowanie samorządów terytorialnych, ustawy regulujące funkcjonowanie Ministra Finansów, Skarbu oraz działalność aparatu skarbowego, ustawy podatkowe, ordynacja podatkowa, kodeks karny skarbowy, jest ich o wiele więcej

    3. Instytucjonalny - określone grupy funduszy publicznych: budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego, fundusze ubezpieczeń społecznych, pozostałe fundusze publiczne, koresponduje z powyższymi

    Rozpatrując funkcje, można je wywodzić z różnych płaszczyzn, tzn. płaszczyzna funkcji państwa, finansów i instrumentów sfery finansów publicznych.

    Funkcje finansów publicznych (nawiązanie do funkcjii państwa):

    1. Alokacyjna - polega na ingerencji finansowej państwa w alokację zasobów w gospodarce (zasoby to czynniki wytwórcze i wytworzone dobra, alokacja - rozmieszczenie zasobów między różne cele), alokacja zasbów dokonuje się w oparciu o kryteria rynkowe: cena, ingerencja państwa jest ustalona tam i wtedy, jeżeli rynek zawodzi, państwo uaktywnia się wtedy, gdy my nie możemy sobie poradzić, pojawiają się zakłócenia na rynku. Funkcja alokacyjna - polega na oddziaływaniu przez państwo za pomocą przepływów pieniężnych w postaci dochodów i wydatków publicznych na alokację zasobów w gospodarce, czyli czynników wytwórczych i wytworzonych dóbr, dążąc do ich optymalnego wykorzystania. Funkcja alokacyjna dokonywana jest w dwóch zasadniczych płaszczyznach:

    Uzasadniona jest tam, gdzie ma miejsce tzw. efekt zewnętrzny towarzyszący produkcji lub konsumpcji określonych dóbr, efekt zewnętrzny to czynnik, którego nie uwzględni się w cenie, np. zanieczyszczenie środowiska przy wydobyciu dóbr, są takie dobra, które władza publiczna zabezpiecza np. ze względów społecznych, których nie nabyliby na rynku (bo nie opłacałoby się ich produkować). Relacja z gospodarką: funkcja alokacyjna działa in minus w odniesieniu do gospodarki, ponieważ wiąże się ona z pozbawieniem sektora prywatnego określonych zasobów, działa też in plus - wydatkowanie środków na pewne cele sprzyja gospodarce i podmiotom gospodarczym, wydatkowanie na np. rozwój infrastruktury, finansowanie edukacji. Powinna sprzyjać sektorowi prywatnemu

    1. Redystrybucyjna - ingerencja państwa w podział rynkowych dochodów. Czynniki uprawniające do dochodów w warunkach rynkowych: praca i kapitał (w niektórych krajach też pochodzenie). Podział pierwotny - dokonany w oparciu o ekonomiczne kryteria wyklucza pewne podmioty z podziału, oczekujemy od państwa tego, by dokonała tego podziału, podział wtórny - realizuje się o kryterium sprawiedliwości społecznej, jest przymusowy. Polega na korygowaniu poziomu dochodów różnych podmiotów ukształtowanego w warunkach rynkowych celem zmniejszenia różnic w dochodach. Część podmiotów w wyniku tej funkcji ma zmniejszone dochody, a część podmiotów zostaje wyposażona w te dochody. Zasadniczo w warunkach gospodarki rynkowej realizuje się w płaszczyźnie dochodów ludności (gospodarstw domowych), dążenie do redukcji różnic w dochodach, kolejna płaszczyzna - terytorialna: przy zróżnicowaniu poziomu rozwoju gospodarczego i zamożności określonych regionów w państwie, władza publiczna dokonuje przesunięć środków (najbiedniejsze regiony są subsydiowane, a zamożne płacą dodatkowe daniny zasilając budżet centralny)

    2. Stabilizacyjna

    Wykład 29.10.

    Dobra publiczne i ich finansowanie.

    Potrzeba - pożądanie określonych wartości użytkowych, czyli dóbr i usług wynikające z osiągniętego poziomu rozwoju gospodarczego i kulturalnego, cywilizacyjnego ludzkości. Poziom potrzeb jest zmienny w czasie i przestrzeni.

    Podział wg. sposobu zaspokojenia:

    Współcześnie potrzeby zbiorowe dzielą się na:

    1. Potrzeby, które wynikają z faktu istnienia społeczeństwa oraz instytucji będących jego wytworem, np. państwo - władza, administracja, regulacje prawne, wymiar sprawiedliwości, zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego oraz zewnętrznego, służby dyplomatyczne

    2. Potrzeby, których cechy naturalne wykluczają inny sposób zaposkojenia niż zbiorowy, czyli środowisko naturalne, np. zanieczyszczenie powietrza, regulacja poziomu cieków wodnych

    Dobro publiczne - każde dobro, które jakaś społeczność decyduje się pozyskiwać za pośrednictwem dowolnej organizacji zbiorowej

    Rodzaje dóbr publicznych:

      1. Czyste dobra publiczne (sensu stricto) - dobra, które służą zaspookojeniu potrzeb zbiorowych, czyli te które wynikają z faktu istnienia państwa i instytucji publicznych. Def.: Dobro konsumowane egalitarnie (wg. zasad równościowych) przez członków danej zbiorowości. Jeżeli pewna ilość danego dobra jest dost[epna jednemu z członków zbiorowości, inni członkowie tej zbiorowości powinni mieć taki sam dostęp w tej samej ilości. Cecha - korzyści z tego dobra są niepodzielne i nie można wyodrębnić pojedynczej, indywidualnie należnie części, nie można też ustalić odpłatności, jest rzadkim dobrem.

      2. Dobra społeczne (quasi publiczne, usługi społeczne) - dobra, które służą zaspokojeniu potrzeb indywidualnych, mogą być również zaspokojone drogą rynkową, ale władza publiczna z różnych względów decyduje się zaspokoić przy pomocy dóbr społecznych (względy społeczne, sprawiedliwości społecznej, polityczne, gopodarcze - rynek takich dóbr by nie serwował, dążenie władzy do osiągnięcia pewnego poziomu kulturalnego), władza publiczna decyduje o zakesie tych dóbr, pośrednio wyborcy.

    Razem tworzą dobra publiczne sensu largo (w ujęciu szerszym).

    Dobro publiczne a dobro prywatne.

    Rozróżnienie tych dóbr nie jest proste, bo za kryterium rozróżnienia nie przyjmuje się cech fizycznych danego dobra, czyli to samo dobro w zależności od okoliczności może być dobrem prywatnym i publicznym, np. energia elektryczna - lampy na ulicy i biurowa.

    0x01 graphic

    0x01 graphic

    Zakres dóbr publicznych - jaki powinien być współcześnie dóbr publicznych? Rozrost dóbr publicznych nie jest pożądany, ponieważ:

    Wykład 5.11

    Problematyka Podatkowa.

    Wpływy publiczne, a szersze pojęcie. Nie każdy wpływ jest dochodem.

    Dochody publiczne to weższe pojęciem zawiera się w pojęciu wpływu. Każdy dochód jest wpływem. Dochody publiczne to tylko te wpływy publiczne, które nie wiążą się z koniecznością zwrotu.

    Klasyfikacja prawna ( kryterium: wykorzystanie przez władzę publiczną na etapie gromadzenia określonego wpływu środków przymusu „atrybut władzy”)

    - wpływy przymusowe - to takie rodzaje wpływów których na etapie gromadzenia władza sięga po środki przymusowe (są to podatki, opłaty fiskalne, kary, grzywny, cła)

    - wpływy dobrowolne - władza nie sięga po środki przymusowe. Państwo działa na wzór podmiotu prywatnego. Są one pozyskane drogą zadłużenia się u społeczeństwa tzw. Pożyczka publiczna są to np.emisja obligacji skarbowych, pożyczki i kredyty pozyskane na rynku komercyjnym, wpływy z majątku publicznego (ze sprzedaży elementów majątku, prywatyzacji przedsiębiorstw, sprzedaży gruntów, lasów gminnych), wpływy z zaangażowania w działalność gospodarczą majątku publicznego (dywidendy), dzierżawa, wynajem elementów majątku publicznego.

    Klasyfikacja finansowa (kryterium: deinytywności określonego rodzaju wpływów)

    - wpływy definitywne (bezzwrotne) - w sposób ostateczny wpływy stają się cząstką majątku publicznego, nie wiążą się z koniecznością zwrotu np. Podatki, opłaty, cła, kary, grzywny

    - wpływy czasowe (zwrotne) - są do dyspozycji władzy publicznej czasowo i wiążną się z koniecznością zwrotu, związane są z zadłużeniem się władzy publicznej.

    Klasyfikacja ekonomincza (kryterium: skutku ekonomiczne, jakie wywołuje stosowanie określonej kategorii wpływów)

    - wpływy zwyczajne - są stosowane w sposób stały, stabilny i stanowią element gry na podmioty gospodarcze,

    - wpływy nadzwyczajne - mają charakter znacznie ograniczony, dla osiągnięcia określonego celu, nie mają charakteru bazy zasadniczej wpływów.

    Podstawowym intrumentem gromadzenia wpływów publicznych jest podatek.

    Podatek - jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, ogólnym, nieodpłatnym i jednostronnym. Jest pobierany przez Państwo bądź inny podmiot o charakterze publicznoprawnym, zgodnie z przepisami prawa, które określają wysokość, warunki i terminy jego świadczenia.

    - charakter pieniężny - świadczenie w pieniądzu, niepienięzny to np. Danina, pańszczyzna

    - przymusowość -pośredni przymus -> uzasadniony

    - bezzwrotność - podatki nie podlegają zwrotowi

    - ogólność ( powszechność) - nie jest nakładany indywidualnie, równość podmiotów względem przepisów prawa podatkowego, które określa zakres podmiotowy oraz przedmiotowy podatku. Jeśli jakiś podmiot mieści się w tych zakresach to płacenie podatków go dotyczy.

    - nieodpłatności ( szczegółowa) - wzamian za wnoszone podatki określony podmiot nie otzrymuje żadnego konkretnego świadczenia. Nie można utożsamiać podatku z ceną, ani opłatą fiskalną, ale charakteryzuje je odpłatność ogólna - w zamian za wnoszone podatki ogół społeczeństwa otzrymuje od władzy publicznej określone świadczenia.

    - jednostronność - jest jednostronnie stanowiony przez władzę publiczną i nie ma charakteru umownego

    - podatki płaci się na rzecz państwa (zasilają budżet państwa) oraz zasilają JST.

    Wykład 7.11.

    Beneficjent

    1. Państwo - podatki są płacone na rzecz budżetu państwa

    2. Inny związek publiczno-prawny - czyli budżety jednostek samorządu teretorialnego, kościoły i związki wyznaniowe (powstały w czasach, gdy te związki aktywizowały się w zadaniach spełnianych dzisiaj przez państwo);

    Uregulowania prawne

    Konstytucja wymaga ustawowego ustanawiania podatków, więc podatki są ustanawiane przez władze centralne; nie są ustanawiane lokalnie, bo mogłoby dochodzić do nierównościco w wysokości opodatkowania;

    Definicja podatku w aspekcie ekonomicznym

    Definicja ekonomiczna - Przymusowe świadczenie pieniężne pobierane przez władzę publiczną w celu zasilenia kas publicznych przy uwzględnieniu zdolności podatkowej obywateli;

    Strony podatku

    1. Władza publiczna

    2. Obywatele - ostatecznym źródłem podatku są zasoby pieniężne obywateli

    Funkcje podatku

    1. Fiskalne - pobierany w celu zasilenia kas publicznych

    2. Pozafiskalne - w krótkim okresie realizowane kosztem funkcji fiskalnych;

      1. Stymulacja - wkomponowanie do rozwiązań podatkowych różnego rodzaju ulg i zwolnień, które skłonić mają opodatkowane podmioty do zachowań pożądanych z punktu widzenia władzy publicznej; np. można pobudzać inwestycje, powstawanie miejsc pracy;

      2. Protekcja - wkomponowanie ulg i zwolnień do rozwiązań podaktkowych dla podmiotów będących w sytuacji mniej korzystnych niż ogół; np. poziom zamożności, wobec osób starszych, dotyczące środków spożywczych, dla rodzin wielodzietnych;

    Zdolność podatkowa

    Zdolność ponoszenia ciężaru podatkowego (zdolność podatkowa obywatela/obywateli). Władza publiczna działa według reguły prób i błędów, podnosi podatki do granicy oporu płacących te podatki.

    Wykład 19.11.

    Elementy techniki podatkowej:

    1) podmiot
    a) czynny - podmiot, który nakłada podatek, wyposażony we władztwo podatkowe, na jego rzecz jest on pobierany. Inne podmioty niż władza ustawodawcza mogą być wyposażone w ograniczone władztwo podatkowe, np. Rada Gminy. Władza gminy ustala swoj stawki podatkowe na terenie gminy.
    b) bierny - podmiot, na który nakładany jest podatek
    podatnik - podmiot ponoszący ciężar podatku
    płatnik - podmiot, który z mocy prawa jest zobligowany do obliczenia, pobrania i odprowadzenia podatku
    DWA PRZYPADKI:
    1. podatnik i płatnik są tymi samymi osobami (podatek od nieruchomości)
    2. podatnik i płatnik nie są tymi samymi osobami (PIT)
    INKASENT - podmiot, który pobiera i odprowadza podatek.

    2) przedmiot opodatkowania - rzecz lub zdarzenie, z którymi prawa wiążę powstanie obowiązku podatkowego

    3) podstawa opodatkowania - ilościowe (w jednostkach nie pieniężnych) lub wartościowe (w pieniądze) wyrażenie przedmiotu opodatkowania, np. przedmiotem będzie grunt a podstawą wielkość dochodu
    4) skala

    5) zwolnienia, ulgi

    6) stawka podatku - relacja pomiędzy wielkością podatku, a podstawą opodatkowania.

    Stawka procentowa jest bardziej korzystna niż kwotowa, ponieważ:

    - automatycznie waloryzuje wpływy z tytułu podatków w związku z wpływami inflacyjnymi,

    - stawki nie wymagają zmian legislacyjnych w związku ze zmianami inflacyjnymi.

    Rodzaje stawek procentowych:

    - stałe - wraz ze zmianą podstawy opodatknowania nie zmienia się procent pobieranego podatku (liniowa, proporcjonalna)

    - zmienne- wraz ze zmianą podstawy opodatkowania zmienia się procent pobieranego podatku:

    - progresywne - w miarę wzrostu podstawy opodatkowania wzrasta procent pobieranego podatku

    - progresja globalna - kolejna wyższa stawka obejmuje całą podstawe opodatkowania np.

    Do 1000zł

    10% podatku

    Dla 1000 zł

    100 zł podatku

    Od 1000 zł

    50% podatku

    Dla 1100zł

    550zł podatku

    Stawka globalna jest nieprawidłową konstrukcją prz opodatkowaniu kwot zbliżonych do kwot granicznych przedziałów podstawy opodatkowania.

    -progresja ciągła - elimizuje powyższą nieprawidlowość, kolejna wyższa stawka podatkowa obejmuje wyłącznie kwotę podstawy, która przekroczyła granic przedziału.

    do 1000zł

    10% podatku

    Dla 1000zł

    100zł podatku

    Od 1000 zł

    100zł+50% od kwoty powyżej 1000zł

    Dla 1100zł

    150zł podatku

    Bardziej prawidłowa ekonomicznie jest progresja ciągła.

    - regresywne - wraz ze wzrostem podstawy podatkowej maleje procent pobieranego podatku (dla spółek, aby wykazywały dochody)

    - degresywne - odwrócona progresja o szybkim przejściu w stawkę liniową, w miarę zmniejszania się podstawy podatkowej zmniejsza się procent pobieranego podatku (dążenie do realizacji celów poza fiskalnych)

    Skala - uporządkowanie przedziałów podstawy opodatkowania wraz z odpowiadającymi im stawkami podatkowymi. Najczęściej przyjmuje formę tabelaryczną (robi się tabele). Nie każdy podatek ma skalę np. Liniowy.

    Zwolnienie i ulgi podatkowe - są wprowadzane do rozwiązań podatkowych dla zrealizowania celów poza fiskalnych.

    - przedmiotowe - jeżeli dotyczy przedmiotu opodatkowania (np. Obniżona stawka dla wybranych artykułów spożywczych)

    - podmiotowe - jeżeli dotyczy podmiotu opodatkowania (np. ulga na dzieci)

    Zasady podatkowe - są to postulaty formułowane przez naukę pod adresem ustawodawstwa i ..., których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie podatku.

    Zasada sprawiedliwości - postulat, aby podatek był sprawiedliwy czyli ciążary podatkowe powinny być nakładane w powiązaniu ze zdolnością podatkową podmiotów.

    - sprawiedliowść pozioma - postulat obciążenia takimi samymi ciężarami podatkowymi podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji dochodowej i majątkowej. Nie podlega dyskusji.

    - sprawiedliowść pionowa - podmioty uzyskujące wyższe dochody ponoszą wyższe ciężary podatkowe od podmiotów uzyskujących niższe dochody.

    Zasadę tę spełniają zarówno podatek liniowy jak i progresywny, kroszystniejszy z pkt. Widzenia sprawiedliwości pionowej, bo podatek liniowy uwzględnia tylko wielkość dochodu, a podatek progresywny użyteczność dochodu.

    Zasada wydajności fiskalnej - podatek powinien zapewniać systematyczne, znaczne wpływy budżetowe, powinien być wydajnym źródłem gromadzenia wpływów publicznych. Ważne jest dobranie przedmiotu opodatkowania.

    Zasada stabilności - postulat niezbyt często zmienienia w rozwiązaniach podatkowych, nie powinny być zmieniane w ciągu roku podatkowego. Wprowadzane zmiany powinny być odpowiednio wcześniej zapowiadane.

    Zasada dogodności - postulat pobierania podatków w miejscu iczasie najbardziej dogodnym dla podatnika.

    Zasada taniości - podatki powinny być po możliwie najniższych kosztach ponoszonych przez administrację skarbową ( oraz podatnika)

    Zasada miedzynarodowej harmonizacji - przy zmiana w rozwiązaniach podatkowych uwzględnić rozwiązania podatkowe innych krajów w szczególności sąsiednich lub takichz którymi są istotne powiązania gospodarcze.

    Wykład 26.11.

    Klasyfikacja podatków:

    Kryterium przedmiotowe (przedmiot opodatkowania, zasadniczo można opodatkować bogactwo, w zależności od fazy określa się przedmiot opodatkowania):

    Kryterium prawne - za kryterium przyjmuje uwzględnienie w konstrukcji prawnej podatku zdolności podatkowej opodatkowanego podmiotu:

    Mówi się, że podatki pośrednie rozlicza inna osoba, a ciężar też ponosi inna, a bezpośrednie ta sama osoba (tak jest łatwiej)

    Kryterium społeczne - rozróżnienie podatków na względu na to, czy w ich konstrukcji uwzględnia się sytuację osobistą opodatkowanego podmiotu:

    Ten sam podatek w ujęciu przedmiotowym (podatek rolny od gruntów), będzie rzeczowym, jeśli będzie wzięta pod uwagę sama powierzchnia gruntu, ale może być osobistym, jeśli uwzględni się ilość osób utrzymujących się z tego gospodarstwa.

    System podatkowy.

    Pojęcie:

    Uwarunkowania:

    Funkcje podatku (oczekiwania władzy publicznej):

    budowa (poszczególnych podatków i systemu podatkowego) +zasady podatkowe

    ^funkcje podatku (realizacja jest zależna od konstrukcji systemu podatkowego, ale nie tylko)

    Reakcja podatnika na obciążenie podatkowe:

    1. Zapłacenie

      1. uleganie - płacenie podatku bez przekonania do ich konieczności czy słuszności, bez akceptacji, płacimy z obawy przed negatywnymi konsekwencjami niewywiązania się

      2. identyfikacja - płacenie bez przekonania o ich słuszności, bez akceptacji, ale zmierza do uzyskania akceptacji określonej grupie autorytetów

      3. internalizacja - akceptacja podatku w systemie wartości jednostki

    2. Ucieczka

      1. Całkowita

      2. Częściowa - zapłacenie kwoty minimalnej

    3. Strategia podatkowa - zapłacenie kwoty optymalnej

    ucieczka od podatku polega na dążeniu do nieponiesienia ciężaru podatku

    Ucieczka od podatku:

    Kryterium rozmiaru ciężaru podatkowego:

    Kryterium definitywności:

    Kryterium terytorialności:

    Kryterium prawne:

    Wykład 3.12.

    Ucieczka do podatków jest zjawiskiem niepożądanym, bo:

    Przyczyny ucieczki od podatku:

    Przeciwdziałanie ucieczce przed podatkiem - jest to sprawa władzy publicznej:

    W każdej reakcji podatnika, bierzemy pod uwagę fiskalne oczekiwania władzy publicznej.

    Ucieczka częściowa - podatnik płaci kwotę minimalną

    Strategia podatkowa - zapłacenie kwoty optymalnej, oznacza uwzględnianie czynnika podatkowego przy podejmowaniu różnego rodzaju decyzji, przy czym czynnik podatkowy jest tylko jednym z wielu czynników branych pod uwagę w konkretnym przypadku. Celem strategii podatkowej nie jest minimalizacja obciążeń podatkowych, ale dążeniem do ponoszenia ciężaru optymalnego w określonym przypadku, czyli podatnik płaci kwotę z jego punktu optymalną.

    Przerzucalność podatkowa - przerzucanie ciężaru podatku przez podmioty, na które został nałożony, na inne podmioty

    - przerzucalność w przód - przerzucanie na nabywców w cenach

    - przerzucalność wstecz - przerzucalność na dostawców lub na osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie (negocjuje się niższe ceny za dostawę i obniża pensję zatrudnionym)

    Kanibalizm podatkowy - oznacza sytuację likwidacji działalności gosp. na skutek wysokich obciążeń fiskalnych

    Dochody podatkowe w Polsce:

    1. Dochody budżetu państwa

    - podatek od towarów i usług

    - podatek akcyzowy

    - od gier

    - dochodowy od osób fizycznych

    - dochodowy od osób prawnych

    - tonażowy

    - od wydobycia niektórych kopalin

    2. Dochody gmin

    - od nieruchomości

    0x08 graphic
    - rolny

    - leśny podobne

    - od czynności cywilnoprawnych

    - od spadków i darowizn

    - od środków transportowych

    Nasz system podatkowy nie odbiega od standardów od innych krajów.

    Czym różni się podatek od opłaty fiskalnej? Teoretycznie opłata też jest podatkiem, ale z cech podatku nie przejmuje cechy nieodpłatności (w zamian za wnoszoną opłatę podmiot powinien dostać konkretne świadczenie), podatek obciąża ogół, a opłata beneficjenta. Jeśli za jakąś czynność, np. wydanie zaświadczenie, jest bezpłatne, to znaczy, że jego koszt został wliczony w jakiś podatek.

    Czym się różni opłata fiskalna od ceny? Opłata fiskalna nie musi mieć charakteru ekwiwalentnego, a cena powinna. Opłata może mieć charakter symboliczny, a może być tak, że opłata może być o wiele wyższa, opłata ma charakter przymusowy, natomiast cena ma charkter umowny. Opłata fiskalna nie jest celem świadczenia, towarzyszy świadczeniu, a cena jest celem świadczenia, bo przedsiębiorca dopiero zrealizowaniu celu pobiera za ten produkt cenę.

    Budżet państwa.

    Budżet państwa a budżet centralny - czy pojęcia mogą być używane zamiennie? Budżet państwa to budżet, którym dysponuje władza centralna, czyli biorąc pod uwagę ekonomiczną treść budżetu - można używać zamiennie. Ale biorąc pod uwagę kryterium uregulowań prawnych, to polskie przepisy prawne nie posługują się pojęciem budżet centralny, czyli nie można stosować zamiennie tych pojęć.

    Kryterium instytucjonalne finansów publicznych:

    - budżet państwa - ranga pierwszoplanowa

    - budżet jst

    - Fundusze Ubezpieczeń Społecznych

    - pozostałe fundusze publiczne

    Przesłanki rangi budżetu państwa w systemie finansów publicznych - ranga pierwszoplanowa,

      1. Budżet państwa to największy zasób pieniężny w państwie, największy fundusz publiczny,

      2. Budżet państwa to budżet władzy centralnej, która jest dominującym podmiotem w zakresie stanowienia polityki gospodarczej i społecznej w kraju

      3. Budżet państwa ma istotny wpływ poprzez transfery na rzecz innych funduszy publicznych na wielkość środków, które znajdują się w ich dyspozycji (subwencje i dotacje)

      4. Budżet państwa jest ważnym instrumentem międzynarodowych powiązań finansowych, m.in. budżet państwa jest połączony z budżetem UE

      5. Ranga prawna budżetu państwa - budżet państwa jest uchwalany przez Parlament i budżet państwa jest uchwalany jako ustawa

    Wykład 5.12.

    Budżet państwa

    Przesłanki rangi budżetu państwa w systemie finansów publicznych.

    Budżety JST oraz Fundusze ubezpieczeń społecznych rozważane będą na ćwiczeniach!!!

    Budżetowi państwa przypisuje się pierwszoplanową rangę.

    1. Po pierwsze przesłanką ranki jest wielkość tego funduszu, czyli możemy sobie powiedzieć, że w ramach budżetu państwa są gromadzone i rozdysponowywane największa część funduszy publicznych.

    2. Po drugie budżet państwa jest budżetem władzy centralnej, która w poszczególnych krajach odgrywa dominującą rolę w zakresie systemu politycznego, społecznego i gospodarczego.

    Z budżetu państwa dokonywane są transfery na rzecz innych funduszy publicznych, które mają istotny wpływ na ich wielkość. Budżet państwa jest ważnym instrumentem międzynarodowych powiazań finansowych, nie ma tu na myśli rynków finansowych, lecz chce zatrzymać się na powiązaniach międzypaństwowych gdzie realizuje się daną politykę. W powiązaniach międzynarodowych może być relacja budżet państwa, a budżet UE. Składka do budżetu Unijnego płynie z budżetu państwa. Ważność tej instytucji wynika z faktu, że w powiazaniach międzynarodowych odgrywa ważną rolę.

    Przesłanka o charakterze prawnym zgodnie, z którą możemy powiedzieć, iż budżet państwa ma rangę ustawy, jest zatwierdzany prze parlament. Akt prawny najwyższej rangi.

    Te przesłanki świadczą o randze budżetu państwa, mają one poprawić nam samopoczucie gdyż budżet państwa jest ważny, a my się tym zajmujemy to też nas to nobilituje.

    Czy można zamiennie używać pojęć budżet państwa i budżet centralny.

    Jeżeli weźmiemy pod uwagę aspekt prawny przepisy prawne, jakie obowiązują w Polsce to nie możemy tego czynić.

    Jeżeli weźmiemy pod uwagę treść ekonomiczną to już tak.

    Budżet - to jest jakiekolwiek zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków jakiegokolwiek podmiotu na określony czas. Budżet mogą sporządzać różne podmioty. Gospodarstwo domowe, gmina, firmy itd.

    Jakie elementy kategorii budżet mają charakter uniwersalny:

    -aspekt przyszłościowy

    -zestawienie dochodów i wydatków na określony czas,

    O specyfice budżetu przesądza(decyduje) podmiot, dla którego jest sporządzony budżet. Przesądza fakt czyj to jest budżet

    Budżet państwa - to jest budżet władzy centralnej. Specyfikacja będzie wynikała z podmiotu, jakim jest władza centralna.

    Kategorie ze sfery finansów publicznych mają charakter ekonomiczno - prawny, tak jest też z budżetem państwa, którym zajmują się nauki ekonomiczne i prawne. Dlatego zaproponujemy Sb wybrane definicje.

    Ujęcie ekonomiczne budżetu państwa - scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków publicznych w związku z realizacją funkcji państwa.

    Definicja ekonomiczna akcentuje, co najmniej dwa elementy:

    -akcentuje, że budżet państwa to jest pewien fundusz, zasób pieniężny,

    -akcentuje, że budżet państwa to z tej definicji wynika, po co jest ten budżet, fundusz tworzony? Jest po to by władza publiczna mogła zrealizować swoje funkcje (funkcje państwa).

    Ujęcie prawne budżetu państwa- budżet państwa to plan finansowy najwyższej rangi zatwierdzany przez parlament obejmujący zestawienie dochodów i wydatków państwa w określonym przedziale czasowym.

    Kładzie się nacisk na rangę prawną budżetu państwa poprzez to, iż jest zatwierdzany przez parlament i jest najwyższej rangi. Trzeba zauważyć, iż z tej definicji możemy wnosić o określonych elementach technicznych.

    Geneza budżetu państwa - budżet państwa to kategoria, która podlegała i podlega ewolucji przemianom. I one równolegle towarzysza korespondują z rozwojem instytucji państwa.

    W toku rozwoju instytucji wyróżnia się nurt wcześniejszy i nurt późniejszy zwany właściwym.

    Nurt wcześniejszy dotyczy okresu gdzie instytucja budżetu państwa rozwija się od strony techniczno ekonomicznej, jako pewna kategoria. Historycy budżetu państwa dopatrują się jego zalążków w starożytności. Formy zalążkowe charakteryzuje nieregularność, możemy je podzielić na formy o charakterze ewidencyjnym(są to różnego rodzaju spisy, jakimi zarządzał władca np. spis zapasów spichrza możemy powiedzieć, że poprzez ewidencje władza zaczyna się przyglądać, czym dysponuje) i analityczno kontrolnym(wiążą się one z obliczaniem, ustalaniem kosztów różnego rodzaju przedsięwzięć np. obliczenie kosztów budowy jakiejś świątyni czy też prowadzenia wojny władza zaczyna się przyglądać wydatkom, zadaje sobie pytanie ile coś kosztuje, najczęściej to koresponduje z dostosowaniem dochodów do tych wydatków) W średniowieczu zapisał się w historii rozwoju finansów publicznych Wilhelm Zdobywca.

    Nurt właściwy rozpoczyna się wtedy, kiedy dochodzi aspekt prawny. Wiąże się on z wykształceniem się budżetu państwa, jako aktu prawnego. Na to żeby budżet państwa uzyskał rangę prawną wpłynęło wiele czynników. Milowymi czynnikami był to rozwój parlamentaryzmu, oddzielenie majątku władcy od majątku publicznego. 1688r. w wyniku walki parlamentu z monarchą, parlament angielski zdobywa prawo stanowienia o wydatkach publicznych. Parlamenty wcześniej zdobywały prawo stanowienia o dochodach 1215r. Powstanie współczesnego budżetu państwa.

    Rozdzielenie (rozszczepienie) tego tradycyjnego budżetu państwa na budżet władzy centralnej w związku z rozwojem funkcji państwa, podziałem terytorialnym w różnych krajach wydzielone zostały budżety, którymi dysponują władze JST.

    Pojęcia pokrewne do budżetu państwa:

    -Gospodarka budżetowa(jest pojęciem szerszym niż pojęcie budżetu państwa i wiąże się ona z aspektem czynnościowym to oznacza ogół czynności związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków budżetowych), wyróżniamy 4 zasadnicze grupy czynności rozważając to pojęcie:

    1. Po pierwsze jest to planowanie gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych.

    2. Po drugie gromadzenie środków budżetowych.

    3. Po trzecie wydatkowanie środków budżetowych.

    4. Po czwarte kontrola dyscypliny budżetowej w zakresie gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych.

    Kontrola powiązana jest z ewidencją, o ewidencji możemy powiedzieć, że jest to głównie rachunkowość i sprawozdawczość budżetowa. Kontrola wiąże się z analizą.

    -System budżetowy(pojęcie to oddaje aspekt prawny, przez ten system rozumiemy ogół regulacji prawnych określających organizację finansowych organów państwa oraz podmiotów objętych gospodarką budżetową. Na ten system składają się regulacje prawne, które określają zasady gromadzenia środków budżetowych oraz zasady ich wydatkowania. Gdybyśmy podjęli próbę żeby zreflektować relację pomiędzy pojęciem systemu budżetowego i gospodarki budżetowej to możemy powiedzieć, iż system budżetowy odpowiada na pytanie, kto i w jaki sposób realizuje określone czynności składające się na gospodarkę budżetową)

    Polityka to dążenie do zrealizowania określonego celu poprzez dobór narzędzi.

    Tam gdzie nie ma możliwości wyboru nie ma polityki!!!

    -Polityka budżetowa(polega na dążeniu do zrealizowania określonych celów politycznych, społecznych i gospodarczych poprzez dobór, przy wykorzystaniu narzędzi (instrumentów) budżetowych, czyli poprzez dobór źródeł dochodów oraz określenie kierunków wydatkowania środków. Polityka budżetowa jest podporządkowana polityce państwa. Nie może realizować innych celów niż szerokorozumiana polityka władzy publicznej. Trzeba zwrócić uwagę na rozpatrywanie różne rodzaje polityki przez państwo to wyróżnikiem dla polityki budżetowej są narzędzia. Ona jest specyficzna w narzędziach, natomiast nie jest specyficzna w celach. Np., jeśli władza publiczna stawia sobie za cel podniesienie poziomu edukacji społeczeństwa. Cel może realizować na wiele sposobów, ale patrząc na wycinek, jakim jest polityka budżetowa to na etapie gromadzenia środków można sięgać do funkcji stymulacji podatków. Na etapie wydatkowania też jest miejsce na politykę, bo ukierunkowuje się wydatki na dany rodzaj szkolnictwa.

    Funkcje budżetu państwa:

    1. Ekonomiczne (patrz funkcje finansów publicznych, zmień dochody i wydatki publiczne na dochody i wydatki budżetowe):

    -alokacyjne,

    -redystrybucyjne

    -stabilizacyjna

    II. Polityczne:

    -ustrojowa - wiąże się ona z tym, że budżet państwa jest atrybutem władzy, jest narzędziem określonego ustroju społeczno - politycznego.

    -demokratyczna - polega na zainteresowaniu społeczeństwa gromadzeniem i wydatkowaniem środków budżetowych oraz na wpływie społeczeństwa na kształt budżetu.

    Funkcje ekonomiczne budżetu państwa patrz funkcje finansów publicznych, zmień dochody i wydatki publiczne na dochody i wydatki budżetowe.

    Wykład 10.12.

    Zasady budżetowe - są to postulaty formułowane przez naukę pod adresem ustawodawstwa i praktyki, których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie instytucji budżetu państwa. Zajmowali się nimi klasycy, więc są to zasady klasyczne

    1. Równowagi - postulat dostosowania ogólnego poziomu wydatków budżetowych do poziomu dochodów budżetowych (tzw. złota zasada budżetowa, klasycy ją sformułowali przenosząc prawidłowości charakterystyczne dla sfery prywatnej - powinni wydatkować tyle, ile mają dochodu, bo w innym przypadku dąży do bankructwa). W praktyce nie jest przestrzegana - nieprzestrzeganie tej zasady jest dyskusyjne.

    2. Powszechności (zupełności) - postulat ujmowania w budżecie państwa wszystkich dochodów oraz wszystkich wydatków podmiotów prowadzących gospodarkę budżetową. Dwa ujęcia: