UPRAWA MARCHWI

/Wymagania klimatycze i glebowe marchwi

• temperatura
  Odgrywają dużą rolę w rozwoju marchwi. Rośliny mogą rosnąć w temperaturze od 5 - 35^oC, jednak warunki termiczne, gwarantujące uzyskanie właściwego kształtu korzeni i odpowiedniego składu chemicznego mieszczą się w przedziale 15 do 21^oC. Za optymalną temperaturę uważa się 18^oC. Zbyt wysokie temperatury, znacznie przekraczające 25^oC są niekorzystne dla wzrostu marchwi, gdyż przyczyniają się do spadku plonu. Temperatura ma istotny wpływ na długość korzeni. Niska temperatura (średnio 12 do 13^oC) powoduje, że wyrastają korzenie dłuższe i smuklejsze, podczas gdy w temperaturze 24^oC korzenie są krótsze i grubsze.

• STANOWISKO
  Lubi stanowiska słoneczne, które wpływają korzystnie na zawartość karotenu i cukru w korzeniach. Najodpowiedniejsze są gleby przepuszczalne, a jednocześnie zdolne utrzymywać dobrze wodę. Na glebach ciężkich zbiór jest utrudniony.

• GLEBA
  nie powinny mieć tendencji do zaskorupiania się. Najbardziej polecanymi do uprawy marchwi są gleby piaszczysto-gliniaste i gliniasto-piaszczyste, o dużej ilości substancji organicznej. Gleby piaszczysto-gliniaste są szczególnie wskazane dla produkcji na zagonach i redlinach, gdyż łatwiej jest je rozluźnić nawet prostymi maszynami, dłużej zachowują dobrą strukturę oraz uzyskuje się lepsze wschody roślin. Lżejsze ziemie mogą być wykorzystywane do wczesnej i przyspieszonej produkcji, gdyż łatwiej i szybciej się nagrzewają. Marchew należy do roślin tolerujących zmiany odczynu w dość dużym przedziale od pH 5 do 8, (toleruje) ale za optymalny dla gleb mineralnych uważa się zakres 6.0 do 6.8, a dla gleb torfowych nieco niższy pH 5.5 do 6.5.

/ Wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe marchwi

Marchew ma głęboki korzeń palowy, którym w późniejszym okresie wegetacji może czerpać składniki pokarmowe z głębszych warstw gleby. Jedynie w początkowym okresie wzrostu rośnie wolniej i musi korzystać ze składników dostępnych w płytszej warstwie. Ilość składników mineralnych pobieranych z plonem zależy od typu gleby na jakiej marchew jest uprawiana, rodzaju stosowanego nawożenia i odmiany.

Duży wpływ na pobieranie składników mineralnych ma odczyn i temperatura gleby. Na glebach, których pH jest niższe od 6 następuje ograniczenie dostępności N, P i K. Kwaśny odczyn gleby pogarsza jej strukturę, stwarza niekorzystne warunki dla rozwoju wielu organizmów glebowych.

Ilość składników mineralnych (kg/ha) pobrana z plonem korzeni marchwi w wysokości 50 t/ha

/ODMIANY MARCHWI

Odmiana	Rodzaj
Amsterdamska	wczesna
Karo F1	wczesna
Kalina F1	wczesna
Pierwszy zbiór	wczesna
Lenka	średnio wczesna
Selecta	średnio wczesna
Nantejska	średnio wczesna
Jawa	średnio późna
Perfekcja	późna
Dolanka	późna
Koral	późna
Regulska	późna

T. CHOROBY I SZKODNIKI MARCHWI

/Choroby marchwi

Nazwa choroby	Objawy choroby
Chorobotwórcze mikroorganizmy glebowe i przenoszone przez nasiona .	Słabe wschody i zgorzele siewek
Alternarioza naci marchwi. Czarna zgnilizna korzeni marchwi występuje w drugiej połowie lata w okresach suchej i ciepłej pogody z przelotnymi opadami deszczu.	Na brzegach liści i ogonkach liściowych okrągłe, brunatne do czarnych plamy z białawym lub rudawobr ązowym środkiem. Przy dużym nasileniu choroby liście zasychają. Na korzeniach brunatnoczarne wklęsłe plamy.
Mączniak prawdziwy - występuje w drugiej po- łowie lata w okresach suchej i ciepłej pogody z przelotnymi opadami deszczu.	Na liściach i ogonkach liściowych biały obfity nalot, następnie zamieranie liści.
Bakteryjna plamistość marchwi - objawy bakteriozy mogą być mylnie diagnozowane z czarną plamistością marchwi (alternarioza).	Na brzegach liści brunatnoczarne nieregularne plamistości, stopniowo obejmujące całe liście i ogonki liściowe. Przy dużym nasileniu choroby liście zasychają (czernieją).
Mokra zgnilizna korzeniowych - powodowana najczęściej przez bakterie z rodzaju Erwinia.	Mokre, bakteryjne gnicie korzeni marchwi i pietruszki widoczne na końcach korzeni lub przy główce oraz po przekrojeniu, zwłaszcza w pietruszce.

Chwościk

Choroba objawia się w postaci rudawo brązowych okrągłych plam z białawym środkiem, rozmieszczonych najczęściej na obrzeżach liści i łodyg. Przy dużym nasileniu choroby plamy zlewają się, liście ulegają stopniowemu zasychaniu. Chwościk marchwi występuje współrzędnie i powoduje podobne objawy chorobowe jak alternarioza naci

CZARNA ZGNILIZNA MARCHWI

czarne plamistości na całej powierzchni korzeni marchwi. Plamy mogą mieć wielkość od małych plamistości do rozległych zaokrąglonych, lekko zapadających się i czerniejących całych partii korzeni. Plamistości te mogą być już widoczne przed okresem zbioru korzeni w górnych częściach korzeni marchwi.

CZERNIRNIR KORZENI MARCHWI

Jest to groźna choroba odglebowa, występująca w okresie przechowania. Czernienie korzeni marchwi objawia się nieregularnymi czarnymi plamami, obejmującymi stopniowo całą powierzchnię korzeni marchwi.

Alternarioza naci marchwi, Czarna zgnilizna marchwi, Chwościk marchwi, Czernienie korzeni, Mączniak prawdziwy, Sucha zgnilizna korzeni, Fioletowe gnicie korzeni, , Plamistość zgorzelowa, Rizoktonioza marchwi, Zgnilizna twardzikowa, Żółta plamistość wirusowa, Wirusowe czerwienienie liści, Żółtaczka astra , Mokra zgnilizna korzeniowych, Parch zwykły marchwi, Bakteryjna plamistość marchwi, Guzak północny, Bawełnica topolowa, Połyśnica marchwianka, Miniarka marchwianka, Rozwidlanie korzeni, Choroby przenoszone przez nasiona

/ SZKODNIKI MARCHWI

• Połyśnica marchwianka
  Osobnik dorosły to błyszcząco-czarna muchówka długości do 5mm. Głowa, czułki i odnóża są barwy rdzawo-żółtej. Larwa jest walcowata koloru jasno-żółtawego długości do 8mm. Przeważnie od końca maja marchew jest masowo zasiedlana przez pierwsze pokolenie, a przez drugie - od połowy lipca. Tkanka w miejscu uszkodzenia gnije.

• Bawełnica topolowo -marchwiana
  Jest gatunkiem dwudomowym. Osobniki rozwijające się na topoli są jasnozielone długości do 2,5 mm, a osobniki żerujące na korzeniach marchwi są jasnożółte długości do 3 mm. Zasiedlanie marchwi rozpoczyna się od początku sierpnia i trwa do pierwszych przymrozków. Na korzeniach tworzą kolonie przykryte białą, watowatą woskowiną. Efektem wysysania soków jest zahamowanie wzrostu korzeni, przy braku widocznych symptomów uszkodzenia roślin.

• Mszyca głogowo-marchwiana
  Założycielki rodu są szarozielone długości do 0,5 mm. Osobniki na marchwi są zielone pokryte woskiem długości do 1,5 mm. Na plantacjach mszyce te zasiedlają podstawę naci, szyjkę korzeniową oraz górną część korzenia. Przy większej liczebności tworzą rodzaj "kożucha", szczelnie pokrywającego powierzchnię ziemi dookoła roślin. Wysysanie soków powoduje zahamowanie wzrostu korzenia.

• Rolnice
  Są to gąsienice różnych gatunków motyli. Dochodzą one do 5cm długości, o zmiennym zabarwieniu; przeważnie ciemnooliwkowe lub szare. Dotknięte zwijają się w kłębek. amice motyli wabią takie chwasty jak: gorczyca jasna i komosa biała. Bezpośrednio po zbiorze roślin wykonać podorywkę lub orkę.

• Guzak północny
  należy do gromady nicieni .Samice mają kształt workowaty, samce są kształtu robakowatego. Wymiary: od 0.4 do 1 mm. Zimują jaja w naroślach na korzeniach lub w woreczkach. Wiosną larwy wychodzą do gleby, przedostając się następnie do korzenia. Poraża wiele roślin dwuliściennych.
  Efektem ich żerowania jest powstawanie na korzeniu guzowatych wyrośli, z których wyrastają boczne korzenie tworz ąc rodzaj brody.

T. SIEW I ZALECENIA WZGLĘDEM SIEWU

/ STANOWISKO W ZMIANOWANIU MARCHWII

• Nie zaleca się siać marchwi po:

burakach, kapuście brukselskiej, selerach, pietruszce, fasoli, grochu i późnych ziemniakach.

• Za dobre przedplony dla marchwi uważa się:

zboża, kapustę, kalafior, kalarepę, kukurydzę i pory

Pokrewieństwo roślin warzywnych

Rodzina	Warzywa spokrewnione
Komosowate	burak ćwikłowy, szpinak
Kapustowate	kapusty, jarmuż, kalafior, brokuł, kalarepa, rzepa, rzodkiew, rzodkiewka, brukiew, rzeżucha, chrzan
Baldaszkowate	marchew, pietruszka, seler, pasternak, koper
Psiankowate	ziemniak, pomidor, oberżyna, papryka
Dyniowate	ogórek, cukinia, kabaczek, dynia, arbuz, melon
Motylkowate	bób, groch, fasola, soja
Astrowate	sałata, cykoria, endywia, salsefia, skorzonera
Cebulowate	cebula, czosnek, por, szczypiorek
Rdestowate	rabarbar, szczaw
Trawy	kukurydza

/UPRAWA ROLI I PRZYGOTOWANIE GLEBY

Ze względu na drobne nasiona i głęboki system korzeniowy, marchew należy do roślin wymagających starannego przygotowania i głębokiego spulchnienia gleby. W przypadku wystąpienia podeszwy płużnej trzeba zastosować głębosz, nie zaleca się bardzo głębokiej orki. Uprawki wiosenne rozpoczyna się bardzo wcześnie na wiosnę jak tylko warunki wilgotnościowe na to pozwolą.

Uprawiając marchew na płaskim gruncie, do spulchnienia gleby przed zimą wykonuje się orkę na średnią głębokość. Wiosną do głębszego spulchnienia można wykorzystać kultywator, a do wymieszania kompostu glebogryzarkę lub kultywator lub agregat uprawowy. Przedsiewne zabiegi polegają na starannym wyrównaniu pola przy pomocy agregatu do przedsiewnego przygotowania pola lub lekkich bron. Marchew nie powinna być siana w nieodleżałą glebę. Osiadanie gleby można przyspieszyć stosując wał gładki, a potem lekką bronę.

Obecnie coraz częściej uprawę marchwi prowadzi się na podwyższonych zagonach lub redlinach. Formowanie zagonów i redlin wykonuje się przy pomocy specjalnych agregatów.
Prace wiosenne ograniczyć można do rozluźnienia gleby przy pomocy kultywatora, poprzedzone włókowaniem.
Produkowane są już krajowe urządzenia, które pozwalają na formowanie redlin i wysiew nasion za jednym przejazdem.
W przypadku uprawy marchwi na redlinach typowy schemat uprawy roli wiosną jest następujący:

Zespół uprawek wiosennych
Bronowanie	Głębokie spulchnianie	Formowanie redlin połączone z siewem

/ METODY UPRAWY MARCHWI TERMINY

- odległość między wierzchołkami redlin wynosi 67,5 cm.

- na redlinie można siać dwa rzędy co 10 cm.

- do siewu należy wykorzystywać siewniki precyzyjnie umieszczające nasiona w glebie

- najlepsze są siewniki pneumatyczne, gdyż zapewniają równomierny wysiew nawet na niezbyt wyrównanej powierzchni.

- wschody w optymalnej temperaturze 23-24^oC, trwają od 12 - 15 dni.

- trzeba starać się umieścić nasiona w ziemi na jednakowej głębokości 1-2 cm.

- po siewie temperatura nie powinna spadać poniżej 10^oC

- krytyczną temperaturą hamującą wschody marchwi jest 5^oC.

- Okres od siewu do zbioru dla odmian:

* wczesnych wynosi 80-100 dni,

* średniowczesnych 110-120,

*średnio-późnych 130-150,

* późnych 160-180 dni.

- w naszych warunkach siew marchwi można wykonywać od marca do połowy maja, w zależności od przeznaczenia i odmiany.

Rodzaj uprawy	Termin siewu	Norma wysiewu (w mln szt. na ha)	Termin zbioru
Zbiór pęczkowy	III - IV	Do 2,0	VI - VII
Zbiór wczesny	IV	1 - 1,5	15 VI - 15 VIII
Zbiór letni	20 - 30 IV	j. w.	15 VIII - 15 IX
Zbiór jesienny	1 - 20 V	1,2 - 1,4	10 - 20 X
Na przechowywanie	15 - 20 V	1,2 - 1,4	10 - 20 X
Dla przemysłu - soki, mrożenie, kostka	1 - 15 V	0,7 - 0,8	1 - 20 X

t. zbiór marchwi

Marchew zbierana w czasie suchej, bezdeszczowej pogody, ale przy dobrej wilgotności gleby (niezbyt mokrej) jest czysta, nie oblepiona ziemią. Zbiór maszynowy przeprowadzany w takich warunkach jest łatwiejszy i ogranicza mechaniczne uszkodzenia korzeni.
Dojrzałość zbiorczą marchwi określa się na podstawie wielkości, kształtu i zabarwienia korzenia, charakterystycznego dla danej odmiany. Stwierdzono bowiem, że zarówno korzenie młode, zbierane w pierwszej połowie września, jak i przerośnięte przechowują się gorzej od korzeni zebranych w optymalnym terminie. Marchew przeznaczaną do długotrwałego przechowania należy zbierać po osiągnięciu pełnej dojrzałości korzeni, gdy następuje lekkie brązowienie naci.

8

---