Wodogłowie , guzy mózgu, infekcje, udary.

Wodogłowie

Definicja

Wodogłowie (łac. Hydrocefalia) - zespół zmian związanych ze zwiększeniem ilości płynu mózgowo-rdzeniowego i poszerzeniem układu przestrzeni płynowych. Powstaje na skutek zaburzeń równowagi między tworzeniem i wchłanianiem płynu mózgowo rdzeniowego, najczęściej w przypadkach zaburzeń w jego przepływie.

Rzadziej spotyka się upośledzoną resorbcję płynu mózgowo rdzeniowego lub jego nadprodukcję, która występuje np. w brodawczakach splotu naczyniowego. Poszerzenie przestrzeni płynowych może być również wynikiem pierwotnego zaniku tkanki nerwowej.

Epidemiologia

Może pojawić się w każdym wieku, najczęściej dotyka dzieci, zwłaszcza noworodków i niemowląt w pierwszym roku życia. Dokładna częstość występowania tej choroby nie jest znana. Ocenia się jednak, że wodogłowie występuje mniej więcej u 0,9- 1,5 przypadków na 1000 nowonarodzonych dzieci. Częstość występowania wrodzonego wodogłowia u noworodków z rozszczepami kręgosłupa ocenia się na 0,32-0,52 a wg innych źródeł na 1,3-2,9 przypadków na 1000 porodów.

Jak powstaje wodogłowie?

Płyn mózgowo rdzeniowy krąży w układzie komorowym, wpływa do przestrzeni zewnątrz mózgowych, jest wchłaniany przez ziarnistości pajęczynówki.

Pojawia się przeszkoda która utrudnia lub zamyka krążenie albo wchłanianie płynu.

Płyn gromadzi się pod ciśnieniem w układzie komorowym i czasem w przestrzeniach zewnątrz mózgowych

Przestrzenie mózgowe stopniowo się poszerzają

Wodogłowie dzielimy na:

• Wodogłowie wrodzone (w przebiegu zespołu Arnolda-Chiariego, zespołu Dandy`ego-Walkera, stenozy wodociągu mózgu)

• Wodogłowie nabyte (spowodowane przebytym krwawieniem dokomorowym, albo pozapalne)

Ze względu na to gdzie gromadzony jest płyn:

• Zewnętrzne (nadmiar płynu gromadzi się w przestrzeniach podpajęczynówkowych wypukłości mózgu)

• Wewnętrzne (nadmiar płynu gromadzi się w układzie komorowym)

Ze względu na przyczynę:

• Wodogłowie niekomunikujące (spowodowane jest blokiem przepływu płynu między komorami, albo uciskiem wodociągu mózgu)

• Wodogłowie komunikujące (spowodowane zaburzeniami wchłaniania płynu przez ziarnistości pajęczynówki, bądź rzadziej przez nadmierne wytwarzanie płynu np. nowotwory)

• Inne postacie:

• Wodogłowie normotensyjne (zespół Hakima)

• Wodogłowie ex vacuo (poszerzenie układu komorowego i zwiększenie objętości płynu, wtórne do zaniku miąższu mózgu)

• Wodogłowie usznopochodne

Przyczyny:

• Wrodzone zaburzenie przepływu płynu przez wodociąg mózgu.

• Wrodzone zrośnięcie, lub zwężenie wodociągu mózgu.

• Często współistniejące z zespołem Arnolda-Chiariego lub Hydranencefalion

• Następstwo krwawień do przestrzeni płynowych, często w przebiegu niedotlenienia okołoporodowego

• Inne choroby np. przepukliny oponowo rdzeniowe, kiła

• Przyczyny egzogenne takie jak : nowotwory oraz zapalenia oponowo- mózgowe

• Choroby towarzyszące:

• Przepuklina oponowo rdzeniowa

• Brak spoidła wielkiego

• Zarośnięcie wodociągu Sylwiusza

• Rozszczepy czaszki (łac. Cranium bifidum)

Objawy kliniczne:

• Powiększenie główki .Może wystąpić już w okresie życia płodowego, częściej jednak główka może zacząć się powiększać w pierwszych miesiącach życia, osiągając nawet do 60-70 cm obwodu(norma 32-35cm). Ilość płynu mózgowo rdzeniowego może zwiększać się nawet do 9-10l.

• Głowa ma kształt gruszkowaty.

• Część mózgowa jest bardzo duża , a część twarzowa niewspółmiernie mała.

• Czoło jest wypukłe , a kości czaszki ścieńczałe, miękkie, uginające się przy lekkim ucisku.

• Objawy kliniczne (c.d.):

• Szwy są poszerzone, ciemiączka szerokie i uwypuklone.

• Na skórze czaszki często widoczne poszerzone naczynia żylne.

• Gałki oczne często ustawione są w wytrzeszczu, zwrócone ku dołowi i do wewnątrz, źrenice przeważnie nie reagują na światło.

• Objawy nadciśnienia śródczaszkowego, powstaje tarcza zastoinowa, która stopniowo przechodzi w zanik nerwów wzrokowych.

• Czasem występuje oczopląs, zaburzenia koordynacji, ruchów kończyn i drżenie, niedowład kończyn dolnych, niekiedy napady drgawkowe.

• Objaw zachodzącego słońca

• U starszych dzieci- bóle głowy, wymioty, zaburzenia przytomności.

• Główka jest ciężka , dziecko nie może jej unieść ani stać. Objawom tym może towarzyszyć niekiedy niedorozwój umysłowy, chociaż opisano przypadki z bardzo dużym wodogłowiem wewnętrznym i prawidłowym rozwojem umysłowym.

• Wodogłowie przebiega bezobjawowo do momentu wzrostu ciśnienia śródczaszkowego powyżej 3 cm słupa H2O.

Przebieg , rokowanie

Zależne są od nasilenia zaburzeń i od objawów. W ciężkich przypadkach przy szybko narastającym nadciśnieniu śródczaszkowym dziecko umiera w ciągu pierwszych 2 lat życia. Jeśli choroba jest mniej nasilona lub ulegnie zahamowaniu, dziecko może przejść przez życie z różnymi objawami niedorozwoju umysłowego i uszkodzenia układu nerwowego lub nawet bez tych objawów.

Diagnostyka

Pomiar obwodu główki, odpowiednio do wieku na siatkach centylowych

Pomiar ciśnienia płynu mózgowo rdzeniowego podczas nakłucia lędźwiowego i komorowego

Badanie radiologiczne czaszki (RTG)

Transiluminacja czaszki

Tomografia komputerowa głowy

USG

Badanie palpacyjne ( ocena napięcia i wielkości ciemiączek, szerokości szwów czaszkowych)

Leczenie:

Wyłącznie neurochirurgiczne i polega albo na wycięciu splotu naczyniówkowego albo na stworzeniu sztucznych warunków umożliwiających odpływ płynu.

Postępowanie usprawniające:

Zapobiega powstaniu wtórnych powikłań w układzie ruchu i innych układach.

Opóźnia zniedołężnienie chorego.

Wzmaga siły obronne organizmu.

Poprawia sprawność fizyczną i psychiczną.

Cele:

• Zahamowanie utraty funkcji ruchowych.

• Poprawa funkcji motorycznych- inicjacja ruchu, mobilizacja tułowia i zwiększenie zakresu ruchu.

• Usprawnianie czynności codziennych: chodzenie, wstawanie z pozycji siedzącej, odwracanie się, ubieranie się.

• Zapobieganie zanikom mięśniowym

Postępowanie fizykalne:

Pole magnetyczne

Ultradźwięki

Balneoterapia

Infekcje mózgu

Definicja:

Zakażenie, infekcja (łac. Infectio)- obecność zarazków w organizmie, w celu wywołania choroby muszą one pokonać odporność organizmu. Jeżeli wrota zakażenia znajdują się w pobliżu miejsca występowania infekcji mówi się o zakażeniu miejscowym. Gdy zakażeniu towarzyszą objawy ogólnoustrojowej reakcji zapalnej taki stan nazywa się sepsą.

Podział infekcji układu nerwowego:

• Choroby wirusowe i prawdopodobnie wirusowe

• Ostre choroby wirusowe

• Przewlekłe choroby wirusowe

• Choroby bakteryjne i reumatyczne

• Zakażenia grzybicze opon i mózgu

• Choroby mózgu wywołane przez pierwotniaki

• Robaczyce

• Bakteryjne zapalenie opon i niektóre inne

• Kiła układu nerwowego

Ostre choroby wirusowe

Do tej grupy należą ostre choroby zapalne UN wywołane wirusami oraz choroby, których etiologia wirusowa nie została udowodniona przez wyizolowanie wirusa.

Wirusy powodujące ostre zakażenia dzielą się na:

grupę posiadającej w budowie kwas RNA

grupę z kwasem DNA.

Grupa I- RNA- większość wirusów powodujących pierwotne zapalenia układu nerwowego np.:

• Enterowirusy - zakażenie drogą pokarmową.(50% wszystkich aseptycznych limfocytarnych zapaleń opon)

• Arborwirusy - na człowieka przenoszone są przez stawonogi, komary moskity i kleszcze.

Grupa A : Wirusy powodujące zapalenie mózgu o koni, tzw końskie zapalenia które są patogenne u człowieka.

Grupa B: Do tej grupy należy miedzy innymi zapalenie mózgu kleszczowe , japońskie, australijskie, St.Louis.

Arborwirusy powodują ciężkie zapalenia mózgu, opon i rdzenia, z trwałymi następstwami i wysoką śmiertelnością.

• wirus wścieklizny

• wirus zapalenia splotów naczyniówkowych -przenoszony drogą kropelkową (powoduje łagodne zapalenia opon i mózgu)

• grupa miksowirusów - zakażenie drogą kropelkową, wywołujących choroby z częściowym zajęciem UN (wirusy odry, różyczki, świnki oraz wirusy grypy typu a,b lub c). Zapalenia układu nerwowego wywołane przez te wirusy zaliczane są do tzw. zapaleń przyzakażnych

Grupa II DNA - wirusy odznaczające się mniejszym tropizmem do tkanki nerwowej np.

• Wirusy opryszczki - do grupy tej należy wirus opryszczki zwykłej , półpaśca i ospy wietrznej. Może przejawiać silny nerurotropizm i powodować ciężkie śmiertelne zapalenia mózgu.

• Adenowirusy - rozpowszechniają się w postaci zakażenia kropelkowego oraz przez przewód pokarmowy. 30 typów przejawia neurotropizm powodując łagodne zapalenia opon, czasem mózgu i móżdżku. Są one przyczyną wielu niezidentyfikowanych neuroinfekcji i mogą kończyć się bez następstw.

• Papova wirusy- wirusy wywołujące onkogenny efekt. Do układu nerwowego przenikają drogą krwi, wzdłuż nerwów lub przez blaszkę sitową. Posiadają zdolność złośliwej transformacji komórki i mogą uaktywniać inne wirusy. Odgrywają rolę w przewlekłych infekcjach wirusowych.

Zmiany anatomiczne wywołane przez wirusy:

• Zmiany wywołane w komórce nerwowej.

• Zmiany we włóknie nerwowym, demielinizacja.

• Nacieki zapalne z uszkodzeniem naczyń krwionośnych.

• Odczyn ze strony gleju.

Zapalenia wirusowe można podzielić na 3 grupy:

• Zapalenia pierwotne (np. wścieklizna)

• Zapalenie dwufazowe

• Zapalenia przyzakaźne

Postacie klinicznych zapaleń wirusowych:

• Zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych

• Zapalenie mózgu

• Zapalenie rdzenia kręgowego

• Zapalenie wielokorzeniowonerwowe

• Zapalenie mięśni

Ostre choroby wirusowe:

• Choroba Heinego-Medina

• Zakażenia układu nerwowego wirusami Coxsackie i ECHO

• Końskie zapalenia mózgu

• Kleszczowe zapalenie mózgu

• Japońskie zapalenie mózgu B

• Zapalenie mózgu St.Louis

• Zapalenie mózgu australijskie

• Gorączka Zachodniego Nilu

• Odrowe zapalenie mózgu

• Różyczkowe zapalenie mózgu

• Świnkowe zapalenie opon i mózgu

• Grypowe zapalenie mózgu

• Limfocytowe zapalenie splotów naczyniówkowych

• Zapalenie mózgu i serca

• Wścieklizna

• Opryszczkowe zapalenie mózgu

• Półpasiec- Ospa wietrzna

• Cytomegalia

• Ostre krwotoczne zapalenie mózgu

• Śpiączkowe zapalenie mózgu tzw. choroba Economo

• Żółtaczka zakaźna

• Łagodne zapalenia mialgiczne mózgu i rdzenia

Przewlekłe choroby wirusowe:

• Długi okres wylęgania (miesiące lub lata).

• Powolny postępujący przebieg prowadzący do śmierci.

• Zajęcie tylko układu nerwowego.

• Trudności w znalezieniu i przeszczepieniu wirusa.

• Obraz zmian anatomicznych polegający na dominacji procesu zwyrodnienia nad odczynami zapalnymi.

Przyczyną jest zarazek zwany „wirusem powolnym” , ale zdaniem badaczy nie jest to termin właściwy ponieważ nie ma się tu do czynienia z innym rodzajem wirusa lecz z innym rodzajem reakcji tkankowej. Wirusem „przewlekłym” stać się może każdy wirus, który wnika do ustroju i pozostaje w nim bezobjawowo przez długi

okres czasu.

Infekcje przewlekłe w zależności od charakteru reakcji tkankowych i czynników wywołujących dzielą się na:

• Encefalopatie - wirusy powolne( zmiany zwyrodnieniowe, stan gąbczasty, reakcja glejowa, brak odczynu zapalnego):

Kuru

Choroba Creutzfelda-Jakoba

Emcefalopatia ze zwyrodnieniem tłuszczowym ( zespół Reye`a)

• Zakażenia wirusem utajonym-(charakteryzują się odczynem zapalnym):

Podostre twardniejące zapalenie istoty białej mózgu Van Bogaerta

Inne przewlekłe choroby o niejasnej etiologii :

• Stwardnienie rozsiane

• Stwardnienie zanikowe boczne

• Choroba Parkinsona

• Choroba Picka Jazheimera

• Postępujące porażenie nadjądrowe

• Postępująca leukoencefalopatia ogniskowa

• Neuropatia rakowa

• Postępująca neuropatia rdzeniowo oczna

Fazy przewlekłej choroby wirusowej:

• Wstępna - nieswoiste objawy, niepokój, otępienie umysłowe, mioklonia, zaburzenia wegetatywne.

• Powstają i rozwijają się objawy neurologiczne mózgowe, móżdżkowe, pozapiramidowe i rdzeniowe.

• Końcowa- nasilone zmiany neurologiczne i otępienne, w końcu następuje śpiączka i zejście śmiertelne.

• Choroba trwa od kilku miesięcy do kilku lat, przebieg może być bardziej lub mniej burzliwy, czasem może nastąpić samoistna poprawa.

Choroby bakteryjne:

• Ziarnica weneryczna pachwin

• Ornitoza (choroba papuzia)

• Choroba kociego pazura

• Riketsjozy układu nerwowego

• Bruceloza

• Sarkoidoza

Choroby reumatyczne mózgu

Zmiany reumatyczne mózgu dzielą się na pierwotne i wtórne. Rozróżnia się kilka postaci reumatoidalnego zapalenia mózgu:

• Reumatyczne zapalenie mózgu

• Reumatyczne zapalenie opon

• Reumatyczne poprzeczne zapalenia rdzenia kręgowego

• Psychoza reumatyczna

• Pląsawica mała Sydenhama

Zakażenia grzybicze opon i mózgu

Rzadkie choroby zapalne układu nerwowego wywołane grzybami. Przeważnie u chorych z osłabioną odpornością, wyniszczonych przewlekłymi chorobami takimi jak białaczka, ziarnica złośliwa, nowotwory, po radioterapii. Bardzo rzadko jest to pierwotna choroba. Układ nerwowy jest zajęty wtórnie.

Etiologia i patomorfologia

Grzyby wnikają do układu nerwowego z miejsca pierwotnego zakażenia przez ciągłość, drogą krwi lub chłonki. Układ nerwowy jest zajęty najczęściej w zakażeniu torulą. Zmiany dotyczą głównie opon, mają charakter zapalenia z odczynem włóknikowym i ziarniniakami wzdłuż naczyń, z wtórnym wodogłowiem wewnętrznym. W tkance nerwowej tworzą się torbiele, ziarniniaki oraz ropnie.

Objawy:

• Zaczyna się powoli, bólami głowy , osłabieniem, wyniszczeniem i stanami podgorączkowymi.

• Objawy oponowe.

• Objawy ogniskowego lub rozsianego uszkodzenia układu nerwowego.

• Mylona jest z gruźlicą.

• Postępuje powoli niekiedy z okresami zwolnień i nawrotów.

Rokowanie

Na ogół złe, bywają samoistne wyleczenia, zależy to od stanu chorego oraz od rodzaju grzyba wywołującego chorobę.

Najczęściej spotykane grzybice układu nerwowego:

• Kryptokokoza (toruloza)

• Promienica

• Kokcydioza

• Bielnica

• Aspergiloza

• Nokardoza

• Histoplazmoza

• Blastomikoza

• Mukormikoza

• Mikrosporydioza

Choroby mózgu wywołane przez pierwotniaki

Grupa chorób zapalnych wywołanych przez jednokomórkowe pasożyty zwierzęce. Pierwotniaki wnikają do komórki żywiciela w której rozmnażają się i doprowadzają do jej wyniszczenia. Zakażenie następuje drogą pokarmową lub wprost do krwi poprzez ukąszenie. Zajęcie układu nerwowego jest wtórne , krwiopochodne.

Zmiany mają charakter zapalenia ropnego z dużym odczynem i skłonnością do tworzenia się ropni. Zakażenie rokuje niepomyślnie i prowadzi w większości do śmierci.

Leczenie

Prowadzone na oddziałach zakaźnych.

Podawane są sulfonamidy , antybiotyki, niekiedy konieczne jest leczenie operacyjne ( usunięcie ropnia).

Do chorób wywołanych przez pierwotniaki z zajęciem układu nerwowego należą:

• Toksoplazmoza

• Czerwonka

• Zimnica

• Trypanosomiazy

• Lejszmaniozy (Kala-Azar)

• Amebowe zapalenie mózgu i opon, wywołane przez Hartmannella i Naegleria

Robaczyce

Grupa chorób układu nerwowego i mięśni w przebiegu zakażenia robakami. Zakażenie następuje drogą pokarmową lub przez skórę oraz płuca. Do układu nerwowego przedostaje się jedna z form rozwoju pasożyta powodując zmiany ogniskowe, lub rozlane z odczynem zapalnym.

Do chorób pasożytniczych w których występuje uszkodzenie układu nerwowego i mięśni należą :

• Wągrzyca opon i mózgu

• Bąblowiec mózgu

• Włośnica

• Schistosomatoza

• Paragonimoza

Bakteryjne zapalenie opon i niektóre inne

Zapalenie opon miękkich, mózgu i rdzenia. Przyczyną mogą być drobnoustroje bakteryjne i wirusowe, krętki, pasożyty i grzyby, same jady bakteryjne i niebakteryjne, ciała obce w przestrzeniach płynowych (powietrze , krew, produkty rozpadu mózgu). Wzmożenie ciśnienia śródczaszkowego wywołane przez rozrost też może powodować zespół oponowy.

Przykłady:

• Ropne zapalenie opon mózgowych RZOM

• Nagminne albo meningokokowe zapalenie opon mózgowo rdzeniowych - NZO

• Pneumokokowe zapalenie opon - PZO

• Zapalenie opon wywołane przez gronkowce złociste

• Zapalenie opon paciorkowcowe

• Zapalenie opon wywołane przez pałeczkę okrężnicy

• Zapalenie opon wywołane przez leptospiry

• Odczynowe zapalenie opon

• Jałowe albo Limfocytowe zapalenie opon

• Gruźlicze zapalenie opon miękkich - GZO

Hipotonia pierwotna , lub samoistna płynu mózgowo rdzeniowego.

Istotą choroby jest spadek ciśnienia płynu mózgowo rdzeniowego poniżej 50mm słupa wody. Hipotonie spotykamy po otwartych i zamkniętych urazach czaszkowo mózgowych, po operacji krwiaka podtwardówkowego, dużego odwodnienia, po zapaleniu opon, na tle zwłóknienia splotów naczyniówkowych, w zatruciu barbituranami i tlenkiem węgla.

Objawia się bólem głowy, nudnościami , wymiotami.

Zrostowe torbielowate przewlekłe zapalenie pajęczynówki.

Może powstać w kanale kręgowym lub w jamie czaszki.

Przyczyną : ropne zapalenie opon, urazy, porażenie prądem elektrycznym , choroby zakaźne.

Zapalenie pajęczynówki rdzenia

Zrostowe zapalenie pajęczynówki koło skrzyżowania wzrokowego

Inne:

• Zapalenie opony twardej.

• Ropniak podtwardówkowy - nagromadzenie ropy pomiędzy oponą twardą a pajęczynówka.

• Zapalenie przestrzeni nadtwardówkowej rdzenia kręgowego- zmiany zapalne toczące się w przestrzeni opony twardej rdzenia.

• Zapalenie rdzenia kręgowego.

Kiła układu nerwowego KUN

Etiologia i patogeneza

Przyczyną postaci KUN jest krętek blady. Krętki przenikają do o.u.n ., do opon miękkich, wywołując odczyn zapalny w płynie mózgowo rdzeniowym. W większości przypadków zmiany w płynie są niewielkie, wkrótce ustępują bez leczenia swoistego . Rzadko zmiany utrzymują się i wykazują skłonność do powiększania się.

Podział kiły układu nerwowego:

Kiła oponowo naczyniowa (kiła wczesna)

• Kiła bezobjawowa układu nerwowego

• Ostre kiłowe zapalenie opon

• Kiła oponowo naczyniowa mózgu

• Kiła oponowo naczyniowa rdzenia

• Kiła naczyniowa mózgu i rdzenia

• Kiłak

Kiła miąższowa układu nerwowego (kiła późna)

• Wiąd rdzenia kręgowego

• Porażenie postępujące

Udary mózgu

Definicja

Udar mózgu (łac. apoplexia celebri) - każde ogniskowe lub bardziej uogólnione zakłócenie czynności mózgu, powstające nagle na tle zaburzenia w jego ukrwieniu. W wielu przypadkach udar mózgu jest stanem zagrażającym życiu, jako zaburzenie wymaga bezwzględnie hospitalizacji.

Epidemiologia

Udary mózgu występują przede wszystkim u ludzi starszych, aczkolwiek w 25% dotyczą osób około 55 roku życia. W Polsce rejestruje się około 60tys. nowych zachorowań na udar. Udar mózgu jest 3 co do częstości przyczyną śmierci i główną przyczyną częstego kalectwa i braku samodzielności u osób dorosłych.

Czynniki ryzyka:

Niemodyfikowalne:

• Wiek

• Płeć męska

• Etniczne - rasa czarna i żółta

• Predyspozycje rodzinne i genetyczne (genetycznie uwarunkowane zespoły predysponujące do stanów zakrzepowych)

Modyfikowalne:

• Nadciśnienie tętnicze

• Choroby serca (migotanie przedsionków)

• Cukrzyca

• Nikotynizm

• Nadużywanie alkoholu

• Otyłość

• Hipercholesterolemia i dyslipidemia

• Zaburzenia krzepnięcia, w tym polekowe

• Przebyty udar bądź przemijający atak niedokrwienny

Rodzaje udarów:

• Udar krwotoczny

• Udar niedokrwienny

Udar krwotoczny

Powstaje na skutek, rozerwania loży naczyniowej i wylewu krwi do tkanki nerwowej dokonując destrukcji tej tkanki.

• Krwotok podpajęczynówkowy - stanowi przyczynę ok. 5% wszystkich udarów. Powstaje najczęściej w skutek pęknięcia tętniaka lub innych wad naczyniowych.

• Krwotok śródmózgowy- stanowi ok. 10-15% wszystkich udarów. Krwawienie występuje najczęściej w okolicy jąder podstawy i torebki wewnętrznej.

Przyczyny:

• Nadciśnienie tętnicze

• Tętniaki i malformacje naczyniowe

• Skazy krwotoczne

• Angiopatia

• Skrobiawica

• Zażywanie amfetaminy i kokainy

Objawy:

• Występuje nagle, często po dużym wysiłku lub stresie

• Bardzo silny ból głowy

• Szum w uszach

• Nudności i wymioty

• Utrata przytomności - chory pada, oddech jego staje się charczący, twarz przekrwiona obrzękła , sino czerwona, pokryta lepkim potem, często nierówne źrenice, nie reagują na światło

• Rozwija się stan śpiączkowy

• Porażenie połowicze

• Opadanie kącika ust po stronie porażonej (objaw fajki)

• Objawy oponowe np. sztywność karku

Małe udary krwotoczne może cechować w zależności od umiejscowienia:

• Płat czołowy - ból okolicy czołowej, niedowład kończyny górnej

• Płat ciemieniowy - ból okolicy skroniowo ciemieniowej , zaburzenia czucia

• Płat skroniowy - ból okolicy skroniowej, niedowidzenia kwadrantowe

• Płat potyliczny - ból oka po stronie udaru, niedowidzenia połowicze

Udar niedokrwienny

Spowodowany gwałtownym zablokowaniem dopływu krwi do mózgu, jako wynik zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła naczyń tętniczych.

Może być spowodowany przez:

• Zakrzepicę tętnicy mózgowej

• Miejscową niewydolność krążenia w mózgu

• Naczynioskurcz w mózgu

• Zator tętnicy mózgowej

Dochodzi do tzw. zawału mózgu

Definicja:

Stanowi 85-90% wszystkich udarów. Może być wynikiem niedrożności tętnicy zaopatrującej lub niewystarczającym przepływem krwi przez damy obszar mózgu. Do zamknięcia tętnicy może zaprowadzić zakrzep w miejscu niedrożności lub materiał zatorowy który przemieścił się do naczynia mózgowego.

Rodzaje zatorów:

• Zator kardiogenny - powstały na skutek chorób serca takich jak: wady zastawek, ostry zawał serca, zaburzenia rytmu serca.

• Zator wewnątrz tętniczy- źródłem są zmiany miażdżycowe w tętnicach ulegające fragmentacji i przemieszczeniu do tętnic mózgowych.

• Zator paradoksalny- przedostanie się materiału zatorowego z układu żylnego (kończyn dolnych lub miednicy małej)

Do udaru niedokrwiennego może doprowadzić gwałtowny spadek przepływu krwi przez naczynia np. przy spadku ciśnienia krwi, który w połączeniu ze zwężeniem tętnic mózgowych powoduje niedostateczne zaopatrzenie mózgu.

Przyczyny:

• Zaburzenia rytmu serca (migotanie przedsionków)

• Zmiany miażdżycowe

• Zakrzep

• Wady zastawek

• Zawał serca

• Zaburzenia krzepnięcia

• Zmiany zapalne naczyń

• Rozwarstwienie ściany tętnic , pourazowe lub samoistne

Objawy (Nie wszystkie objawy muszą występować):

• Niedowład bądź paraliż połowy ciała, może wystąpić nagle podczas dnia, po wysiłku fizycznym , albo w nocy.

• Osłabienie lub zniesienie czucia po jednej stronie ciała.

• Zaburzenia w zakresie zdolności wykonywania precyzyjnych ruchów - apraksja.

• Zaburzenia w zakresie zdolności mówienia i/lub rozumienia mowy - afazja, dysartria.

• Zaburzenia w zakresie zdolności do pisania (agrafia) i czytania (aleksja).

• Zaburzenia w zakresie zdolności do zapamiętywania nowych informacji (amnezja).

• Zaburzenia w zakresie zdolności do rozpoznawania i identyfikowania obiektów (amnozja).

• Zaburzenia w zakresie zdolności do liczenia (akalkulia).

• Zaburzenia w zakresie zdolności do przełykania.

• Niedowidzenie.

• Napad padaczkowy.

• Majaczenie, urojenia i omamy.

Powikłania :

• Przedłużona lub długotrwała śpiączka.

• Poważne uszkodzenia fizyczne.

• Poważnie uszkodzenia umysłowe.

• Śmierć.

Przemijające niedokrwienie mózgu

Przemijające niedokrwienie mózgu- TIA- tzw. „mikroudar” powodujący objawy trwające poniżej 24h które nie prowadzą do śmierci ani inwalidztwa. Ryzyko ponownego wystąpienia udaru mózgu u osób które przeżyły już udar lub TIA jest bardzo wysokie. Ocenia się, że 30- 40% pacjentów zachoruje ponownie na udar w okresie 5 lat.

Diagnostyka:

• Tomografia komputerowa głowy

• Rezonans magnetyczny

• USG tętnic szyjnych

• Echokardiografia

Leczenie

Postępowanie lecznicze jest uwarunkowane od tego czy mamy do czynienia z udarem krwotocznym czy niedokrwiennym. Zależy także od czasu jaki upłynął od pierwszych objawów (także od stanu pacjenta i innych dolegliwości).

Etapy:

Pierwsza pomoc

Leczenie fazy ostrej:

Postępowanie ogólne

Postępowanie swoiste

Rehabilitacja:

Rehabilitację należy podjąć najszybciej jak to tylko jest możliwe, po ustabilizowaniu stanu pacjenta. Rehabilitacja jest długotrwała i nie zawsze prowadzi do odzyskania utraconej funkcji. Optymalną sytuacją jest prowadzenie jej w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych. Powinna być również kontynuowana w warunkach domowych.

Rehabilitacja chorych po udarze mózgu
jest częścią szerszego procesu realizowanego przez wielospecjalistyczny zespół, w skład którego wchodzą:

Lekarz

Neuropsycholog

Logopeda

Fizjoterapeuta

Pielęgniarka

Terapeuta zajęciowy

Rodzina lub opiekunowie pacjenta

Proces usprawniania może być związany z okresami udaru:

1. Okres wiotkości - do 3 miesięcy

2. Okres spastyczności - od 6 do 12 miesięcy

3. Okres względnego wyzdrowienia - od roku do końca życia

Program usprawniania leczniczego:

• Pozycje ułożeniowe

• Ruchy bierne , wspomagane, oporowe.

• Pionizacja

• Bierna (przy pomocy stołu pionizacyjnego)

• Czynna

• Reedukacja chodu

• Nauka czynności dnia codziennego

• Czynności manipulacyjne ręki

Cele usprawniania:

• Zapobieganie przykurczom , zesztywnieniom

• Zapobieganie odleżynom

• Zapobieganie powikłaniom układowym

• Zapobieganie nieprawidłowym wzorcom ruchowym

• Kształtowanie pamięci ruchowej

• Odzyskiwanie sprawności funkcjonalnej

• Nauka chorego aby nie starał się niepotrzebnie i w sposób szkodliwy dla zdrowia kompensować niepełnosprawność przy pomocy zdrowej części ciała

• Usamodzielnienie pacjenta

Popularne metody fizjoterapeutyczne:

• NDT Bobath

• Vojty

• PNF

Guzy mózgu

Definicja:

Przez guzy mózgu rozumiemy wszystkie sprawy chorobowe, które prowadzą do ograniczenia przestrzeni śródczaszkowej, najczęściej na skutek zwiększenia zawartości wewnątrz czaszki.

Wzrost objętości struktur mózgowych powoduje wzmożenie ciśnienia śródczaszkowego co daje tak zwane objawy uogólnione guzów mózgu.

Stany które „naśladują” guzy mózgu:

• Krwiaki nad i pod twardówkowe

• Tętniaki

• Zapalenie surowicze opon

• Klasyfikacja guzów śródczaszkowych

• Nowotwory

• Guzy

• Pasożyty

• Nowotwory pierwotne:

• Tkanki glejowej i nerwowej

• Glejaki

• Nerwiak płodowy , nerwiak zwojowy

• Nabłoniak nerwowy

• Nerwiaki

• Oponiaki

• Przysadki (gruczolaki)

• Gruczolak barwikooporny

• Gruczolak kwasochłonny

• Gruczolak zasadochłonny

• Gruczolak mieszany

• Gruczolak pierwotny

• Szyszynki

• Szyszyniak

• Szyszyniak płodowy

• Piaszczakomięsak

• Gruczolakolak

• Potworniak

• Splotu naczyniastego

• Brodawczak

• Rak

• Naczyniowe , często wrodzone

• Naczyniak płodowy

• Naczyniak tętniczy

• Naczyniak żylny

• Naczyniak zwykły

• Wrodzone

• Guz przewodu czaszkowo -gardzielowego

• Szkliwiak

• Skórzak

• Naskórzak

• Perlak

• Struniak

• Torbiel koloidalna trzeciej komory

• Torbiel przegrody przeświecającej i jamy Verga

• Tłuszczak

• Stwardnienie guzowate

• Wychodzące z nosogardzieli

• Guz Schminckego

• Rak

• Wychodzące z jam obocznych nosa i ucha

• Perlak

• Rak

• Wychodzące z opon lub tkanki łącznej naczyń i splotów naczyniastych

• Mięsak

• Czerniak z pajęczynówki

• Wychodzące z czaszki

• Kostniak

• Kostniakochrzęstniak

• Nowotwory niesklasyfikowane

• Guzy

• Zapalne

• Ropień

• Ziarniniak

• Gruźliczak

• Kiłak

• Ziarniniak kwasochłonny

• Inne

• Guz olbrzymiokomórkowy

• Tętniak

• Pasożyty

• Wągr

• Bąblowiec

• Toksoplazma

Patogeneza nowotworów mózgu

• Przyczyna powstawania w OUN nieznana.

• Większość guzów wywodzi się z dojrzałych komórek które ulegają zwyrodnieniu nowotworowemu.

• Mogą powstawać z niedojrzałych form morfotycznych.

• Przyczyną- czynnik genetyczny.

• Mogą rozwijać się z tkanek OUN jako elementy zaburzenia rozwojowego.

• Wytwarzanie na skutek działania niektórych wirusów.

• Uraz głowy.

Objawy

Każdy guz, niezależnie od pochodzenia powoduje podobne objawy.

Objawy ogólne ( związane ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego):

• Ból głowy, który może pojawiać się w trzech postaciach: tępy i rozpierający głowę lub kłujący promieniujący bądź tętniący. Przyczyną bólu głowy jest bezpośrednie działanie guza na zatoki żylne i ich większe dopływy oraz rozciąganie opony twardej. Nasilenie bólu w miarę wzrastania guza staje się coraz większe.

• Wymioty.

• Zaburzenia psychiczne przejawiające się pogorszeniem pamięci i koncentracji. Może pojawić się senność, spowolnienie i apatia lub nadmierne pobudzenie chorego.

• Napady padaczkowe którym towarzyszy utrata przytomności.

• Zaburzenia wzroku .

• Dzwonienie i furczenie w uszach.

• Zwolnienie tętna i podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi.

• Pocieranie nosa.

• Zaburzenia świadomości.

• Zaburzenia oddechowe.

• Zaburzenia rytmy serca.

W przypadku guzów nieleczonych wzrost ciśnienia śródczaszkowego może doprowadzić do tzw. wgłobienia lub wklinowania mózgu (przemieszczenie mózgu poza prawidłowe jego granice). Jest to stan bardzo niebezpieczny dla życia chorego.

Jeżeli guz rozwija się powoli, wówczas objawy ogólne są mniej nasilone lub nie występują wcale. Pojawiają się natomiast objawy miejscowe (ogniskowe), których charakter uzależniony jest od lokalizacji guza.

Objawy ogniskowe (związane z uciskiem na sąsiednie struktury mózgu):

• Guz w płacie czołowym: otępienie, obniżenie napędu, brak krytycyzmu, niekiedy agresja i niepohamowany popędem seksualny.

• Guzy płata skroniowego: stany lękowe, depresyjne oraz upośledzenie pamięci świeżej .

• Guzy móżdżku: zaburzenia równowagi i zawroty głowy, a także oczopląs.

• Spośród innych objawów ogniskowych częste są:

• niedowłady kończyn, zaburzenia mowy, czucia, zaburzenia równowagi i chodu.

Nowotwory mózgu

Są najczęściej spotykanymi guzami mózgu.

Mogą mieć charakter:

• łagodny (gdy nie naciekają otoczenia i rosną powoli),

• złośliwy (nowotwór atakuje sąsiednie struktury).

Najczęściej spotykanymi są tzw. glejaki i oponiaki.

Glejaki:

Gwiaździaki- 25% wszystkich guzów śródczaszkowych. Rosną powoli, naciekają tkanką mózgową, najczęściej w istocie białej mózgu i móżdżku

• Gwiaździak włókienkowaty

• Gwiaździak włosieniowaty

• Gwiaździak tucznokomórkowy

• Gwiaździak anaplastyczny

Glejak wielopostaciowy - jest nowotworem złośliwym. Powstaje w wyniku zezłośliwienia gwiaździaków. Rozwijają się w istocie białej półkul mózgu, w jądrach podkorowych i ciele modzelowatym.

Wyściółczak - często znajduje się w świetle czwartej komory, w wodociągu mózgu. Wywodzi się z komórek wyściółki istoty białej półkul. Większość wyściółczaków należy do nowotworów niezłośliwych . Wyściółczaki komory czwartej wywołują zaburzenia równowagi i niezborność, stwierdza się obrzęk nerwów tarczy wzrokowej.

Skąpodrzewiak- w większości występuje w postaci niezłośliwej, przeważnie w istocie białej płatów czołowych, ciemieniowych i potylicznych. Jedynymi objawami przez długi czas są napady padaczkowe.

Rdzeniak- wywodzą się z niezróżnicowanych komórek wczesnego okresu rozwoju OUN. Są nowotworami wieku dziecięcego i młodzieńczego (najczęściej miedzy 2-4 r. ż.). Rozwijają się w robaku , półkulach móżdżku i komorze czwartej.

Gąbczak biegunowy - rzadkie nowotwory złośliwe o dużej dynamice rozwoju. Przeważnie w okolicy komory trzeciej i czwartej , najczęściej u dzieci i młodzieży.

Szyszyniak - bardzo rzadkie nowotwory u dzieci i młodzieży.

Nabłoniak nerwowy- rzadki nowotwór złośliwy wczesnego wieku dziecięcego z niedojrzałych komórek układu nerwowego. Bardzo rzadko umiejscowiony w mózgu i móżdżku, głównie w gałce ocznej i nerwach obwodowych.

Glejakomięsak

Torbiel koloidowa komory trzeciej

Oponiaki

Są częstymi nowotworami śródczaszkowymi. Wywodzą się z tkanki mezodermalnej z komórek pajęczynówki w oponie twardej. Z reguły są niezłośliwe. Uciskając i stłaczając mózg powodują przesuwanie się jego struktur w stosunku do elementów anatomicznych czaszki. Przyczyną jest najczęściej uraz.

Umiejscowienie:

• Okolica bruzdy węchowej

• Siodło tureckie

• Kość klinowa

• Opona twarda

• Namiot móżdżku

• Okolica otworu wielkiego

• Kąt mostowo móżdżkowy

Nerwiak osłonkowy
nerwu VIII

Wywodzi się z komórek Schwanna. Występuje w przedsionkowej części nerwy VIII. Często umiejscawia się w pobliżu otworu słuchowego wewnętrznego. Zdarza się, że występuje obustronnie.

Gruczolak przysadki

Występuje:

• Gruczolak obojętnochłonny - rozmieszczone w całym obszarze przedniej części przysadki.

• Gruczolak kwasochłonny - powstaje z komórek kwasochłonnych przysadki mózgowej. Powoduje gigantyzm lub akromegalie

• Gruczolak zasadochłonny - wywodzi się z komórek zasadochłonnych przysadki.

1. Guz kieszonki Rathkego

Guz wrodzony, wywodzi się z resztek komórek nabłonkowych przewodu nosowo gardłowego, rozwija się z kieszonki przysadkowej.

2. Naskórzak

Wynika z wady rozwojowej polegającej na odczepieniu i przemieszczeniu zawiązków ektodermalnych miedzy 3 a 5 tygodniem życia płodowego

3. Skórzak

Etiologia i umiejscowienie takie same jak u naskórzaka.

4. Potworniak

Nowotwór wrodzony. Często stwierdza się jego współistnienie z przepukliną mózgową lub oponowo rdzeniową.

5. Brodawczak splotu naczyniówkowego

Bardzo rzadki nowotwór najczęściej u starszych osób.

6. Struniak

Nowotwór wrodzony, powstaje z resztek struny grzbietowej

7. Mięsak

Pierwotny mięsak powstaje ze ściany naczynia lub opony miękkiej.

8. Nowotwory przerzutowe mózgu

Najczęściej przerzutowość występuje z powodu raka płuca, czerniaka skóry, raka sutka, raka tarczycy, raka nadnerczy.

9. Rakowatość opon

Rzadka postać przerzutu raka do OUN drogą krwionośną. Występują z reguły objawy oponowe

10. Czerniakowatość opon

Macierzystymi komórkami tego typu zmian są melanoblasty z opon. Przeważnie występuje wspólnie z zmianami barwnikowymi skóry. Nie stwierdza się rozrostu złośliwego. Uważa się, że czerniakowatość opon jest chorobą wrodzoną.

11. Nowotwory kości czaszki

Mogą być pierwotne lub przerzutowe. Do pierwotnych należą kostniak, mięsak, naskórzak, potworniak, guz olbrzymiokomórkowy.

12. Ropnie mózgu

Ropnie powstają zwykle wskutek zakażenia bakteryjnego, do którego może dojść :

1. w wyniku otwartego urazu czaszkowo-mózgowego,

2. w skutek przejścia zakażenia z innych struktur (np. zapalenie ucha środkowego),

3. drogą krwionośną (np. z płuc).

13. Gruźliczak mózgu

Stwierdzenie gruźlicy w organizmie ułatwia rozpoznanie. Objawy takie same jak w innych guzach.

Tętniaki mózgu

Etiologia

Przyczyną jest ograniczenie zaburzenie rozwojowe ściany tętnicy mózgu. Tętnice mózgu mają cieńszą błonę wewnętrzną i środkową niż inne naczynia. Ściana tętnicy osłabiona na pewnym odcinku stanowi miejsce dla zmian zwyrodnieniowych i miejsca te są podatne na ukształtowanie się tętniaka. Rzadko przyczyną bywa zator bakteryjny ściany tętnicy. Najczęściej spotyka się tętniaki pojedyncze.

Objawy:

• W 90% pierwszym objawem tętniaka mózgu jest jego pęknięcie

• Małe nie pęknięte tętniaki nie wywołują żadnych objawów

• Tętniak tętnicy szyjnej wewnętrznej powoduje krótkie napadowe bóle głowy mylone z migreną. Występuje zdrętwienie skóry policzka i czoła uczucie zimna tych obszarów, podwójne widzenie, opadnięcie powieki, rozszerzenie źrenicy.

• Kiedy tętniak powiększa się w kierunku nerwu wzrokowego może dojść do ślepoty.

• Rzadkie objawy to krwawienie z nosa , padaczka, uszkodzenie nerwy węchowego, twarzowego.

1. Naczyniak mózgu i przetoka tętniczo żylna

Są to guzy wrodzone, najczęściej w mózgu albo również w móżdżku. Najczęstszym jest ogniskowa lub uogólniona padaczka, a także krwotok podpajęczynówkowy. Często stwierdza się porażenie połowicze.

2. Rzekomy guz mózgu

Jest to zespół objawów wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego o niejasnej etiologii.

Przyczyną mogą być:

• Zakrzepica zatok oponowych pochodzenia usznego

• Zaburzenia hormonalne

• Zaburzenia gospodarki wodno-elektorlitowej

• Obrzęk mózgu pochodzenia toksycznego

Diagnozowanie guzów mózgu:

Istnieje wiele sposobów rozpoznawania guzów mózgu. Począwszy od badania neurologicznego, badania dna oka oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, poprzez badanie EEG (badanie czynności elektrycznej mózgu), a skończywszy na tomografii komputerowej (TK) i rezonansie magnetycznym (MR).

Leczenie guzów mózgu

Leczenie guzów mózgu jest przeważnie chirurgiczne. Operacyjność zależy jednak od umiejscowienia zmiany (jest skuteczniejsza w przypadku guzów leżących bardziej powierzchownie) i od charakteru guza. Nowotwory łagodne, torbiele oraz ropnie dają lepsze rokowanie niż nowotwory złośliwe, które naciekają otaczającą tkankę mózgową.

Pytania:

Co to jest wodogłowie i jak powstaje?

Podział infekcji układu nerwowego?

Cele i metody usprawniania u pacjentów po udarze mózgu?

Wymień objawy ogólne guzów mózgu?

---