PROCES NAUCZANIA- UCZENIA MOTORYCZNEGO NIEPEŁNOSPRAWNYCH. METODY KSZTAŁCENIA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ W SZKOLENIU OSÓB NIOEPEŁNOSPRAWNYCH.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadza następujące pojęcia niepełnosprawności,

uwzględniając stan zdrowia człowieka:

Niesprawność (impariment) - każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym;

Niepełnosprawność (disability) - każde ograniczenie bądź niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym za typowe dla człowieka;

Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (handicap) - ułomność określonej osoby wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami.

W 2006 roku Polska otrzymała Międzynarodową Nagrodę Niepełnosprawności im. F.D. Roosevelta, przyznaną przez Światowy Komitet ds. Osób Niepełnosprawnych.

Przyznawana jest ona państwom członkowskim ONZ za osiągnięcia w dziedzinie ulepszania sytuacji osób niepełnosprawnych.(wartość nagrody 50 000 USD).

Cele procesu nauczania:

● doskonalenie ciała i funkcji psychomotorycznych

● przygotowanie organizmu pod względem wydolności do podjęcia pracy zawodowej i aktywnego udziału w życiu społecznym

● zdobywanie samodzielności w zakresie samoobsługi

● kształtowanie orientacji w schemacie własnego ciała oraz orientacji przestrzennej i słuchowej

●kształtowanie zmysłu przeszkód

●kompensacja i rozwój upośledzonych zdolności motorycznych (szybkość, zwinność, równowaga)

●wyrabianie odwagi ruchowej i wiary we własne siły

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), wyszczególnia następujące grupy osób niepełnosprawnych:

●z upośledzeniami lokomocyjnymi:

●z upośledzeniami widzenia,

●z upośledzeniami w zakresie porozumiewania się,

●z upośledzeniami natury organicznej,

●z zaburzeniami emocjonalnymi,

●z wadami widocznymi i budzącymi odrazę,

●z wadami skrytymi,

●z problemami związanymi z procesami starzenia się.

Zasady nauczania ruchu:

-dotyczą ogólnych norm postępowania dydaktycznego, które określają, jak zrealizować cele związane z rozwojem ruchowym.

Są to zasady:

●Racjonalnego stopniowania wysiłku

●Zmienności pracy mięśniowej

●Wszechstronności pracy

●Świadomość

●Aktywność

●Poglądowość

●Dostępność

●Trwałość

Zasady nauczania ruchowego osób niepełnosprawnych:

●Zasada nieszkodzenia-konieczność unikania ćwiczeń, które u danej osoby mogą spowodować niekorzystne skutki, wiąże się to ze znajomością przeciwwskazań do stosowania zabiegów w niektórych stanach chorobowych, a także z poprawnym wykonywaniem ćwiczeń (unikanie przeciążeń).

●Zasada wczesności-dotyczy kontrolowania przebiegu rozwoju ,a także jak najwcześniejszej integracji w razie stwierdzenia nieprawidłowości lub stanu związanego z urazem czy chorobą, chodzi o zapobieganie powstawaniu niekorzystnych zmian, które w postaci rozwiniętej trudno usunąć.

●Zasada kompleksowości-zakłada konieczność wszechstronnego oddziaływania. Chodzi tu o człowieka jako całość, ale także o oddziaływanie na sferę psychiczną oraz o łączenie różnych sposobów oddziaływania.

●Zasada systematyczności- ”ciągłości”, konieczne jest ciągłe powtarzanie danej czynności oraz nadbudowywanie jednej sprawności na poprzednią, a przerwy powodują swego rodzaju

wyjście z wprawy.

●Zasada systematyczności- ”ciągłości”, konieczne jest ciągłe powtarzanie danej czynności oraz nadbudowywanie jednej sprawności na poprzednią, a przerwy powodują swego rodzaju wyjście z wprawy.

●Zasada podmiotowego traktowania osoby usprawnianej, wiąże się z drugą zasadą - świadomego i aktywnego udziału pacjentów w procesie kształcenia umiejętności ruchowych. Zasady te określają pożądane postawy osób poddawanych temu procesowi, z czym wiąże się m.in. ich aktywność, od której zależą uzyskiwane rezultaty.

●Zasada dostępności- zasada stopniowania trudności określa konieczność dostosowania całokształtu postępowania do możliwości ćwiczącej osoby, w miarę postępu ćwiczenia muszą być stopniowo utrudniane, bo nie mają już wartości dla dalszego usprawniania, jeśli są zbyt trudne powodują niechęć pacjenta i dochodzi do powstawania nieprawidlowości.

●Zasada poglądowości- działanie zmierzające do wyrobienia odpowiednich wyobrażeń ruchowych. Podstawą jest pokaz ćwiczenia i chęć naśladowania, ale wykorzystuje się też pomoce techniczne takie jak np. lustro, a skończywszy na urządzeniach umożliwiających kontrolowanie i korygowanie ruchu podczas jego wykonywania tkw. biofeedback.

●Zasada kolektywności-konieczność przeprowadzenia ćwiczeń zbiorowych, w których jest to możliwe, podczas tych ćwiczeń można obserwować współćwiczących, kształtują pozytywne postawy „współzawodnictwa”.

●Zasada trwałości-chodzi o takie postępowanie, które przyniesie utrwalenie uzyskanych rezultatów, konieczna jest kompleksowość i ciągłość postępowania oraz działania podtrzymujące nabyte umiejętności.

●Zasada współpracy z otoczeniem- stanowi często warunek powodzenia tak procesu wychowania fizycznego jak i rehabilitacji, od postaw najbliższych zależy zwykle stosunek dziecka czy osoby niepełnosprawnej do ćwiczeń, niekorzystne są tutaj nadopiekuńczość i nadmierne oczekiwania wobec tych osób.

● Zasada indywidualizacji-chodzi o indywidualne podejście do każdego ćwiczącego- w kontekście jego potrzeb, możliwości, czynionych postępów, zasada ta obowiązuje również podczas ćwiczeń zbiorowych, a ułatwieniem może być tworzenie w miarę jednorodnych grup ćwiczebnych.

Nauczanie i uczenie się czynności ruchowej:

● Metoda słowa- wytłumaczenie danego zadania.

● Metoda oglądania- żywy pokaz, pokaz lustrzany, naśladowanie.

●Metoda zajęć praktycznych: nauczanie, uczenie się całościowo, kompleksowo bądź

częściowo.

Metody:
(wg. Strzyżewskiego metoda to sposób stawiania uczniów w sytuacjach zadaniowych, w których uczniowie pod kierunkiem nauczyciela dokonują zmian w strukturze własnego ciała, jego funkcjach, zdobywają umiejętności, wiadomości i nawyki w zakresie kultury fizycznej oraz kształtują pozytywną wobec niej postawę).

Metody odtórcze - zastosowanie jest istotnie utrudnione,

● met. naśladowcza (stosowana gdy brak w uczniu wewnętrznej motywacji do wykonania zadania, opis słowny zadania oraz dokładny pokaz dotykiem, powstające wyobrażenie często jest błędne, korygowanie i zmiana sposobu „pokazu”)

●met. zadaniowa ścisła (uczeń jest motywowany do wykonania zadania, zadanie opera się o wyobrażenie ruchu dzięki dostarczonym informacjom drogą wielozmysłową, najbardziej właściwa metoda w nauczaniu zadań technicznych i do nauki ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych),

●met. programowego uczenia się - możliwa w starszym wieku, kiedy uczniowie posiadają wystarczającą wiedzę z zakresu kultury fizycznej, a by móc w oparciu o odczytane informacje (brajlem) stworzyć wyobrażenie ruchu i wykonać zadanie.

Metody usamodzielniające:

●met. zabawowo-naśladowcza - wymaga dostosowania zadania do możliwości osoby niewidomej, naśladownictwo zjawisk i czynności przysparza problemy nawet dzieciom w starszym wieku z deficytem wzroku

●met. zabawowo-klasyczna i met. bezpośredniej celowości ruchu - szczególnie zalecane, realizowane są głębsze cele fizjologiczne i wychowawcze (wykonaj z miejsca jak najdalej potrafisz skok w dal), uczeń ma podjąć zadanie i nie ma znaczenia jak daleko skoczyło

●met. programowego usprawniania się - rolę regulatora czynności sprawuje środowisko, uczeń odczuwa wewnętrzną potrzebę usprawniania się w wyniku sytuacji w jakiej się znalazło (ścieżki zdrowia, tory przeszkód), uczą się pokonywania trudności w środowisku, orientacji przestrzennej

Metody twórcze:

●met. ruchowej ekspresji twórczej - inscenizacja określonych tematów ruchem i mimiką, dzieci pozbywają się zahamowań, chętnie realizują zadania, nie odczuwają wstydu, który towarzyszy dzieciom widzącym, umożliwia naturalność i ekspresję

●metoda problemowa - np. poszukiwanie rozwiązań dla pokonywania przeszkód

Formy:

-uczestnicy aktywności ruchowej wybierając określone formy poszukują specyficznych cech. Do tych cech zaliczamy:

●Łatwość nauczania- opanowanie, organizacja.

●Możliwość zastosowania w każdym terenie- sztucznym, naturalnym.

●Elastyczność w stosowaniu reguł i zasad.

●Dostępność dla wszystkich- odbiorców indywidualnych, grup jednorodnych i niejednorodnych.

●Wszechstronność- oddziaływanie na organizm ludzki i osobowość.

●Atrakcyjność- odnajdywanie zawsze pozytywnych emocji.

Formy aktywności ruchowej dzielimy:

1. Ze względu na intensywność wysiłku:

●relaksacyjne, średnio intensywne, intensywne,

2. Ze względu na stopień trudności:

●łatwe, średnio trudne, trudne,

3. Ze względu na porę roku:

●letnie, zimowe, całoroczne,

4. Ze względu na miejsce realizacji:

●w plenerze, na boisku, na sali,

Formy organizacyjne dzielimy:

1.Ze względu na wielkość grupy:

●Indywidualne

●Zespołowe

2.Ze względu na charakter struktur wewnątrzgrupowych:

●Zajęcia w grupach spontanicznych

●Zajęcia w grupach zorganizowanych (stały zespół ćwiczebny).

Środki dydaktyczne:

1. Urządzenia stałe w sali

●liny, kraty,drabinki przyścienne,

2. Urządzenia i obiekty plenerowe:

●boiska, place zabaw,tory rowerowe, rolkowe

3. Przyrządy i przybory:

●Przyrządy: obręcze, skrzynie, atlas itp.

●Przybory:pilki, szarfy, skakanki itp.

4. Środki do przekazu informacji:

● podręczniki, czasopisma, sprzęt audiowizualny, internet itp.

5. Środki pomiarowe:

●wagi,ergometry, taśmy miernicze, stopery, krążki gimnastyczne, oznaczniki

6. Elementy materialne:

●nawierzchnia sali lub boiska, naturalne przeszkody terenowe, woda, śnieg, lód

●Ćwiczenia- podstawowy środek do realizacji różnych metod.

●Środki metodyczne-tworzy rodzaj środków, jakim operuje osoba przeprowadzająca ćwiczenia: objaśnienia, pokaz, do grupy tej zalicza się zadania ruchowe i inne środki pomocnicze (ułatwiające wykonywanie danego ruchu) oraz kontrolowanie efektów i ubezpieczanie ćwiczących.

---