Psychologia ogólna 1

14.03.2007

Strukturalizacja zasobów doświadczenia.

• Podobieństwa rodzinne - bracia Smith.

Koncepcja pojęć:

• Pojęcia naukowe.

• Czy coś posiada jakieś cechy: dodajemy do zbioru - inkluzja

• Czy coś nie posiada jakiejś cechy: wyłączamy ze zbioru - ekskluzja.

• Ograniczona liczba cech wystarczających.

• Skończona liczba egzemplarzy

• Jednoznaczne przyporządkowanie

• Problem z definiowaniem - praca Ludwiga Wittgensteina - „urocza sukienka”, „gra”, „broń”, „ozdobny”

• Analiza pojęcia „gra”. Szeroki zbiór rzeczy niepodobnych do siebie.

• Analiza pojęcia „urocza sukienka”. Czym się różni urocza sukienka od nie-uroczej sukienki

• eksperyment Clarka Hulla - w jaki sposób ludzie kategoryzują różne przedmioty. Pokazywanie znaków. Gdyby ludzie funkcjonowali w zakresie podstawowych zasad zdefiniowania, nie można rozwiązać danego zadania. Jednak ludzie rozpoznają znaki. Nawet do 50%.

• Kiedy pytał skąd wiesz? Ludzie nie wiedzą.

• Eksp. Elenor Rosch - opieranie się na typowości różnych pojęć. Im dany obiekt jest częstszy tym bardziej jest on typowy. Np. Choroba: nowotwór. Warzywo: marchewka. Ptaki - lokalizowanie kategorii ( Lance J. Rips - skalowanie wielowymiarowe: wielkość i udomowienie).

Cechy pojęć naturalnych:

• Jeżeli lubię marchew to dla mnie jest to typowym warzywem. Brak korelacji z atrakcyjnością.

• Brak korelacji z częstością występowania w języku potocznym.

• Brak korelacji z poziomem ogólności. (Jarzyny, nauka - kategorię o różnej ogólności)

• Znaczenie zgodności odpowiedzi w danej populacji. Nie dotyczy to zgodności między populacjami.

• Kulturowe różnice (inaczej w Usa i inaczej w Nowej Zelandii).

• Odbicie w języku codziennym (normalny, typowy)

• Skracanie czasu decyzji semantycznej w zdaniu obiektu typowego. Czas decyzji przy budowaniu zdania jest krótszy brzy obiektach typowych.

• Prawdopodobieństwo generowania nazwy. Łatwiej generujemy obiekty typowe.

• Punkte odniesienia w porównaniu (nie porównujemy wróbla z sową tylko sowę wróblem).

• Tendencja do przeceniania liczy typowych obiektów (badania nad wyznaniem Bibb Latane). Np w Polce 14% ludzi uwżają, że polak jest katolikiem, gdy nie jest katolikeim, nie jest polakiem).

• Lepsze dopasowanie do zadania (............. pięknie lata). Wpisać co pięknie lata. Z największym prawdopodobieństwem będzie to wróbel. Typowość decyduje o dopasowaniu, a nie obiektywne właściwości.

Różne sposoby organizacji doświadczenia.

• Zasada sekwencyjna (por. Pamięć autobiograficzna) - odwzorowanie porządku czasowego.

• Zasada statystyki doświadczenia E. Rosch (ważniejsze to co jest częstsze).

• Zasada w cenzuralności (organizowanie doświadczenia wokół kategorii o dużym znaczeniu, np. JA, trauma, bóg itp.).

Schemat poznawczy (Susan Fiske I Shelly Taylor):

• Mamy do czynienia z uproszczonymi obrazami, zawierającymi małe ilości danych

• Schematy osób - typowy człowiek, typowy student etc. Schemat polaka w USA (brudny). Dowcipy o policjantach (głupota). Schemat cygana (w Polsce bardzo uproszczony stereotyp). Doskonała rozpoznawalność.

• Schematy JA (wyobrażenia na temat własnej osoby. Ciało, osobowość). Rozpoznawanie siebie.

• Schematy ról społecznych (ksiądz, dj, lekarz). Dopasowywanie się do schematu.

• Schemat zdarzeń (pokaż mody, wykład uniwersytecki, mecz tenisowy, wieczór Stefana).

Schematy poznawcze David Rumelhart:

• Schemat jako gra (aktorzy, scena, rekwizyty, scenariusze, autoprezentacje).

• Schemat jako teoria zjawisk lub zdarzenia (opis, interpretacja przewidywanie).

• Schematy jako procedura (reguły rozpoznawania płci, rozpoznawanie swoich i obcych, np. akcent).

Cechy systemu doświadczenia: adekwatność

• Ekonomia poznania: schematyzm, fragmentaryczność.

• Proces doskonalenia percepcji polega na fragmentaryzacji i schematyzacji

• Dynamika adekwatności: zapominanie, biasy, otorobienia (odseparowanie od reszty, nie maja relacji z innymi rzeczami).

• Niepewność kryteria adekwatności doświadczenia (obiektywnie niesprawdzalności subiektywnie niewiarygodne).

• Nasze doświadczenie jest jednak nieadekwatne.

Cechy systemu doświadczanie: użyteczność informacji

• Narzekanie na jałowość wiedzy.

• Alberto Moravia - komunikatywność. Opowiadanie Komunikatywność (pewien mężczyzna [Dżidżi] był bardzo przystojny, bogaty, wykształcony. Nie miał jedna powodzenia u kobiet. Jego przyjaciel wytłumaczył mu że był mało komunikatywny).

• Różne miary użyteczności

• Bieżące zadanie (przepalona żarówka)

• gdzie są żarówki

• wkręca się je

• Maksymalizacja sukcesu zadaniowego.

• Typowe, życiowe zadanie.

• Nadwyżka informacji pragmatycznej (zmienne warunki w czasie życia).

• Trzeba wiedzieć jak najwięcej.

• W obliczu nowego zadania jest korzystne wiedzieć więcej niż mniej.

• Użyteczność negatywna (medycyna niekonwencjonalna).

• Ludzie nie pytają co lekarz medycyny niekonwencjonalnej nie pytają co się mu przepisuje.

• Niekonwencjonalna medycyna jest groźna dla ludzi.

Cechy formalne systemu doświadczania:

• Zasoby ilościowe. Im więcej masz danych tym więcej myśli możesz wytworzyć. Im więcej wiesz tym lepszą ideę możesz wymyślić.

• Ludzie którzy wiedzieli wszystko (Aleksander von Humboldt, Lew Landau).

• Podbieranie próbek (egzamin).

• Nadwyżka w stosunku do aktualnego zadania (przybornik dywersanta cukier+nadmanganian potasu = ogień w wodę).

• Zróżnicowanie (zawodowi gracze).

• Specjaliści vs encyklopedyści.

• Wielowymiarowość - złożoność, powiązania z innymi elementami (Li Wang - opowiadania o chłopcu. Dzieci losowały cechy tego chłopca. Niektóre inf. były szokujące gruby - wygrywa wszystkie zawody w biegu na 100 metrów. Tworzenie biografii chłopca. Ubogi obraz Eskimosa z początku stał się bardziej złożony).

• Gdy złożoność osiągnie za duże rozmiary to prowadzi do destrukcji i uniemożliwia wybranie czegokolwiek.

• Wewnętrzna zgodność i dysonanse. W związku z tym system wewnątrz jest podatny na pobudzenia względem dysonansów.

• Zjawisko dogmatycznego umysłu (zamkniętego). Silnie zabarwiona emocjonalnie, mała ilośc informacji powoduj zamknięcie się na informacje kolejne, ponieważ dodatkowe informacje zaburzyłyby mistery system.

• Oryginalność - pospolitość - banalność

• Powtarzanie jest krytykowane - jednak bez powtarzania nie następuje uczenie.

• Większość danych jest banalna i błaha.

Procesy adaptacyjne

Dostępność i twardość nasion a kształt dzioba u hawajek (Grant)

• Różna budowa dziobów u tego samego gatunku.

Różne przykłady przystosowań

• Indianie mieszkają w miejscu gdzie ludzie nie mają dostatecznej ilości tlenu w powietrzu. Tam Indianie doskonale radzą sobie z warunkami przyrodniczymi.

• Mnożna zapytać jak to się dzieje? Zachodzi to w wyniku zmiany pewnych cech anatomicznych. Mają krótkie nogi i ogromne korpusy. Mają duże płuca i duże klatki piersiowe. Ich płuca maja większą zdolność do poboru tlenu z powietrza. Jest to proces długotrwałej selekcji.

• Pingwiny na Antarktydzie.

• Dzieje się to pod wpływem pewnego mechanizmu kolektywnego.

• Drepczą w miejscu.

• Te z wewnątrz idą na zewnątrz inne idą do wenątrz.

• Młode ukrywane sa na stopach matek.

• Aktywny udział w tym całej społeczności.

• Pawiany płaszczowe - Hans Sieg

• Model rodziny: dwie samice + samiec + łode

• Samiec pilnuje terytorium.

• Samica zdobywa pokarm.

• Druga samica zajmuje się wyłącznie dziećmi.

• Hans Sieg pokazał, że gdy jedno z dorosłych zostaje zabitych stado przestaje istnieć. Zostaje zjedzone.

Nowe warunki wymuszają adptację

• Podczas trzęsienia ziemi w Kobe w Japonii lemury nie mogły dosięgnąć do wody. Poradzily sobie z tym poprzez maczanie ogona w wodzie i wysysanie jej z ogona. W ciągu kilku godzin całe stado sie tego nauczyło.

Czy koty mogą się odżywiać tylko bananami?

• Wanda Wyrwicka chciała zobaczyć czy nauka matki jedzenia bananów sprawi, że młode też będą je jeść.

• Warunkowanie poprzez instalowanie elektrody w mózgu.

• Kocięta też jadły tylko banany.

Nowe narzędzie - zmiana w strukturze ruchów

• Kciuk jest tylko palcem chwytnym. Za sprawą komórek kciuk służy do czegoś innego.

Fritz Haider: Układ zróżnicowany

• Poszukiwanie społecznych układów zrównoważonych a unikanie układów niezrównoważonych.

• Opowieści o miłości na odległość

Procesy emocjonalnie

20.03.2007

Badania Harolda Schlosberga: zdjęcia twarzy

• W większości przypadków ludzie częściej rozpoznawali błędnie emocje. Najlepiej rozpoznawane jest przerażenie.

• W innym przypadku sugerował, że dana emocja jest inną niż w rzeczywistości. Tylko w przypadku przerażenia ludzie nie zgadzali się z sugestią.

• Nasza zdolność do rozpoznawania emocji jest raczej słaba. Najlepiej wychodzi rozpoznawanie przerażenia.

Badania współczesne: Paul Ekman i David Matsumoto (twarze autentyczne)

• Badani mieli opowiedzieć co się dzieje z ludźmi. Historia.

• Szczęscie

• smutek

• gniew

• strach

• obrzydzenie

• zaskoczenie

• Ludzie częściej rozpoznawali emocje negatywne niż pozytywne.

Emozjonale podstawy wg. Phillipa Johnsona-Lairda i Keitha Oatleya

• Rozpoznawane emocje

• szczęście

• smutek

• gniew

• strach

• obrzydzenie

Krytyka Anny wierzbickiej

• Ekman uważa, że wszyscy mówią po angielsku.

• W badaniach Ekmana wszystkie emocje były przekładane na język angielski.

• Są kultury, w których nie ma odpowiednika gniewu.

• W Chinkach jest wiele rodzajów smutku. Jednak w angielskim występuje tylko jedno słowo „smutek”.

• Badanymi byli tylko biali amerykanie.

• Zdjęcia nie były rzeczywistymi emocjami.

• Sztuczne światło powodowało zwężenie źrenic.

Badania twarze komponowane i animowane.

Oczy i usta w ekspresji emocjonalnej:

• Jak części twarzy wpływają na rozpoznawanie emocji.

Badania nad rozpoznawaniem emocji ogranicza tylko do twarzy. Takie podejście jest jednak nie słuszne. Czasem z twarzy da się określić emocję, czasem jedak nie.

Rola twarzy - schemat dziecięcia (Konard Lorenz)

• Ekspresja emocjonalna takiej osoby jest określana jako raczej pozytywna, choć nie zawsze jest tak w rzeczywistości.

• Walt Disney zlecił badania jaka osoba podoba się każdemu - Jelonek Bambi.

• Wszystkie cechy dziecka

• Tak samo zmieniała się postać Mickey - go

Rola twarzy w rozpoznawaniu emocji

• Automatyzm uśmiechu - gdy ktoś się uśmiecha, my musimy się powstrzymywać od odwzajemnienia uśmiechu.

• Ekspresyjna rola źrenic - duże źrenice powodują rozpoznanie emocji pozytywnych. Wąskie źrenice powodują rozpoznawanie gniewu.

• Jak wzbudzane emocje mogą wpływać na wynik wyborów.

• Tylko negatywne emocje powodują przegraną.

• Tylko pozytywne emocje powodują wygraną.

• Krzaklewski - badanie na połówkach twarzy - dolna część twarzy mówiła o pozytywnych emocjach, górna o negatywnych.

• Twarz u fotografa - jak ktoś nam świeci oczy źrenice zmniejszają się - rozpoznawaną emocją w takim momencie jest gniew. Twarz jest niespójna.

• Emocje udawane (Paul Ekman)

• Latynoskie seriale - aktorzy w przewlekły sposób pokazują emocje. Wiadomo, że takie emocje nie są prawdziwe. Seriale latynoskie pochodzą z biednych rejonów świata, gdzie ludzie nie mają telewizorów. Są podobne do powieści radiowych w częściach. Opowieści musiały być proste i jasne. Seriale muszą się dać łatwo opowiedzieć, ponieważ odcinki są opowiadane w wielu wsiach.

• Filmy pornograficzne.

Rola gestykulacji

• Gruba pani jest atakowana za to ze miała prawie 150 kg. Później pokazuje środkowy palec ludziom którzy ją obrażali.

• Bush senior - leworęczny - w kulturze amerykańskiej jest gest, który mówi jesteśmy solidarni i mocni. Gdy prezydent poleciał do Australii, gdy otworzyły się drzwi zrobił ten gest. Gest leworęczny jest komunikacją: pieprz się.

Rola kontekstu w rozpoznawaniu emocji

• Dwa zdjęci - dwa rowery - dwie osoby.

• Obaj chłopcy złapali się za głowę - postacie są zestresowani, zaskoczeni, skonfundowani.

• Dwa rowery, dwie osoby - ludzie się obejmują, rowery się obejmują. Można rozpoznać emocję, pomimo tego, że nie widzimy twarzy osób.

Słowna ekspresja emocji

• Mówimy o swoich emocjach

• Często jednak nasze uczucia muszą być zakomunikowane całemu światu

Czas a emocje: Znak emocji dotyczących zdarzeń przeszłych

• Opowieści o odbywaniu służby wojskowej są pozytywnie nacechowane po dłuższym okresie czasu. Jednak codzienność w wojsku nie jest wcale dobra.

• Ludzie, którzy byli w obozie - nic nie pamiętam lub opowieści są wesołe (np. O dowcipach itp).

• Znak emocji dotyczących zdarzeń przeszłych jest pozytywny. Teraźniejsze emocje są raczej wyrównane.

• Z czasem

Eksperyment Lerida

• Ołówek w zębach i ołówek w wargach (pozytywne emocje)

Kontrola emocji

• Eksperyment Zajonca nad umlał

• Ej - pozytywne emocje

• Umlał - negatywne emocje

• Krytyka - zadanie trudne vs latwe.

• Replikacja w Niemczech dają wyniki takie same jak w Ameryce

• Poszczególne emocje uruchamiają pewne partie mięśni. Uruchomienie mięśni powinny uruchamiać pewne emocje.

• Ołówek w w wargach uruchamiają mięśnie odpowiedzialne za negatywne emocje. Ołówek w wargach uruchamiają mięśnie od śmiechu.

• Inne badania potwierdzają tą hipotezę.

• Badania nad pozycją ciała

• Zdający jest raczej skurczony

• Przyjęcie takiej pozycji, typowej dla niepokoju, zmienia się ich nastrój. Ich emocje są pełne niepokoju.

• Istnieje spora wiedza aktywizacji emocji negatywnych w dziwnych sytuacjach, np. Podczas wchodzenia po schodach lub bieganiu.

• Mięśnie wpływają na nasze emocje.

• Eksperyment Schiffa nad ściskaniem piłeczki lewą lub prawą ręką. Ściskanie piłeczki prawą ręką poprawia nastrój praworęcznym. U leworęcznych na odwrót.

Kontrola nad emocjami

• Poznawcze

• Poszukiwanie informacji - rozumienie zjawiska, oswajanie się. Znieczulanie się na dane zjawisko.

• Nadawanie nowego sensu informacjom - zmiana afektywnego elementu sytuacji.

• Terapeuci sugerują, żeby osoby porzucone przez partnera powinny przeinterpretować sytuacje. Trzeba myśleć, że są wolnymi ludxmi. Są autonomicznymi jednostkami. Ta wolność jest rzeczą wyjątkową. Emocje zmieniają się w sposób diametralny.

• Odcinanie dostępu informacji (palacze Festingera)

• Festinger dużo palił

• Pokazał, że jeżeli ktoś jest nałogowym palaczem nie chce dowiedzieć się o szkodliwości palenia.

• Tylko ludzie niepalący czytali teksty o paleniu. Palący nie.

• Palący nie chcą przyjmować nowych informacji.

• Społeczne reguły okazywania

• Obowiązkiem matki panny młodej jest popłakać się. Nie jest to wydarzenie tragiczne.

• Dla egzaminatorów najgorsze jest gdy egzaminowani kwiczą i piszczą podczas ogłaszaniu wyników.

• Samouspokajanie, samoinstrukcje (David Meichenbaum)

• Woda z kostkami lodu i palec w wodzie dziecka.

• W jednak grupie przed dzieckiem była tabliczka z różnymi zaklęciami.

• Nie uciekaj, Jeszce wytrzymasz itp.

• Dzieci z „instrukcją” wytrzymywały dłużej

• Replikacja w wersji pozytywnej z ciasteczkiem

• Mechanizm taki jednak działa

• W odniesieniu do siebie samego jest to bardziej skuteczne.

• Kontremocje

• Jak cię boli ząb walnij w mały palec u nogi

• W przypadku pacjentów depresyjnych zabrania się spania. Najważniejsze jest wybicie ze smutku poprzez wprowadzenie w furie.

Nastrój

• Stany długotrwałe

• Behawioralne konsekwencje nastroju

• Wpływ nastroju pozytywnego na działanie:

• Gotowość do działania na rzecz innych ( o ile koszt działania nie są zbyt duże)

• Ograniczenie zachowań agresywnych

• Koncentracja uwagi na problemach innych

• Sprawniejsze generowanie pomysłów. Nie koniecznie dobrze je oceniają

• Uprzywilejowanie informacji pozytywnych

• Badani Alice Isen

• Sposoby wzbudzania dobrego nastroju i konsekwencje tego.

• Wpływ nastroju negatywnego (smutku) na działanie:

• Liczenie się z otrzymanymi informacjami. Osoby są bardziej realistyczne w przetwarzaniu danych.

• Wnikliwsze przetwarzanie informacji

• Ukierunkowanie pamięci na wspomnienia negatywnego

• Pesymizm poznawczy.

• Triada diagnostyczna:

• Ja jestem beznadziejny i będzie beznadziejny

• Świat jest beznadziejny i będzie beznadziejny

• Ludzi smutni są mądrzejsi.

• Ostatnio pojawiła się idea, że mądrzy są smutniejsi.

Strategia poprawa inia nastroju

• Trzeba coś robić

• Spotkania z ludźmi - bezpośrednie lub pośrednie

• Jedzenie (słodycze) - odnawianie zasobów energetycznych. Zwłaszcza słodycze szybko dostarczają glukozy do mózgu

• Zakupy (luksusowe drobiazgi) - brak pragmatycznej użyteczności danego przedmiotu

• Modlitwa (w każdym razie powtarzanie)

• Dieta - osoby nie chudną, ale poprawia się samopoczucie. Gdy waga się jednak zmienia efekt jest mocniejszy.

• Seks

• Spanie

• Alkohol

• Różnice płciowe

• Praca, spanie, alkohol - mężczyźni

• Spotykanie się z ludźmi, jeść, seks - kobiety

Strategie pogarszanie nastroju

• Poszukiwanie negatywnych informacji

• Smutne opowieści (nekrologi)

• Zmuszanie się do nielubianych czynności

• Przypominanie sobie porażek życiowych

• Opowiadanie snow

Nastrój

• Wyuczona bezradność (Pawłow, Masserman, Seligmann, Kofta)

• Utrata kontroli

• Wyczerpanie poznawcze

• Deficyt afektywny - brak emocji pozytywnych, emocje negatywne.

• Deficyt motywacyjny - zachowują się jak by im się nie chciało

• Deficyt poznawczy - utrata części sprawności swojego umysł. Dzieci w szkole z wyuczoną bezradnością uzyskują rzeczywiście niższe wyniki. Wiąże się to z pewną kategoryzacją takich dzieci.

• Narzekanie

• 100 dni nastroju

• Poczucie krzywdy

• Badanie nad nad czynnikami, które powodują krzywdę. Nie żydzi, nie ruscy, nie Niemcy, lecz ludzie którym jest lepiej, są bogatsi. Chodzi o życie jako gra o sumie zerowej.

• Dobrostan (Czapiński) - prowadzone przez lata, z czego ludzie są zadowoleni

• Składowe i globalne - jak bardzo jesteś wykształcony? A jak bardzo jesteś zadowolony ze swojego wykształcenia? Itd. A na końcu pada pytanie: Biorąc pod uwagę wszystko to co do tej pory czy jesteś szczęśliwy czy nie. Nie ma związku między składnikami a oceną globalną. Odpowiedź brzmi nie, nawet jak ze względu na składniki powinnismy być zadowoleni.

• Badania własne nad rzeczami, które dają szczęście:

• spodzewane odpowiedzi - patetyczne

• N = 1633, 40% nic nie robi, 33% seks, 12% jeść smacznie, 4% sukces, 2% praca, 2%

Inteligencja emocjonalna - nie wiadomo dlaczego miałaby być to inteligencja.

Kontrolowanie uczyć

Komunikacja uczuć Rozróżnianie uczuć

Empatia

Aleksytymia - (T. Maruszewski, E. Ścigała)

• niezdolność do werbalizacji emocji

• niezdolność do odróżniania pobudzenia fizjologicznego od emocji

• ubóstwo wyobraźni

• Koncentracja uwagi na konkretach, powierzchownych aspektach istoty rzeczy (wygląd, zachowanie)

Stres psychologiczny i wyczerpanie

Życie codzienne:

• Przypowieść rosyjska o dwu żabach.

• Jedna się utopiła się, druga zrobiła masło i wyskoczyła

• Myszy, które pokazywano kota - choroby nowotworowe

• Badanie Fade'ego nad stresem u pawianów

• Pawian Fips i jego wysoka inteligencja

• Utrata inteligencji w obecności silnego ficzycnie dominanta

• Obecność obcych wiewióreczników - marnienie i kanibalizm; śmierć z wyczerpania

• Uczeń skierką

• Górnik Alojzy Piątek - przeżył pod zwałem górniczym kilkanaście dni. Przeżył w dobrym stanie zdrowia. W prawie jest zapisane, że górnika szuka się aż do momentu, w którym odnajdzie się go żywego lub martwego.

• Zamina poczucia czasu w ciemności. Doba się kończy po 29-32 godzinach

• Strategie przetrwania:

• Odżywiał się butami i stylisko od łopaty

• Kontrola oddawania moczu

• W tymmiejscu znajdowała się żaba. Pomyślał, że trzeba ją zjeść. Szukał jej, ale złapał. Można powiedzieć, że wymyślenie takiej żaby było doskonałym przykładem radzenia sobie z trudnymi sytuacjami

• Akcja w Biesłanie

• Tsunami w Tajlandi

Sytuacja trudna vs sytuacja normalna

• Wyznaczniki normalności:

• Zadania

• Wymagania

• Warunki

• Możliwości

Zrównoważenie elementów i dopasowanie - sytuacja normalna

Niezrównoważenie, niedopasowanie - sytuacja trudna

Typy sytuacji trudnych wg. T. Tomaszewskiego

• zagrożenie - naruszenie (lub zapowiedź) cenionych wartości - szkoda lub starta - ofiary katastrof i kataklizmów

• przeciążenie - kolekcjoner ciszy H. Bolla

• zakłócenia i przeszkody - teoria frustracji J. Bollarda i N. Millera

• deprawacja - długotrwała niemożnośc zaspokojenia potrzeb - bezrobocie

• konfilikt - szczególnie „unikanie - unikanie”

Źródła stresu wg. Richarda Lazarusa - uciążliwość

• domowe: posiłki, zakupy, sprzątanie

• zdrowotne: choroby, skutki uboczne leków

• czasowe: nadmiar zadań i zobowiązań

• życie publiczne: samotność, nieśmiałość

• środowisko: przestępczość, hałas, ruch uliczny

• finansowe: kredyty, raty, długi (zadłużenie powoduje większe zadłużenie)

• praca: niezadowolenie z pracy

• przyszłość: martwienie się o przyszłość

Ważny efekt - efekt kumulacyjny!

Richard H. Rake: zaminy w życiu (małżeństwo arbitralne 50)

• niektórzy marynarze chorują podczas rejsu lub nie

• ciężkie wydarzenia są skorelowane z chorobami

• im większe zmiany tym większe prawdopodobieństwo zachorowania

Stres

Skóra Krążenie Sen Ukł. pokarmowy

Trądzik Nadciśnienie Bezsenność Zaburzenia jedzenia

Miażdżyca Depresja Zaburzenia wydalania

Arterioskleroza Nadkwaśność

Stres a zdrowie (niemieccy menagerowie wysokiej rangi 1:1000)

15 40 5 7-8

nowotwór zawał

Pierwsza liczba: normalność

Druga liczba: stres

Stres a zdrowie (Aleksander Perski):

• zajmowanie się ludzmi zestresowanymi (prawie śmiertelnie)

• Stres a pocieszanie się

• słodycze alkohol, tytoń, używki - dodatkowo negatywnie wpływa na zdrowie

• Stosunek taki

• 300 lat temu cukier był nieznany - dziś 20kg rocznie na głowę szweda.

• Destruktywne działanie

Hans Segal: dynamika reakcji na stres

• ludzie poparzeni najczęściej umierają na zapalenie płuc.

1. Faza alarmowa - mobilizacja

2. Faza odporności - krótka odporność

3. Faza wyczerpania - w konsekwencji śmierć

Koncepcja J. Reykowskiego:

• absolwenci szkoły policyjnej, którzy zdają egzamin

• decyzyjne stanowisko w komisariacie

• do pewnego momentu wszystko było ok, aż zadań zaczęło przybywać

Powyżej progu stresu
Działanie zorientowane na wykonywanie zadań, modyfikowanie stresy Obrona przed stresem.
Zamiany specyficzne
Usuwanie przeszkód Modyfikacja działania		Realne - ucieczka wyjaśnienie Symboliczne - zaprzeczanie
Zamiany niespecyficzne
Mobilizacja	Rozstrojenie		Destrukcja
Wzrost intensywności działań Polepszenie orientacji Polepszenie struktury działań	Naruszenie struktury czynności Brak sprawności Napięcie		Rozpad struktury działań Zaburzenia Niespójność planowania Apatia
Czynności ekspresywne
Kontrolowane	Częściowo kontrolowane		Niekontrolowane
Werbalizacja trudności Akcenty emocjonalne Żarty Autoironia	Złość Strach Bezradność Impulsywność Nieakcentowanie		Gwałtowne wybuchy emocjonalne(złość, panika) Brak kontroli emocjonalnej Ucieczka z sytuacji

Irracjonalne przekonania jako źródła stresu

Koncepcja Alberta Ellisa

Stres długotrwały (Aleksander Perski)

• Czy w ciągu roku:

• Pojawiły się problemy w pracy czy na studiach?

• Wydłużenie czasu pracy, zwiększanie odpowiedzialności lub wyzwań.

• Negatywne zmiany w życiu.

• Poważne problemy w kontaktach z ludźmi

Wyczerpanie jako trwałe wyczerpanie zasobów

• Przedszkolanki bijące dzieci

• Pielęgniarki w hospicjach znęcające się nad pacjentami

• Domy opieki i hospicja jako źródła trwogi - cierpienie w domu opieki

• Okrucieństwo wychowawców i strażników w więzieniach (bunt w zakładach poprawczych).

Koncepcja Heleny Sęk - wypalanie się

• Przesłanka pierwsza: wysoka motywacja, entuzjazm

• Przesłanka druga: utrata motywacji wewnętrznej

• Przesłanka trzecia: irracjonalne przekonania np:

• bądź dobrym dla wszystkich

• nie wolno pozwolić sobie na chwile wytchnienia

• trzeba zasłużyć na szacunek i miłość

• trzeba być zawsze kompetentnym

• trzeba się identyfikować się z problemami i innych ludźmi

Wykład 21.03.2007

EMOCJE

Niko Frida: pojmowanie emocji

• Emocja jest wynikiem oceny (świadomej lub nieświadomej) jakiegoś faktu lub zdarzenia jako wpływającego na interesy podmiotu

Emocja jest pozytywna, gdy zdarzenie jest oceniane 'jako zgodne z interesem

• Emocja jest negatywna, gdy zdarzenie jest oceniane jako niezgodne.

• Funkcja emocji polega na uruchamianiu gotowości do realizacji programu działań.

• Emocje hierarchizuje działanie w skali priorytetów pilności.

• Różne emocje uruchamiają różne programy działania.

• Emocja jest doświadczana subiektywnie jako szczególny i wyróżnialny stan.

Cechy emocji wg. J. Reykowskiego

• Znak (dodatni lub ujemny) - zależny od zgodności z interesem podmiotu

• Decyduje o zbliżaniu się lub unikaniu ( - powodują oddalanie się od obiektu)

• Intensywność emocji (od stanu neutralnego do stanu pobudzenia)

• Decydują o intensywności dążenia i unikania, ale nie o skuteczności tych reakcji

• Przy średnim pobudzeniu skuteczność działania jest najwyższa

• Rytuały pobudzające lub uspokajające

• Kumulacyjny charakter intensywności (wolny przyrost i wyładowywanie)

• Dlaczego chłopiec chciał udusić swojego kolegę na przerwie w szkole?. Jedno zdanie spowodowało wybuch. Kumulacja emocji.

• Treść emocji (modalność emocji, strach, gniew, radość)

• Wyznaczana w znacznym stopniu przez interpretacje.

Problem uczuć

• Potoczne koncepcje emocji.

• Uczucia:

• Adresowane - zawsze mają obiekt

• Werbalizowane (np. Napisy na murach)

• Względnie trwałe

• Wyznaczają orientację behawioralna: od lub do

• Wyznaczają gotowość do działania (miłość - działanie na rzecz innej osoby kosztem własnym, nienawiść - działanie na szkodę innego człowieka)

Teoria Williama Jamesa i Carla Lange (koniec XIX wieku)

• Lange i James uważali emocje jako proces trzewiowy

• Zdarzenie > Pobudzenie i zmiany fizjologiczne > Interpretacja zmian fizjologicznych > Emocja

• Pojawiają się emocje w których nie ma pobudzenia fizjologicznego

Teoria Waltera Cannona i Philioa Barda (1927)

• To co my rejestrujemy jako po budzenie fizyczne jest wynikiem emocji lub jest zupełnie niezależne

• Zdarzenie >Pobudzenie fizjologiczne (towarzyszy)

>>Emocje

• Emocje pojawiają się tak szybko, że procesy fizjologiczne nie mogą za nimi nadążyć

Teoria Magdy Arnold (1960) oraz Stanleya Schachtera i Jeroma Singera (1962)

• Pierwszy skok spadochronowy wywołuje emocje, natomiast prawdziwie silne emocje pojawiają się dopiero za drugim razem.

• Dopiero poprzez doświadczenie nadbudowane są pewne emocje

• Pobudzenie jest bazą dla emocji, nie jest jednak fundamentalne dla emocji

• Zdarzenie > Pobudzenie i zmiany fizjologiczne > Interpretacja z uwzględnieniem kontekstu > Emocja

• Badanie s

• Zastrzyk epinefryny

• Informacja lub brak informacji o powodach pobudzenia

• Sytuacje prowokujące rozbawienie lub złość

• Poinformowani (rozbawienie 12.7, złość -0.18), Niepoinformowani (rozbawienie nie 18.3, złość -2.28)

Teoria Josepha LeDoux (2000)

>> Reakcje mózgu i zmiany fizjologiczne

• Zdarzenie > Emocja

>> Wspomniania i interpretacja

Teoria Bardnera Weinera (1980) i Richarda Lazarusa

• Zdarzenie > Interpretacja z uwzględnieniem kontekstu zadaniowego i sytuacji >Emocja

• Emocje są związane z interakcją między człowiekiem zadaniem.

• Wystarczy ustalić co człowiek chciał osiągnąć i czy to osiągnął by przewidzieć swoje emocje.

• Szczęście - zdarzenie jest oceniane jako sukces

• Nadzieja - zdarzenie jest oceniane jako zapowiedz sukcesu pod pewnymi warunkami

• Smutek - zdarzenie jest oceniane jako wykluczające sukces (doświadczenie bezradności)

Koncepcja Winera: interpretacja przyczyn

• Wewnętrzne lub zewnętrzne

• Stabilne i niestabilne

• Podatne na kontrole z mojej strony lub nie kontrolowane z mojej strony

• Gniew negatywne doświadczenia zawinione (pozostające pod kontrolą) prze innych

• Poczucie winny - negatywne konsekwencje spowodowane przez siebie samego w sytuacji wyboru

• Litość - ktoś inny znalazł się w negatywnym położeniu z przyczyn zewnętrznych (bez własnej winny)

• Duma - pozytywne doświadczenia przypisane do ja

Koncepcje

• Interpretacje

• Pobudzenie fizjologiczne

• Układ nerwowy

Wykład 21.03.2007

Motywacje

Potoczne rozumienie motywacji sprowadza się do przekonania dlaczego ;ludzie są aktywni. Takie potoczne przekoania sprowadza motywacje do początku działania

Klasy procesów motywacyjnych

• Procesy odpowiedzialne za przejście ze stanu spoczynku do stanu aktywności (ludowa część zainteresowania)

• Procesy odpowiedzialne za zmianę kierunku aktualnego (nowy cel)

• Procesy odpowiedzialne za podtrzymywanie aktywności długoterminowej i powstrzymywanie

• Procesy odpowiedzialne za przerywanie działania przed osiągnięciem wyniku

• Procesy odpowiedzialne za rozpoznanie wyniku

Motywacja kompetencyjna (Robert W. White)

• Wrodzone dążenie do efektywnej interakcji z otoczeniem

• Umiejętności zapewniajcie skuteczność

• Przemieszczanie się

• Operowanie przedmiotami (trening w rzucaniu, np kilkudniowy noworodek bawi się smoczkiem. Rzucanie przedmiotami przez dzieci. Osiągają sprawność manipulacji przedmiotami i manipulacja ludźmi. Robią to dzieci, które nie wiedzą nic o manipulacji itp.)

• Kształtowanie się dyspozycji pionek vs sprawca (Richard DeCharms)

• udaje się szczęściarzom

• robią to sprawcy

• Wzmacnianie samodzielności u dzieci powoduje stawanie się sprawcą swojego losu

• Tendencja do przeceniania swojej własnej skuteczności (Ellen Langer)

• Jeżeli ktoś jest pionkiem uważa, że nic nie może zrobić

• Jeżeli ktoś jest sprawcą przecenia swoje możliwości

Motywacja: wymiar lokalizacji źródła i wymiaru swobody wyboru

	Źródło zewnętrzne	Źródło wewnętrzne
Z konieczności (muszę)	Zagrożone karą	Potrzeba
Z wyboru (chcę)	Nagroda pokusa	Pragnienie

Początek aktywności

• Motywacja typu „muszę”

• Najczęściej motywacja zewnętrzna

• Presja biologiczna (pokarm, sen)

• Wymagania ze strony innych

• Role społeczne

• Okoliczności zewnętrzne (pogoda, kataklizm)

• Motywacja typu „chcę”

• Potrzeby

• Aspiracje

• Powinności (raczej moralne niż inne np. Rodzice nie muszę opiekować się dziećmi tylko chcą. Dzieci nie muszą opiekować się starymi rodzicami tylko chcą tego)

• Postanowienia i zobowiązania (dobrowolne). Dlaczego ludzie zawierają małżeństwa? Po co włóczą się po kościołach. To zobowiązanie ma wielką wartość motywacyjną

• Niezgodności poznawcze (to każe nam eksperymentować)

Co nasz zmusza?

• Nadzieja na usunięcie dyskomfortu czy zredukowanie przykrości

• Wielkość nacisku zewnętrznego - zagrożenie karą

• Nieodpartość i nieusuwalność nacisku

• Uległe zachowania innych ludzie w takiej sytuacji

• Wielkość gratyfikacji oczekującej po ustaniu konieczności (widmo niegatywnych konsekwencji związanych z karą)

Czego chcemy?

• Chcemy tego, co jest subiektywnie ważne, to jest:

• Tego co moje (wszystkie dzieci są nasz, moja prywatność)

• Tego, co jest dostępne (spodnie Szarik vs Disel)

• tego czego nie możemy mieć staramy się deprecjonować

• Tego co jest deficytowe, ale możliwe do uzyskania (mentalność kolekcjonera)

• cenimy to czego inni nie mają

• Tego, co jest powszechnie pożądane (Taniec z gwiazdami, Idol)

Początek aktywności

• Niejasne rozróżnienie między „chcę” a „muszę”

• Socjalizacja jako uzewnętrznienie „muszę” (problem zniewolenia)

• Zobowiązania jako uzasadnione „chcę”

• Problem pokus i zagrożeń (pokusy mogą być skutecznym sposobem wymuszania zachowania - historia korupcji)

• Skuteczne techniki wpływu społecznego

• Psychologia środowiskowa - ukryte sterowanie zachowaniem (schody, skrzyżowanie podziemne, kryjówki)

• Wzajemne zależności między motywacją zewnętrzną i wewnętrzną

• Dziecko po jakimś czasie zaczyna mówić o ocenach a nie o czym się nauczyło. Szkła zabija motywację wewnętrzną poprzez wyścig szczurów itp. Małgosia już wie, że piątka jest ważna a nie to co najważniejsze - wiedza. Dziecko jest wdrożone w system motywacji zewnętrznej. Im więcej nagród tym mniejsze nmotywacje wenętrzne.

Deficty (dotyczy przeszłości)

Potrzeba

Deficyt rzeczy

Niezbędnych do życia > popęd impuls zaspokojenia > Nagroda Usunięcie deficytu

Motywacje wewnętrzne wzrostu: pragnienie aspiracje (dotyczy przyszłości)

Pragnienie

Wyobrażenie stanu korzystnijeszego > Podnieta Intencja osiągnbiećia celu . Nagroda Zaspokojneie prageniania

Uruchomienie zachowania

• Podejście klasyczne (John Atkinson, David Mc Clelland)

• Wartość celu (liniowa)

• Prawdopodobieństwo subiektywnego osiągnięcia sukcesu (wyróżnionego wyniku) (nieliniowa - przy średnich wartościach motywacja jest najwyższa)

• Wartość iloczynowa

• Niejasna sprawa prawdopodobieństwa subiektywnego - człowiek nie powinien działać gdy prawdopodobieństw wynosi 0 lub jeden. Jednak ludzie działają nawet gdy prawdopodobieństwo jest zerowe - np ćwiczenia ludzi sparaliżowanych trwale. Działamy jednak również gdy prawdopodobieństw jest całkowite - szukanie męża.

• Co jest kryterium oceny? Kwestia myślenia życzeniowego myślenia.

• Kwestia leku przed niepowodzeniem (niektórzy ludzie uważają, że i tak nie wyjdzie jednak angażują się w działanie)

• Wymiar optymizmu - pesymizmu (np. Zdarzenia pozytywne występują częściej itd.)

• Wpływ osobisty

• Wpływ pozaosobity

Koncepcja alternatywna Paula Pintricha i Elisabetch DeGroot (1990)

• Komponent wartości celu

• Komponent możliwości - w jakim stopniu ja jestem w stanie to zrobić (kontrola osobista, wpływ, kompetencja)

• Komponent afektywny - intensywność i znak emocji jakie wzbudza wynik i działanie

• Zdrożności o liniowej funkcji rosnącej

• Złożenie o niezależności czynników

• Lepsze zaplecze empiryczne

Podtrzymywanie aktywności

• Działanie długotrwałej

• Działanie wieloetapowe

• Bark bezpieczeństwa wzmoćnień

• Kilka przykładów

• Ojciec Edwarda Redlińskiego

• Listonosze, ekspedientki, roznosiciele mleka, roznosiciele ulotek

Podtrzymywanie aktywności - wytrzymałość

• Zasoby - wyczerpanie, odnawianie, trening

• Eksperyment Baumaistera

• Pokusy i przeszkody

• Informacje zwrotne

• Orientacje wykonania (Dweck)

• Lęk przed sukcesem (charakterystyczne u kobiet)

Techniki podtrzymywania: organizacja zadań

• Działanie jednoetapowe (Nagroda 100)

• Działanie wieloetapowe (Nagroda 140)

• Przy tym samym wyniku

• Magiczna połowa

Zadania wspólne

• Efekt Maximiliana Ringelmana (próżniactwo społeczne)

• Niektórzy ciągną sznurek, niektórzy tylko są

• Badanie liny przyczepionej do dynamometru

• Zwiększenie ilości ludzi

• Wynik najlepszy samemu

• Wynik z innymi jest gorszy i tym gorszy im więcej ludzi uczestniczy.

• W działaniach grupowych lepiej

• Działanie proste

• Włączony mechanizm rywalizacyjny

• Efekt Kohlera

Symulacje mentalne: badania Julity Podrucznej (2003): Czas w sekundach

• Wyobrażenie tego jak to robi, nie wynik

• Osoby badane miały sobie wyobrażać działanie (działanie trwało dłużej)

Symulacja mentalna: badania Ewy Jarczeskiej (2003): czas w sekundach

• Symulacja procesu 500!

• Symulacja celu

• Kontrolna

Symulacja mentalna: badania własne - czas w sekundach

• Cechy specyficzne 800

• Cechy niespecyficzne

• Dobry wynik

• Kontrolna

Symulacje mentalne: John Bargh et al. Procent osób pracujące do końca 60% gdy wyobrażali sobie wynik.

Konkurs na indeks („Charaktery” 1990)

• Jedno zadania 20

• Dwa zadania 40

• Trzy zadania 120

• Cztery zadania 90

Zaniechanie działania przed osiągnięciem sukcesu

• Wyczerpanie się zasobów

• Niskie szanse na sukces, spadek szans

• Brak wystarczającej gratyfikacji (robie za nic, nie mam za do żadnej korzyści)

• Alternatywna wartość

• Utrata wpływu na zdarzenia (wymykanie się zdarzeń spod kontroli)

• Lęk przed niepowiedzeniem i samo utrudnianie

• Lęk pred sukcesme

Zakończenie aktywności

• Zgodność ze standardami

• Np. w tym miesiącu oszczędzę 500zł

• W tym miesiącu oszczędzę trochę pieniędzy - w tym przypadku trudno wyrokować kiedy jest koniec

• Wykopu dół 1mX1mX1m

• Wykop dołek - w tym przypadku trudno wyrokować kiedy jest koniec

• Ocena ze strony innych

• np. egzaminator mówi, że to koniec egzaminu, dziękuję

• Zewnętrzne informacje o wyniku

• Gestalt

• skończona praca pisemna, sensowna całość

• artysta - to jest pewna całość, kompletna, struktura jest zadowalająca

• Irytacja i nasycenie

• doktoranci - kiedy przychodzili i mówili, że ja już nie mogę na to patrzeć. Ja wymiotuję jak zaczynam do tego wracać. Jest to pozytywny sygnał, bo wiadomo, że praca zbliża się do końca.

• To jest prawdopodobnie czynnik decydujący o zakończeniu działania, tuż przed końcem.

• Nuda i znudzenie

Motywacja zadaniowa

Trzy etapy każdego zadania:

1. preparacyjny (wyobrażenie calu, reprezentacja struktur działania, organizacja środków)

2. realizacja (kroki zaplanowane lub doraźnie improwizowanie ukierunkowane na osiągniecie celu)

3. ewaluacja (sprawdzanie zgodności wyniku osiągniętego z wynikiem oczekiwanym)

Etap preparacyjny:

• Trzy perspektywy opisu działania

• Ukierunkowanie (zamiar, cel)

• Intensywność (tempo, wysiłek, energia)

• Ustrukturowanie (porządek czasowy, logiczny, struktura czynności)

Cele

• Poznawcza reprezentacja (np. Wyobrażenie) stanu, jaki ma nabyć osiągnięty, której przypisane są:

• Zamiar (intencja, przymus) osiągnięcia

• Osobisty wpływ na jego realizację (na przebieg i wynik)

• Pozytywne emocje związane z działaniem i wynikiem działania

• Reprezentacja celu może być w różnym stopniu wyrazista i psychicznie dostępna (wiem jasno vs nie wiem czego chcę). Im wyobrażenie jest wyraziste tym cel jest bardziej atrakcyjny.

• Zamiar (intencja) może być silniejszy lub słabszy

• Wpływ osobisty może być zróżnicowany, może zmieniać się w trakcie działania, ale musi mieć pozytywny (musi zwiększać szanse na osiągniecie)

• Pozytywne emocje mogące tworzyć działaniu tylko wynikowi.

• Gdy nam nie idzie mogą się pojawiać emocje negatywne

Geneza celów

• Działanie potrzeby

• Uczenie się (modelowanie), np. nawykowe, uzależnione

• Doświadczanie rozbieżności ze standardami stanów pożądanych

• Normy społeczne - co należy robić (2% dzieci chłopskich)

• im rodzice są bardziej wykształceni rodzice tym dzieci mają większe aspiracje

• wśród dzieci chłopskich nie ma potrzeby uczenia się

• na śląsku opolskim dzieci musiały uczyć się zawodu - miały ukończone tylko jedną szkołę. Skutkowało to podejrzeniem dyskryminacji na stanowiskach bardziej zaawansowanych.

• Pełnione role społeczne.

• Gdy tata i dziadek są adwokatami prawdopodobieństwo większe, że ty też będziesz adwokatem

Projekty osobiste Briana Litlle'a

• Główny problem ludzi to nieznajomość celów.

• Struktura celów jest chaotyczna

• Doznawanie niepowodzeń jest umiejscowione w sprzecznością celów

• chcę podnieść swoje kwalifikacje - chcę więcej być ze swoimi dziećmi

• chcę schudnąć - nie mogę mieć pustej lodówki

• skromny tryb życia - wystawne przyjęcia

• Ludzie nie myślą o swoich celach. Nie dokonują przeglądu celów.

• Kiedy planujesz zadanie odpowiedz sobie na pewne pytania

• Wymiary oceny zamiarów (projektów osobistych):

• Ile to dla ciebie znaczy (ważność)?

• Jaki jest trudny?

• Jak bardzo zauważalny jest dla bliskich ci osób (czy bliscy o tym wiedzą)?

• Czy ty panujesz nad tym co robisz?

• Jak wielka jest twoja odpowiedzialność za realizację projektu?

• Przypisywanie i odłączenie odpowiedzialności

• Wolność wyboru

• Czy masz wystarczająco dużo czasu, aby go wykonać?

• błąd nieoszacowania czasu

• ile ludziom zabiera wykonanie takiej czynności

• Jak bardzo prawdopodobne jakie osiągniecie wyniku?

• Czy aktywność jest twoim znakiem firmowym. W jakim stopniu wyraża ciebie samego.?

• Czy twój cel jest ważny także dla innych ludzi?

• Jeżeli to jest ważne dla innych ludzie będą cię wspierać

• Jeżeli to jest nieważne dla innych nie będzie wsparcia

• Jak bardzo zgodny jest z twoimi przekonaniami i wartościami?

• Czasami nie mamy siły by sprzeciwić się presji

• Jak bardzo jesteś zaawansowany w realizacji.

• Efekt zaangażowania (efekt Concorde)

• Trudno jest porzucić zadanie, które jest bardzo zaawansowane

• Czy to co robisz stanowi wyzwanie dla ciebie?

• Jak bardzo jesteś pochłonięty realizacji.

• Teoria atrybucji

• Jak bardzo czujesz się kompetentny?

• Jakie emocje wywołuje w Tobie realizacja projektu.

• Smutek

• Lęk

• Miłość

• Złość

• Nadzieja

• Niepewność

Funkcje spełniane przez cele:

• Behawioralna - nadaje kierunek naszym działaniom.

• Emocjonalna - zapewnia kryteria wartości osiągnięcia, w konsekwencji poczucie dumy lub rozczarowania i smutek.

• Orientacyjne - dostarczanie informacji określającej zaawansowanie.

• Kulturowe - dostarczanie okazji do uczestnictwa we wspólny działaniu, doświadczenie transmisji kulturowej, świadomość poprzedników i kontynuatorów.

• Egotystyczne - dostarczanie przesłanek do budowania obrazu własnej osoby, własnej wartości.

Różne klasyfikowanie działań

• Wymiar realności - realne vs życiowe

• Wymiar lokalizacji - źródła własne vs narzucone

• Wymiar wyrazistości - z pełnymi informacjami vs niepełnymi

• Wymiar wpływu osobistego: losowe vs sprawcze

• Wymiar znaczenia: wyzwanie i mistrzostwo vs osiągnięcie sukcesu

• Wymiar finalność: finalne vs otwarte w perspektywie czasowej

Plany działania:

• wiele czynności nie wymaga planowania

• mycie zębów

• nawykowe odruchy

• okazjonalne

• działanie rutynowe

Typy planów (Gollwiter, Łukaszewski)

• Plan niekompletny (zrobimy najpierw to, a później się zobaczy)

• Plan konkretny (wyodrębnione etapy, pod cele, określona struktura działań)

• Plany proste (liniowe) vs plany złożone (dendrytowe)

• Plany specyficzne wobec celu (np. Przepis na szarlotkę) vs. Plany niespecyficzne (wywar na zupę)

• Plany sztywne (nie dopuszczają odstępstw) vs plany elastyczne (uzależnione od przebiegu działań i od wskaźników)

• Plany samospełniające się (np urosnę, zestarzeję się) vs plany sprawcze (nauczę się hiszpańskiego)

• Pany na wypadek niepowodzenia, plan zapasowy (jak nie dostanę się na archeologię zatrudnię się na wykopaliskach)

Rola informacji zwrotnej:

Szczególnie ważna w zadaniach o niepełnej informacji na temat wyniku.

Funkcja motywacyjna (Locke, Reykowski):

Funkcja orientacyjna i sterująca (Łukaszewski)

Wykład

27.03.2007

Różnice indywidualne: temperament

Różnice indywidualne

• Różnice warunkowane kulturowo: reanaliza wyników badań Norrisa i Kaniastego - czarne kobiety.

• We wszystkich badań nad kataklizmem. Czarne kobiety radzą sobie najlepiej ze stresem.

• Przyjmowane jest założenie, że czarni są bardziej odporni.

• Czarni mężczyźni nie są bardziej odporni na stres

• Co takkiego jest z w czarnych kobietach? Czarne amerykańskie kobiety częściej wychowują 60% samotnie dzieci. Jest to rys kulturowy czarnej rodziny. Średnia życia czarnego Amerykanina wynosi 35 lat. 60% czarnych mężczyzn jest lub było w ostatnim pół roku w więzieniu. Kulturowe uwarunkowanie - brak mężczyzny w domu,

• Czynniki demograficzne,

• Lepsze radzenia sobie ze stresem jest spowodowane przetrenowaniem. Lepsze rozwiązywanie problemów.

• Zdumiewające zjawisko socjologiczne: 1m czarnych meżczyzn maszerowało do Waszyngtonu. Ślubowali, że będą się zajmować swoimi dziećmi.

• Czarny mężczyzn jest nie do zobaczenia z dzieckiem w Ameryce.

• Pierwsze kryterium jest brane jako najważniejsze. W tym przypadku np. Czynnik rasowy odpada, wiec zajęto się czynnikiem kulturowym.

• Pierwsze wyjaśnienie jest brane pod uwagę i nie dociekamy dalszych czynników.

• Różnice środowiskowe

• Długotrwałe adaptacje do środowiska.

• Zdumiewające odkrycie dotyczące Eskimosów na Grenlandii.

• Podczas wojny na Grenlandii znajdowało się wielkie lotnisko - baza wypadowa na Niemcy.

• Bardzo szybko ściągali tam Eskimosi. Mają oni wielką umiejętność zapamiętywania szczegółów.

• Pospolitym sportem były zakłady co potrafi zapamiętać przeciętny Eskimos.

• Np eskimoski potrafili złożyć zegarek po jednokrotnym obejrzeniiu tej czynności.

• Eskimosi nie popełniali błędów i do tego nie upijali się.

• Cała obsługa techniczna pozostawała w rękach Eskimosów.

• Zastanawiano się w czym tkwi ten fenomen. Jest to związane z życiem w środowisku mało zróżnicowanym w bodźce orientacyjne.

• Pewnie podobnie jest u ludzi mieszkających na pustyni. Okazało się, że tak jest.

• Mamy tutaj adaptację, która polega na zapamiętywaniu najdrobniejszej informacji orientacyjnej

• Zapotrzebowanie na stymulację w wielkich miastach i na wsiach.

• Oznacza to różnice w poziomie pobudzenia.

• Dzieci miejskie mają większe zapotrzebowanie na bodźce niż dzieci wiejskie i małomiasteczkowe.

• Wiąże się to z zachowanie,

• W miastach ludzie szukają czynności bardziej stymulujących - uprawiają sporty ekstremalne, hazard.

• Ludzie bez takiej potrzeby szukają pracy w księgowości lub w bibliotece.

• Różnice warunkowane biologicznie

• Różnica fundamentalna: płeć.

• W amerykańskich opracowaniach autorzy uważają, że nie ma płci. Zamazują różnice między płciami.

• Różnice we wzroście.

• Osoby wysokie są wolniejsze od innych. Czas reakcji człowieka wysokiego są niższe, niż u osób niższych. Związane jest to z długością dróg nerwowych.

• Różnica wagi. Rumuńska gimnastyczka waży od 26-30 kg. Selekcjonuje się osoby drobne i szczupłe. Zawodnik sumo nie może mieć 30kg. Trzeba mieć 130kg.

• Można odnieść wrażenie, że osoby te są z innych gatunków.

• Nie ma to większego znaczenia.

Różnice indywidualne są drugorzędne w sytuacjach normalnych. Nabierają znaczenia w sytuacjach ekstremalnych i dziwnych. Jeżeli trzeba popchnąć ciężarówkę, lepiej być zawodnikiem sumo niż gimnastyczką.

Nie można analizować tych czynników w oderwaniu od warunków środowiskowych.

• Np gdy dwie osoby (wysoka i niska) muszą uciekać, niższa ma większe prawdopodobieństwo skutecznej ucieczki.

• Czy jesteśmy grubi czy chudzi nie ma znaczenia gdy idziemy przez park. Ma to znaczenia jednak w sytuacjach dziwnych.

Podstawowe założenia psychologii różnic indywidualnych.

• Ludzie różnią się od siebie ze względu na określone cechy (klasyfikacje wielodzielnicze, rozkład nor lamny).

• Przy wielu cechach rozkład normalny zostaje zachwiany.

• Różnice między ludźmi są największe w skrajnych wartościach rozkładu normalnego.

• Najbogatszy polak jest ogromnie najbogatszy od najbiedniejszego z bogatych.

• W obrębie danej cechy jednostki charakteryzują stałość.

Stałość zachowania na przykładzie agresji

• Gdy ktoś ma duży apetyt, to ta cecha powinna się ujawniać dziś, jutro, za rok.

• Ciekawe badania nad agresją u tych samych osób. Czy ktoś w punkcie A to był również w punkcie B.

• Badania Piktena i Merrill. Badania od roku do 22 lat. Korelacja wynosiła od .97 po roku do .32 po 22 latach. Czyli każdy w pierwszym badaniu był tak samo agresywny w czasie badania jak i rok po nim. Za każdym razem wyniki są statystycznie istotne.

• Agresja ma uwarunkowania osobiste.

• Tu mamy do czynienia z wynikami tylko mężczyzn. Takich wyników nie osiągnie się u kobiet. U kobiet takiej korelacji nie ma.

• Biologowie powiedzą, że agresja jest skorelowana z byciem mężczyzną

Koncepcja Hipokratesa (IV wiek przed naszą erą)

• Dostrzegał on różnice między ludźmi

• Jedni robią wszystko dokładnie do końca, inni mają słomiany zapał.

• Cztery żywioły: ogień, powietrze, ziemia, woda.

• Żywioły te pociągają inne konsekwencje. Przewaga jednego warunkuje pewne zachowania.

• Cztery soki: obecność pewnych substancji w organizmie decydują o zachowaniu.

• Ciało człowieka ma w sobie krew , flegmę i dwojakiego rodzaju żółć, żółtą i czarną. Soki te stanowią naturą jego ciała...

• Udział doków zależy od pory roku

• Zimą dominuje flegma

• wiosną dominuje krew

• Latem dominuje żółć

• Jesienią dominuje czarna żółć

• Soki są powiązane z różnym8i organami:

• Krew z serca

• Flegma z głowy

• Żółć z wątroby

• Czarna żółć ze śledziony

Koncepcja Galena

• Temperament jako efekt dominacji poszczególnych substancji

• Sangwinik (krew) - usposobienie żywe, zmienne

• Choleryk (żółć) - wybuchowy, szybko uspokajają się

• Melancholicy (czarna żółć) - łagodni, smutni

• Flegmatycy (flegma) - powolny, brak ekspresji

• Można zauważyć, że są ludzie o takich cechach.

• Obserwacje te były bardzo trafne i wartościowe.

• W obrębie gatunku ludzkiego występują powtarzalne schematy zachowania.

Wilhelm Wundt: temperament jako efekt siły i zmienność emocji

• Czy ludzie są skłonni do przeżywania silnych emocji czy nie.

• Czy emocje są smienne czy nie.

Szybkie zmienne emocje Emocje silne

Choleryk	Melancholik
Salgwinik	Flegmatyk

Emocje słabe Wolne zmiany emocji

Koncepcja Pawłowa

• Trzy kryteria

• Siła pobudzenia ( odporność na działanie bodźców silnych i długotrwałych)

• Równowaga procesów pobudzenia i hamowani

• Pewnie muszą być układy nerwowe z przewagą pobudzania lub hamowania.

• Ruchliwość procesów nerwowych plastyczna reakcja na zmianę warunków.

.

Koncepcja Ernesta Kretschmera

• potoczna koncepcja wygląd jest wyznacznikiem pewnych osobowości.

• Różny wygląd pacjentów różnymi zaburzeniami

• Wygląd jest skorelowany z pewnymi zaburzeniami.

• Z faktu, że schizofrenicy wyglądają kościście nie znaczy, że jak ktoś tak wygląda, jest schizofrenicy.

• Błąd Kretschmera opiera się na tym samym błędzie co dowcipy o policjantach i blondynkach. Odwrócenie pewnych relacji.

Regulacyjna teoria temperamentu J. Strelau.

• 6 cech

• Żwawość - tendencja do szybkiego i adekwatnego do zmian w otoczeniu

• sprawne nadążanie, brak sprawnego nadążania

• Perseweracja - tendencja do kontynuacji działania po zaniku bodźca, który je wywołał

• Wrażliwość na słabe bodźce - zdolność do reagowania na słabe bodźce

• Reaktywność emocjonalna - duża wrażliwość i odporność emocjonalna (lub nie)

• Wytrzymałość - zdolność adekwatnego reagowania na długość stymulacji.

• Aktywność - tendencja do podejmowania aktywność o dużym ładunku stymulującym.

Temperament jako moderator stresu

• Ta sama sytuacja może mieć różne konsekwencje dla różnych osób

Stres związany z zawodami sportowymi i poziom wykonywania u ciężarowców

Niska reaktywność:

Wysoki poziom wykonywania.

Wysoka reaktywność

niski poziom wykonywania.

Koncepcja Hans Eysencka

• cechy uniwersalne (występują u każdego)

• biologiczne podstawy (cechy o charakterze biologicznym)

• trójczynnikowa koncepcja (PEN):

• psychotyczność

• ekstrawersja

• neurotyczność

• PSYCHOTYCZNOŚĆ

PSYCHOTYCZNOŚĆ

BRAK EMPATII ASPOŁECZNOŚĆ

• EKSTRAWERSJA

EKSTRAWERSJA

TOWARZYSKI AKTYWNY

• NEUROTYCZNOŚĆ

NEUROTYCZNOŚĆ

LĘK DEPRESYJNOŚĆ

Wielka Piątka (R. McCrae & O. John)

WIELKA PIĄTKA

• ekstrawersja - asertywność, szczerość, poszukiwanie doznań, poczucie humoru

• ugodowość - ustępliwość, współczucie, altruizm, skromność, ciepło emocjonalne

• sumienność - produktywność, aspiracje, zorganizowanie, obowiązkowość, przezorność

• neurotyzm - wrażliwość, bezbronność, lęk, sumienność nastrojów, depresyjność

• otwartość - szerokie zainteresowania, fantazja, kompetencja językowa, introspekcja

• mocne strony Wielkiej Piątki:

• prosty, uniwersalny i dobrze potwierdzony empirycznie model struktury cech

• pozwala odróżnić od siebie ważne cechy

• inspiruje dużą liczbę badań nad różnicami indywidualnymi, osobowością

• słabe strony Wielkiej Piątki:

• tylko opis, brak jakiejkolwiek interpretacji wyjaśniającej

• model gubi zarowno to, co typowe dla ludzi, jak i to, co unikalne

• model słabo przewiduje zachowania

• krytyka:

• jedna metoda gromadzeznia danych

• jedna metoda analizy,

• nisko koreluje zachowania

• podsumowanie:

• istnieją znaczne róznice indywidualne w zakresie cech temperamentu

• brak jest jednak wspólnego stanowiska na temat tych cech

• istnieje wiele rozmaitych koncepcji nie dających się sprowadzić do siebie nawzajem

• nie ma jasności co do związku między cechami temperamentu a zachowaniem

OSOBOWOŚĆ

1. podejście czynnikowe:

• podejście strukturalistyczne

• jak zbudowana jest osobowość?

• jakie sa jej składniki?

• jakie sa relacje między składnikami?

2. podejście poznawcze

• koncentracja na doświadczeniu i jego organizacji

• funkcjonalne ujęcie doświadczenia - po co?

• reprezentacje - ewaluacja - generowanie celów - programowanie działania - kontrola i samokontrola

• odtwarzanie i konstruowanie jako 2 ukierunkowania osobowością

• koncepcja Kellyego, Rykowskiego, Łukaszewskiego

• Herman Witkin - zalezność i niezależność od pola

• ramka i pręt

• ukryte pola

• globalny (zalezni) albo analityczny (niezalezni) sposób analizy rzeczywistości

o) George Kelly: teoria konstruktów osobistych

• koncepcja uczonego z ulicy: hipotezy, eksperymenty z naturą

• porzadkowanie świata to tworzenie konstruktów osobistych

• konstrukty bipolarne (dawać - brać; dawać - dostawać)

• konstrukty centralne (dobry - zły)

• konstrukty peryferyczne (smutny - wesoły)

• brak konstruktu - lęk; zmiana w systemie konstruktów - poczucie zagrozenia

o) koncepcja Janusza Rykowskiego (podstawowe założenia)

• zachowania nie sa izolowane od siebie

• wykonywanie każdej czynności wymaga koordynacji na wysokim poziomie integracji

• działania ludzkie maja charakter powtarzalny

• utrwalone wzorce zachowania podlegają modyfikacji pod wpływem wymagań sytuacyjnych (np. Bycie kierowcą w UK)

Aby spełnić te założenia, niezbedny jest jakiś centralny regulator zachowania.

o) regulator jest czynnikiem współdziałania kilku mechanizmów:

• popędowo - emocjonalnego

• sieci poznawczej - Centralna rola 'JA'

• sieci wartości - regulacji i wymiarów wartościowania

• sieci operacyjnej - programowanie działania

o) każdy obiekt może być - zaleznie od osoby i sytuacji - odniesiony do:

• mechanizmów popędowych (czy można to zjeść, czy zagraża)

• struktury 'JA' (rywal; ideał)

• sieci operacyjnej (co można z tym zrobić)

• sieci wartości (wartość autonomiczna; wartość instrumentalna)

o) co tworzy osobowość?

• wymagania wewnętrzne

• wymagania zewnętrzne: regulaminy i przepisy postępowania/zachowania

• nagrody i kary

• powtarzanie czynności i informacji

• utorzsamianie się z osobami znaczącymi

• aktywna obróbka danych

o) dane empiryczne; centralna rola 'JA'

• Jerzy Karyłkowski - podobieństwo do 'JA' i udzielanie pomocy

• Zbigniew Kość - podobieństwo do 'JA' jako czynnik hamujący agresję

• David Byrne - podobieństwo do 'JA' jako czynnik stanowiący o atrakcyjności partnera

3. podejście społeczno poznawcze

• koncepcja behawiorystyczna

• szczególna odmiana koncepcji poznawczych

• duża rola samoregulacji

• rola kontekstu społecznego w kształtowaniu się osobowości

o) społeczno - uczeniowa teoria A. Bandury

- 3 założenia:

• funkcjonowanie człowieka to interakcja sytuacji, czynników poznawczych i zachowań

• ludzie wpływają na sytuację, a tą na myśli i zachowanie

• ludzie wywołują zmiany, a zmiany zmieniają ludzi

• zachowania i mechanizmy reagowania - wyuczone

• zmniany w funkcjonowaniu - dzięki 3 procesom: nabywanie, generalizacja, stabilizacja

- struktura osobowości:

• oczekiwania (związek między zdarzeniami, zachowaniem i konsekwencjami)

• standardy wewnętrzne (stany porządane)

• oceny i wartości

• preferencje dotyczace grup odniesienia (tozsamość społeczna - o kim mówię 'MY')

• przekonania dotyczące 'JA' (szczególnie ważne przekonania na temat własnych możliwości)

o) model pomagania (decyzyjny model interwencji kryzysowej) /Bib Latené i John Darley/

4. podejście ewolucyjne

- osobowość kaształtowana w walce

• propagowanie genów

• istotne różnice płciowe

• stabilność mechanizmów

• preferencje dotyczące altruizmu

• preferencje dotyczące partnerów

• strategie nawiązywania i podtrzymywania związków

o) czego pragną kobiety?

• zasoby ekonomiczne teraz i w przyszłości

• inteligencja

• wysoka pozycja społeczna

• ambicja i pracowitość

• wiek: starsi o kilka lat

• stałość uczuć

• zdrowie

KOBIETY PRAGNĄ BEZPIECZEŃSTWA (PEWNOŚCI LOSU)

o) czego pragną mężczyźni?

• młodości (od 5 do 20 lat młodsze, im starszy mężczyzna, tym młodszą kobietę pragnie)

• uroda (gładka skóra, lśniące włosy, ożywiona mimika)

• sylwetka (stosunek talii do bioder = .70)

MĘŻCZYŹNI PRAGNĄ ZDROWOŚCI, MŁODOŚCI I BIODER :P

Wykład

27.03.2007

Inteligencja

Pojęcie inteligencji nie dotyczy osoby tylko kohorty 10, 15 - latków itd.

Inteligencja (na co dzień)

• Inteligencja jako wartość

• Duma z bycia inteligentnym (dialogi uliczne i kawiarniane)

• Brak inteligencji jako ukrywany defekt umysłu (do czego łatwiej się przyznać?)

• do ściągania, czy do masturbacji (masturbacja)

• trudniej się przyznać do braku inteligencji niż do choroby wenerycznej

• Inteligencja jako przymiotnik podkreślający wartość ludzi i rzeczy

• inteligentny puder wie jak się rozprowadzać

• inteligentny krem, który wie w które miejsca skóry ma wnikać

• inteligentny długopis

• słowo inteligentny sprzyja marketingowi

• nie o logikę chodzi w marketingu, lecz o zysk

• nie istnieje przecież inteligentny krem

• Inteligencja jest drugim co do ważności zasobem jaki poszukują kobiety u mężczyzn (socjobiologowie)

• pierwszym zasobem jaki poszukują kobiety są pieniądze

Proste pytania

1 2 3 ?

Podaj liczbę poprawnych odpowiedzi? 1,2,3 więcej?

(nieparzysta - parzysta, liczba naturalna,których jest nieskończenie wiele)

Nasze życie nie polega na odpowiedzi na takie pytania. Chodzi o inne zadania np: co zrobić bo puścił nam zamek błyskawiczny przy spodniach itd.

Inteligencja?

• Forest Gump

• Mocno upośledzony chłopak

• Z trudem nauczył się pisać i czytać

• Sam o sobie mówi jako o wioskowym głupkiem

• Genialnie grał w ping-ponga, futbol amerykański, grał na organku, był znakomitym szachistą, zastępował komputer pokładowy na stacji kosmicznej

• Czy Forest Gump był inteligentny? Osiągnięcia szkolne - nie. Inne dziedziny życia - pewnie tak

• Przodująca nauczycielka z Legnicy (Łukaszewski)

• Ludzie z równym poziomem inteligencji

• Badania na studentach

• Jedna osoba miała wyniki świadczące o poważnym defektem umysłu

• Kolejne testy potwierdziły, ze pani jest nieinteligentna i to bardzo

• Wykład dla wybitnych nauczycieli kilka lat później - na wykładzie w pierwszej ławce siedziała właśnie ta pani.

• Może testy nie są miarodajne?

• Kwatermistrz Śląskiego Okręgu Wojskowego

• Jego domena były finanse.

• Człowiek ten wywiązywał się doskonale z powierzonych mu zadań

• Jednak testy wykazały, że jest nieinteligentny

• Badania Stenberga

• Doświadczenie, które spowodowały zwątpienie w inteligencje

• Projekt z dziećmi z ograniczeniami umysłowymi i trening inteligencji

• Dzieci nie mogły nauczyć się przejść przez labirynt, którego szczur się uczył za 3 razem

• Po przerwie na kawę dla naukowców, dzieci uciekły

• Droga do wyjścia była bardzo trudna, dzieci widziały ją tylko raz w przeciwnym kierunku

• Czy dzieci są, czy nie są inteligentne z tego punktu widzenia?

• Marta K.

• Wszystkie zadani zostały rozwiązane przed czasem, bezbłędnie

• Drugi zestaw pytań został rozwiązany przez Martę bezbłędnie przed czasem.

• Ściąganie było wykluczone

• Takie zadania były dla niej łatwe, ponieważ całe życie rozwiązywała zagadki dawane sobie przez członków jej rodziny.

• W innych dziedzinach życia jednak nie miała takich doskonałych wyników

Różne sposoby myślenia o inteligencji

• Inteligencja jako potencjał (gdyby warunki rozwoju człowieka były optymalne - brak ograniczeń)

• Inteligencja jako przejawianie (do czego człowiek jest zdolny gdy są optymalne warunki jego funkcjonowania)

• Inteligencja jako miara sprawności zdań (to co przejawia się w danej sytuacji)

Donald O. Hebb: trzy rodzaje inteligencji

Inteligencja A

wrodzone możliwości

Inteligencja B

możliwości rzeczywiste

Inteligencja C

możliwości przewidywane

Roymind Catell

• Inteligencja

• Płynna - zdolność operowania na symbolach - niezależna od doświadczenia i rodzaju symbol

• inteligencja skrystalizowana - dysponowanie wiedzą ważną w obrębie danej kultury i operowanie nią

• Zadania mierzące inteligencję płynna wymagają wysiłku, a zdania mierzą inteligencję skrystalizowaną nie wymagają większego wysiłku.

Sympozjum Roberta Stenberga (1986)

• Badacze mieli podać definicję inteligencji

• Robert Stenberg

• zdolność do przystosowania się do okoliczności

• Spostrzeganie abstrakcyjnych relacji między obiektami, zdarzeniami, stanami rzezy

• Korzystanie z uprzednich doświadczeń

• Skuteczna kontrola nad własnymi procesami poznawczymi

• Definicja ta nie została zaakceptowana

• Linda Gottfredsen

• bardzo ogólna zdolność

• planowanie

• rozwiązywanie problemów

• rozumienie złożonych kwestii

• szybkie uczenie się

• Definicja ta nie została zaakceptowana

• Olaf Gustafson

• Ogólna sprawność umożliwiająca zmaganie się z problemami nowymi i złożonymi

Linda Gottfredson: koncepcja 52 autorytetów

• Czy jesteś skłonny podpisać się pod tą definicją do 100 naukowców zajmujących się sprawami inteligencją

• 52 osoby podpisały się

• Tendencja do rozstrzygania o prawdzie poprzez wyznaczanie większości

Howard Gardner: inteligencje wieloraki czyli dzielenie włosa na siedmioro

• Logiczno-matematyczna

• Językowa

• Motoryczna

• Interpersonalna

• Intrapersonalna

• Przesytrzenno-relacyjna

• Muzyczna

Trójczynnikowa koncepcja Roberta Sternberga

• Składniki - podstawowe procesy (inteligencja składnikowa)

• Kodowanie, porównywanie informacji, generowanie rozwiązań itp. (typowe szkolne umiejętności)

• Automatyzacja!

• Doświadczenie (inteligencja doświadzeniowa)

• Doświadczenie wspólne

• Doświadczenie indywidualne

• Umiejętność radzenia sobie z nowymi sytuacjami, postawy twórcze.

• Kontekst (inteligencja kontekstualna)

• Zaradność życiowa, inteligencja praktyczna

• Wieżyczka na wawelu - jak wyciągnąć kamień?

• Pan Józef - za dwa litry wódki i wyciągnie kamień w jedną noc.

• Wkopał kamień w ziemie. Kamienia nie było. Wykorzystał metodę znaną specjalistom od kopania studni.

Stenberg (1981)

• Przejawy zdolności praktycznego rozwiązywanie problemów

• Myślenie prawnie i logiczne

• Rozpoznawanie związków między ideami

• Dostrzeganie wszystkich aspektów problemu

• Ma otwarty umysłowego

• Ze zrozumieniem reaguje na idee innych ludzi

• Trafnie chwyta istotę różnych sytuacji

• Przejawy zdolności werbalnych:

• Wyrażanie się jasno i zrozumiale

• Wypowiadanie się płynnie

• Łatwo się z nimi rozmawia

• Dużo czytają

Iloraz inteligencji (II IQ)

• Pomysł Wilhelma Sterna

• Wiek umysłowy/wiek chronologiczny * 100

• Jest to pojęcie typowo statystyczne statystyczne

• Herman Goering - IQ 138

• John Kennedy - IQ 119

• Richard Nixon - IQ 143

• Przegrał z Kennedym

• Afera Watergate

• Generał Robert McNamara - 200 IQ

• operacja w Zatoce Świń zakończone klęską dla armii amerykańskiej

• autor wielu operacji w Wietnamie

• Madonna - IQ 160

• Sharone Stone - IQ 160

Cztery ukierunkowania we spółczesnych badaniach nad wyznacznikami int.

• Badania nad parametrami mózgu

• Badania nad uwagą i pamięcią

• Badania nad strategia poznawczą

• Badania nad ocenianiem

Badania nad parametrami mózgu Thomas Bouchard: odwoływalność inteligencji

Badania nad dziedziczeniem inteligencji:

czynnik odziedzicalności: 50%

czynnik środowiska niespecyficznego: 25%

czynnik środowiska specyficznego 15%

błąd pomiaru (inny nieznany czynnik) 10%

Badania nad parametrami mózgu

Wielkość mózgu

Kobiety: japońskie kobiety mają największy mózg

Mężczyźni: żydzi.

Badani nad procesami poznawczymi:

• Teza Jansena - inteligencja to szybkość przetwarzania informacji

• Efekt Jamesa Flynna - każda generacja jest bardziej inteligentna, ze względu na iloraz inteligencji.

Wzrost wskaźników inteligencji o ok. 25 punktów w ciągu 50 lat.

Osoba o IQ = 100 w roku 1950 byłaby teraz na poziomie pogranicza normy

• odżywianie się (skaza białkowa)

• edukacja powszechna i wymagania edukacyjne

• opieka i pobudzające zabawki

• nowa komputerowa cywilizacja

• wzrost świadomości psychologicznej

Wykład

22.05.2007

Osobowość

Termin osobowość wszedł do języka potocznego. Są panie, które mówią, że poszczególna rybka posiada osobowość. Trener na wyścigach konnych: ten koń ma osobowość i jest genialny. Przeciwnik Gołoty: Gołota nie ma osobowości i dlatego ja wygram. I wygrał. Bogusła Linda - trzeba mieć osobowość.

• Czy złota rybka, koń, bokser zawodowy może mieć osobowość.

• Jest to termin czysto teoretyczny.

• Nie można powiedzieć, że osobowość to odrębny byt.

• Czy ludzie zachowują się w sposób stały typowy dla siebie?

• Czy wczoraj robiłeś coś pierwszy raz w życiu? Przypomnieć sobie to jest bardzo trudno.

• Czy pamiętasz co robiłeś wczoraj co jest typowe - to przypomnieć sobie jest łątwo.

• Powtarzalność bierze się z uczenia.

• Czy osobowość ro coś więcej niż tylko nasze doświadczenie.

• Nie ma zgody co do źródeł powtarzalności.

• Czy osobowość to coś więcej niż nasze zachowanie?

• Czy osobowość jest unikalna?

• Osobowość to to co w ludziach jest podobne.

• Osobowości to co jest wyjątkowe.

• Tu pojawia się kłopot, bo można znaleźć ludzi, którzy nie mają w sobie nic unikalnego.

Podejście czynnikowe (psychologia amerykańska):

• Podejście Strukturalistyczne:

• Istnieje zbiór cech.

• Jak zbudowana jest osobowość

• Jakie są jej skłądniki

• Jakie są relacje między składnikami

• Tu należą teorią Eysnycja, Costy i Macrea, oraz inne odwojowujące się do różnic indywidualnych.

Podejście poznawcze:

• Koncepcja na doświadczeniu i jego organizacji

• Funkcjonalne ujęcie doświadczenia - po co?

• Reprezentacja - ewaluacja - generowanie celów - programowanie działania - kontrolowanie i samokontrola.

• Odtwarzanie i konstruowanie jako dwa ukierunkowania osobowości.

• Naszym żywotnym interesem jest tendencja do utrzymywania stabilności.

• Jednak w pewnym momencie tendencja do utrzymywania stabilności staje się nudna. Zaczyna pojawiać się tendencja do zmian.

• Nie może być tak, że dominuje tylko jedna tendencja.

• Każdy z nasz jest jest troche konserwatywny i trochę innowacyjny.

Herman Witkin: zależność i niezależność od pola.

• Podczas wojny amerykanie zauważyli, że czasem samoloty lecące koło siebie zderzają się.

• Najpierw zajął się tym Sherif: gwiazdy w nocy trochę przesuwają się, migotają. Co się dzieje gdy wpatrujemy się w świecący punk na ścianie. Jest to efekt autokinetyczny.

• Donald Heb: brak bodźców. Zrobił eksperyment. Ludzie zanurzeni byli w wannach bez bodźców. PO 2 godzinach pojawiły się zaburzenia - halucynacje.

• Witkin: w laboratorium podłoga zmieniała swoje nachylenie. Do podłogi przyśrubowane było krzesło. Ludzie mieli ustawiać linie w pionie. Jedni robili to dobrze, inni robili to od podłogi

• Ramka i pręt

• Ukryte figury

Horge Kelly: teoria konstruktów osobistych

• George Kelly (odróżniać od Kelleya)

• Przekonanie, że każdy człowiek jest uczonym, badaczem z ulicy, psycholodzy, traffic psychology.

• Każdy człowiek eksperymentuje z naturą.

• Porządkowanie świata to tworzenie konstruktów osobistych.

• My pożądkujemy świat na podstawie prostych dychotomicznych kategoriach.

• Każdy obiekt może być umiejscowiony na różnych wymiarach.

• Dochodzi do tego również różne wartościowanie

• O ---- H

• S ----- R

• Konstrukty centralne: dobry - zły

• Konstrukty peryferyczne: smutny - zły

• Każde znaczenie musi być ulokowane w jakimś miejscu

• Brak konstruktu - lęk, zmiana w systemie konstruktów - poczucie zagrożenia.

Koncepcja Janusza Reykowskiego:

• Pod wpływem Kellego i nie tylko zaczął się zastanawiać mechanizmem naszego zachowania i czym ono steruje.

• Podstawowe założenia:

• zachowania nie sąu izolowane od siebie

• Wykonywanie każdej czynności wymaga koordynacji na wysokim pozmienia integracji

• zachowanie nie może być analizowane w oderwaniu od kontekstu

• Działania ludzkie mają charakter powtarzalny

• Utrwalone wzorce zachowaną podlegają modyfikacji pod wpływem wymagań sytuacji

• Aby te warunki były spełnione niezbędny jest jakiś centralny regulator zachowania

• Regulacja jest wynikiem współdziałania kilku mechanizmów

• Mechanizm popędowo emocjonalny,

• Sieci poznawcze (reprezentacja świata i własnej osoby). Centralna rola Ja.

• Sieci wartości (reguł i wymiary wartościowania)

• Si3eci operacyjne: programy działania

• Każdy obiekt może być zależnie od osoby i od sytuacji - odniesiony do:

• mechanizmów popędowych ( czy można do konsumować, czy zagraża?)

• struktura ja (rywal, ideał)

• Do sieci operacyjnej ( co można z nim zrobić?)

• Do sieci wartości (wartość autonomiczna czy instrumentalna?)

Koncepcja Janusza Reykowskiego

• Co tworzy osobowośc?

• Wymagania wewnętrzne, np. potrzeby

• Wymagania niewywnętrzenie - reguła i przepisy zachowania (jak wykonuje się czynności jak przejawiają się emocje itp.)

• Powtarzanie czynności i informacji (stany typowe)

• Nagrody i kary (emocje, ukierunkowanie)

• Utożsamianie się z osobami znaczącymi

• Aktywna obróba danych (mentalne symulacje, generalizacja doświadczania)

Jerzy Karyłowski: podobieństwo do ja i do udzielenia pomocy

• Ludzie pomagają podobnym do siebie. Jedyny warunek jest taki: trzeba lubić siebie.

• Zbigniew Kość: podobieństwo jako czynnik hamujący agresję

• David Byrne: podobieństwo jako wyznacznik atrakcyjności partnera.

Podejście społeczno poznawcze:

• Koncepcje behawiorystów (uczenie się)

• .Szczególna odmiana koncepcji poznawczych

• Duża rola samoregulacji

• Rola kontekstu społecznego w kształtowaniu się osobowości

• Doświadczenia zastępcze (wystarczy popatrzeć jak robią to inni)

• Koncepcja Juliana Rottena, Alberta Bandury, Waltrea Michela

Koncepcja Bandury:

• Trzy założenia

1. Sytuacja

2. Czynnik poznawczy

3. Zachowanie

• Ludzie wpływają na sytuację, a sytuację wpływają na nasze zachowanie i myśli

• Ludzie wywołują zmiany, z zmiany zmieniają ludzi

• Zachowania i mechanizmy regulacyjne - wyuczone

• Struktura osobowości:

• Oczekiwania (związek między zdarzeniami, między zachowaniem i konsekwencjami)

• Standardy wewnętrzne (stany pożądane)

• Ocena i wartości

• Preferencje dotyczące grup odniesienia (tożsamość społeczna)

• Kim jesteś? Nikt nie odpowie białym człowiekiem. W metrze na bronksie - biały człowiekiem.

• Gdy mamy styczność ze śmiercią, ludzie zaczynają się integrować z my (ale nie ja). Dystansują się od nieMY (np. nie jedzą mięsa, bo nie czują się zwierzętami. Mężczyźni tracą chęć na kontakty z kobietami)

• Przekonania dotyczące JA (szczególnie ważne przekonania na temat własnej skuteczności). Czy ja jestem sprawcą działania czy jestem tylko pionkiem

Model pomagania Bibba Latane i Jhona Darley:

• Od czego zależy gotowość do pomagania.

• Kobiety stoją na poboczu i manipulują przy samochodzie

• Kobieta ciągnie walizkę

• Atak epilepsji

• Chusteczka i pieniądze

Czy widzę że ktoś potrzebuje pomocy?

Czy potrzebuje MOJEJ pomocy?

• Czy obok są inni?

• Czy on adresuje do mnie prośbę o pomoc?

Czy poczuwam się do odpowiedzialności?

Czy wiem jak pomóc?

Pomagam

Podejście ewolucyjne:

• Teorie ewolucyjne

• Osobowość ukształtowana w walce o propagowanie genów

• Istotne różnice płciowe

• Stabilność mechanizmów

• preferencje dotyczące altruzimu

• Najpierw pomagamy ludziom bliskim i rodzinie (altruzim krewniaczy)

• Później pomagamy ludziom, o których wiemy, że nam coś dadzą. A jeszcze bardziej pomagamy ludziom, którzy pomagają naszym dzieciom.

• Nie dawaj nikomu więcej (Aleksander, Brytyjski biolog)

• preferencje dotyczące partnerów

• Są to decyzje w świecie iluzji

• Rzeczywiste motywy wybierania są inne u mężczyzn i kobiet.

• Strategie nawiązywania i podtrzymywania związków

Zachowanie wiążące a bliskość związku (dane polskie, Alicja Kuczyńska)

• Flirtowanie (uśmiech, utrzymanie kontaktu wzrokowego)

• Prezent (np. mała maskotka, przyniosłem dla ciebie)

• Żart („ciekawe do czego nas te badania doprowadzą?”)

• Wytarcie sadzy z twarzy

• Wspólne jedzenie (paluszki, ciasteczka)

• Wsparcie w niejasnej sytuacji (gdy kończy się sesja eksperymentalna - co to znaczy, miała pani przyjść o 11.00 a nie 11.15. Pomocnik: ona nic złego nie zrobiła)

• Wspólnie nazwać yo możńa zachowaniami zalotnymi

Czy ludzie będą chcieli się ponownie spotkać? Prawie 8 razy częściej gdy takie zachowania występowało.

Później zmodyfikowano. Atrakcyjność, wcale nie jest wyznacznikiem takiego zachowania. Nieatrakcyjni byli bardziej chętnie zapraszani ponowni.

Efekt godziny zamknięcia atrakcyjności partnerów (skala 10 punktowa) Dane amerykańskie. Im bliżej do zamknięcia baru, tym osoby są bardziej atrakcyjne.

Zachowanie wiążące a bliskość związku	Warunki eksperymentalne	Warunki neutralne
Sympatia	5,5	2,5
Chęć nawiązywania związku	3,3	1,8
Gotowość kontynuacji	3,4	1,6
Zainteresowanie	4,3	2,7
Atrakcyjność	4,4	4,1

Czego pragną kobiety: 37 kultur

• Zasoby ekonomiczne teraz i w przyszłości

• Inteligencja

• Wysoka pozycja społeczna (władza, stanowisko)

• Ambicja i pracowitość

• Wiek: starsi o kilka lat

• Stałość uczuć

Oczekiwania finansowe. Dane amerykańskie

(zainteresowanie a zarabianie więcej niż procent osób)

pierwsza randka: 50%

seks: 60%

małżeństwo: 70%

Czego pragną mężczyźni:

• Młodości (od 5 do 20 lat)

• Uroda: skóra, lśniące włosy, ożywiona mimika

• Sylwetka (.70, por badania A. Szmajke)

• wybierz ideał mężczyzny z 10 sylwetek męskich

• Kobiety wybierały 4 typy

Małżeństwa z miłości i małżeństwa aranżowane

• W drugim rodzaju małżonkowie się nie znają.

• Pierwszy to typowy Bollywood

• Badano stosunek negatywnych emocji do pozytywnych

• Aranżowane: zaczyna się nisko kończą się wysoko

• Z miłości: zaczyna się wysoko kończą nisko (tendencja zniżkowa)

Niepewność ojcostwa i akcentowanie podobieństwa do tatusia. Dane amerykańskie

• Żaden mężczyzna nie może być pewny czy dzieci są naprawdę jego dziećmi.

• Ważne jest, żeby wytwarzać przekonanie, że dziecko jest podobne do ojca

• W Ameryce: 80% noworodków - w opinii matek jest podobne do ojca, 20% - do matki

Dwa cele organizacji:

• Koordynowanie zachowania

• Najmniej zakłócona wygoda wewnętrzna

• Termin osobowość jest pojęciem teoretycznym

• Brak zgody co do zakresu znaczeniowego pojęcia

• Zgoda co do funkcji regulacyjnych

• Nie ma zgody jak osobowość się rozwija

Wykład

22.05.2007

Struktura JA

• Poczucie tożsamości osobistej

• Poczucie kontroli podmiotowości

• Poczucie odrębności i indywidualności

Wiliam James

• Skrajny hipochondryk

• XIX i XX wiek

• Szerokie pojęcie Ja - dochodzeniowe, wszystko, co człowiek może określić jako MOJE

• dla rozumienia JA empirycznego niezbędne jest analizowanie aspektów

• Składniki

• Uczucia związane z ja

• działania motywowane umacnianiem Ja

JA materialne

• Ciało, ale w nierównym stopniu (niektóra części są bardziej nasze)

• Ubranie, przedłużenie ciała, są w nierównym stopniu (ulubione rzeczy)

• Rodzina, także w niejednakowym stopniu (bardziej i mniej). Np. JA jest zapełnione matką, z powodów negatywnych (ciągły konflikt) lub pozytywnych (np. szczególna rola)

• Nasz dom (mieszkanie), przedmioty cenne

• Zróżnicowanie co do treści i do ważności

JA społeczne

• Wiele twarzy na użytek rożnych grup społecznych

• Wskaźnik różnicowania grup społecznych

• Szczególnie ważne te aspekty JA, które związane są z grupami odniesienia, z grupami znaczącymi.

• Ja społeczne dla najbliższej osoby decydującej

• Jak widzą nasz nasi najliźsi

Ja duchowe

• Ktoś, kto w nas myśli

• Psychiczne dyspozycje i procesy podające się wglądowi (introspekcja)

Uczucia związane z JA

• Zadowolenie z siebie

• Dyssatysfakcja

• Ogólnie biorąc samopoczucie aktywizowane jest zawsze dy aktywizowane są ważne aspekty JA

• Uczucia nie muszą być jasno powiązane ani z aktualnymi doświadczeniami ani też wewnętrznymi kryteriami, są w znaczącej mierze aprioryczne

Działania związane z JA

• Ochrona JA

• Umacnianie JA

• Tesser: Ludziom nie zależy by mieć dobre przekonania o sobie tylko mają chęć utrzymania mocnego przekonania o sobie (negatywne lub pozytywne). Taka stabilizacja. Są dane, pokazujące wyjątkiem są ludzie władzy. Wystarczy wylosować rolę, kto rządzi, kto słucha. Już za 0,5 godziny pokazują się pierwsze objawy degeneracji władzy.

• Trzy ukierunkowania ochrony i umacniania

• Ciało (Strona materialna ) -

• Zycie społecznego - zabawa

• Życie duchowe - dbanie o własny rozwój

Wykład

23.05.2007

Problemy etyczne psychologii

Relacja psycholog - klient (pacjent etc.)

• Zawód (rola społeczna) związana z zaufaniem społecznym

• Domniemanie dobrej woli psychologa

• Nie wszyscy psychologowie nie maja dobrej woli!

• Domniemanie kompetencji

• Oczekiwanie skuteczności (niestety natychmiastowej)

• Proces zmiany psychologicznej jest procesem jest powolnym, i długotrwałym, ale i kumulatywnym (efekty się kumulują i ujawniają się w pewnym momencie)

W Polsce jest 150 tys. Psychologów

1,5 % (2250 w całym kraju) są naprawdę wybitni

1,5 procent jest karygodnie niekompetentni Zgodnie z rachunkiem

17% dobrzy prawdopodobieństwa:

17% trzeba się ich pozbyć

Środek nie jest specjalnie imponujący [Łukaszewski ignorancja (przestają się uczyć, nie wiedzą co się publikuje) z arogancją (Moje osobiste doświadczenie jest ważniejsze od całej wiedzy, moje doświadczenie jest najważniejsze)].

Badania nad oddawaniem moczu w p[publicznym pisuarze (tylko mężczyźni)

• Zmienna niezależna:

• ilość osób w pisuarze (samotnie czy w grupie)

• dystans psychologiczny (blisko czy dalej)

• Zależna:

• ilość moczu w ml

• czas odroczenia oddawania w sekundach

Perfekcyjne ze względu na metodologię. Całkowicie niezgodne z prawe (podglądactwo)

Powinna się pojawić burza w środowisku

Jednak nie było odzewu

Po roku Francuzi wystosowali list do czasopisma jakie są podstawy etyczne. Odpisano, że to była prowokacja etyczna, ponieważ nikt się nie zajmuje etyką.

To pokazuje, że w rutynie pojawiają się zdumiewająco niebezpieczne zachowania.

W Polsce tylko 4 uczelnie na własny użytek ustanowiły obowiązek etycznych opinii nt. Etyki badań. W tym SWPS.

Najczęściej jednak wymienia się nie te, które są najbardziej nieetyczne (Milgram, Zimbardo)

Eksperyment Milgrama:

• Znajomość eksperymentu Milgrama, Zimbardo, Sherifa (konflikt w grupie) jest obowiązkiem ucznia średniej szkoły

• Eksperyment Milgrama - psychologowie kliniczni i psychiatrzy - oczekiwanie mniej niż jeden procent

• Przeprowadził badania sondażowe ludzi, jak by się szacowały w ten sposób. Deklaracja 1%

• Specjaliści: prawdopodobieństwo 1%

• W rzeczywistości: 70%

• Eksperyment z pokusą - pytano się jak zachowałbyś w danej sytuacji

• tylko 11% badanych przewidywało, że oszuka, ale bynajmniej nie wszyscy

• W rzeczywistości: 60% bez gratyfikacji z oszukania, 80-90% gdy była gratyfikacja

• David Rosenhan - zdrowi jako chorzy (tylko jeden odrzucony)

• Do szpitali posłał swoich studentów i doktorantów

• Mieli powiedzieć, że się niepokoją o siebie

• Specjalista powiedział, że ja mam to samo. Idź do domu.

• Inni zostali hospitalizowani

• Zamiast dyskusji na temat złych diagnoz Rosenthan został wyrzucony z Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Wątpliwe sapekty działania psychologa

• Kłamstwo

• Kłamią, żeby oszczędzić cierpienia

• Badania marketingowe

• Kłamstwo w imię obrony klienta

• w tej chwili z czysto pragmatycznych powodów, nie należy kłamać. Powód ODSZKODOWANIA. Nieujawnienia jakiś ważnych informacji w sądzie jest wystarczającą podstawą do odszkodowania. Lepiej nie kłamać.

• Najpierw ubezpiecz się od odpowiedzialności cywilnej

• Cierpienie psychiczne

• Eksperymenty nad praniem mózgu w Chinach i nie tylko

• Eksperyment Armii USA w tajemnicy - zupełnie zdrowi ludzi budzono co chwile i taki pan ze spokojnym głosem mówił: „Zabiłeś swoją matkę”

• Szoki elektryczne

• Jest to jednak domena klinicystów. Przeżycie cierpienia jest kluczowym elementem psychoterapii. Nie wolno ograniczać cierpienia. Nie należy go ograniczać.

• Uprzedmiotowienie badanych

• Badanych

• Nie tylko badanych.

• Badania:

• jeszcze 15 lat temu w każdym czasopiśmie pojawiał się fragment o badanych: Subject, w Polsce: Przedmiot badań

• obecnie: Osoby badane, badani.

• Dyskrecja

Dekalog American Psychological Association APA:

1. Badacz przed przystąpieniem do przeprowadzenia badania musi dokonać jego całościowej oceny z etycznego punktu widzenia.

• Badania nad kłamstwem w szpitalu. Wolontariusze mają kłamać chorym pacjentom, że NIE są chorzy.

2. Badacz ponosi odpowiedzialność za etyczność całego badania, w tym także za postępowania jego współpracowników

• Zwłaszcza tam gdzie zespół jest kolektywny. W takim momencie następuje dyfuzja odpowiedzialności.

• Gdy badacz jest badaczem nieświadomym trzeba uważać. Trzeba mieć świadomość, że ja odpowiadam, za negatywne i pozytywne wyniki działania.

3. Badacz zobowiązany jest do udzielania pełnej i szczegółowej informacji osobie badanej o wszystkich aspektach badania, w którym bierze ona udział; do udzielenia odpowiedzi na wszystkie jej pytania dotyczące badania, aby osoba badana mogła w pełni świadomie wyrazić zgodę na udział w badaniu lub odmówić takiej zgody

• W badaniach nad percepcją, czy wytrwałością oczywiście można wszystko powiedzieć

• Jednak w badaniach nad konformizmem nie da się tego zrobić, ponieważ badania nie wyjdą.

• Omijane jest to tworzeniem historyjek i pytanie: Jak się zachowasz? Powoduje to zejście psychologii na „psy”

• Banknoty są niehigieniczne. Czy ta wiedza wpłynie na to czy weźmiesz pieniądze, czy nie. Pani w banku - menel. Na papierze nie ma różnicy, w środowisku jednak jest zupełnie inaczej.

• Czarne skrzynki - katastrofa - ostatnie słowo: kurwa, modlitwa nie występuje.

4. Badacz powinien unikać utajniania przed osobą badaną prawdziwego celu badania i posługiwać się utajnieniem tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach; badacz powinien zadbać , aby osobie badanej wyjaśnione są powody, dla których została ona wprowadzona w błąd.

• Eksperyment Łukaszewskiego nad podawanie niebezpiecznych lekarstw ludziom, prze licealistów.

5. Badacz powinien respektować prawo osoby badanej do odmowy udziału w badaniach, albo wycofania się w trakcie badania. Zasada ta nabiera szczególnie znaczenie wtedy, gdy osoba badania pozostaje w jakiejś zależności od badacza.

• Rzeczą kompletnie nieetyczną jest badanie swoich studentów.

6. Udział osoby badanej w badaniu musi być oparty na jasno określonym porozumieniu zawartym między badaczem i osobą badaną. Niedopuszczalne są różne formy nacisku wywieranego przez badacza na osobę badaną. Badacz jest także zobowiązany w jakiś sposób honorować udział osoby badanej w badaniu.

• Płacenie, z powodów formalnych i biurokratycznych, zapłata pieniężna od 150 zł

• Średnio 15- 20 zł

7. Badacz musi chronić osobę badaną przed rożnymi formami psychicznego i fizycznego dyskomfortu, nie może jej narażać na dozowanie lęku, wstydu, bólu.

• Badania nad aktorami i obserwatorami. Samoocena a ekspozycja społeczna. Kobiety musiały przejść się po stole, będąc obserwowaną przez inne kobiety. Nie każda kobieta to lubi. U aktorek samoocena spadła.

8. Po zakończeniu badania i opracowaniu wyników badacz musi wyjaśnić osobiście badanej ich naturą oraz odpowiedzieć na wszystkie pytania i wątpliwości.

9. Zrób wszystko, żeby zapobiec negatywnych skutków udziału w badaniu.

10. Wszystkie informacje o osobie badanej, które badacz uzyskał w trakcie badania, nie mogą być udostępnione osobom trzecim; musi być zachowana pełna ochrona wszystkich informacji ich dotyczących, a zebranych w trakcie prowadzanie badania.

Kiedy wolno kłamać (APA)

• Gdy ważność problemu to uzasadnia

• Gdy badania nie można przeprowadzić bez instrukcji maskującej

• Gdy można założyć, że poinformowanie o prawdziwym calu po zakończeniu procesu badawczego nie wpłynie na zaufanie do badacza

• Gdy istnieje możliwość odmowy udziału w badaniach w dowolnym momencie

• Gdy badacz podejmuje odpowiedzialności za zneutralizowanie negatywnych konsekwencji badania

• Jednak nie działa to zawsze. Np gdy obniżymy samoocenę a później powiemy ze to nieprawda. Nastrój się podniesie, ale samoocena nie.

Funkcja kodeksów etycznych

• Psycholog jako osoba zagubiona w świecie i potrzebująca norm

• Funkcja informacyjna (co wolno, a co nie)

• Funkcja ostrzegawcza (konsekwencje)

• Funkcja samouspokująca (dobre jest wszystko to co nie wchodzi w kolizję z kod.)

• Funkcja moralnej dezorientacyjne (ważne są błahe, błahe są ważne)

Sprawa dyskrecji

• Ogólny poziom zaufania społecznego w Polsce jest niski

• Osoba godna w najważniejszym stopniu mojego zaufania

• Obowiązuje zachowania tajemnicy

• Badania DNA (Akademia Medyczna. Zaangażowano pracowników i ich rodzin udostępnienie wyników w ogólnodostępnym miejscu)

• Test Ravena u poliglotki

• Zagrożenie dla klienta, badacza dla innych - zwalnia z utrzymywania tajemnicy.

O własnym podwórku

• Badania studentów jako przykład hipokryzji badacza (punkty kredytowe)

• Są to najczęściej osoby zależne

• Dopiero stabilizujące się

• Nie jest to grupa reprezentatywna dla żadnej grupy społecznej

• Studenci są zobowiązywani do badań

• Łukaszewski: naruszenie podstawowych norm przyzwoitości

• Reguła dobrowolności i je obchodzenie

• Poprawność (rygoryzm) metodologiczna vs etyka

• Niechlujstwo metodologiczne (słabe narzędzie pomiarowe) vs etyka

• Etyka wypowiedzi - kłamliwe przedstawienie danych warunkowych jako absolutnie uniwersalne i ponadczasowe

• Szalbierstwa w badaniach

• plagiaty

• multiplikuje się osoby badanych (sprawdza się macierze wyników)

• Aprioryczne założenie, ze psychologowie są uczciwi (sprawa Andrzeja S.)

Zadawaj pytanie: Dlaczego ludzie to robią?

Miej oczy szeroko otwarte: patrz, co się dzieje.

Kodeks etyczny nie zstąpi sumienia!

Los

Działania innych ludzi

Charakter zadań

Wysiłek

zdolności

Doświadczenie

Wkład osobisty

Inne czynniki

Subiektywne prawdopodobieństwo

Informacja zwrotna

Duża różnica in plus lub in minus

Mała różnica in plus lub in minus

Utrata motywacji

Wzrost motyacji

Przerwanie działania

Kontynuacja działania

Informacja zwrotna

Pozytywna

Negatywna

Niska

Wysoka

Niska

Wysoka

Niska

Drobna korekta

Zaniechanie

Duża korekta

Drobna korekta

Słaby

Melancholik

Silny

Niezrównoważony

choleryk

Zrównoważony:

Ruchliwy salgwniki:

Powolny flegamtyk

Typ UN

Typy UN wg. Pawłowa

A

B

C

AGRESJA

CHŁÓD

EMOCJONALNY

EGOCENTRYZM

IMPULSYWNOŚĆ

SMIAŁY

BEZTROSKI

ASERTYWNY

WYBUCHOWY

POCZUCIE WINY

NAPIĘCIE

NISKA SAMOOCENA

IRRACJONALNOŚĆ

EKSTRAWERSJA

UGODOWOŚĆ

SUMIENNOŚĆ

SUMIENNOŚĆ

NEUROTYZM

---