Makroekonomia a mikroekonomiczny ogląd gospodarki.

Obiekt badań makro- i mikroekonomii jest ten sam- gospodarka.

Przedmiot badań, płaszczyzna, jest też ten sam- zachowanie ludzi implikowane rzadkością.

Różnią się te dwie dziedziny celem badań, w rezultacie czego każda z tych dziedzin zdefiniowała swój własny aparat pojęciowy- kategorie, i swoje własne narzędzia badawcze.

Różnice między mikro- i makroekonomicznym oglądem gospodarki.

Mikroekonomia

Makroekonomia

Bada ona przesłanki decyzji gospodarczych, które podej-mowane są przez poje-dynczych uczestników rynku kierujących się właściwymi sobie interesami ekono-micznego Podstawowa struktura- rynek jednego dobra. Popyt i podaż definiujemy jako podaż i popyt jednego produktu. Podstawowa wielkość to poziom ceny Równowaga ogólna zakłada zrównoważenie wszystkich sprzężonych ze sobą rynków jednego dobra.

Bada procesy globalne, w których uczestniczą duże grupy podmiotów obrotu rynkowego zwane agregatami. Badane procesy decydują o poziomie takich makroekonomicznych wielkości jak inwestycje, konsumpcja, oszczędności, przeciętny poziom cen, wzrost gospodarczy, poziom zatrudnienia i inne Rynek postrzegany jest jako całość dotycząca albo obrotu dobrami rzeczowymi, usługami i usługami, albo jako rynek pieniężny, albo jako rynek pracy. Mamy do czynienia z pojęciem zagregowanego popytu i zagregowanej podaży. Warunkiem równoważenia na rynku makroekonomi-cznym jest przeciętny poziom cen Punkt wyjścia to opis mechanizmów ustalających stan równowagi na trzech zagregowanych rynkach: dóbr i usług, pieniężnym, pracy. Te trzy rynki są sprzężone ze sobą przy pomocy mechanizmów transmisyjnych, które przenoszą zmiany z jednego rynku na drugi. (rysunek) Stan zrównoważenia gospodarki może wynikać ze zbyt niskiego poziomu zatrudnienia i popytu na rynku- popytowa teoria wzrostu (Kesiści) z nieodpowiedniego poziomu cen (neoklasyczne teorie opisujące rynek)

Podstawowe obszary badań makroekonomicznych.

1. Determinanty, czynniki warunkujące wzrost gospodarczy.

2. Problemy związane z inflacją.

3. Zjawiska związane z bezrobociem.

Makroekonomia stara się odpowiedzieć na :

• Co jest miarą efektywności gospodarczej w skali kraju?

• W jaki sposób przebiega ruch okrężny w gospodarce?

• Jakie czynniki wpływają na wielkość wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych w skali kraju?

• Dlaczego w ramach agregatu gospodarczego powstają w skali domowej oszczędności?

• Co jest przyczyną zmiany siły nabywczej pieniądza, w jaki sposób zachodzi ... pieniądza w gospodarce?

• Jak zmienia się dochód narodowy w krótkich i długich okresach czasu?

• Jak powstają i jak realizują się powiązania w gospodarce pomiędzy rynkami: dóbr i usług, pieniężnym i pracy?

• Jak wpływają na stan gospodarki przepływy gospodarcze wynikające ze stosunków firm krajowych z zagranicznymi?

Funkcje państwa w gospodarce narodowej.

1. Funkcja efektywności- państwo może wpływać na rynek jedynie w tej sytuacji gdy aktywność państwa usuwa, likwiduje zjawiska postrzegane jako defekty rynku ocenianego jako mechanizm efektywności alokacji zasobów. (Państwo może ingerować w rynek jeśli koszt działania państwa jest mniejszy od uzyskanego efektu)

2. Funkcja sprawiedliwego podziału.

3. Funkcja stabilizacyjna. Polega na tym, że używa ono narzędzi polityki gospodarczej, która pozwoliłaby ustabilizować poziom produkcji w gospodarce w pobliżu wielkości odpowiadającej produkcji potencjalnej. Działanie państwa to łagodzenie wahań koniunktury i ustalenie produkcji na tym poziomie.

Podstawy rachunkowości narodowej.

Cel- pomiar aktywności gospodarczej. Aby ten cel osiągnąć należy opisać ruch okrężny, który odbywa się w ramach gospodarki.

Model 1.

Podstawowe założenia. Uczestniczą w nim dwa agregaty gospodarstwa domowe jako jeden agregat, przedsiębiorstwa jako dwa agregaty. Gospodarka jest gospodarką zamkniętą. Gospodarstwa domowe nie oszczędzają, przedsiębiorstwa nie inwestują. Majątek- kapitał rzeczowy w zorganizowanych przedsiębiorstwach został sfinansowany oszczędnościami gospodarstw domowych w okresach poprzedzających rozpatrywany okres gospodarczy.

Załóżmy, że agregat gospodarstw domowych składa się ze 100 gospodarstw. Oszczędność- to część dochodu, która nie została wydana na konsumpcję.

Analiza ekonomiczna:

Jeżeli każde z gospodarstw domowych zaoszczędziło po 10 zł to suma oszczędności w sensie mikroekonomicznym wyniesie 1000zł. Nie oznacza to jednak, że tyle wyniosą oszczędności agregatu gospodarstw domowych. Jeżeli 300 jednostek pieniężnych zostanie przekształcone w pożyczki konsumpcyjne- to ograniczenie konsumpcji jednych gospodarstw zaowocuje wzrostem konsumpcyjnych danych gospodarstw. Per saldo (ostatecznie) oszczędności gospodarstw domowych jako agregaty wyniesie 700 jednostek.

Jak funkcjonuje gospodarka w najprostszym ujęciu ekonomicznym:

• rynek dóbr konsumpcyjnych

• rynek czynników produkcji

W gospodarce wytwarzane są tylko dobra finansowe, dobra przeznaczone dla ostatecznego użytkownika.

Zasada ekwiwalentności:

Wartość wytworzonych dóbr przez przedsiębiorstwa jest równa zawsze wartości usług użytych czynników wytwórczych (dostarczonych przez gospodarstwa domowe).

Założenia modelu:

• przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe tworzą dwa wielkie agregaty

• gospodarka jest zamknięta

• brak aktywności ekonomicznej państwa

• gospodarstwa domowe nie oszczędzają, przedsiębiorstwa nie inwestują w rozpatrywanym okresie

• majątek przedsiębiorstw został sfinansowany oszczędnościami gospodarstw domowych w poprzednim okresie czasu

• 
  wytwarzane są wyłącznie produkty finalne

Model 2.

Założenia modelu:

• gospodarstwa domowe oszczędzają, przedsiębiorstwa inwestują w rozpatrywanym okresie

• pozostałe bez zmian

Oszczędności- w sensie rzeczowym to odłożenie konsumpcji w czasie (jedynie

gospodarstwa domowe)

w sensie finansowym to część dochodu gospodarstw domowych ,

bo nikt inny dochodów nie uzyskuje, która nie została przeznaczona

na konsumpcję. Oszczędzać mogą jedynie gospodarstwa domowe.

Inwestować mogą jedynie przedsiębiorstwa, bo inwestycja w sensie

makroekonomicznym oznacza wydatkowanie środków

powiększające zasób kapitału rzeczowego (budynki, maszyny,

urządzenia, inne)

Przesłanki oszczędzania:

• w celu kumulacji środków

• na czarną godzinę

• celem uzyskania dochodu

Przesłanki inwestowania:

• realna stopa procentowa (poziom realnej stopy procentowej- nominalna stopa procentowa pomniejszona o stopę inflacji)

• rentowność kapitału w gospodarce (rentowność informuje ile groszy zysku w ciągu roku jest w stanie wygenerować jednostka zainwestowanego kapitału). W ekonomii kejsowskiej często posługujemy się pojęciem krańcowej rentowności kapitału, która informuje jaki procent zysku da dodatkowo następna zainwestowana jednostka kapitału

• poziom ryzyka w gospodarce

niepewność- to desygnata informacji opisującej przyszłe stany gospodarki, która nie może być uzyskana w bieżącym okresie

ryzyko- desygnata działania w warunkach niepewności, co do której może być określone prawdopodobieństwo wystąpienia określonych stanów w przyszłości

• naturalny instynkt (przedsiębiorstwa inwestują, bo inni inwestują)

Kanał transmisyjny.

• to kanał bezpośredni. Kiedy przedsiębiorstwa stanowi własność pojedynczego gospodarstwa domowego, względnie wspólnoty majątkowej

• system bankowy (system depozytowo- kredytowy)

• za pośrednictwem banku centralnego (polityka pieniężna, konsumpcja, luki wynikające z wyjęcia pieniądza z obiegu w skutek utrzymywania oszczędności przez gospodarstwa domowe w gotówce)

• kanał wynikający z emisji papierów wartościowych

W rezultacie obowiązują następujące zależności:

• gospodarstwa domowe

Y_g- zawsze równa się C+S

Y- dochody gospodarstw domowych

C- konsumpcja

S- oszczędności

(wynagrodzenie usług czynników produkcji- pracy, ziemi i kapitału, dostarczanych przedsiębiorstwom przez gospodarstwa domowe)

• Przedsiębiorstwa

Y_p- równa się C+I

Y- wartość produkcji finalnej wytworzonej przez przedsiębiorstwo

• C- wartość dóbr konsumpcyjnych wytworzonych przez przedsiębiorstwa w danym

• okresie

I- wartość dóbr inwestycyjnych wytworzonych przez przedsiębiorstwa w danym

• okresie czasu

Zgodnie z zasadą ekwiwalentności w modelu 1 wartość produkcji finalnej musi się równać wartości usług czynników wytwórczych dostarczonych przez gospodarstwa domowe (dochody gospodarstw domowych) to Y_g=Y_p [C+S=C+I], a to oznacza że w gospodarstwa zawsze faktyczne inwestycje będą się równały faktycznym oszczędnościom.

W gospodarce istnieje pojęcie faktycznych oszczędności i faktycznych inwestycji oraz planowanych oszczędności planowanych inwestycji.

Wielkości planowane nie zawsze są sobie równe (z reguły nie są sobie równe), bo inne przedmioty panuje oszczędności u bo inne podmioty inwestuje.

Równość wielkości planowany I_pl=S_pl oznacza zrównoważenie makrorynku dóbr i usług w sensie makroekonomicznym.

Wniosek. Rynek sam z siebie dąży do równowagi, w dłuższym okresie czasu będzie stymulował równoważenie planowanych inwestycji z planowanymi oszczędnościami. Równość faktycznych inwestycji i faktycznych oszczędności jest spowodowanie tym że są one uzyskiwane przez wielkości przymusowe S_przymusowe lub I_przymusowe

Okazuje się jednak, że wielkości planowane nie zawsze muszą być sobie równe i z reguły nie są, ponieważ:

• inne podmioty planują inwestycje (przedsiębiorstwa), a inne podmioty planują oszczędności (gospodarstwa domowe)

• nawet gdyby te same podmioty decydowały o wielkości inwestycji i oszczędności (np. gospodarstwa domowe będące właścicielami przedsiębiorstw) wielkość planowanych inwestycji oraz oszczędności nie będą sobie równe, ponieważ inne są przesłanki decydujące o wielkości inwestycji i inne są przesłanki oszczędzania. Generalnie w ramach jednego przedsiębiorstwa planowane inwestycje mogą być większe od planowanych oszczędności dzięki np. kredytom bankowym, możliwości emisji papierów wartościowych, możliwości wykorzystania innych instrumentów finansowych.

Okazuje się, że rynek doprowadza w tendencji do zrównoważenia wielkości planowanych inwestycji i planowanych oszczędności.

Warunek równowagi makroekonomicznej rynku dóbr i usług:

S_planowane= I_planowane

Analiza wielkości planowanej.

Model 2

Przypadek 1

Powstaje nadwyżka oszczędności planowanych o 10. Oferta dóbr konsumpcyjnych wyniesie 80 (100-20). Gospodarstwa domowe będą chciały wydać tylko 70. Powstaną przymusowe inwestycje w zapasy. Przedsiębiorstwa celem ograniczenia przymusowych inwestycji wycofają się z produkcji dóbr konsumpcyjnych i przeniosą produkcję na dobra inwestycyjne. Wzrośnie także popyt inwestycyjny. Ostatecznie rynek się zrównoważy.

Przypadek 2

S_planowane= 10

I_planowane= 20

Oferta produkcji dóbr konsumpcyjnych wyniesie 80=100-20

Popyt na dobra konsumpcyjne wyniesie 90

Niecały popyt gospodarstw domowych zostanie zrealizowany na rynku. Część zostanie niezrealizowana-10- powstaną przymusowe oszczędności Produkcja dóbr inwestycyjnych zostanie zredukowana ponieważ uczynione oszczędności finansujące inwestycje będą niższe od inwestycji planowanych

Model 3

Założenia jak w drugim modelu, tyle że:

• państwo jest aktywne w sensie polityki fiskalnej

• pomijamy przepływy rzeczowe w gospodarce. Interesują nas przede wszystkim przepływy finansowe (przepływy środowisk pieniężnych)

Państwo jest aktywne w sensie polityki fiskalnej (podatki, dochody i pozostałe wpływy do budżetu).

• Budżet jest zrównoważony co oznacza, że dochody są równe wydatkom. Rozpatrujemy jedynie dochody fiskalne (dochody z podatków).

• Państwo jest istotnym elementem modelu ruchu okrężnego ponieważ przez budżet państwa przepływa około 40% dochodów uzyskanych w gospodarce- to oznacza, że 40% dochodów (płac, zysków) jest w gospodarce wydawane inaczej aniżeliby było wydane w przypadku braku ingerencji państwa.

Podatek jest to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie na rzecz państwa. Żeby podatek mógł być zrealizowany muszą być zdefiniowane przynajmniej trzy elementy:

• podstawa podatkowa (np. dochód, cena produktu, wartość dodana)

• stawka podatkowa (sposób naliczenia podatku)

• warunki powstania obowiązku podatkowego

Budżet będziemy definiowali jako zestawienie wpływów i wydatków konkretnego podmiotu. Budżet państwa będzie traktowany jako agregat budżetu centralnego i budżetów lokalnych. Państwo w naszym modelu będzie dokonywało wydatków z budżetu. Będą to wydatki dwojakiego rodzaju, a mianowicie:

• wydatki transferowe (B)- państwo w zmian za te wydatki nie będzie żądało dostarczenia żadnych dóbr i usług (np. zasiłki, stypendia, innego rodzaju wydatki pomocowe)

• 
  wydatki rządowe (G)- wydatki nietransferowe w zamian za to, że wydatki państwowe żąda dostarczenia określonych dóbr i usług

Ruch okrężny z uwzględnieniem roli państwa.

T_d- podatek dochodowy

Y_r- dochody rozporządzalne, tz. Ta część dochodów co do których gospodarstwa domowe mogą podnieść

decyzję w jakiej części dochody przeznaczone na konsumpcję, w jakiej na oszczędności

T_e- podatek pośredni (VAT)

Wielkość 120 to wielkość kalkulowana według cen rynkowych zawierających podatek VAT. Przedsiębiorstwa wiedzą cen popytu jako wielkości wyrażonych w cenach rynkowych pomniejszoną o podatek pośredni, który muszą odprowadzić. Jest to przychód ze sprzedaży produkcji finalnej wyrażony w cenach usług czynników produkcji- w naszym przypadku 110 jp.

Podstawowa tożsamość dochodowo- wydatkowa

Podstawowa zależność dochodowo- wydatkowa (wielkości rzeczywiste zweryfikowane przez rynek - ex post)

Podstawowy rachunek równowagi ogólnej w gospodarce (wielkości planowane- ex arte)

1. Wartość produkcji finalnej = Wartość usług użytych czynników produkcyjnych

2. Z modelu ruchu okrężnego wynika

Wydatki na produkcję finalną = Dochody gospodarstw, cen za dostarczenie czynników produkcji

Inwestycje w gospodarce dzielą się na:

• Inwestycje restytucyjne- nakłady otworzone, środki zużyte

• Inwestycje netto- nakłady inwestycyjne powodujące przyrost potęcjału wytwórczego

S = I brutto

Oszczędności jako nie wydana na konsumpcje część dochodów gospodarstw domowych finansują inwestycje restytucyjne (I_r) i inwestycje netto w gospodarce (I_n) i występują w różnych formach:

1. finansowanie inwestycji S = I_r + I_n

2. formy oszczędności gospodarstw domowych w ujęciu makro

• odpisy amortyzacyjne

• zyski zatrzymane

• bezpośrednie oszczędności gospodarstw domowych

S = Am +Zm + O_gosp.dom.

Oszczędności mogą być utrzymane w gospodarce w bardzo różnych formach:

1. Mogą być to części dochodów osobistych uzyskane w postaci fizycznych wpływów przez gospodarstwa domowe nie wydane na konsumpcję

2. Zyski zatrzymane to też oszczędności do dyspozycji przedsiębiorstw

3. Odpisy amortyzacyjne

Ogólny warunek równowagi (państwo nieaktywne)

C +I = C + S

C + I_r + I_n = C + Am + Zm + O_gosp.dom.

Uwzględniając państwo.

Wydatki państwa G na dobra finale (konsumpcyjne Cg i inwestycyjne Ig)- wydatki nietransferowe = dochody budżetu minus wydatki transferowe B (budżet zrównoważony)

Finansowanie

C = T_D + T_e - B = T_n

T_n - podatki netto

Zakup

C_g + I_g = T_d + T_e - B

Podstawowy warunek równowagi w gospodarce zamkniętej.

Ogólna postać

C + I + G = C + S + T_n

C_gosp.dom. + C_g + I_pp + I_g = C_gosp.dom. + S + T_n

Uwzględniając przepływy międzynarodowe

C + I + G +(Ex- Im) = C +S + T_n

Rachunek sald

(Ex-Im)) = (S-I) +(T_n +G)

Pomiar aktywności gospodarczej, podstawowe kategorie.

1. Produkcja finalna

2. Produkcja pośrednia- jest to produkcja skierowana na rynek, która po zakupie podlega dalszemu przetwarzaniu celem wytworzenia produktu, który będzie skierowany na rynek

Trzy metody pomiaru aktywności gospodarczej- liczenie dochodu narodowego:

• Sumowanie produkcji finalnej (liczy się ostateczny efekt)

• Jest to sumowanie dochodów jako wynagrodzenie dochodów czynników produkcji (w ostatecznym rozrachunku dochodów pierwotnych)

• Sumowanie miar aktywności gospodarczej pojedynczych jednostek (przedsiębiorstwa). Wyrazem aktywności przedsiębiorstw jest przyrost uzyskany w tym przedsiębiorstwie- wartość dodana. Kategorii wartości dodanej opiera się na doktrynie głoszącej, że w trakcie produkcji wartość czynników produkcji jest przenoszona na gotowy produkt, są to koszty rzeczowe.

Wartość dodana równa się przychodowi ze sprzedaży pomniejszonemu o koszty rzeczowe. Wartość dodana w wysokości 400 finansuje wynagrodzenie czynnika pracy np. 250 i finansuje nadwyżkę przychodów nad kosztami czyli zysk.

___- dochody pierwotne- w związku z tym zsumowanie wartości dodanych jest tożsame z sumowaniem dochodów osiągniętych w gospodarce i zgodnie z zasadą ekwiwalentności modelem 1, 2, 3 z sumowaniem produkcji finalnej w gospodarce. Dlatego też stosowanie tych metod powinno dać jednakowy rezultat.

W pomiarze dochodu wyróżniamy wielkości brutto i netto. Wielkości dodanej brutto- wartości dodanej netto powiększonej o amortyzację.

W_Dn = P - K_Rz

P - przychody ze sprzedaży bez VAT

K_Rz - koszty bez VAT

W_Db = P - K_Rz

K_Rz - koszty rzeczowe zewnętrzne

Koszty rzeczowe = koszty rzeczowe wewnętrzne + koszty rzeczowe zewnętrzne

W naszym przypadku kosztem wewnętrznym jest amortyzacja. Ostatecznie

W_Db = W_Dn + Am

Podstawowe wskaźniki.

PKB - produkt krajowy brutto jest to miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego czyją stanowią własność

Techniczne, podstawowe zasady liczenia.

Jest to suma wartości dodanej brutto wytworzonej przez przedsiębiorstwa zlokalizowane na terenie danego kraju.

Jest to suma dochodów netto powiększona o Am uzyskaną dzięki sprzedaży produkcji wytworzonej na terenie danego kraju (chodzi o dochody z tytułu usług czynników wytwórczych zlokalizowanych na terenie danego kraju powiększonych o Am). Jest to wartość produkcji finalnej.

PNB- jest to dochód wyodrębniony według kryterium obywatelstwa, a nie według kryterium własności czynników wytwórczych jak to miało miejsce w PKB. PNB jest miarą dochodów uzyskanych przez obywateli danego kraju z tytułu usług świadczonych przez należące do nich czynniki wytwórcze, niezależne od miejsca gdzie te czynniki zostały użyte.

Różnica między PNB a PKB (czyli PKB - PNB) to saldo dochodów z tytułu własności zagranicą. Aby otrzymać PKB należy PNB pomniejszyć o dochody Polaków uzyskane zagranicą i powiększyć o dochody cudzoziemców uzyskane w Polsce. Różnica tych dwóch wielkości tworzy w/w saldo.

Uwaga:

Najbardziej pożądanym wskaźnikiem aktywności gospodarczej byłby PNN, bo odnosi się do obywateli danego kraju i dlatego, że wyraża rzeczywistą aktywność gospodarczą czynników należących do obywateli danego kraju oraz odzwierciedla ich rzeczywiste dochody bez tej części wpływów, która musi być przeznaczona na odtworzenie zużywającego się majątku (Am). Stosujemy jednak wielkości brutto PNB i PKB. Jest po temu kilka powodów:

• Amortyzacja jest naliczana według stawek ustanowionych prawnie i nie musi zawsze odzwierciedlać rzeczywistego zużycia majątku tym bardziej, że istnieje pewna możliwość wpływu pojedynczych jednostek gospodarczych na wielkość amortyzacji

• Amortyzacja jest różnie naliczana w różnych krajach, a zatem jej uwzględnienie w rachunku netto utrudniałoby porównanie międzynarodowe w sensie rzeczywistych procesów ekonomicznych

Sposób obliczania produktu krajowego brutto

Dobro	Sprzedawca	Nabywca	Wartość transakcji	Wartość dodana	Wydatki na dobra finalne	Dochody czynników wytwórczych
Stal	Producent stali	Producent maszyn	1000	1000	-	1000
Stal	Producent stali	Producent samochodów	3000	3000	-	3000
Maszyna	Producent maszyn	Producent samochodów	2000	1000	2000	1000
Opony	Producent opon	Producent samochodów	500	500	-	500
Samochody	Producent samochodów	Konsumenci	5000	1500	5000	1500
Całkowita wartość transakcji			11500
Produkt krajowy brutto (PKB)				7000	7000	7000

1. Metody obliczania dochodu.

PKB- analiza porównawcza.

Założenia przykład:

Dokonano następujących uproszczeń ze względu na stopień skomplikowania przepływów rzeczowych między przedsiębiorstwami.

W gospodarce wytwarzane są jedynie 2 produkty: dobro konsumpcyjne- samochód, dobro inwestycyjne- maszyna.

Niektóre produkty (stal, opony) są wytwarzane „od podstaw” ich wytworzenie nie wymaga dostaw rzeczowych czynników wytwórczych z zewnątrz do przedsiębiorstwa.

Więcej dostaw w gospodarce nie ma.

2. Problem zmiany w pomiarze dochodu.

Wielkość dochodu może być obliczana jest suma wartości produkcji finalnej, ale produkcja finalna jest wyrażona w cenach bieżących. W związku z tym również dochody są dochodami nominalnymi, które ewoluują podobnie jak ceny. Nie można bezpośrednio ustalić dochodów w wielkościach realnych, bo takie nie występują w gospodarce. Aby się od ruchu cen stosujemy zabieg stałości cen (polska statystyka) lub narzędzie zwane deflatorem (statystyka międzynarodowa). Deflator to współczynnik pozwalający na przeliczanie wielkości dochodu oszacowanego w cenach bieżących na wielkości realne, które uniemożliwiają porównanie międzyokresowe, prawidłowe z punktu widzenia rzeczywistej wielkości wolumenu produkcji finalnej.

Założenia:

W gospodarce wytwarzane są dwa dobra finalne: ubrania i maszyny.

Produkt	Wytwarzane ilości		Cena PLN za sztukę		Wartość produkcji (ceny bieżące) PLN		Wartość produkcji (ceny stałe-1980r.) PLN
	1980	1990	1980	1990	1980	1990	1980	1990
ubrania	200	250	4	6	800	1500	800	1000
maszyny	200	300	5	8	1000	2400	1000	1500
Razem					1800	3900	1800	2500
Deflator	YN/YR=3900/2500=1,56				nominalne wielkości DN		realne wielkości DN

Idealny deflator byłby to dochód nominalny do dochodu realnego DN / DR. Jednak fizycznie z uwagi na ilość produkcji i śródroczne ruchy cen taki rachunek jest niemożliwy. W związku z tym wielkość deflatora jest określona na podstawie reprezentatywnego koszyka produktów, a później stosowana do całej produkcji.

Wady deflatora:

• Nie uwzględnia zmian w jakości produkcji

• Poprzez zachowanie stałości cen zostaje zafałszowana ich struktura ponieważ w niektórych okresach niektóre produkty kończą swój cykl życia, a niektóre rozpoczynają

• z czasem zmieniają się struktura reprezentatywnego koszyka dóbr

Zadanie domowe.

Z rocznika statystycznego odczytać i zweryfikować PKB i PNB w zł., dochody z tytułu własności zagranicą. Znaleźć związek pomiędzy wskaźnikiem wartości PKB, wskaźnikiem wolumenu PKB i wskaźnikiem ceny. Przeanalizować dynamikę PKB publikowaną w polskiej statystyce. Przeanalizować wskaźnik dochodu narodowego na jednego mieszkańca wyrażamy w $ wartość parytetu siły nabywczej dla kilku krajów w tym krajów UE. Zdefiniować parytet siły nabywczej.

Dochód narodowy jako miara dobrobytu.

Jeżeli założymy, że miarą dobrobytu jest użyteczność względnie dyssatysfakcję uzyskiwana przez podmioty aktywne na danym obszarze gospodarka powstała w wyniku konsumpcji dóbr okazuje się że wytworzona produkcja finalna nie stanowi dostatecznej miary. Dochód narodowy jako produkcja finalna nie uwzględnia poziomu dobrobytu. Właściwą miarą dobrobytu byłby wskaźnik dobrobytu netto jednak wtedy należałoby przyjąć wskaźnik dochodu poddać odpowiedniej korekcie. Korekta ta musiałaby uwzględniać następujące elementy:

1. Błąd średniej- liczymy dochód w przeliczeniu na jednego mieszkańca

2. Szereg dóbr warunkujących dobrobyt nie ujmuje się w rachunku dochodu (mimo, że warunkują dobrobyt) ponieważ nie podlegają wycenie rynkowej (np. czas wolny)

3. Istnieje „produkcja” w efekcie, której powstają dobra nie przeznaczone na rynek. Są to dobra wytwarzane i konsumowane w ramach gospodarstw domowych.

Są to dodatnie i ujemne efekty zewnętrzne. Z efektem zewnętrznym mamy do czynienia wtedy kiedy podmiot. A podejmując decyzje gospodarcze wpływają na dobrobyt podmiotu B inaczej niż za pośrednictwem mechanizmu rynkowego. W przypadku ujemnego wpływu mamy do czynienia z ujemnym efektem zewnętrznym (np. hałas, zanieczyszczenie, zatłoczone ulice, i inne uciążliwości, które powszechnie wszystkich dotykają, i nie można się przed nimi ochronić inaczej jak ponosząc jakieś koszty). Z dodatnim efektem gdy dobrobyt podmiotu B ulega podwyższeniu, a nie jest to związane z adekwatnym nakładem podmiotu B. Są to wszystkie korzyści jakie podmiot B uzyskuje beznakładowo dzięki działalności podmiotu A (ludzie uzyskują szerszy dostęp do czegoś, ktoś buduje sklep i ty masz bliżej)

4. Produkcja szarej sfery. Szara sfera, według standardów ogólnoświatowych to podmioty ukrywające działalność gospodarczą ze względu na podatki. W szarą sferę nie wliczamy podmiotów, które prowadzą działalność nielegalną ze względu na podmiot działalności np. narkotyki, jest to tzw. Czarna sfera, niemniej jednak działalność tej sfery nie jest wliczana w dochód. Według szacunków światowych produkcja ukryta legalna (zrób to sam) i nielegalna, może stanowić od 30-100% PKB.

5. Nieadekwatność ceny rynkowej do użyteczności danego produktu stanowiącej o dobrobycie. Przykład: rynkowa wycena stołu i trumny może być podobna, ale wpływ na dobrobyt jest różny.

Problem odczuwalności wzrostu dochodu narodowego.

Czynniki warunkujące wzrost dochodu:

1. Porównanie wzrostu tempa ludności i dochodu narodowego. Jeżeli ludzie szybciej to można odczuć ten wzrost jako spadek.

2. Problem realizacji eksportu i importu dóbr. Z tym problemem jest związany również problem relacji wzrostu zadłużenia. Jeżeli spłacają to eksportem.

Co trzeba?

• Zdolność do interpretacji zmian PKB, PNN i innych kategorii dochodu narodowego

• Wiedzieć co odzwierciedlają poszczególne kategorie dochodów

• Należy nabyć wiedzę pozwalającą na samodzielne korzystanie ze statystyki i samodzielne wyliczenie danych przy użyciu deflatora

• Należy nabyć umiejętności posługiwania się polska statystyką

• Należy nauczyć się posługiwać związkiem między wolumenem, wartości i cen przy określeniu dochodem narodowego

Miary wzrostu gospodarczego.

1. Przyrost dochodu

ΔY=Y_T -Y_To

2. Wzrost dochodu.

ΔY`= (Y_T/Y_To)100

3. Tempo wzrostu dochodu

ΔY``=[(Y_T-Y_To)/Y_To]100

4. Średnioroczne tempo wzrostu dochodu

R_śr= [(Y_T/Y_To)^1/2-1]100

Średnioroczna stopa wzrostu informuje o ile procent powinien każdego roku wzrastać wskaźnik dochodu narodowego aby po upływie n lat dochód narodowy wzrósł z poziomu Y_To do poziomu Y_T. Wzrost ten wynika z tego, że mamy tu do czynienia z procentem składowym.

Zadanie domowe.

Oblicz o ile procent powinien wzrastać każdego roku dochód narodowy, aby po upływie 10 lat podwoił swoją wielkość.

Y_T/Y_To=2

R_śr=[¹⁰√2 - 1]100%

Zatrudnienie czynników wytwórczych i dochód narodowy.

Wracamy do modelu gospodarstwa składającego się z trzech rynków: usług, pieniężnego i pracy. Uwagę koncentrujemy na rynku dóbr i usług.

Podstawowe kategorie opisujące ten rynek.

1. Zagregowany popyt- jest to łączne zapotrzebowanie zgłaszane na wszystkie dobra i usługi przy danym przeciętnym poziomie cen i innych nie zmiennych warunkach. W charakterze jednolitej miary tego zapotrzebowania przyjmuje się wielkość zapotrzebowania zgłaszanego na produkcję finalną, której wyrazem jest dochód realny.

Dochód realny to dochód skorygowany o inflacją zmianę cen. W związku z tym możliwy powiedzieć, że posługujemy się wskaźnikiem wolumenu dochodu.

Finansowym odzwierciedleniem zagregowanego popytu jest popyt globalny definiowany jako planowane wydatki na dobra finalne

Jeżeli ceny rosną, popyt maleje, towar ucieka na rynek bliskiego substytutu.

Trzeba tu przestrzegać zapotrzebowania na wszystkie dobra i usługi zgłaszane w gospodarce.

Zmianę ujemne nachylenie wynika z efektu dodatniego salda albo bogactwa

A_D- popyt zagregowany. Ujemne pochylenie wyniku z efektu dodatniego salda albo efektu bogactwa.

Wraz ze spadkiem ceny przy stałych nominalnych dochodach i nominalnym poziomie oszczędności zgromadzonych w poprzednich latach popyt będzie wzrastał ponieważ uczestnicy rynku będą się czuli relatywnie bogatsi- skłonność do zakupów wzrośnie.

Stwierdzenie to jest prawdziwe przy innych niemierzalnych warunkach i charakteryzuje jedynie ogólne dostosowania w gospodarce.

2. Zagregowana podaż- jest to łączna oferta sprzedaży wszystkich dóbr i usług przy danym przeciętnym poziomie ceny i innych niemierzalnych warunkach. Miarą tej oferty jest również dochód realny.

Finansowym odzwierciedleniem zagregowanej podaży jest podaż globalna są to oczekiwane wpływy z tytułu sprzedaży produkcji finalnej. W najogólniejszym przypadku rozróżniamy krótko i długookresową linię zagregowanej podaży. W krótkim okresie czasu linia zagregowanej podaży jest linią nachyloną dodatnio S_AS. Natomiast linia długookresowej podaży jest linią pionową, nie zależy od przeciętnego poziomu cen. Linia L_AS odpowiada produkcji potencjalnej Y_P. Jest to ten poziom produkcji, która może być uzyskana przy n pełni efektywnej alokacji czynników produkcji w gospodarce. Warunkiem tej efektywnej alokacji czynników produkcji jest stan zrównoważenie wszystkich trzech rynków.

Dowód na kształt jednej i drugiej linii na S_AS i L_AS. Powszechnie stosuje się tutaj dowód mikroekonomiczny odnoszący się do funkcjonowania przedsiębiorstw na rynku wolnokonkurencyjnym. W celu uproszczenia przyjmujemy rynek konkurencji doskonałej. Ponadto zakłada się, że zachowanie analizowanego przedsiębiorstwa produkcji produktów finalnych, jest właściwie dla wszystkich pozostałych przedsiębiorstw.

Optimum przedsiębiorstwa w krótkim okresie czasu jest określane ceną rynkową, które gwarantuje maksymalny zysk ekonomiczny.

Cena rynkowa wzrasta, wzrasta cena- utarg krańcowy przenosi się wyżej, w E₁ odpowiedzą wzrostem produkcji.

Jednocześnie zwiększona produkcja wymaga zwiększonego zużycia materiałów i roboczogodzin, a zatem wzrośnie na rynkach czynników produkcji, który spowoduje wzrost cen tych czynników. To w dużym okresie czasu zostanie przeniesione na koszty, które ulegną zwiększeniu. Wykres kosztu krańcowego przesunie się w górę przy czym dokładnie o tyle, że przedsiębiorstwo maksymalizując zysk przy wyższym poziomie ceny powróci do poziomu produkcji Q₁ ale będzie to wyznaczone punktemrównowagi E₂.

Oznacza to, że przy inflacyjnym wzroście cen w długim okresie czasu przy pozostałych niemierzalnych warunkach w gospodarce zostaje odtworzone status quo w obszarze produkcji odnoszące się do czasu sprzed wzrostu cen przy wyższym przeciętnym poziomie cen.

Pozacenowe czynniki determinujące zagregowany popyt.

1. Zmiany w realnym dochodzie.

Jeżeli dochód wzrasta należy oczekiwać, że popyt wzrośnie.

2. Oczekiwania inflacyjne.

Jeżeli inflacja jest oczekiwana to wzrasta trzeba inwestowanie w aktywna odporne na inflacje.

3. Realna stopa procentowa.

Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na dobra inwestycyjne będzie malało.

4. Optymizm konsumentów i producentów.

5. Polityka fiskalna i monetarna.

Mogą pobudzać jak i ograniczać zagregowany popyt.

Pozacenowe czynniki determinujące podaż.

1. Zmiany w technologii i organizacji wytwarzania.

2. Dostępność surowców i ceny surowców.

3. Oczekiwania inflacyjne.

Inwestycje mniejsze, więc produkcja będzie mniejsza.

4. Czynniki instytucjonalne. (np. czynniki redukujące ryzyko S. zoo)

5. Polityka w zakresie handlu zagranicznego.

Popytowa teoria wzrostu- krótkookresowe dostosowania na rynku dóbr i usług (model Keynes`a).

Podstawowe założenia:

1. Ceny w gospodarce są lepkie.

Oznacza to, że dostosowania wywołane zmianą popytu zagregowanego biegną głównie po stronie wielkości produkcji nie powodując zmian w przeciętnym poziomie cen. Mówimy wtedy, że wzrost podaży wywołany wzrostem popytu wynika z obciążenia dyspozycyjnych, wolnych mocy wytwórczych.

Keynes określił cztery główne czynniki, które warunkują lepkość cen.

Równowaga krótkookresowa- model

Konstrukcja modelu 45º

Jest on prawdziwy przy założeniu stałości przeciętnego poziomu cen. Zakres analizy obejmuje poziom dochodu od 0 do osiągnięcia produkcji potencjalnej. Dalsza analiza jest niemożliwa. A zatem wszystkie efekty, o których będziemy mówili są do omówienia tylko w tym zakresie.

Krańcowa skłonność do konsumpcji- informuje o tym jaka część jednostki dodatkowo uzyskanego dochodu zostanie przeznaczona przez agregat gospodarstw domowych na konsumpcję

KSK = ΔC / ΔY

Krańcowa skłonność do oszczędzania- informuje o tym jaką część dodatkowo uzyskanej jednostki dochodu gospodarstwa domowe jako agregat zaoszczędzą

Analiza jest krótkookresowa przy czym Keynes zakłada, że w krótkim okresie czasu KSK = KSO są równe, a wobec czego jednakowe dla każdego poziomu dochodu.

KSK + KSO = 1

(ΔC / ΔY) + (ΔS / ΔY) = 1

ΔC + ΔS = 1

Rozpatrywany model 45° jest określony pierwotnie dla gospodarki zamkniętej przy założeniu braku aktywności państwa, a zatem popyt na dobra finalne (popyt globalny) będzie się składał z planowanych wydatków na dobra konsumpcyjne (C) oraz planowanych wydatków na dobra inwestycyjne (I).

Podaż globalna to nic innego jak linia 45°, ponieważ z definicji są to planowane przychody ze sprzedaży produkcji finalnej. Czyli jeżeli produkcja finalna równa się Y₁ to planowane przychody też równają się Y₁.

Inaczej będzie definiował się popyt planowany, jako wydatki na produkcje finalną.

Planowane wydatki I to składowa autonomiczna popytu globalnego- składowa autonomiczna to ta część popytu globalnego, która nie zależy od poziomu dochodu tz. przedsiębiorstwa mogą planować dowolne inwestycje niezależnie od dochodu.

Jeżeli chodzi o wydatki konsumpcyjne to zawierają one składową autonomiczną oraz składową, która zależy od poziomu dochodu.

Budowa modelu 45°.

Dezoszczedności- środki pochodzące z dochodów z poprzednich okresów

KSK= ΔL / ΔY KSO= ΔS / ΔY KSK + KSO = 1

P_g = C + I

C = K_A + składowa popytu konsumpcyjnego

(część dochodu bieżącego przeznaczona na konsumpcję równa KSK Y)

Zatem C (planowane wydatki na konsumpcję)

C = K_A + KSK Y

Keynes`owska suma konsumpcji

AD(P_g)= I +K_A +KSK Y_R

W dostosowaniach makroekonomicznych gospodarka dąży do osiągnięcia E`. Może się zdarzyć, że przedsiębiorstwa zaplanują wyższą produkcję finalną Y niż wynosił popyt. Powstają przymusowe inwestycje w zapasy. Produkcja spada, to spada popyt i rynek się równoważy. Gdy nadwyżka popytu, wzrastają oszczędności, wzrasta produkcja szybciej od popytu, w końcu rynek się zrównoważy.

Zależność między modelem AD 45° a AS-AD jest następująca:

Mnożnik Keynes`a

Z efektem mnożnikowym mamy o czynienia wtedy gdy zmiana składowej autonomicznej popytu globalnego wywołuje dostosowanie rynkowe, które doprowadzają do zmiany dochodu równoważącego rynek dóbr i usług. Mnożnik inwestycyjny Keynes`a informuje o krotności przyrostu dochodu wywołanego zmianą popytu inwestycyjnego ΔI, jeżeli inwestycje wzrosły o jednostkę.

Jak biegną dostosowania w gospodarce:

ΔI wzrasta

Δ F wzrasta o ΔI

Produkcja ta zostaje sprzedana i pierwotny przyrost dochodu wynosi ΔI

Zakłada jednorazowy wzrost popytu na dobra inwestycyjne ΔI i ciąg gasnących dostosowań po stronie popytu konsumpcyjnego. Efekt mnożnikowy Keynes`a może stać się przyczyną rozwoju spirali eksportu lub spirali depresji. Z przesłanek motywujących inwestycje, że wymieniliśmy przyrosty popytu konsumpcyjnego AC. Spirala depresji wystąpi wtedy kiedy spadek popytu inwestycyjnego wywołując wsteczny efekt mnożnikowy poprzez spadki popytu inwestycyjnego. W tym przypadku rozwinie się spirala depresji.

Graficzna interpretacja mnożnika:

....................................................... ................................................................................

Fazy	Y	I	C=8+0,7Y	AD=C+I	Y-AD	Nieplanowane zapasy	Produkcja
Faza 1	100	22	78	100	0	Brak	Stała
Faza 2	100	13	78	91	9	Rosną	Maleje
Faza 3	91	13	71,7	84,7	6,3	Rosną	Maleje
Faza 4	84,7	13	67,3	80,3	4,4	Rosną	Maleje
Nowy stan równowagi	70	13	57	70	0	Brak	Stała

Polityka fiskalna.

Polityka fiskalna decyzje państwowe dotyczące podatków, wydatków z budżetu oraz sposobu finansowania deficytu budżetowego lub zagospodarowania nadwyżki budżetowej (Begg jest zły nie rząd)

Polityka fiskalna:

- jest istotnym narzędziem oddziaływania na gospodarkę

Def.

1. Dochody do budżetu- jest to część wpływów, którą państwo pozyskują nieodpłatnie, bezzwrotnie i przymusowo. Część wpływów, która jest pozyskiwana dobrowolnie, odpłatnie i zwrotnie zwykle finansuje deficyt budżetowy. A zatem nadwyżka wydatków z budżetu w stosunku do dochodów jest określone mianem deficytu budżetowego.

Dochody budżetu państwa w 2000r.

Dochody ogółem 140,9 (tys.zł.)

a) dochody podatkowe 127

podatki pośrednie 87,6

podatek od osób prawnych 14,1

podatek dochodowy od osób fizycznych 25,2

b) dochody niepodatkowe 13,9

dywidendy 446,400

wpłaty z zysku NBP 2,4

cła 4,6

dochody jednostek budżetowych 5,2

wpłaty gmin 132,649

pozostałe dochody niepodatkowe

3. dochody zagraniczne

Deficyt budżetowy wynosi około 10-11% dochodów do budżetu. Jest to przyrost zadłużenia państwa z tytułu realizacji budżetu w 2000 roku. Finansowanie deficytu budżetowego jest związane z pojęciem długu publicznego- jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek zaciągniętych przez państwo w kraju i zagranicą.

Źródło finansowania deficytu budżetowego:

• Obligacje skarbowe

• Kredyty w bankach komercyjnych (celem zapewnienia niezależności banku centralnego ustawowego zabrania się finansowania deficytu budżetowego poprzez bezpośrednie zwiększanie zobowiązań w banku centralnym)

• są to bony skarbowe- zazwyczaj instrument krótkoterminowym

• kupony zero tz. kupon z dyskontem

Istnieje prawie zagwarantowane granice zadłużenia państwa w konstytucji, gdzie powiada się, że dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB.

Rozróżniamy:

1. ekonomiczne prawidłowości kształtujące dochody do budżetu

2. ekonomiczne prawidłowości warunkujące wydatki z budżetu

3. ekonomiczne prawidłowości poziomu z budżetu

Wpływy do budżetu ≠ dochód.

Dochód jest wpływem, ale nie każdy wpływ jest dochodem.

Dochody to wpływy, środki finansujące do budżetu to też wpływy, natychmiast deficyt budżetowy to dochody minus wydatki. Nie jest możliwe aby planowano bezpośrednio deficytu budżetowego wzrostem zobowiązań w banku centralnego, to działanie ma na celu:

• Utrzymanie niezależności banku centralnego, który podtrzymuje swoją politykę utrzymaniu wartości polskiej waluty i jednocześnie ma znaczenie antyinflacyjne

• Dług publiczny- to suma pożyczek zaciągniętych przez państwo, które pozostały do spłacenia.

Rodzaje długu publicznego:

1. krajowy

2. zagraniczny

1. długoterminowe

2. krótkoterminowe (poszczególne spłaty są które jak 1 rok)

Ekonomiczne zależności (skutki stosowania narzędzi polityki fiskalnej po stronie wpływów do budżetu, wydatków, zależności poziome)

Zależności po stronie wpływów:

1. podnośnik podatkowy

progresja podatkowa- specjalna konstrukcja, modyfikująca sposób poboru podatku- nie stosujemy jednolitej stopy opodatkowania dla każdego poziomu dochodów (stopa opodatkowania T = kwota podatku/ wysokość uzyskanego dochodu 100%)

Wyraża ona ile groszy należy zsyłać państwu za każdą następną zarobioną złotówkę.

Podatek liniowy- zakłada zastosowanie tej samej stopy podatkowej do każdego poziomu dochodu

Progresja podatkowa modyfikuje opodatkowanie liniowe. Ustanawia się określone przedziały dochodu i każdemu przedziałowy zostaje przypisana inna stopa opodatkowania.

Konstrukcja zakłada wyższe dochody (należące do wyższego przedziału) tym wyższa stopa opodatkowania. Wielkości graniczne określające przedziały nazywamy progami progresji podatkowej.

Podnośnik podatkowy.

1. Działa wtedy jeżeli państwo waloryzuje progi progresji podatkowej wolniej aniżeli biegnie inflacja przy założeniu , że dochody nominalne podlegają w ślad za inflacją ( w takiej sytuacji państwa zaleca większą część dochodów realnych, aniżeli poprzednio)

2. Problem zróżnicowania dochodowego.

Przekonanie dotyczące progresji podatkowej jest błędne, gdyż wprowadzenie progresji o wielkości 50% łagodzi zróżnicowanie dochodowe rzędu 2-3%.

Istnieje inne uzasadnienie:

Progresja zwiększa wydolność źródeł podatkowych łagodząc opory podatników (zapewnia bardziej równomierne rozmieszczenie ciężaru podatkowego subiektywnie odczuwanego przez podatników)

Stopień zróżnicowania dochodowego odzwierciedla tzw. Krzywa Lorenza.

S_OP- skumulowany odsetek dochodów

S_OL- skumulowany odsetek ludności

Założenie:

Po kolejnych prób zaliczamy ludzi uzyskujących najniższe dochody z grupy osób jeszcze niezaklasyfikowanych.

3. Problem unikania obciążeń podatkowych i ucieczki przed podatkami.

Ucieczka przed podatkami to zachowania legalne i nielegalne podatników, które mają doprowadzić do uniknięcia płacenia podatku.

Uniki podatkowe to legalne zachowania podatników prowadzące do redukcji podatków.

Problem nielegalnej ucieczki przed podatkami.

Problem nielegalnej ucieczki przed podatkami (szara strefa) opisuje krzywa Laffera.

Założenie:

Jej kształt wynika z wyboru pomiędzy korzyścią wynikającą z braku obciążenia podatkowego, a kosztem ryzyka podjęcia decyzji ucieczki przed podatkiem. Szara strefa to podmioty prowadzące nielegalną działalność z punktu widzenia zobowiązań fiskalnych.

Krzywa Laffera to związek pomiędzy wysokością stawki podatkowej a wpływami fiskalnymi do budżetu, związku implikowanego głównie rozmiarami szarej strefy.

1%- małe podatki, ludzie nie ryzykują, nie ukrywają dochodów, płacą podatki, wpływy są duże.

Następuje w pewnym momencie przełom, gdyż podatki są za wysokie.

Gdy państwo zwiększyło stopę podatkową do f*, to otrzymuje mniejsze wpływy niż mogłaby. Nie istnieje możliwość powrotu po tej samej krzywej, można wrócić po niższej- ------.

4. Problem transmisji podatkowej.

Próbę przerzucenia przez sprzedawcę obciążenia podatkowego na nabywcę nazywamy transmisją podatkową prostą w przód, na dostawcę w tył.

Transmisja podatkowa prosta- dotyczy działalności, którą bezpośrednio dotknęło obciążenie podatkowe.

Transmisja podatkowa skośna- mamy z nią do czynienia wtedy, kiedy obciążenie podatkowe przerzucane jest na produkt, którego wytworzenie nie jest bezpośrednio związane z nałożonym podatkiem. Decyzje zależą od elastyczności popytu skierowanego.

5. Automatyczne stabilizatory.

Rozróżniamy cztery rodzaje:

• Jakiekolwiek podatek obciążający dochody

• Progresja podatkowa

• Uzależnienie stawki podatkowej od wysokości dochodów

• Polityka gromadzenia rezerw i ich rozwiązywania

Przerzucalność obciążeń podatkowych (transmisje)

Wyróżniamy transmisję:

1. prostą (przerzucane w cenę towaru)

2. skośną (ma miejsce wtedy gdy producenci przerzucają obciążenie podatkowe w cenę produktu, którego wytwarzanie nie jest związane z obciążeniem podatkowym)

1. wstecz (dotyczy przerzucania obciążenia podatkowego poprzez redukcję kosztów (na dostawcę)

2. wprzód ( dotyczy przerzucania obciążeń w cenę sprzedażną (na nabywcę)

Ekonomiczne prawidłowości po stronie wydatków z budżetu

Uzasadnienie wydatków z budżetu.

1. Działalność państwa redukuje tzw. defekty rynku

Aktywności pastwa:

• usprawnienia rynku likwidujące jego mikroekonomiczne defekty takie jak: zapewnienie wymagalności umów transmisyjnych oraz ich wiarygodności

• państwo prowadzi politykę stabilizacyjną likwidując takie zjawiska jak wahania koniunkturalne poprzez prowadzenie odpowiedzialnej polityki fiskalnej, pieniężnej i rynku pracy, przy czym celem jest ustabilizowanie produkcji na poziomie produkcji potencjalnej (poziom produkcji, który zapewnia w pełni wykorzystanie istniejących zasobów.......)

• działania proinnowacyjne

2. Istnienie dóbr, które nazywamy dobrami społecznie uzasadnionymi (dobra merytoryczne)

Państwo reprezentuje tutaj ocenę społeczną i może nałożyć obowiązek korzystania z niektórych dóbr (uzyskanie minimalnego wykształcenia, szczepienia). Nałożenie takiego obowiązku łączy się z udostępnieniem takiego dobra , a zatem z poniesieniem wydatków celem jego wytworzenia

3. Utrzymanie dóbr publicznych

dobra publiczne- posiadają następujące cechy:

• należy do funkcji użyteczności takiej grupy ludzi

• nikt nie jest wyłączony z użytkowania tej rzeczy

• dobro to nie ma konkurencyjnych zastosowań zwiększenie liczby użytkowników nie eliminuje możliwości korzystania z tego dobra uczestników dotychczasowych

4. Aktywna polityka fiskalna

Realizacja pasywnej polityki fiskalnej jest zastosowaniem pasywnych stabilizatorów

Aktywna polityka fiskalna to doraźne działania państwa, których celem jest bieżąca likwidacja stanów w gospodarce uznanych za niepożądane za pomocą decyzji dotyczących podatków, wydatków i finansowania deficytu budżetowego.

Aktywna polityka fiskalna jest oceniane negatywnie ( przede wszystkim ze względu na poślizgi czasowe powstające pomiędzy zaistniałym stanem a możliwością podjęcia odpowiednich kroków zaradczych)

Poślizgi czasowe wynikają z:

• czasu potrzebnego na ocenę skali negatywnego zjawiska

• czasu potrzebnego na zdefiniowanie narzędzi polityki fiskalnej, które pomogłyby w jego usunięciu

• czasu potrzebnego na prawne uwarunkowanie tych narzędzi (uchwalenie przez sejm)

• czasu potrzebnego na wykonanie

Dodatkowe negatywy to:

• wzrost niepewności i ryzyka w gospodarce, który wynika z użyteczności systemu podatkowego występującej w odbiorze potencjalnych inwestorów

• błędy w szacunkach

Zależności poziome w budżecie.

1. Problem autokreacji, źródeł finansowania wydatków nietransferowych.

G- wydatki nietransferowe

P_g- popyt globalny

y- dochód

NT- wpływy do budżetu netto (podatki netto)

G↑→P_g↑→y↑*y`→

↑←----------↑NT←↓

Przy tak prowadzonej polityce fiskalnej państwa (jedynie zwiększenie wydatków nietransferowych) nastąpi wzrost dochodów podatkowych do budżetu przy jednoczesnym wzroście deficytu budżetowego.

Dowód.

Z ruchu okrężnego wynika, że wielkość odpływu (oszczędności) S=I (wielkości faktyczne). Również, wtedy gdy uwzględnimy działalność państwa, odpływ z obiegu wyrazi się sumą NT+S=I+G

NT- dochody podatkowe netto, NT=T-B)

G-NT=S-I

Wzrost wydatków G powoduje wzrost dochodu, od wielkości dochodu zależy oszczędności, które również wrosną. Natomiast nie zależy od inwestycji, bo są składową autonomiczną. Lewa strona musi się równać prawej. To przy stałych inwestycjach I wzrośnie prawa strona równania i w rezultacie lewa odzwierciedlająca deficyt budżetowy.

Dowód w odwrotną stronę, gdy G↓?

mnożnik zrównoważonego budżetu- informuje o ile wzrośnie dochód równoważący gospodarkę, jeżeli państwo zwiększy wydatki nietransferowe G przy jednoczesnym zwiększeniu opodatkowania zapewniającego pokrycie rosnących wydatków.

Efekt mnożnikowy jest uzyskiwany dzięki zwiększeniu składowej autonomicznej popytu globalnego poprzez przekształcenie części oszczędności gospodarstw domowych w ten popyt.

ΔG↑ (o 1 mln zł.) ΔNT↑ (o 1 mln zł.) → 1 mln = ΔG↑ 1 mln ΔC↓ 700 tys.

Zwiększenie wydatków nie zmienia deficytu budżetowego, o tym mówi mnożnik)

AD↑ 300 tys. = ΔS`

700 tys. = 1 mln ⋅ 0,7 = Y⋅ KSK = ΔC

ΔS` to część oszczędności agregatu gospodarstw domowych przekształcona w popyt globalny; odpowiada wzrostowi składowej autonomicznej popytu globalnego, który to wzrost z definicji wywoła efekt mnożnikowy.

Mnożnik zrównoważonego budżetu

f- stopa podatku dochodowego zapewniającego pokrycie dochodami fiskalnymi zwiększonych wydatków ΔG.

Rynek pieniężny.

Jest zdefiniowany inaczej w makroekonomii. W ujęciu Keynesowskim popyt na pieniądz wyrażony jest preferencyjną płynności, a podaż pieniądza to ilość środków dostępnych w gospodarce pełniących funkcje środka ostatecznej zapłaty.

popyt na pieniądz- wyrażony jest chęcią utrzymania części swojego majątku w postaci gotówki lub na bieżącym rachunku bankowym przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa.

Popyt na pieniądz (płynność) jest wynikiem kompromisu pomiędzy kosztami wynikającymi z utrzymywania pieniądza przy sobie lub na rachunkach bieżących (utracony procent od rachunków terminowych), a korzyściami wyrażonymi trzema motywami wynikającymi z utrzymywania pieniądza:

• motywu transakcyjnego

• motywu spekulacyjnego

• motywu przezornościowego

Popyt na pieniądz transakcyjny- wynika z różnic pomiędzy terminami zapadalności regulacji zobowiązań, a terminami otrzymywania dochodów oraz z różnic pomędzy wysokościami zobowiązań i dochodów.

Gdy się bogacimy to L przesuwa się w prawo.

L- zapotrzebowanie na pieniądz wyrażony siłą nabywczą, jest stałe.

W przypadku wzrostu dochodu popyt na pieniądz transakcyjny wzrasta, linia popytu przesuwa się w prawo. Popyt ten nie zależy od realnej, przeciętnej stopy procentowej, jest wyrażony chęcią .........................................

1. Monetaryzacja gospodarki - jedna z możliwości przeciwdziałania inflacji. Jest to stopień nasycenia gospodarki realną siłą nabywczą. Jeżeli przedstawiciele gospodarstw domowych mają zaufanie do waluty to więcej trzymają u siebie. Wzrost zaufania do waluty to wzrost popytu na pieniądz.

2. Motyw przezornościowy- ludzie oprócz pieniądza transakcyjnego trzymają trochę pieniędzy na wszelki wypadek (na możliwość zawarcia nieprzewidzianych koniecznych lub korzystnych transakcji)

3. Motyw spekulacyjny - w Polsce jeszcze nie ma znaczenia. Popyt na płynność jest nachylony ujemnie. Gdy stopa procentowa rośnie to pieniądza będziemy utrzymywać mniej. W tym modelu rynku gospodarstwa domowe utrzymują część swojego majątku albo w postaci gotówki albo w postaci obligacji (skarbowych).

Ile warta jest obligacja o stałych odsetkach k?

Do banku mogę włożyć 100 zł. na okres 1 roku. Realne oprocentowanie wynosi 20%.

Za rok 20 zł. = r - oprocentowanie składki

Ale obligacje mają oprocentowanie 21%.

100 - 20-r

X - 21-k X= 100*k/r

Cena obligacji zależy od stopy procentowej i zależy od rocznego dochodu k jaki daje obligacja.

Wartość Obligacji = X= 100*k/r

r ↑ - WO↓ KUPNO OBLIGACJI (mniej gotówki)(popyt na gotówkę spekulacyjną spada)

r ↓ - WO↑ SPRZEDAŻ OBLIGACJI (więcej gotówki)(popyt na gotówkę spekulacyjną rośnie)

Rys. Popyt całkowity na płynność.

Gdy r↓ to OW↑ i na odwrót.

L zależy od stopy procentowej i zależy od poziomu dochodu realnego L(r,y_r)

Jeżeli dochód wzrośnie to popyt na pieniądz przesunie się wyżej.

Ludzie będą przyjmowali każdą ilość pieniądza spekulacyjnego, bo r (stopa procentowa) jest tak niska, że niżej spaść nie może. Nie będą kupować obligacji (przedłużenie poziomu w tym przypadku zaczynając od punktu A). Popyt na pieniądz spekulacyjny wzrasta w nieskończoność, rynek obligacji unieruchomiony, nikt nie kupuje obligacji, mogą one jedynie stanieć, stopa (r) może tylko wzrosnąć. Gospodarka znajduje się wtedy w pułapce płynności.

PODAŻ PIENIĄDZA - ilość środków w gospodarce, które pełniąc rolę powszechnego ekwiwalentu stanowią środek ostatecznej zapłaty. Zakłada się przy tym, że struktura podaży pieniądza musi być jednorodna ze strukturą popytu pieniądza.

Z podażą związane jest pojęcie zasobów pieniężnych.

ZASÓB PIENIĄDZA można traktować w trzech kategoriach struktury (m₁,m₂,m₃), przy czym tak wydzielona struktura jest uzasadniona regułami gospodarowania pieniądzem.

Zasób pieniądza m₁:

- gotówka

- wkłady na rachunkach bieżących

m₁ charakteryzuje zasób pieniądza jako środka płatniczego

Zasób pieniądza m₂:

Jeżeli do zasobu m₁ dołożymy wkład terminowe opiewające na relatywnie niewysokie kwoty to otrzymamy m₂. Ten zasób charakteryzuje pieniądz jako rezerwuar siły nabywczej.

Zasób pieniądza m₃:

Jeżeli zasób m₂ powiększymy o wkłady terminowe pozostałe (wysokie) wtedy uzyskamy zasób m₃, który charakteryzuje pieniądz jako środek gromadzenia skarbu.

Podaż pieniądza zgodnie z podaną definicją nie jest tożsama z ilością znaków pieniężnych umieszczonych na banknotach i monetach znajdujących się w obiegu. Gospodarka posiada zdolność do kreacji pieniądza bezgotówkowego dzięki funkcjonowaniu sektora bankowego.

Najprostszy mechanizm kreacji pieniądza bezgotówkowego:

1. Żeby mógł być wykreowany musi istnieć pieniądz gotówkowy.

2. Konieczne jest istnienie instytucji na rynku, które oprócz działalności depozytowo-kredytowej, prowadzą także rachunki rozliczeniowe.

W jaki sposób kreacja zachodzi?

Rozliczenie prowadzą banki w imieniu swoich klientów, przy czym wzajemne płatności mogą się kompensować, a zatem przepływ gotówki będzie mniejszy niż zawarte transakcje, bo będzie użyty do wyrównania sald.

PODAŻ PIENIĄDZA jest równa gotówce, która znajduje się w obiegu pozabankowym powiększona o pieniądz bezgotówkowy + depozyty na rachunkach bankowych.

MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA to związek pomiędzy bazą monetarną i wielkością podaży pieniądza.

M_KP = M/BM =

= G_L,P + Dep^{(suma depozytów)} / G_L,P^{(gotówka u ludzi i w przedsiębiorstwach)} +R^{(rezerwy w bankach)}

M._KP>1

Baza monetarna to ilość znaków pieniężnych dostępnych w gospodarce, które znajdują się w obiegu bankowym i pozabankowym. Inaczej to nasycenie gospodarki gotówką.

Podaż pieniądza M jest wyrażona ilością gotówki w obiegu pozabankowym oraz wielkością depozytów zlokalizowanych w bankach.

Proces kreacji pieniądza - wyjaśnienie (mnożnik depozytowy), Jak dochodzi technicznie do kreacji pieniądza.

	Depozyt	Rezerwa	Kredyt
A	4000	400	3600
B	3600	360	3240
C	3240	324	2916

Pan X dostał 4000. Włożył do banku. Bank musi mieć 10% rezerw. X pożycza panu Y a ten płaci panu, Z który ma konto w banku B.

przyrost depozytu = 1/0,1 * 3600 = 36000

RÓWNOWAGA NA RYNKU PIENIĘŻNY w rozumieniu Keyne'sa

W przypadku rynku pieniężnego zawsze popyt dostosowuje się do istniejącej podaży (poza pułapką płynności, gdy linia popytu jest nachylona ujemnie)

M^N - podaż z nadwyżką, pieniądza jest więcej niż ludzie pragną, więc odkładają na lokaty terminowe, wzrastają, więc depozyty terminowe D^T, więc banki tymi pieniędzmi obracają, rosną ilości kredytów K, aby popyt na kredyty wzrósł to stopa procentowa kredytów się obniży r_K, obniża się także stopa procentowa depozytów r_D, więc ceny obligacji wzrastają WO=k*100/r, popyt na pieniądz
spekulacyjny rośnie L_SP. Dochodzi znów do zrównoważenia.

Gdy L^N to r'' pieniędzy jest za mało

D^T maleje - K maleje - r_K rośnie - r_D rośnie - WO maleje - α_SP maleje

α^N- nadwyżka popytu na pieniądz tzn., że ludzie zbyt dużo utrzymują pieniądza przy sobie, a wielkość depozytów terminowych jest niska, oprocentowanie kredytów wzrasta, banki jednak chcą udzielać kredytów, więc zwiększają oprocentowanie depozytów, wartość obligacji maleje, ludzie zaczną je kupować, gdyż przypuszczają, że ich wartość powinna wzrosnąć.

Gdy dochody rosną z y₁ do y₂ to rynek równoważy się przy wyższej stopie procentowej (gdy nie zmieni się podaż pieniądza)

Gdy państwo przy tym zwiększy podaż pieniądza z M₁ do M₂ to rynek równoważy się przy tej samej stopie procentowej!!!!!!!!!!!!!

POLITYKA PIENIĘŻNA

To działania państwa (najczęściej NBP) dotyczące bezpośrednio rynku pieniężnego.

Instrument polityki pieniężnej to zespół środków znajdujących się w dyspozycji państwa, dzięki którym może ona bezpośrednio wpływać na stan rynku pieniężnego.

Polityka pieniężna to działania państwa, które mają doprowadzić rynek pieniężny do stanu uznanego za pożądany, względnie utrzymać go w stanie, który jest uznany za pożądany.

Państwo w gospodarce rynkowej prowadząc politykę gospodarczą (w tym politykę pieniężną) powinno używać narzędzi pro rynkowych - tzn. usprawniających rynek z nie substytuujących rynek (gdyż każda substytucja jest gorsza)

NARZĘDZIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ dzielimy na trzy grup

1. Narzędzia po stronie podaży pieniądza - tylko ta grupa jest szeroko omawiana w ekonomii, to narzędzia polityki pieniężnej banku centralnego:

• Stopa rezerw obowiązkowych R_ZO - gdy R_ZO to podaż pieniądza realnego w postaci pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego maleje (M↓ )

• stopa redyskontowa r_red - to oprocentowanie kredytów, które udziela bank centralny jako kredytodawca ostatniej instancji (banki komercyjne zaciągają kredyty w banku centralnym) r_red wzrasta r_pp wzrasta

• operacje otwartego rynku polegają na skupie bądź wyprzedaży papierów wartościowych dokonywanych przez bank centralny. (Jeżeli w ramach operacji otwartego rynku bank centralny sprzedaje SP↑ więcej obligacji, to pieniądz jest ściągany z gospodarki, więc M↓). Jeżeli bank centralny skupuje SK↑ to M↓.

DZIAŁANIA BANKU CENTRALNEGO NA RYNKU PIENIĘŻNYM ODZWIERCIEDLANE SĄ PRZESUNIĘCIAMI LINII PODAŻY PIENIĄDZA

Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego są zagwarantowane ustawą z dnia 29.VII. 97 r. O NBP DZ. U. 140 p. 948

Zostały one określone w rozd. 6 w art. 38 - 51.

Polski ustawodawca przewiduje, że stopa rezerwy obowiązkowej może być zróżnicowana wg kryterium czasu przechowywania oraz rodzaju waluty. Stopa rezerw obowiązkowych środków pieniężnych w postaci wkładów na żądanie nie może przekroczyć 30%. Bank centralny nie może ustalić większej stopy procentowej niż 20% wkładów na żądanie. Ustalone są zasady udzielania kredytu refinansowego. W myśl polskiej ustawy bank NBP może sprzedawać i skupować papiery wartościowe.

2. Narzędzia po stronie popytu pieniądza

1. Budowanie zaufania do pieniądza - jeżeli jest ono większe, to ludzie utrzymują więcej pieniądza, monetyzacja gospodarki wzrasta

2. Budowanie popytu na pieniądz poprzez odpowiednią relację pomiędzy stopą rezerw obowiązkowych na rachunkach terminowych i bieżących

3. Narzędzia techniczne

• Denominacja

• Waloryzacja

• Ograniczona wymiana pieniądza

• Zamrożenie wypłaty wynagrodzeń

RYNEK DÓBR I USŁUG, RYNEK PIENIĘŻNY, MECHANIZMY TRANSMISYJNE

Rozróżniamy dwie transmisje:

1. jest wyrażona funkcją inwestycji→ I=f (r_rp), oznacza to, że wielkość inwestycji zależy od stopy procentowej.

Im r₁ większe tym I mniejsze.

Jeżeli r wzrasta to bardziej opłaca się ulokować pieniądze na depozycie terminowym, większa liczba projektów inwestycyjnych odpada z realizacji.

2. im dochód większy odpowiadający produkcji finalnej tym popyt na pieniądz jest wyższy, czyli preferencja płynności α na pieniądz realny jest wyższa.

WPŁYW I GRANICE STOSOWANIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ BANKU CENTRALNEGO NA RYNEK DÓBR I USŁUG ORAZ NA RYNEK PIENIĘŻNY --> [Author:X]

Bank centralny zwiększa podaż pieniądza M poprzez R_zo, r_red, S.O (skup obligacji), stopa procentowa maleje, wpłynie to decyzje strony popytowej na rynku dóbr i usług

popyt na pieniądz wzrośnie α, stopa procentowa wzrośnie (ale mniej niż rosły), więc ostatecznie r_ro↓ i y_r↑

R_zd↓

r_red↓ M↑ - r­_rp↓ - I↑ - y↑ = K* Δy - α↑ - r_rp↑ - y↓

Granice: podaż pieniądza powinna wzrastać tylko do takiego poziomu, aby spadek stopy procentowej i wzrost popytu na rynku dóbr i usług nie wywołały dostosowań o charakterze inflacyjnym.

Dostosowania pomiędzy rynkiem dóbr i usług a rynkiem pieniężnym jako skutek polityki fiskalnej

Państwo zwiększyło wydatki budżetowe i zwiększyło jednocześnie podatki netto G↑ TN↑

Można zakładać, że w krótkim czasie wystąpi efekt mnożnika budżetu, popyt globalny wzrośnie, dochód realny wzrośnie, popyt na pieniądz α wzrośnie, stopa procentowa wzrośnie, inwestycje zmaleją,

dochód zmaleje mnożnikowo, popyt na pieniądz zmaleje .........

G↑ Mn._{zrówn.budż.} - Pg↑ - y_r↑ - α↑ - r­_pr↑ - I↓ - y↓ = K*Δy - α↓ - r_pr↓ - I↑ - y↑

TN↑

Mamy do czynienia z tzw. Efektem wypierania - ogranicza się rynek, bo y wzrasta a I maleje. Jest to niepożądane, Można to niwelować poprzez M wzrasta, co zapobiegnie wzrostowi r_pr, wtedy I nie spadnie a y wzrośnie. Jest to koordynacja polityki fiskalnej i pieniężnej celem zapobieżenia wypierania sektora prywatnego przez państwo

System bankowy w Polsce i jego funkcje.

1. Ustawa o NBP

Ust. Z 29.08.1997 Dz. Ust. 140 poz. 938

Reguluje zasady funkcjonowania NBP mianując go jednocześnie bankiem centralnym.

2. Prawo bankowe Ust. Z 29.08.1997 Dz. ust. 140 poz. 939

Reguluje zasady tworzenia, funkcjonowania, likwidowania banków komercyjnych

System bankowy w Polsce ma charakter dwupoziomowy.. Górny NBP jako bank centralny, niższy banki operacyjne, które są podporządkowane bankowi centralnemu. System bankowy realizuje zasadę uniwersalizmu- instytucja bankowa może wykonywać wszystkie czynności bankowe.

Bankiem jest przedsiębiorstwo, którego głównym celem działalności jest przyjmowanie depozytów od podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych oraz udzielanie kredytów.

Funkcje systemu bankowego:

• Jest to kreacja przez bank centralny (emisyjny) pieniądza gotówkowego (baza monetarna)

• Kreacja pieniądza przez banki operacyjne (pieniądz bezgotówkowy)

• Zaspokajanie zapotrzebowania na pieniądz za pośrednictwem kredytu

• Funkcja pośredniczenia (depozytowo- kredytowa), pośredniczenia między posiadaczami i użytkownikami środków pieniężnych

Podstawowe czynności bankowe- polskie prawo nie tworzy merytorycznej definicji banku, lecz definiuje instytucje bankową poprzez wyliczenie czynności bankowych:

• Prowadzenie rachunków bankowych

• Przyjmowanie depozytów krótko- i długoterminowych

• Udzielenie kredytów i innych pożyczek pieniężnych (kredyt- bank ma możliwość obserwacji i ingerencji w to na co pieniądze są wydawane, w pożyczce - nie!)

• Wykonywanie operacji czekowych i wekslowych

• Banki biorą na siebie czynności emitowania i obrotu papierami wartościowymi

Funkcje banków operacyjnych:

• Transformacja zasobów (nie ważne od kogo pożyczasz, bo pożyczasz od banku, a nie osoby)

Oznacza to, że następuje dostosowanie sumarycznej oferty pożyczki do sumarycznego zapotrzebowania.

• Transformacja terminów

Następuje dostosowanie oferty dyspozycyjności do zapotrzebowania na tą dyspozycyjność

• Transformacja ryzyka

Następuje dywersyfikacja portfela inwestycji poczynionych przez bank. Ryzyko jest niższe, znoszą się ryzyka specyficzne. Możliwe jest relatywnie niższe oprocentowanie

• Prowadzenie usług faktorniczych.

Polega w skrócie na skupie należności. Może być rozpatrywany jako specyficzna forma kredytowania.

• Obsługa papierów wartościowych

Banki biorą na siebie funkcje organizowania, obsługi, emisji papierów wartościowych, zabezpieczenia to jest ich sprzedaży na rynku pierwotnym, a także pośredniczenia w obrocie tymi papierami.

• Zmniejszenie ryzyka w transakcjach międzynarodowych

Instrumenty:

• incaso dokumentowe

• akredytywa dokumentowa

• udzielenie gwarancji bankowych

Funkcje banku centralnego:

• bank centralny jest bankiem emisyjnym

posiada uprawnienia do emisji pieniądza. Jest zawsze wypłacalny a wkłady w banku centralnym są zawsze

całkowicie pewne, co do warunków zawartych w umowie.

• bank centralny jest bankiem banków (operacyjnych)

Jest to bank rezerwy. Jako bank rezerwy tworzy dwa rodzaje pieniądza: gotówkowy i żyrowy.

Jako bank banków pełni następujące funkcje:

• reguluje cyrkulacje, czyli obieg pieniądza gotówkowego i żyrowego

• reguluje ilość pieniądza towarowego przez banki operacyjne

• reguluje płynność całego systemu bankowego

• kształtuje potencjał kredytowy całego systemu bankowego

• bank centralny może występować jako kredytodawca ostatniej instancji

• bank centralny pełni funkcję banku gospodarki narodowej

• reguluje wewnętrzny obieg pieniądza w gospodarce

• reguluje równowagę bilansu płatniczego za pośrednictwem interwencji na rynku pieniężnym lub bankowym

• obsługuje dług publiczny

• kasowo obsługuje budżet tz. dokonuje wypłat, przyjmuje wpłaty realizujące przepływy przez budżet

• kasowo obsługuje płatności zagraniczne

• może prowadzić określoną politykę kursową (kurs- wartość waluty obcej w walucie krajowej)

• utrzymuje nadwyżkę zagranicznych środków płatniczych w postaci rezerw

Według nowej konstytucji Art. 220, 2 powiada „ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrycia deficytu budżetowego poprzez zaciągnięcie zobowiązań w banku centralnym”

Główne zadanie banku centralnego „bank centralny odpowiada za wartość polskiego złotego”

Formuła Fishera

M. V = C/C Y_r

M.- podaż pieniądza

V- średnia prędkość obiegu pieniądza V=const (w krótkim okresie czasu), odpowiada na pytanie ile transakcji

przeciętnie w jednostce czasu obsługuje jednostka pieniężna w gospodarce

C/C- przeciętny poziom cen (indeks przeciętnego poziomu cen)

Y_r- dochód realny (odpowiednik PKB w cenach stałych)

Jeśli V const to indeks cen powinien być z założenia stały.

Aby inflacja była zerowa powinien być spełniony następujący warunek:

Model IS-LM

1. Cel wprowadzenia modelu- uzyskanie możliwości szybkiej interpretacji łącznych efektów zmian w polityce fiskalnej i pieniężnej na rynku pieniężnym i rynku dóbr i usług.

2. Uzyskanie możliwości interpretacji wpływu na rynek pieniężny i rynek dóbr i usług czynników egzogenicznych w stosunku do tego systemu.

Def.

Linia S wyraża sobą takie kombinacje dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr i usług jest zrównoważony (cetris paribus na pozostałe czynniki)

Def.

Linia LM wyraża wszystkie kombinacje dochodu stopy procentowej, przy których rynek pieniężny jest w

stanie zrównoważonym. (pozostałe czynniki cetris paribus)

Wyprowadzenie linii IS.

Wyprowadzamy z modelu Keynsowskiego, gdzie ceny są stałe.

Ruch wzdłuż linii IS to reakcja dochodu zrównoważonego gospodarki na zmianę stopy procentowej.

Inne czynniki wpływające na stan modelu IS.

Działanie innych czynników na rynek dóbr i usług, aniżeli stóp procentowych, powoduje przesunięcia linii IS w lewo lub w prawo.

Łagodna i restrykcyjna polityka fiskalna.

Łagodna polityka fiskalna- wysokie wydatki, niskie podatki, wysoki deficyt budżetowy

Restrykcyjna polityka fiskalna- niskie wydatki, wysokie podatki, redukcja deficytu

Analiza łagodnej polityki fiskalnej.

Wydatki nietransferowe G wzrosły, podatki pozostały bez zmian, a deficyt budżetowy wzrośnie.

Łagodna polityka fiskalna przesuwa linię IS w prawo, restrykcyjna w lewo.

Efektywność polityki fiskalnej w sensie relacji wielkości czynnika pobudzającego w stosunku do zmian w dochodzie jakie wywołuje zależy od nachylenia linii IS. Im bardziej strome nachylenie tym efektywność większa. Nachylenie IS zależy od siły reakcji popytu inwestycyjnego na stopy procentowe.

Inne czynniki determinujące przesunięcia IS.

Ryzyko, niepewność- jeżeli rosną to linia IS przesuwa się w lewo.

Zmiany w popycie globalnym wywołane np. restrukturyzacją- na początku w lewo, a gdy restrukturyzacja się kończy, gdy są już nowe miejsca pracy to może się przesunąć w prawo.

Wielkość eksportu- jeżeli ograniczenia importowe innych krajów będą spadały, wtedy IS przesunie się w prawo.

Zjawisko wypychania

Gdy wskutek zmiany stóp procentowych państwo wypycha sektor prywatny to IS przesuwa się w prawo, gdy popyt globalny spada to przesuwa się w lewo.

Model LM.

Wyprowadzenie.

Jest możliwe dla modelu Keynsowskiego i neoklasycznego. Neoklasyczny nie uznaje pułapki płynności.

r- realna stopa procentowa

L- zapotrzebowanie na płynność

M- podaż pieniądza

Polityka pieniężna.

Def.- są to działania państwa, które bezpośrednio wpływają na stan rynku pieniężnego.

Łagodna polityka banku centralnego to polityka:

• niskich rezerw obowiązkowych

• niskiego oprocentowania kredytu refinansowego, lombardowego i stopy redyskontowej

• polityka skupu obligacji

Inne czynniki warunkujące przesunięcie linii LM:

• zmiany przeciętnego poziomu cen. Jeżeli ceny wzrastają c/c ↑ to realna podaż pieniądza M._r spada to LM przesuwa się w lewo

• polityka kredytująca popyt na pieniądz. Jeżeli popyt na pieniądz wzrośnie to LM przesunie się w lewo.

Polityka kursu walutowego

Jeżeli kurs walutowy będzie wzrastał (ilość złotówek za walutę obcą) to LM????????

Rynek pieniężny i dóbr i usług znajdują się równocześnie w stanie równowagi, wtedy gdy zostanie osiągnięta taka stopa procentowa i poziom dochodu przy którym LM i IS się przetną.

Istnieją automatyczne mechanizmy realizujące się poprzez podstawowe transmisje makroekonomiczne, które automatycznie doprowadzają oba rynki do stanu równowagi.

Restrykcyjna polityka fiskalna.

Spadek dochodu, ale również spadek stopy procentowej.

Łagodna polityka fiskalna.

Wywoła to wzrost dochodu jak i wzrost stóp procentowych. Jednocześnie wystąpi efekt wypychania, bo wzrost stóp procentowych zredukuje inwestycje prywatne.

Łagodna polityka pieniężna.

Doprowadzi do spadku stóp procentowych i wzrostu produkcji (dochodu).

Restrykcyjna polityka pieniężna.

Spadnie produkcja i wzrosną stopy procentowe.

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że najlepszą polityką jest łagodna polityka pieniężna.

Jest to półprawda.

• polityka ta posiada określone wady, mówi się że ta polityka wywołuje silną inflację

• charakteryzuje się dużą inercją w czasie- to oznacza, że skutki tej polityki są rozciągnięte w czasie

• zjawisko „inercjalności efektu”- trudno przewidzieć rzeczywiste sumaryczne skutki określonej polityki pieniężnej.

Należy stosować określone kombinacje polityki fiskalnej i polityki pieniężnej, które polegają na próbach kompensacji negatywnych skutków jednej polityki poprzez zastosowanie innej np. uniknięcie wypychania przy pomocy łagodnej polityki pieniężnej.

Rynek pracy.

popyt- pracodawca (agregat przedsiębiorstw)

podaż- pracobiorca (agregat gospodarstw domowych)

bezrobotny- ten niepracujący, która szuka pracy. Ci, którzy nie pracują i nie szukają pracy nie są bezrobotnymi z punktu widzenia makroekonomii.

Popyt na pracę- łączne zapotrzebowanie na usługę pracy zgłaszane przez przedsiębiorstwa, przy danej przeciętnej płacy realnej innych niemierzalnych warunkach.

Podaż pracy- oferta świadczenia usługi pracy zgłaszana przez konkretne osoby przy danym przeciętnym poziomie płacy realnej i innych niemierzalnych warunkach.

P_{pł r} - przeciętna płaca realna

p/p - przeciętny poziom płac

S_L^E - efektywna podaż pracy

S_L^P - potencjalna podaż pracy (ktoś szuka pracy, ale jak jakąś znajdzie nie musi jej

wziąć, może szukać dalej)

MP- miejsca pracy, zatrudnienie

D_L- popyt pracy

b- bezrobocie przymusowe

c- bezrobocie naturalne

Bezrobocie naturalne to ten poziom bezrobocia, przy którym rynek pracy jest w stanie równowagi.

Bezrobocie dzielimy na bezrobocie przymusowe i dobrowolne. Dobrowolne to bezrobocie, w którym ludzie zdolni do pracy, poszukują pracy przy danym przeciętnym poziomie płacy realnej, ale w przypadku jej znalezienia, nie podejmują pracy, mimo że oferowana jest ona na przeciętnych warunkach.

Bezrobotni przymusowi to te osoby, które poszukują pracy, są zdolni do pracy i podjęliby pracę jednak jej nie podejmują ze względu na zbyt niską ofertę ze strony pracodawców.

Bezrobocie jest to odpowiednia interpretacja stanu niezrównoważenia rynku pracy.

Bezrobocie ekonomiczne, a bezrobocie rejestrowane.

Te dwie wielkości się nie pokrywają.

Bezrobocie rejestrowane to ta część ludności, która poszukuje pracy, jest zdolna do pracy i jest zarejestrowana w urzędzie zatrudnienia. A rejestracja oznacza, że ta osoba formalnie spełnia warunki klasyfikujące je jako bezrobotną.

Stopa bezrobocia dotyczy zazwyczaj bezrobocia rejestrowanego i wyraża się relacją bezrobotnych rejestrowanych do ilości pracujących i bezrobotnych.

P_r - pracujący zarejestrowani

O tym jaka część ludzi w wieku produkcyjnym poszukuje pracy, bądź pracuje, informuje współczynnik aktywizacji zawodowej.

LLZP- liczba ludności zdolnej do podjęcia pracy

Aktywizacja pracy to albo praca albo chęć pracy.

B+P- zasób siły roboczej, jest funkcją płacy realnej (im wyższa płaca realna, tym większa aktywizacja pracy)

Jeżeli korzystamy ze stopy bezrobocia rejestrowanego to można zmniejszyć stopę za pomocą ustawy.

Stopa bezrobocia rejestrowanego może być zawyżona w stosunku do bezrobocia ekonomicznego w sytuacji, gdy istnieją osoby zarejestrowane jako bezrobotne, a pracujące na czarno.

Może być również zaniżona o te osoby, które nie rejestrują się (bo to nic nie da, nie mają prawa do zasiłku, wstyd im), a poszukują pracy.

Ponieważ prawo różnych krajów różnie klasyfikuje bezrobotnych, stopy bezrobocia rejestrowanego są nieporównywalne.

Istnieją inne metody, stosowane w UE, które pozwalają porównywać poziom bezrobocia- unormowania poziomu Bayles`a. (Jest to badanie na reprezentatywnej grupie, jest jednolita metodologia).

Przepływy w zasobie siły roboczej i otoczenie.

zasób siły roboczej- bezrobotni + pracujący

Struktura bezrobocia.

• rasowa

• płciowa

• wiekowa

Pozytywne i negatywne strony bezrobocia.

Pozytywne:

Wynikają nie tyle z samego bezrobocia, co z sytuacji zagrożenia bezrobociem.

• Dążenie do poniesienia kwalifikacji celem zwiększenia swojej konkurencyjności w stosunku do innych pracowników i zajęcia bardziej odległej pozycji w kolejce do zwolnienia

• Możliwość zwiększenia dyscypliny pracowników

• Bezrobocie krótkookresowe może stanowić warunek udrażniający rynek pracy- usprawnia rekrutacje pracowników przez pracodawców

• Bezrobocie otwarte może stanowić przesłankę likwidacji bezrobocia ukrytego. Bezrobotnych ukrytych należy najpierw „przeszeregować”

Negatywne:

Dzielą się na ekonomiczne i pozaekonomiczne.

Ekonomiczne:

• Zasób pracy jest nie w pełni wykorzystany

• Państwo musi ingerować:

• ekonomiczne (bezrobocie niszczy kwalifikacje, taniej jest utrzymać go na stanowisku, niż od nowa uczyć np. informatyk, pielęgniarka)

• humanitarne (zapewnienie minimum socjalnego, aby bezrobotny mógł żyć)

• Spadają dochody państwa i państwo gorzej może pełnić swoje funkcje. Ponadto w sytuacji rosnącego bezrobocia, rosną wydatki aby złagodzić skutki bezrobocia, i maleją dochody do budżetu wskutek spadku dochodów w gospodarce

• Negatywna selekcja zasobu pracy w wyniku emigracji zarobkowej

• Ubóstwo

Społeczno- psychologiczne skutki:

• alienacja społeczna

• cierpienie psychiczne, klęska życiowa

• poczucie spadku własnej wartości

• występuje zjawisko autokreacji bezrobocia międzypokoleniowej

Narzędzia zwalczania bezrobocia.

Techniczne metody zwalczania bezrobocia:

1. Aktywne.

Bezrobocie zwalcza się przez zwiększenie zatrudnienia i ochronę istniejących miejsc pracy.

• tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym

• subsydiowanie zatrudnienia i płac

• działalność edukacyjna

• promowanie szeroko rozumianej przedsiębiorczości (bezrobotny zakłada firmę, ktoś nowy zatrudnia bezrobotnych)

2. Pasywne.

Są to metody, które ograniczają negatywne skutki bezrobocia oraz ograniczają podaż pracy.

• elastyczne określanie wieku emerytalnego

• wydłużanie okresu kształcenia

• zmniejszenie czasu pracy, dzielenie miejsc pracy

Rodzaje bezrobocia.

1. Bezrobocie ukryte, utajnione- są to te osoby pracujące, które zgodnie z

rachunkiem ekonomicznym opartym na wielkościach urealnionych

przez rynek nie powinny być zatrudnione

2. Bezrobocie strukturalne- wynika z niedostosowania struktury zawodowej

popytu na pracę i struktury zawodowej podaży pracy, a ta sytuacja

może być wynikiem restrukturyzacji. Metoda zwalczania:

przekwalifikowanie, szkolenia, kształcenie

3. Bezrobocie koniunkturalne (Keynesowskie)- wynikające ze spadku popytu

globalnego. metoda zwalczania: np. obniżka stóp procentowych

4. Bezrobocie klasyczne- wynikające z działalności związków zawodowych, która

doprowadza do ustalenia przeciętnej płacy realnej na minimalnym

poziomie, wyższym od płacy równowagi

5. Bezrobocie sezonowe- wynika z sezonowości procesów technologicznych. Metoda zwalczania: wielozawodowość (dodatkowe kwalifikacje, tak aby pracownik znajdował pracę w sezonach, w których chce ją znaleźć)

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

1

Kryterium według sposobu postrzegania uczestników rynku

Kryterium według sposobu zdefiniowania podstawowych kategorii opisujących rynek

Kryterium według sposobu zdefiniowania równowagi ogólnej w gospodarce zamkniętej

RD

RP

RPr

Gospodarstwo domowe

Przedsiębiorstwo

S_PL=30jp.

I_PL=20jp.

y=100

y=100

L_AS

S_AS

A_D

przeciętny poziom cen

Y_R

E₂

E₁

E

Q₂

Q₁

ceny

produkcja Q

zagregowany popyt AD

AD₁

AD₂

I

K_a

planowane wydatki inwestycyjne I

planowane wydatki konsumpcyjne C

popyt konsumpcyjny

popyt inwestycyjny

C

AD

45°=AS

E`

I

K_a

popyt globalny

podaż globalna

Y_R

gdy zróżnicowanie dochodowe

100% S_OL

S_OD

100%

r

przeciętna stopa procentowa realna (nominalna- inflacja)

L

y_r

y_r1

r

L

A

R_pr- realna przeciętna stopa procentowa

Popyt na płynność ၡ

Podaż pieniądza M realnego (podaż siły nabywczej)

r'

r''

r

y_r1

ၡ(r_pr, y_r)

Nadwyżka podaży pieniądza (ludzie mają więcej pieniądza niż potrzebują) oddają do banków, stopa procentowa maleje

r_PR

r_PR''

r_PR'

M₁

M₂

α₂

α₁

y₂

y₁

α, M

r_PR

r₁

r₂

I₁

I₂

I wydatki, inwestycje

stopa procentowa (%) f

1% np. 60% dochodu f*

wpływy fiskalne do budżetu

przełom

Produkcja

potencjalna

r₁

Y_R

JS

AD 45°

E₂

E₁

Y_R

y₂

y₁

r₂

r

ΔJ

P_g

P_g1= C + I = I + K_a +KSK⋅Y

↓

f(r)

Załóżmy, że r↓ z r₁ do r₂ to I↑ o ΔI

P_g2= I + ΔI + K_a +KSK⋅Y

Produkcja

potencjalna

AD 45°

E₂

E₁

Y_R

y₂

y₁

P_g

Y_R

r₁

r

ΔG

P_g= C + I + G

IS`

IS

y₁ y₂

Y_r

LM

L(r,y₂)

L(r,y₁)

M

L, M

r_r`

r_r``

r

r

y₁ y₂

Y_r

LM

L(r,y₂)

L(r,y₁)

M

L, M

r_r`

r_r``

r

r

LM`

M`

E

E`

r

r_r`

E

LM

IS

y`

Y_r

r

LM

IS

Y_r

IS`

r

LM

IS

Y_r

IS`

r

LM

IS

Y_r

LM`

r

LM

IS

Y_r

LM`

E

E`

D_L

MP

c

b

S_L^P

P_{pł r}

p/p

MP₁

S_L^E

Pracujący

Bezrobotni

Ludzie poza zasobem pracy

45º

E`

E

Y`

Y

G

AD

Y produkcja

dochód

Lr(y)

gdy y<y₁

---