POLITYKA SPOŁECZNA

Rozdział I

Naczelnym celem polityki społecznej jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa egzystencjalnego, przede wszystkim w aspekcie ekonomicznym.

Realizacja tego celu przez państwo staje się możliwa w warunkach posiadania odpowiednich zasobów podstawowych dla życia artykułów i usług.

I.I. Instytucjonalna polityka społeczna tworem rewolucji przemysłowej.

Rozwój zakresu świadczeń jest związany nie tyle z potrzebami, ile z warunkami i możliwościami, które stworzyła industrializacja. Była ona również przyczyną:

1. wzrostu wydajności pracy;

2. zwiększenia liczby osób pracujących;

3. zwiększenia czasu aktywności zawodowej;

4. zmian w dotychczasowej strukturze społecznej;

5. przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego;

Ad.4.

Główne zmiany zaszły w instytucji rodziny. Straciła ona na znaczeniu na rzecz państwa w zakresie produkcji oraz w zakresie opieki nad dziećmi i starcami.

Dane zmiany spowodowały, że funkcja państwa jako gwaranta bezpieczeństwa wewnętrznego stała się jednym z najważniejszych wyznaczników jego istnienia.

REGUŁA A. WAGNERA (1877r.): Zwiększanie zakresu świadczeń społecznych w dłuższym okresie następowało wraz ze wzrostem dochodu narodowego i łączyło się z przyjmowaniem przez państwo coraz większej części tego dochodu (np. przez podatki).

Najczęściej świadczenia socjalne państwa zwiększały się w okresie skokowego wzrostu potrzeb (np. po wojnie, w przypadku załamania koniunktury gospodarczej bądź to w sytuacji, kiedy zachodziły istotne zmiany w strukturze zatrudnienia).

W II poł. XIX w. i do lat 70' XX w. można wyraźnie dostrzec tendencję do szybszego niż by na to wskazywał przyrost dochodu narodowego wzrostu udziałów wydatków na cele społeczne w podzielonym dochodzie narodowym. Zwiększała się w taki sposób rola państwa we wtórnym podziale tegoż dochodu.

Na zwiększenie roli państwa wpłynęły następujące czynniki:

• stopień centralizacji władzy administracyjnej i gospodarczej;

• tempo zmian struktur społecznych;

• dominująca w danym społeczeństwie kultura;

Zmiana sytuacji nastąpiła dopiero w latach 80-90 XX w. Państwo wówczas próbowało zmniejszyć wydatki socjalne, aczkolwiek napotkało się na znaczny opór społeczeństwa. Postanowiono więc przyjąć strategię racjonalizacji wydatków państwowych na cele społeczne. Służyć temu miała m. in. weryfikacja osób je otrzymujących, zmiana norm dla nowo otrzymujących lub również dla osób, które już je otrzymywały.

I.II. Etapy rozwoju polityki społecznej.

Kryteria wyodrębnienia etapów.

XIX i XX w. - to czas kształtowania się i rozwoju państw narodowych. Rządy tych państw coraz częściej przejmowały odpowiedzialność za bezpieczeństwo wewnętrzne. Zgodnie z tym założeniem świadczenia społeczne stawały się instrumentem utrzymania kontroli nad obywatelami, gdyż zapewniały spokój wewnątrz państwa oraz jego rozwój.

Wśród kryteriów rozwoju polityki społecznej najczęściej się wymienia:

• udział świadczeń w dochodzie narodowym;

• tempo i kierunek zmian udziału świadczeń w dochodzie narodowym;

• dominację pewnych form świadczeń;

W rezultacie wyodrębniono następujące etapy rozwoju polityki społecznej:

1.Etap wielkiego eksperymentu.

Ów etap jest walką o uznanie praw państwa do regulowania pewnych stanów społecznych i jednocześnie etap prób wdrażania pewnych zasad instytucjonalnych tej interwencji. Charakteryzuje się wprowadzeniem niektórych uprawnień (np. ubezpieczeń społecznych, zabezpieczenia przed bezrobociem), kontrolą ich realizacji.

Działania w tym kierunku przebiegały w różnych warunkach, a więc możemy wyróżnić 2 podstawowe modele tych działań:

• model niemiecki - inicjatywę w działaniach przyjął rząd w obawach przed możliwością konfliktów wewnątrzpaństwowych. Reformy Bismarcka miały szeroki zakres i stały się przykładem dla całej Europy;

• model angielski - powolny proces wypracowywania pewnego konsensusu dotyczącego poszczególnych zagadnień;

Najważniejsze wydarzenia tego etapu:

1598r., Anglia - wprowadzenie prawa dla ubogich (nie miało charakteru ogólnego, ale wymuszało na władzach lokalnych na terenie gminy działania, które miały poprawić sytuację ludzi starych i chorych, o ile nie mieli oni należytej opieki ze strony rodziny).

1802r., Anglia - przepisy prawne, które regulowały ochronę pracy dzieci i kobiet.

1833r., Anglia - wprowadzenie inspektorów kontroli warunków pracy.

1834r., Anglia - poprawki w prawie dla ubogich z 1598 r. (jest to początek państwa opiekuńczego).

1847r., Anglia - przeznaczenie środków na kształcenie nauczycieli.

2.Etap konsolidacji.

Przejście od etapu eksperymentu do etapu konsolidacji w każdym państwie było zróżnicowane. W USA były to l. 30' XX w. W Europie natomiast były to czasy tuż po I WŚ. Zakończenie tego etapu przepadło na koniec lat 40. XX w.

Główną cechą charakteryzującą dany etap było uznanie obowiązku państwa w ustanawianiu podstawowych gwarancji bezpieczeństwa ekonomicznego jego obywateli. Warto zaznaczyć również, że na danym etapie wypracowano systemy świadczeń, które zapewniały pewien poziom równości w zależności od zasług, potrzeb oraz warunków życia.

Najważniejsze wydarzenia tego etapu:

11.04.1919 - powołanie MOP (Międzynarodowa Organizacja Pracy);

1952 r. - konwencja MOP dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego;

3.Etap ekspansji.

Z biegiem czasu (początek lat 50. XX w.) polityka społeczna stawała się w coraz większym stopniu instrumentem wtórnego podziału dochodu narodowego oraz środkiem dla uzyskiwania różnorodnych korzyści. Na skutek tego polityka społeczna stała się częścią rozgrywek politycznych w celu uzyskania poparcia wyborców.

W Europie ten okres umownie kończy się w 1973r. W tym roku wywindowanie cen nośników energii spowodowało spowolnienie wzrostu gospodarczego, przez które państwa nie były w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań dotyczących świadczeń. Koniec etapu ekspansji charakteryzuje się również wzrostem inflacji oraz długu wewnętrznego i w konsekwencji podwyższeniem podatków i kosztów produkcji. Konieczna stała się korekta systemu przyznawania i realizacji świadczeń.

4.Etap modernizacji i globalizacji*

*nie wszystkie typologie zgadzają się z istnieniem czwartego etapu, ale prof. Orczyk raczej jest „za”.

Wg R. Mirshy głównym źródłem dotychczasowych problemów społecznych był socjalizm, bo nie gwarantował m. in. bezpieczeństwa ekonomicznego. Upadek socjalizmu stał się początkiem nowego etapu rozwoju polityki społecznej. Jesteśmy jego obserwatorami, a więc jest pewien kłopot by dostrzec zmiany.

Mirsha uważa, że główną cechą charakteryzującą dzisiejsze czasy jest „międzynarodowa gospodarka a wraz z tym narodowe społeczeństwa”. Logika międzynarodowej gospodarki niszczy życie społeczne, a więc państwo ma obowiązek kontroli gospodarki, by go oszczędzić.

W związku z powyższym istnieje konieczność wprowadzenia międzynarodowych standardów socjalnych (jak to jest zrobione w przypadku handlu międzynarodowego), które by się wiązały bezpośrednio z sytuacją ekonomiczna państwa.

I.III. Podstawy wartościowania w polityce społecznej.

Wzrost gospodarczy - przyrost realnego dochodu narodowego na mieszkańca danego kraju. Długoterminowy wzrost gospodarczy łączy się ze zmianami społecznymi (np. zmiana struktury zatrudnienia).

Na wartościowanie w polityce gospodarczej olbrzymi wpływ ma ideologia wyznawana przez pewną część społeczeństwa. W zależności od niej te same zjawiska mogą być oceniane negatywnie bądź pozytywnie (np. industrializacja może być oceniana jako progres lub regres).

W państwach demokratycznych polityka społeczna stała się działaniem praktycznym państwa, mającym doprowadzić do poprawy warunków życia ludzi w świetle przyjętego systemu wartości.

W ostatnich latach podmioty świadczeń socjalnych ulegają coraz bardziej złożonym warunkom selekcji.

I.IV. Próba obiektywizacji wpływu industrializacji na życie ludzi.

Industrializacja przyczyniła się do:

• znaczne zwiększenie wzrostu wydajności pracy → gwałtowne przyspieszenie wzrostu dochodu narodowego → zwiększenie możliwości działań państwa → instytucjonalizacja życia społecznego i gospodarczego;

• wydłużenie się długości życia → ludzie są dłużej aktywni zawodowo;

• zmiana struktury zatrudnienia → nasilenie się procesu urbanizacji;

• zwiększenie możliwości komunikowania się → wymieszanie grup zróżnicowanych kulturowo → upowszechnienie edukacji → utworzenie szkolnictwa zawodowego;

• zwiększenie ilości przepracowanych dni (ze 170 do 270) → powstanie nowych zawodów i miejsc pracy → ograniczenie pracy kobiet i dzieci → pojawienie się urlopów, skrócenie tygodnia pracy;

Rewolucja przemysłowa stworzyła również pewne zagrożenia wymagające interwencji państwa:

• zanieczyszczenie środowiska;

• podział na bogate oraz biedne państwa i narody;

• zwiększenie liczebności osób nieprzystosowanych i wymagających pomocy;

• erozja funkcjonowania tradycyjnej rodziny;

• pojawienie się anonimowości społecznej;

I.V. Zmienne określające zakres świadczeń społecznych.

Wilensky wskazuje na następujące czynniki wpływające na zakres świadczeń społecznych w podzielonym dochodzie narodowym:

1. Poziom dochodu narodowego na mieszkańca.

Z industrializacją wiązał się wzrost udziału budżetu państwa w dochodzie narodowym oraz systematyczny wzrost nakładów na cele społeczne.

2. Struktura demograficzna.

W społeczeństwach cechujących się wysokim udziałem ludzi starszych coraz większa część dochodu narodowego jest przeznaczana na ubezpieczenia społeczne i ochronę zdrowotną.

3. Wybór i implementacja określonej ideologii.

Służy ona jako wskaźnik kierunku i uzasadnienie wprowadzanych zmian. W społeczeństwach demokratycznych objęcie władzy przez ugrupowanie polityczne, będące przeciwnikiem ugrupowania obecnie rządzącego, tylko koryguje dotychczasową ideologię.

Liberałowie → zmniejszenie udziału świadczeń socjalnych w dochodzie narodowym, zaostrzenie zasad, na podstawie których przyznawane są świadczenia.

Socjaldemokraci → rozszerzenie „bezpieczeństwa społecznego”, zwiększenie kontroli instytucjonalnej nad realizacją świadczeń.

4. Wpływ organizacji międzynarodowych na zakres i formy realizacji świadczeń społecznych.

Wiąże się on z coraz większą rolą przypisywaną do różnego rodzaju umów, deklaracji międzynarodowych. Organizacje międzynarodowe wymuszają na rządach standaryzację rozwiązań prawnych dotyczących ubezpieczeń społecznych.

Najważniejsze organizacje międzynarodowe wpływające na kształtowanie polityki społecznej to: MOP, ONZ, WHO, UNICEF, UNESCO oraz ostatnimi czasy coraz większą rolę przejmuje Rada Europy i UE.

I.VI. Główne skutki realizacji polityki społecznej.

Analizując skutki realizacji polityki społecznej trzeba mieć na uwadze, iż nigdy nie będą jednoznaczne i zawsze da się dostrzec skutki jak pozytywne tak i negatywne.

Wg Schmidta w sferze ekonomicznej plusami wydatków na cele socjalne są:

• zmniejszenie skali wahań koniunkturalnych;

• utrzymywanie bardziej stabilnego wzrostu gospodarczego;

• utrzymanie spokoju społecznego;

• pełniejszy dostęp społeczeństwa do edukacji;

• lepsza skłonność do migracji;

• wydłużenie się okresu aktywności zawodowej;

• zachęcanie do oszczędzania zasobów , ochrony środowiska;

• techniczna modernizacja i ochrona pracy;

Minusami natomiast są:

• dodatkowe obciążenie przedsiębiorstw (zmniejszenie ich konkurencyjności, zwiększenie kosztów produkcji);

• utrudnienie przystosowanie się gospodarki do zmian koniunktury na świecie;

• przeciążenie budżetu państwa (zwiększenie deficytu, nieefektywność wydawania środków);

• tworzenie i utrzymywanie kosztownych instytucji;

• powstanie „szarej strefy”;

W odniesieniu do sfery społecznej wpływ opiekuńczego państwa również wpływa w sposób jak pozytywne tak i negatywny.

Plusy:

• zmniejszenie ryzyka popadnięcia obywatela w ubóstwo;

• zwiększenie poczucia godności obywatela;

• zmniejszenie skali marginalizacji i patologii społecznej;

• pomniejszenie społecznych nierówności;

• zmniejszenie tendencji do anonimowości poprzez stworzenie ulg podatkowych (np. w wydatkach na kulturę bądź oświatę);

Minusy:

• zmniejszenie się skłonności jednostki do inicjatywy;

• zmniejszenie poczucia odpowiedzialności jednostki za swój los;

• powstanie nowych nierówności w dostępie do usług społecznych;

• zanikanie tradycyjnych wartości i więzi społecznych;

W przypadku stosunków politycznych oczekuje się, że rozbudowa świadczeń społecznych w sensie pozytywnym przyczyni się do:

• umocnienia poczucia związku obywatela z państwem;

• zmniejszenia zagrożenia konfliktami klasowymi;

• zmniejszenia liczebności strajków;

W sensie negatywnym do:

• zaostrzenia się konfliktów na tle podziału dochodu narodowego;

• pogoni na tle politycznym (biorca świadczeń staje się ważniejszy niż ten, który na nie pracuje);

• upadku tradycyjnych cnót obywatelskich;

• trudności w zakresie zmian przyznanych dotąd uprawnień;

Ewolucyjne ukształtowanie modeli

Historyczne:

1. państwo jako negocjator w przypadku wystąpienia zagrożeń i konfliktów - państwa anglosaskie (GB, USA)

2. rozszerzanie polityki społecznej jako zapobieżenie rozruchom i rewolucji społecznej - Niemcy. Wprowadzenie ustawodawstwa socjalnego regulującego stosunki pracy i ubezpieczeń. Większość państw Europy.

3. państwo traktuje świadczenia jako środek realizacji doktryny - zazwyczaj sprawiedliwości i równości społecznej.

Modele ze wzgl. na udział świadczeń w dochodzie narodowym:

1. PS ma selektywny charakter - przeznacza się małą część dochodu. Kraje anglosaskie.

2. Model solidarności pokoleniowej - państwo w roli gwaranta ich realizowania w przyszłości, np. Niemcy.

3. Model zaopatrzeniowy - świadczenia uzyskuje się ze wzgl. obywatelstwa. Znaczny zakres świadczeń. Np. Szwecja.

4. Model śródziemnomorski - niski poziom instytucjonalizacji świadczeń, państwo angażuje się w niewielkim stopniu.

5. Model postkomunistyczny - łączy liberalny (anglosaski) z konserwatywnym (niemieckim), centralne zarządzanie.

1. Różnice między prawami a standardami społecznymi.

Prawa polityczne i cywilne mają charakter proceduralny (uniwersalny), prawa socjalne - mają charakter materialny, czyli dotyczą gromadzenia i redystrybucji środków, prawa te określają raczej minimum niż optimum. Standardy zawierają zarówno zobowiązania, jak i prawa, wiążą je jednak z sytuacją ekonomiczną. Pozwala to krajom i obywatelom na różnym poziomie rozwoju mieć prawo wyboru i dostrzegać związki zmian sytuacji ekonomicznej ze świadczeniami społecznymi.

2. Dlaczego mówimy o postępującej internacjonalizacji PS, a jednocześnie o globalizacji gospodarki?

Internacjonalizacja polityki społecznej to przyjmowanie pewnych wzorców, także przez przynależność do organizacji mnd., globalizacja gospodarki zaś, to wzrost zależności gospodarczych. Kraje wysoko rozwinięte wymuszają pewne standardy (mniejsza konkurencja), następuje podążanie za krajami rozwiniętymi.

3. Kryteria wyróżnienia etapów rozwoju PS

W zależności od relacji pomiędzy systemem politycznym i gospodarczym a systemem społecznym:

1. etap wielkiego eksperymentu,

2. konsolidacji,

3. ekspansji,

4. modernizacji i globalizacji

1. Główne cechy wyróżniające etapy rozwoju PS

1. wielkiego eksperymentu

Etap jest walką o uznanie praw państwa do regulowania pewnych stanów społecznych i jednocześnie etap prób wdrażania pewnych zasad instytucjonalnych tej interwencji. Charakteryzuje się wprowadzeniem niektórych uprawnień (np. ubezpieczeń społecznych, zabezpieczenia przed bezrobociem), kontrolą ich realizacji.

Działania w tym kierunku przebiegały w różnych warunkach, a więc możemy wyróżnić 2 podstawowe modele tych działań:

• model niemiecki - inicjatywę w działaniach przyjął rząd w obawach przed możliwością konfliktów wewnątrzpaństwowych. Reformy Bismarcka miały szeroki zakres i stały się przykładem dla całej Europy;

• model angielski - powolny proces wypracowywania pewnego konsensusu dotyczącego poszczególnych zagadnień;

2. konsolidacji

Przejście od etapu eksperymentu do etapu konsolidacji w każdym państwie było zróżnicowane. W USA były to l. 30' XX w. W Europie natomiast były to czasy tuż po I WŚ. Zakończenie tego etapu przepadło na koniec lat 40. XX w.

Główną cechą charakteryzującą dany etap było uznanie obowiązku państwa w ustanawianiu podstawowych gwarancji bezpieczeństwa ekonomicznego jego obywateli. Warto zaznaczyć również, że na danym etapie wypracowano systemy świadczeń, które zapewniały pewien poziom równości w zależności od zasług, potrzeb oraz warunków życia.

3. ekspansji

Z biegiem czasu (początek lat 50. XX w.) polityka społeczna stawała się w coraz większym stopniu instrumentem wtórnego podziału dochodu narodowego oraz środkiem dla uzyskiwania różnorodnych korzyści. Na skutek tego polityka społeczna stała się częścią rozgrywek politycznych w celu uzyskania poparcia wyborców.

4. modernizacji i globalizacji

Mirsha uważa, że główną cechą charakteryzującą dzisiejsze czasy jest „międzynarodowa gospodarka a wraz z tym narodowe społeczeństwa”. Logika międzynarodowej gospodarki niszczy życie społeczne, a więc państwo ma obowiązek kontroli gospodarki, by go oszczędzić. W związku z powyższym istnieje konieczność wprowadzenia międzynarodowych standardów socjalnych (jak to jest zrobione w przypadku handlu międzynarodowego), które by się wiązały bezpośrednio z sytuacją ekonomiczna państwa.

5. Dodatnie i ujemne konsekwencje rewolucji przemysłowej

Plusy:

• znaczne zwiększenie wzrostu wydajności pracy → gwałtowne przyspieszenie wzrostu dochodu narodowego → zwiększenie możliwości działań państwa → instytucjonalizacja życia społecznego i gospodarczego;

• wydłużenie się długości życia → ludzie są dłużej aktywni zawodowo;

• zmiana struktury zatrudnienia → nasilenie się procesu urbanizacji;

• zwiększenie możliwości komunikowania się → wymieszanie grup zróżnicowanych kulturowo → upowszechnienie edukacji → utworzenie szkolnictwa zawodowego;

• zwiększenie ilości przepracowanych dni (ze 170 do 270) → powstanie nowych zawodów i miejsc pracy → ograniczenie pracy kobiet i dzieci → pojawienie się urlopów, skrócenie tygodnia pracy;

Minusy:

• zanieczyszczenie środowiska;

• podział na bogate oraz biedne państwa i narody;

• zwiększenie liczebności osób nieprzystosowanych i wymagających pomocy;

• erozja funkcjonowania tradycyjnej rodziny;

• pojawienie się anonimowości społecznej;

6. Konsekwencje PS w sferze ekonomicznej, społecznej i politycznej.

Wg Schmidta w sferze ekonomicznej plusami wydatków na cele socjalne są:

• zmniejszenie skali wahań koniunkturalnych;

• utrzymywanie bardziej stabilnego wzrostu gospodarczego;

• utrzymanie spokoju społecznego;

• pełniejszy dostęp społeczeństwa do edukacji;

• lepsza skłonność do migracji;

• wydłużenie się okresu aktywności zawodowej;

• zachęcanie do oszczędzania zasobów , ochrony środowiska;

• techniczna modernizacja i ochrona pracy;

Minusami natomiast są:

• dodatkowe obciążenie przedsiębiorstw (zmniejszenie ich konkurencyjności, zwiększenie kosztów produkcji);

• utrudnienie przystosowanie się gospodarki do zmian koniunktury na świecie;

• przeciążenie budżetu państwa (zwiększenie deficytu, nieefektywność wydawania środków);

• tworzenie i utrzymywanie kosztownych instytucji;

• powstanie „szarej strefy”;

W odniesieniu do sfery społecznej wpływ opiekuńczego państwa również wpływa w sposób jak pozytywne tak i negatywny.

Plusy:

• zmniejszenie ryzyka popadnięcia obywatela w ubóstwo;

• zwiększenie poczucia godności obywatela;

• zmniejszenie skali marginalizacji i patologii społecznej;

• pomniejszenie społecznych nierówności;

• zmniejszenie tendencji do anonimowości poprzez stworzenie ulg podatkowych (np. w wydatkach na kulturę bądź oświatę);

Minusy:

• zmniejszenie się skłonności jednostki do inicjatywy;

• zmniejszenie poczucia odpowiedzialności jednostki za swój los;

• powstanie nowych nierówności w dostępie do usług społecznych;

• zanikanie tradycyjnych wartości i więzi społecznych;

W przypadku stosunków politycznych oczekuje się, że rozbudowa świadczeń społecznych w sensie pozytywnym przyczyni się do:

• umocnienia poczucia związku obywatela z państwem;

• zmniejszenia zagrożenia konfliktami klasowymi;

• zmniejszenia liczebności strajków;

W sensie negatywnym do:

• zaostrzenia się konfliktów na tle podziału dochodu narodowego;

• pogoni na tle politycznym (biorca świadczeń staje się ważniejszy niż ten, który na nie pracuje);

• upadku tradycyjnych cnót obywatelskich;

• trudności w zakresie zmian przyznanych dotąd uprawnień;

7. Główne zmienne, wpływające na udział świadczeń społecznych w dochodzie narodowym.

1. poziom dochodu narodowego na mieszkańca

2. udział ludzi starszych w całej populacji (struktura demograficzna)

3. dominująca ideologia

4. zobowiązania i stosowanie się do standardów międzynarodowych

8. Przyczyny i metody ograniczania skali świadczeń społecznych.

1. zmiany o charakterze normatywnym - ustawowe ograniczanie dostępu nowych osób do dawnych świadczeń poprzez zaostrzenie kryteriów ich przyznawania

2. weryfikacja i selekcja osób korzystających ze świadczeń - tak aby otrzymywali je rzeczywiście potrzebujący

3. konkretyzacja świadczeń - tj. przyznawania świadczeń na określony cel i okres

4. pozbawienie ludzi świadczeń - zmiany normy uprawniającej do otrzymywania świadczeń (tylko państwa socjalistyczne)

Rozdział II

1. Pojęcie doktryny w polityce społecznej.

Doktryna to kompleks teoretyczno-normatywny, zawierający koncepcje kształtowania stosunków społecznych na podstawie przyjętych układów wartości.

2. Jakie znaczenie przypisujemy doktrynom w polityce społecznej?

Aspekt teoretyczno-poznawczy:

• Występowanie odmienności pomiędzy doktrynami

• Doktryny punktem wyjścia dla oceny zjawisk społecznych

Aspekt praktyczny:

• Doktryny propozycją dla porządkowania i zmieniania rzeczywistości

• Doktryny sposobem mistyfikacji rzeczywistości (bo każda poważna doktryna powinna zawierać elementy utopijne)

• Znaczenie podczas transformacji (wdrożenie doktryny do realizacji, przeprowadzenie zmian, jednocześnie zmieniając warunki funkcjonowania doktryny)

3. Co zadecydowało o wyodrębnieniu trzech grup doktryn w polityce społecznej?

Istnieje wiele różnych doktryn, jednakże biorąc pod uwagę wyrazistość odmienności układów wartości, znaczenie w praktyce życia społeczno-gospodarczego, wpływ na zakres i formy realizacji polityki społecznej przyjęto podział na trzy grupy.

W polityce społecznej liczy się bardzo waga argumentu, a nie stopień jego powszechnego zrozumienia.

4/5. Według jakich cech oceniamy doktryny?/ Jakie są reperkusje przyjęcia określonej doktryny dla polityki społecznej?

Doktryna	Wartości	Przedmiot zainteresowania	Metody analizy	Reperkusje dla PS
Liberalna	Wolność jednostki - indywidualizm, własność prywatna jako jego gwarancja, wzrost gospodarczy	Zachowanie jednostek, przedsiębiorstw, rynek, efektywność	Ujęcia ilościowe, relacja wynik/koszty, rachunek marginalny	Tworzenie społeczeństwa elitarnego, prymat spożycia indywidualnego nad zbiorowym, podkreślanie potrzeby efektywności usług społecznych, przeciwnicy subwencjonowania usług społecznych, zwolennicy ulg podatkowych i działalności filantropijnej
Instytucjonalna	Standard życia, współpraca jednostek, bezpieczeństwo zabezpieczają instytucje	Rozwój ekonomiczno-społeczny, podział dochodu narodowego, realizacja funkcji poprzez inst społ, w tym również sterowanie rynkiem	Systemowa, z aspektami dynamicznymi, opisowa	Preferowanie wtórnego podziału dochodu narodowego, dążenie do wyrównania poziomu życia przez podatki, wyrównanie szans, negocjacyjny charakter zabezpieczenia społ., analiza skuteczności realizacji celów społ.
Kolektywistyczna	Sprawiedliwość społ., normatywne wyrównywanie szans, dążenie do równości sytuacji, człowiek realizuje się kolektywnie	Analiza zmian struktur społ., system społ-ekonom., jako instrument zmniejszania sprzeczności społ.	Holistyczne, dialektyczne, bilansowo-ilościowe	Normatywne regulowanie rzeczywistości, planowane przekształcenia stosunków społ., akcentowanie potrzeb kosztem efektywności, polityka społeczna (rozbudowane świadczenia) substytutem braku demokracji

6. Scharakteryzuj pojęcia sprawiedliwości poziomej i pionowej.

Sprawiedliwość pionowa: dokonywanie redystrybucji dochodu narodowego od bogatych do biednych

Sprawiedliwość pozioma: wyrównywanie szans, równością dostępu i gwarancjami w zakresie tzw. norm minimalnych.

7. Elementy sprawiedliwości społecznej wg. D. Millera:

1. Prawo - np. do wolności, równości wobec prawa;

2. Zasługi - uznanie dokonań i zalet;

3. Potrzeby - wstępne warunki spełnienia indywidualnych planów życiowych

W czystej gospodarce rynkowej sprawiedliwość jest najczęściej definiowania w kategoriach praw i zasług, natomiast u kolektywistów przybiera ona postać podziałów według potrzeb

8. Kościół w swoim nauczaniu nie dąży do stworzenia pewnego koherentnego systemu świadczeń dla państwa, ale stawia akcent na najważniejsze, uniwersalne zasady, które mają poprawić jakość życia.

9. Główne zasady nauki społecznej Kościoła to :

• Zasada dobra wspólnego - władze publiczne muszą dbać o dobro wszystkich obywateli, harmonizowanie interesów różnych grup

• Zasada solidarności społecznej - obowiązuje wszystkich, ma na celu rozwój świadomości, potrzeby służenia innym. Nie chodzi tylko o pomoc biedniejszym czy mniej zdolnym ale o wytworzenie wspólnej zależności

• Zasada uczestnictwa - aktywne uczestnictwo członków społeczności w rozwiązywaniu problemów, rozwija osobowość człowieka, zapewnia poczucie godności. Uzupełnia zasadę solidarności

• Zasada pomocniczości - państwo jako najwyższy podmiot powinno interweniować dopiero wtedy, gdy rodzina lub gmina (jako niższe) zawiodą. Państwo powinno tworzyć dobre warunki dla działania gmin itp. Akcentuje działania oddolne wspólnot i społeczności lokalnych.

10. Czynniki powodujące wzrost znaczenia doktryny liberalnej

• niechęć do wszechwładności państwa

• chęć powielania wzorców z państw zachodnich(np. w byłych państwach socjalistycznych)

• konieczność ograniczania świadczeń społecznych

• państwo nie realizuje działań bezpośrednio, tworzy jedynie warunki do działania innych instytucji i osób, a więc odciąża administrację państwową

• nie wymaga zbyt wielu uregulowań

11. Sposoby ograniczania świadczeń społecznych

Dubluje się z pytaniem „metody ograniczania” w dalszej części, poza tym w tym miejscu Orczyk zbytnio tego nie wyjaśnia…

12. Swoistość polityki społecznej w krajach transformujących ustrój społeczno - gospodarczy

Szczególnie istotna w tych państwach jest racjonalizacja PS z powodu obniżenia dochodu narodowego, zmian zasad przyznawania świadczeń. Głównym powodem jest jednak objęcie świadczeniami nowych grup, które nie otrzymywały ich w poprzednim ustroju, bądź transformacja wywołała ich zubożenie, np. upadek przemysłu ciężkiego.

13. Co trzeba brać pod uwagę przy wdrażaniu doktryn w polityce społecznej ?

• zrozumienie społeczeństwa, że oczekiwania różnych grup społecznych powinny znajdować porównywalne punkty odniesienia w sytuacji makro i mechanizmach mikro związanych z wytwarzaniem i wykorzystaniem zasobów

• sposoby wyjaśniania społeczeństwu zależności między sytuacją gospodarczą a realizowaną polityką społeczną, zakresem i jakością świadczeń - oczekiwania różnych grup mają bowiem wpływ na dynamikę zmian gospodarczych

• dynamikę zmian gospodarczych i oczekiwań społecznych, w przypadku dynamiki o.s. ważne jest czy są one:

• wtórne - mają wtedy charakter roszczeniowy - niech nam dadzą

• pierwotne - niech dadzą nam zarobić, akcentują postawy przedsiębiorcze, punktują samodzielność

• sprzyjające harmonizowaniu dynamiki oczekiwań pierwotnych z dynamiką rozwoju społeczno gospodarczego

14. Jakie czynniki kształtują tendencje zmian polityki społecznej w przyszłości ?

• postępująca globalizacja gospodarcza i polityczna, zmiana roli państwa i wyraźna regionalizacja, standaryzacja i gwarantowanie praw człowieka

• zmiany w zatrudnieniu i możliwościach wykonywania pracy zarobkowej, co wiąże się z wyraźnym i stałym bezrobociem w wielu krajach, zmiana roli pracy w życiu człowieka, zmiana stosunków pracy, coraz większego znaczenia nabiera wykształcenie

• postępująca ideologizacja związana z większą ilością czasu wolnego, wzrostem znaczenia środowiska i świadomością znaczenia regulacji procesów demograficznych, zarówno dotyczących dzieci jak i ludzi starych zmiana modelu rodziny

• postępująca informatyzacja dająca z jednej strony impuls do rozwoju demokracji bezpośredniej a z drugiej wywołuje możliwe zagrożenia kontrolowania zachowań obywateli

Rozdział III

1. Def. Polityki społecznej jako dyscypliny naukowej

• Polityka społeczna nie jest tożsama z polityką socjalną.

• Def. A. Rajkiewicza Polityka społeczna zajmuje się kształtowaniem warunków życia i stosunków społecznych. (Przyjęcie tak szerokiej definicji powoduje każdorazowo konieczność wyraźnego określenia zakresu badań)

• Def. K. Krzeczkowskiego. Definicja polityki społecznej jako nauki polega na ustaleniu, że bada ona zmiany zachodzące w strukturze społecznej pod wpływem celowej działalności grup społecznych oraz ciał publicznych i szuka sposobów najbardziej celowego przeprowadzenia tych zmian

Zadaniem polityki społecznej jako nauki jest nie tylko wskazywanie potrzeb i możliwości, ale także racjonalizacja prowadzonej działalności. Wg Szumlicza racjonalizacja ta może być rozumiana trojako:

• Jako konieczność uzasadniania polityki społecznej

• Jako obowiązek wyjaśniania prowadzonej polityki społecznej.

• Jako wymóg usprawniania prowadzonej działalności

2. Jakie współzależności powinny uwzględniać modele polityki społecznej (wg T Szumlicza)

Rozstrzygnięcie lub wybór pewnego rozwiązania pociąga za sobą dalsze wybory, czyli chcąc stworzyć spójny układ trzeba doceniać te współzależności. Logika współzależności jest zasadniczym spoiwem tworzonych modeli polityki społecznej. Modele te stanowią wg Szumlicza próbę uporządkowania:

• teorii i doktryn polityki społecznej

• opinii i odczuć występujących w danym społeczeństwie

• praktyki polityki społecznej stosowanej w danym społeczeństwie i interpretowanej na podstawie dokonań, deklarowanych intencji.

3. Co to jest tzw. Kategoria konstrukcyjna modelu polityki społecznej wg Szumlicza? Jakie są główne kategorie

Kategorie konstrukcyjne są podstawą konstrukcji modeli polityki społecznej według T. Szumlicza. Są to pojęcia tłumaczące i wskazujące główny zakres działalności objętej programami społecznymi. Za główne kategorie Szumlicz uznał następujące wartości-cele, które należy wziąć pod uwagę: luka społeczna, ryzyko społeczne, konsumpcja społeczna, struktura społeczna

4. Który rodzaj luki społecznej trudniej jest zlikwidować i dlaczego

Luka społeczna to istniejący niedostatek i występujące niedostosowanie społeczne, które wymagają usunięcia, gdy bierze się pod uwagę poziom minimum społecznego. Niedostatek to stan pewnego braku w zakresie zaspokajania potrzeb materialnych (skalę tego braku wyznaczają przeciętne dochody bieżące lub pewne przyjęte normy). Niedostosowanie pojmowane jest natomiast jako odstępstwa w stosunku do norm zachowań społecznych związanych z jednej strony ze skalą dewiacji/patologii społecznych oraz utrzymaniem pewnej tolerancji wobec nonkonformistów z drugiej strony. Łatwiej stworzyć jest skuteczny program zmniejszający lukę związaną z niedostatkiem.

5. Od czego zależy zakres ryzyka, za który odpowiada obywatel

Dyskusja dotycząca określenia, jakie ryzyka powinna zmniejszać lub likwidować pol. Społ, a za jakie powinien być odpowiedzialny sam obywatel, ma charakter ciągły i jest związana z pewnym układem wartości przyjętym przez dane społeczeństwo. Najczęściej w sferze tej ścierają się zwolennicy dwóch poglądów tzn. jedni opowiadają się za rozszerzeniem strefy zabezpieczenia, a drudzy za jego utrzymaniem lub zawężeniem.

6. Co odróżnia bezpieczeństwo socjalne od bezpieczeństwa społecznego?

Bezpieczeństwo socjalne oznacza zagwarantowanie obywatelowi wystarczających do życia środków na utrzymanie i opiekę zdrowotną. Eliminuje ono zagrożenia wystąpienia braku środków utrzymania i pogorszenia warunków życia.

Bezpieczeństwo społeczne oznacza „stan wolności” od niedostatku materialnych środków utrzymania i istnienie realnych gwarancji pełnego rozwoju jednostki. Niweluje ono zagrożenie trudności funkcjonowania jednostek ludzkich w sensie ekonomicznym, społecznym czy politycznym.

7. Formy konsumpcji społecznej?

- uprawnienia i przywileje

- świadczenia niepieniężne

- rozdzielnictwo dóbr i usług

- spożycie zbiorowe

8. Co współcześnie blokuje zmiany w strukturach społecznych?

Zmiany w strukturach społecznych są najczęściej blokowane przez kryteria profesjonalne (merytoryczna selekcja, najczęściej neutralna), korporacyjne (obrona w imię zasad solidarności członków istniejącej grupy zawodowej) czy monopolizację (dążenie do, najczęściej nieformalnego, zastrzeżenia dla pewnej grupy ludzi stanowisk, dóbr czy umiejętności).

9. Wymień główne modele polityki społecznej wg. T. Szumlicza i ich konsekwencje.

- interwencji doraźnej - następuje najczęściej po zaistnieniu zdarzeń i wystąpieniu niepożądanych skutków. Model ten oparty na kategorii luki społecznej, zmierza do usunięcia lub zminimalizowania negatywnych zjawisk i rozładowywaniu napięć społecznych. Przyjęte ramy mają charakter ogólny, natomiast samo działanie przybiera najczęściej wyraz lokalny. Tutaj można bowiem dokonać trafnego określenia rozmiarów niedostatku i niedostosowania. Działanie mają wtedy charakter celowy i najczęściej krótkookresowy. Najtańszy. Model ten najczęściej występuje w krajach, gdzie duże znaczenie uzyskała doktryna liberalna (np. USA)

- antycypacji - działania poprzedzające pojawienie się sytuacji trudnych, niekorzystnych, grożących stratami w sensie majątku, statusu, stanu zdrowia itp. Dominują działania oparte na normalnych zasadach ubezpieczeniowych. Ich włączenie w system polityki społecznej nadaje im jednak szerszy wymiar. Model ten chroni przede wszystkim przed ekonomicznymi konsekwencjami negatywnych wydarzeń, jest wyrazem świadomości społecznej zagrożeń. Znaczenie ma tutaj zbilansowanie potencjalnego ryzyka. Państwo występuje jako gwarant realizacji ubezpieczeń i jako stymulator aktywności indywidualnej w zakresie uczestnictwa w systemach ubezpieczeniowych. Model ten ukształtował się w Niemczech.

- dystrybucji - jej podstawę stanowi konsumpcja społeczna. Wyznaczanie instytucjonalnych ram podziału i określenia metody konsumpcji. Stwarza to możliwości uwzględnienia różnego rodzaju preferencji, odzwierciedlających wartości czy interesy lub potrzeby określonych grup społecznych (nie tylko preferencje materialne, ale i prestiż, władza). Model ten przyjmuje pewną równość sytuacji w zakresie konsumpcji. Realizacja modelu zakłada pewien porządek monocentryczny, związany na ogół z centralnym ośrodkiem władzy. Realizowany w ramach państwa socjalistycznego

- integracji - procesy integracyjne dotyczą wszelkich przejawów życia społecznego. W realizacji tego modelu istotne znaczenie ma nie tylko świadome utrwalenie i kreowanie czynników integrujących, ale też neutralizowanie i eliminowanie czynników dezintegrujących. Ład społeczny oparty jest na systemie porozumień, akcentuje on dążenie do równości szans dla wszystkich obywateli. Model ten wdrażany jest w państwach skandynawskich.

W jakiej grupie państw dokonuje się przejścia do nowych modeli polityki społecznej? W jakim kierunku zmiany te zmierzają? (

Przekształcenie czy przekształcenie od jednego modelu do innego zawsze były i są kosztowne, ale i zajmuje to bardzo dużo czasu, powodują szereg napięć pomiędzy grupami społecznymi. Stąd też korekty systemowe modeli funkcjonujących w poszczególnych krajach rozwiniętych mają niewielki zakres. Kraje, w których system społeczno- gospodarczy uległ zmianie, znajduą się w szczególnie trudnej sytuacji. Muszą objąć świadczeniami nowe grupy społeczne, a równocześnie dotychczasowi beneficjanci nie są skłonni zgodzić się na ograniczenie świadczeń.

W przypadku państw zachodnich zmiany mają przeważnie miejsce w odniesieniu do realizacji danego modelu, rzadko następuje zasadnicza zmiana modelu w sensie programowym i realizacyjnym.

W przypadku np. Polski, podobnie jak i innych państw postsocjalistycznych, można mówić o kolejnym przechodzeniu od modelu dystrybucji społecznej do modelu interwencji społecznej- jest to spowodowane rozmiarami niedostatku i niedostosowania, które ujawniły się jako efekt uboczny transformacji ustrojowej. Coraz częściej pojawiają się poglądy, głoszące celowość wprowadzenia w Polsce modelu antycypacji społecznej. W tym modelu widzi się pełniejsze, a właściwie mówiąc bezpieczniejsze możliwości realizacji zasady rozwoju społeczno- gospodarczego. Wprowadzenie tego modelu wymaga jednak czasu oraz stabilizacji reguł społeczno- gospodarczych.

To chyba wszystko, choć nie wiem dokładnie czy o to chodziło. Ostrzegam uczciwe.

MODEL R. TITMUSSA

Klasyfikacja ta zyskała na świecie DUŻE uznanie.

Klasyfikacja modeli polityki społecznej wg kryterium ich celu i zakresu:

1. pomocniczy- zakłada konieczność interwencji państwa tylko w ograniczonym zakresie oraz w odniesieniu do sytuacji o charakterze wyjątkowym. Model ten przyjmuje, ze zdecydowana większość społeczeństwa jest zdolna do zaspokojenia samodzielnie swoich potrzeb, przy ewentualnej pomocy rodziny i organizacji charytatywnych ( występuje to w krajach, gdzie udział środków na cele społeczne jest najbardziej ograniczony)

2. motywacyjny- polityka społeczna miała przyczyniać się do tworzenia warunków, sprzyjających rozwojowi społeczno- gospodarczemu, stanowiąc uzupełnienie polityki gospodarczej, sama podlegając ocenom efektywnościowym. W modelu tym zakres świadczeń społecznych jest większy. Potrzeby społeczne zaspokajane są , biorąc pod uwagę indywidualne dokonania lub zasady przynależności do określonej korporacji.

3. redystrybucyjny- model ten to przede wszystkim kwestia podziału dochodu poprzez politykę podatkową, dbanie o standardy życia tzw. Szerokich rzesz obywateli przez odpowiednie instytucje (tworzenie infrastruktury społecznej) oraz planowany rozwój społeczeństwa. W modelu tym udział świadczeń społecznych w podzielonym dochodzie jest wysoki.

Szerzej zagadnienia związane z tymi modelami omawia M. Księżopolski. Zwraca on uwagę na rolę państwa w tworzeniu i podziale dochodu narodowego. Wskazuje on na to, że inne modele prezentowane w literaturze zachodniej stanowią modyfikację modeli R. Titmussa. (podkreśla się w nich doktrynalne uwarunkowania zakresu polityki społecznej, bądź formy integracji.

Model G. Esping- Andersena

Stosunkowo najbardziej precyzyjnie kryteria dotyczące klasyfikacji polityki społecznej sformułował w 1990 G. Esping- Andersen - powiązał je z formami rządów.

Wyróżnił on następujące kryteria:

1. w jakim stopniu dostęp do świadczeń ma charakter bezwarunkowy, w jakim zależy od uprzednio opłaconych składek

2. wpływ zakresu świadczeń i usług socjalnych na istniejące podziały społeczne i zachodzące zmiany

3. relacje pomiędzy państwem a rynkiem prywatnym w ubezpieczeniach emerytalnych

TYLE BYŁO O ORCZYKA. JEDNAK ZNALAZŁEM COS TAKIEGO. MOŻE SIĘ PRZYDA NIE WIEM

G. Esping-Andersen (1990) podzielił początkowo kraje Zachodu na trzy grupy. O przynależności do konkretnej grupy decydowało to, jakie znaczenie przywiązuje dany kraj do trzech z wyróżnionych przez niego instytucji dominujących w nich mechanizmów życia społecznego: państwa, rynku i rodziny. Uwzględniając te kryteria, wyróżnił trzy modele społeczne: 1 - model liberalny, charakterystyczny dla USA (z pewną rezerwą odnosi go również do Wielkiej Brytanii; 2 - model konserwatywny, typowy dla Europy kontynentalnej, głównie Francji oraz Niemiec; 3 - model socjaldemokratyczny, typowy dla krajów skandynawskich. Poszczególne grupy krajów różnią się tym, w jakim stopniu państwo koryguje zakres działania rynku w sferze społecznej (na przykład przez transfery społeczne, progresywne podatki, a nawet dopłaty do cen). Kraje różnią się także zakresem działania rozwiązań prywatno-publicznych (welfare mix), obecnością organizacji pozarządowych, realizujących zadania publiczne, skalą nierówności społecznych oraz rolą rodziny w życiu społecznym, a szczególnie stopniem odchodzenia od jej tradycyjnych funkcji społecznych (defamilizacja).

W 1999 roku G. Esping-Andersen zmodyfikował swoją klasyfikację wyodrębniając jeszcze model krajów Europy Południowej. Cechy wyróżniające ten model to: istnienie luk systemowych w obszarze podtrzymywania dochodów, wysoki stopień korporatyzmu, niski stopień państwowego interwencjonizmu w sferze społecznej, obecność zjawiska klientelizmu wobec instytucji państwowych. Jednocześnie to, co wyróżnia te kraje - to posiadanie państwowej służby zdrowia finansowanej z podatków ogólnych (podobieństwo do systemu brytyjskiego), a nie ubezpieczeń zdrowotnych, jak to ma miejsce w krajach Europy kontynentalnej.

Główne cech polityki społecznej w państwach tzw. Realnego socjalizmu wg M. Księżopolskiego

Księżopolski zwraca uwagę, że w praktyce model dystrybucji wg T. Szumlicza w warunkach realnego socjalizmu nie był modelem redystrybucji, lecz nakazowo- rozdzielczy, który charakteryzowały następujące cech:

1. ingerencja w podział dochodu narodowego następowała już w sferze produkcji, a nie - jak w krajach zachodnich- ograniczała się do sfery konsumpcji: osiągano to poprzez pełne zatrudnienie i wyrównanie wynagrodzeń

2. system subsydiów państwowych pozwalał na utrzymanie cen podstawowych artykułów i usług na niskim poziomie oraz umożliwiał bezpłatny dostęp do większości usług socjalnych

3. system świadczeń socjalnych był stosunkowo dobrze rozwinięty- miał on jednak dwie cech szczególne:

a) był powiązany mocno z zakładami pracy

b) zabezpieczał środki na wypadek zdarzeń losowych

Wyrażało się to finansowaniem przez zakłady przedszkoli, domów wczasowych, przychodni zakładowych , rozdział deficytowych towarów i usług.

Model ten, związany z doktryną kolektywistyczną, próbował łączyć cech modelu motywacyjnego z dominacją centralnie sterowanej redystrybucji ( trudność polegała na niemożności połączenia tych modeli)

Rozdział IV

1. Jakie cechy czynią teorię Masłowa popularną wśród polityków społecznych?

Cechy operacyjne tzn. może być ona wykorzystywana do określania ważności potrzeb związanych z działalnością państwa w sferze polityki społecznej, czyli do prób określenia, co państwo powinno realizować bezpośrednio, a co pośrednio. A to wiąże się z możliwością ustalenia hierarchii potrzeb czy też wyróżnienia spośród nich pewnych grup potrzeb ze względu na szansę ich zaspokojenia. Potrzeby wyższego rzędu stają się istotne dopiero po zaspokojeniu w określonym stopniu potrzeb niższego rzędu (80-90% potrzeb podstawowych).

2. Czy w ramach polityki społecznej należy uwzględniać nieoficjalny transfer dochodów i jakie mogą być tego konsekwencje?

Wysoka, niekontrolowana przez państwo redystrybucja dochodów ma wpływ na położenie materialne gospodarstw domowych. W okresie transformacji redystrybucja wzrasta, a konsekwencją tego staje się poszerzanie „szarej strefy”.

3. Wzrost gospodarczy czy tez pogorszenie warunków bytu jest przyczyną zwiększania się udziału nakładów społecznych w dochodzie narodowym w krajach przeżywających transformacje systemu społeczno-gospodarczego?

Pogorszenie warunków bytu. W okresie transformacji pojawiają się trudności z realizacją nowych zadań PS i ograniczeniem realizacji wcześniejszych zobowiązań pomocowych państwa (inercja świadczeń społ.). Rezygnuje się z dofinsowywania pewnych produktów i usług-pojawiają się nowe grupy ludzi, potrzebujący pomocy, poszerza się grupa bezrobotnych, w konsekwencji rosną nakłady na cele pomocowe.

4. Potrzeby a świadczenia społeczne?

Potrzeba- pewien uświadomiony stan braku czyli uświadomienie sobie, że czegoś nam brakuje, coś chcielibyśmy mieć, nieistotne dlaczego. Gdy dostrzeżemy możliwość jej zaspokojenia dzięki własnemu działaniu, to potrzeba staje się motywem. Potrzeby mają charakter indywidualny, mówiąc o nich zakłada się, że wszyscy ludzie mają taką samą hierarchię potrzeb. Ważne jest ich zdefiniowanie i rozpoznanie w jakim stopniu państwo może pomóc w ich realizacji.

Określenie potrzeb, za zaspokojenie których odpowiada przynajmniej częściowo państwo, podobnie jak okres możliwości korzystania z nich poprzez świadczenia jest wynikiem oddziaływania uwarunkowań i czynników ekonomicznych, instytucjonalnych, kulturowych.

Świadczenia społeczne-udział państwa w powszechnym zaspokajaniu potrzeb. interwencja państwa w realizacje potrzeb społeczeństwa, najczęściej odbywa się poprzez korektę obecnego systemu potrzeb dostępnych i akceptowanych. Państwo określa minimum świadczeń, do którego każdy ma prawo z tytułu obywatelstwa lub człowieczeństwa. Świadomość tego jest przesłanką do powstania tzw. państwa opiekuńczego. Obecnie coraz częściej podkreśla się konieczność segmentacji świadczeń społecznych(ważna odp. na pytanie, które świadczenia powinny zostać ograniczone, a które rozszerzone).

Administrowanie środkami pomocy poprzez budżet jest kosztowne, mało elastyczne i zawęża możliwości zaspokajania różnorodnych potrzeb. Państwo powinno starać się tworzyć warunki do zaspokajania potrzeb dzięki własnej aktywności obywateli.

5. Jakie argumenty przemawiają za interwencją państwa, jeśli chodzi o zaspokajanie potrzeb w ramach polityki społecznej?

Wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa zwiększa się pula świadczeń społecznych:

-jednak nie dla wszystkich grup społecznych przyrosty dochodu są równomierne, nie wszyscy więc są w stanie zaspokoić swoje potrzeby(nawet te podstawowe). Potrzeba objęcia pomocą grup ludzi, których warunki życiowe uległy pogorszeniu(bezrobotni, korzystający z pomocy społecznej)

-dla części obywateli występuje ograniczenie w możliwościach zaspokojenia potrzeb ze względu na brak czasu

-cześć możliwych do zaspokojenia potrzeb, nie może być akceptowana społecznie (narkotyki, pijaństwo, inne patologie zagrażające życiu i przyszłości danego społeczeństwa)-państwo musi w takich sytuacjach reagować

6. Co kształtuje praktyczny układ zaspokajania potrzeb w ramach polityki społecznej ?

a) poziom dochodu narodowego liczony na mieszkańca (czyli potrzeby, na których zaspokojenie moze pozwolić sobie przeciętny Kowalski)
b) układ wartości dominujący w społeczeństwie (akceptowane potrzeby ludzi, czyli nie narkotyki na przykład)
c) rodzaj instytucjonalnej polityki społecznej (czyli zaspokajanie których potrzeb bierze na siebie państwo- to się nazywa wtedy potrzeby gwarantowane

Międzynarodowa Organizacja Pracy stworzyła taki katalog minimum norm zabezpieczenia społecznego (np. opieka lekarska, zasiłki, ,,kuroniówkę" świadczenia rodzinne, macierzyńskie itp.)

7. Co zwiększa ryzyko zbytniego rozszerzania zakresu świadczeń społecznych?
W dużym skrócie- wraz ze wzrostem dochodu w państwie zwiększa sie również przepaść między ubogimi i bogatymi. Ludzie są potworami i zamiast się dzielić z potrzebującymi wola realizować potrzeby nieakceptowane społecznie (na przykład pija alkohol), podczas gdy sąsiad z klatki obok umiera z głodu, a jego mała córeczka nie może iść do lekarza bo w przychodni każą płacić. Dlatego właśnie Państwo przekazuje pewne pieniążki dla potrzebujących osób które są redystrybuowane w odpowiedni sposób (świadczenia, zasiłki itp) I teraz clue- daj ludziom palec to wezmą cała rękę, Państwo staje przed wyborem - zaspakajamy większa liczbę potrzeb (i wówczas są kłopoty budżetowe)

lub mniejsza ( wtedy rośnie społeczne niezadowolenie i upada autorytet Państwa jako wellfare state). Dlatego Państwo musi zdecydować które świadczenia włączyć do potrzeb gwarantowanych ku zadowoleniu jednych grup społecznych, przy niechęci drugich. A największymi ,,psujami" polityki społecznej są według Orczyka politycy, którzy ,,kupczą" świadczeniami na zasadzie licytacji, a potem nie są w stanie obietnic realizować. W praktyce świadczenia mimo gwarancji formalnych Państwa są niedostępne bo zwyczajnie brakuje na nie pieniędzy. A jak nie ma pieniędzy to trzeba podnieść podatki. W ten oto sposób koło sie zamyka.

8. Co utrudnia obniżenie poziomu środków przeznaczonych na świadczenia społeczne w Polsce?
Zjawisko tzw. inercji świadczeń. Polega ono na tym, że po transformacji ustrojowej, przy wzroście dochodu pojawiły sie nowe zadania Państwa, które musiało realizować, jednocześnie mając w pamięci rozleniwienie obywateli w PRLu i ich niechęć do pracy, przy jednoczesnej łapczywości na pieniążki (popularne czy sie stoi czy sie leży 2400 sie należy). Dlatego z jednej strony brakowało pieniędzy na duperele (w stylu dopłacanie do mieszkań) ale z drugiej Państwo musiało (i nadal w mniemaniu tych obiboków musi) przeznaczyć jakaś część budżetu na świadczenia (wcześniejsze emerytury, zasiłki dla bezrobotnych) bo inaczej ludzie chwycą kosy i pójdą pod Pałac Prezydencki. Dlatego - mimo tego ze nakłady na świadczenia są w Polsce niewspółmierne do dochodu narodowego, Państwo nie może uwolnić się od ,,łatki" wiekuistej pomocy. Przez to, zdaniem Orczyka nie można inwestować w naukę czy infrastrukturę tylko bezsensownie ładować kasę w leniuchów, którym nie chce sie isc do pracy.

9. Jakie formy świadczeń dominowały w systemie socjalistycznym, a jakie w kapitalistycznej Polsce?
Socjalizm- znikoma rola wpływów z podatków (które pewnie przejadała elita partyjna)świadczenia pieniężne i rzeczowe, regulacje cen i dotacje dla producentów oraz redystrybucje w ramach tzw. drugiego obiegu (zróżnicowany dostęp do dóbr i usług)

Kapitalizm- początkowo w związku ze wzrostem bezrobocie i liberalizacja zasad przyznawania rent i emerytur dużo kasy szło w zasiłki i zapomogi

Obecnie Polska stosuje metody ogólnie uznane w Europie
i to jest proszę Państwa juz punkt 10

10.Omów metody ograniczania skali świadczeń społecznych.
a) korekty o charakterze normatywnym - ustawowe ograniczenia, zaostrzenie kryteriów przyznawania świadczeń, trzeba sobie na nie zasłużyć
b) weryfikacja i selekcja osób korzystających
c) konkretyzacja świadczeń - nie dajemy juz pieniędzy ot tak, tylko na określony cel i okres(np, refundacja leków)

d) korekta uprawnień do świadczeń wcześniej przyznanych - czyli wiadomo, komisje lekarskie sprawdzające czy Pan bez reki może jeszcze spawać itp.

Rozdział V

Pytania . Rozdział 5. Praca i bezrobocie.

1. Zidentyfikuj czynniki, które spowodowały wyodrębnienie prawa pracy.

Początki powolnego wkraczania na drogę ustawowych regulacji stosunków pracy - I poł. XIX wieku.

Przyczyny wyodrębnienia prawa pracy:

-zmiana znaczenia pracy - stała się ona działalnością celową człowieka,

-pojawienie się masowego zatrudnienia (moment zniesienia poddaństwa),

-rozwój przemysłu niosący ze sobą pogorszenie warunków pracy (w szczególności praca dzieci),

-wyższy poziom dochodu narodowego w państwach sprawił, że mogły one zapewnić podstawowe warunki egzystencji obywatelom, niezależnie od ich udziału w pracy,

-wzrost demokracji.

2. Cechy stosunków pracy w okresie rewolucji przemysłowej.

-stopniowe przygotowywanie stosunków pracy do zmian, które generowała technologia i organizacja produkcji,

-wprowadzano normy, które miały na celu ograniczanie przenoszenia zasad realizacji pracy ukształtowanych na wsi do warunków przemysłowych,

-duży wzrost wydajności pracy i zwiększenia dochodów państwa umożliwił powstanie państwa opiekuńczego, które realizowało szereg świadczeń i usług,

-rozbudowana instytucji społecznych stała się źródłem pracy dla wielu osób,

-cechą interwencji państwa była odmienność nakładu świadczeń, ich zakresu i form realizacji - decydowały o tym czynniki społeczno-kulturowe, względy etyczne oraz ideologiczno-polityczne,

-Polityka społeczna stawała się coraz wyraźniej czynnikiem, determinującym rozwój ekonomiczny danego kraju.

3. Konsekwencje zatrudnienia w usługach dla polityki społecznej.

-coraz więcej prac będzie miało charakter okresowy i zadaniowy,

-wspieranie i wydatki na edukacje,

-konieczność przechodzenia do zatrudnienia w usługach, że polityka społeczna musi tak skoordynować działania, aby ułatwić przechodzenia:

*od zatrudnienia zależnego do samo zatrudnienia

*od bezrobocia do zatrudnienia

*od kształcenia lub doskonalenia umiejętności zawodowych do zatrudnienia,

*od pracy na własne potrzeby do aktywności na rynku pracy

4. Czynniki ogólne i specyficzne generujące bezrobocie w Polsce

CZYNNIKI SPECYFICZNE

• Potrzeba szybkiej restrukturyzacji gospodarki - jest związana z ujawnieniem ukrytego bezrobocia (jak i we wszystkich krajach o gospodarce centralnie planowanej), system rynkowy i odcięcie dotacji doprowadziły do powstania wysokiego bezrobocia strukturalnego (w Polsce dotyczy to także rolnictwa, które ma znaczne rezerwy pracujących w warunkach niskiej wydajności pracy)

• Wkraczanie na rynek pracy licznych roczników młodzieży - rozwój szkolnictwa trzeciego stopnia powoduje rozłożenie w czasie tego zjawiska, ale nie jego likwidację. Z tego punktu widzenia jesteśmy wyjątkowi bo sytuacja Polski w tej kwestii jest nieporównywalna z żadnym innym krajem Europy

• Brak kapitału - brak nam sianka żeby przyspieszyć proces restrukturyzacji i tworzenie nowych miejsc pracy

CZYNNIKI OGÓLNE

• Postęp technologiczny - (w Polsce ten czynnik nie jest jeszcze zbyt ważny) istotą jest duże ograniczanie zatrudnienia w zakresie prostych prac fizycznych i umysłowych, które można wykonać w ramach określonych zachowań, jednocześnie generuje on popyt na pracę dla nowych grup specjalistów np. programistów

• Globalizacja gospodarki - wiąże się z nią uwolnienie kapitału od trudności z lokowaniem się w miejscach, gdzie przynosi on największe zyski, czyli najczęściej tam, gdzie jest wysoka wydajność pracy i stosunkowo niskie koszty pracy

• Sztywność rozwiązań instytucjonalnych - utrudnienia instytucjonalne przeszkadzają w dostosowaniu podaży pracy do popytu na nią, a więc wszelkie wady systemu szkolnictwa, prawa pracy, zbyt silne związki zawodowe, system podatkowy

• Wzrost podaży pracy - spowodowany uniwersalizmem kulturowym, np. masowe podejmowanie pracy przez kobiety

5. Ukryte bariery wzrostu zatrudnienia w Polsce

• Niski poziom wykształcenia - utrudnia to przekwalifikowanie i jest połączone często z niską jakością kształcenia czy zbyt wczesną specjalizacją

• Zbyt mała elastyczność rynku pracy - koncentracja przywilejów dla już zatrudnionych i jednoczesny brak zachęt do pozyskiwania nowych pracowników

• Zbyt wysokie zasiłki dla bezrobotnych - szczególnie w relacji do płacy minimalnej, zbyt mała różnica między zasiłkiem dla bezrobotnych a socjalnym

• Mała mobilność pracowników i kandydatów do pracy - spowodowane to jest przywiązaniem do miejsca zamieszkania, wysokimi kosztami zmiany miejsca zamieszkania, niekorzystną relacją: wynagrodzenie vs koszty jego pozyskania (np. drogie dojazdy do pracy), niepewność efektów pracy

• Wysokie koszty tworzenia nowych miejsc pracy - zwyczajnie bardziej opłaca się pracodawcy zapłacić za nadgodziny, podpisać umowę zlecenie, albo zainwestować w super wydajne maszyny niż podejmować ryzyko i organizacyjny trud stworzenia nowego miejsca pracy (że o kosztach nie wspomnę)

6. Aktywne i pasywne metody ograniczania bezrobocia i ich zastosowanie w Polsce

METODY PASYWNE (kosztowne, rozleniwiające, obecnie ograniczane)

• Wydłużanie okresu edukacji młodzieży w formie obowiązkowej lub stwarzanie systemu zachęt do jej kontynuowania

• Skracanie okresy pracy lub obniżanie wieku uprawniającego do uzyskania emerytury

• Liberalizacja przyznawania rent (np. -Masz celulit? -Tak! -Więc przysługuje Ci renta :-P)

• Podwyższanie zasiłków i długości okresu, na który zostały przyznane, manewrowanie wysokością płacy minimalnej i jej relacją do świadczeń

• Wydłużanie okresu przyznawania ulg i zwolnień z pracy z tytułu urodzenia dziecioka:-) opieki nad nim czy innymi osobami niesamodzielnymi

METODY AKTYWNE (dokładna odwrotność pasywnych)

• Udzielanie pomocy osobom poszukującym pracy i pracodawcom poprzez rozwój pośrednictwa pracy

• Poradnictwo zawodowe, szkolenia bezrobotnych

• Organizacja, dotacja i inicjacja robót publicznych

• Organizacja, dotacja i inicjacja prac interwencyjnych

• Udzielanie pożyczek bezrobotnym na uruchomienie własnej działalności gospodarczej - samozatrudnienie

• Preferencyjne kredyty dla tworzących nowe miejsca pracy

Zastosowanie powyższych metod w Polsce

Tutaj Józef pisze bardzo zawile niby Nostradamus w swoich centuriach. Generalnie jednak należy zauważyć, że przede wszystkim w Polsce dominują działania pomocowe (pasywne) nad aktywnymi, bo metody aktywne są bardzo drogie i długofalowe, nie działają doraźnie. Powoli jednak sytuacja zmienia się. Poniżej podaję metody ograniczania bezrobocia powiązane z poszczególnymi jego rodzajami.

• W kwestii bezrobocia strukturalnego dotychczas stosowano wcześniejsze emerytury oraz różnego rodzaju zasiłki. Programy pomocowe mające na celu przekwalifikowanie bezrobotnych nie cieszą się powodzeniem.

• Bezrobocie technologiczne nie jest aż tak uporczywe wg Orczyka ponieważ w Polsce nie odgrywa jeszcze dużej roli z racji długiego procesu wdrażania nowych rozwiązań. Receptą ma być poradnictwo zawodowe i programy celowe np. Pierwsza Praca.

• Bezrobocia agrarnego nie zwalczy się zwykłymi środkami pasywnymi, bo tylko będą przedłużać proces wychodzenia z niego. Konieczne jest utworzenie programów podnoszenia kwalifikacji i podniesienia jakości systemu oświaty. Tak czy inaczej bezrobocie agrarne poważnie zmniejszy się dopiero z przyczyn biologicznych (eufemizm od słowa „umierać”) lub gdy zwiększy się zapotrzebowanie na pracowników do prac prostych (na co się nie zapowiada).

• Bardzo trudno wykorzenić bezrobocie długoterminowe ze względu na jego regionalny charakter i konieczność tworzenia nowych miejsc pracy, ponadto przywrócenie do pracy długotrwale bezrobotnego jest bardzo drogie. „Pozostaje więc tradycyjna pomoc społeczna (…) lub migracja za pracą - okresowa lub stała.

• Problem bezrobocia osób młodych - rozwiązał się sam poprzez masową imigrację na Zachód,

• Bezrobocie determinują w zbyt dużym stopniu płeć, wiek, czy inne cechy zewnętrzne co widać szczególnie dobrze w przypadku osób niepełnosprawnych. Stosuje się tutaj metody aktywne - ulgi podatkowe dla przedsiębiorców tworzących miejsca pracy, dofinansowania dla nich, programy integracyjne.

ROZDZIAŁ VI

1. FORMY ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO

Historycznie wyodrębniły się bazowe formy zabezpieczenia emerytalnego:

- model niemiecki - obowiązkowe ubezpieczenia pracowników - kapitałowy/repartycyjny

Fundusz kapitałowy powstaje z kapitalizowanych składek w wypłaty są uzależnione od jego wielkości i wartości

Fundusz repartycyjny - jego wielkość zależy od wartości składek, aktualnie płaconych przez pracujących i pracodawców (umowa generacyjna)

- wersja angielska - model Beveridge'a (pierwotnie wprowadzona w Danii) - zaopatrzeniowy

Świadczenia są obowiązkową pomocą państwa dla grupy osób spełniających przyjęte kryterium; świadczenia są finansowane z podatków powszechny;

Forma ta ze względu na niski poziom świadczeń występuje częściej w powiązaniu z dobrowolnym ubezpieczeniem prywatnym, czy zakładowym

2. ZALETY I WADY SYSTEMU REPARTYCYJNEGO

Zalety:

- jest w stanie chronić wypłacane emerytury przed wysoką (skokową) inflacją

- może zwiększyć realną wartość emerytur wraz ze wzrostem gosp.

- prawa do emerytury mogą być wprowadzone i korygowane szybko poprzez zmianę zasad przyznawania i regulacji składek

Wady:

- posiadanie niewystarczających rezerw, aby wywiązać się z zobowiązań finansowych w warunkach przewidywanej inflacji

- narzucanie większej dyscypliny finansowej - ich realizacja jest wynikiem długotrwałego gromadzenia kapitału (w PL w '98 to się nie udało - nie mieliśmy zgromadzonego kapitału)

- daje większą swobodę dysponowania kapitałem, jest w mniejszym stopniu wrażliwy na obciążenia państwa

Zalety systemu repartycyjnego są jednocześnie wadami systemu kapitałowego i odwrotnie!

I w jednym i drugim przypadku zasadniczym problemem jest wielkość produkcji do podziału i proporcje tego podziału.

3. PRZYCZYCZYNY KRYZYSU WSPÓŁCZESNYCH SYSTEMÓW EMERYTALNYCH

- proces starzenia się społeczeństw

- wzrost emerytów wśród całej populacji

- przemiany na rynku pracy

- globalizacja

- zmiany w życiu rodzinnym

Trudności finansowe: przyczyny:

- wydłużenie się życia, zwłaszcza kobiet

- wzrost udziału w społeczeństwie ludzi starszych - jest to nie tylko rezultat zwiększenia się liczby ludzi starszych, ale i efekt mniejszego tempa wzrostu czy czasem wręcz spadku liczby ludności młodszych generacji

- skracanie się czasu oficjalnej aktywności zawodowej ( chodzi w tym również o zahamowanie tendencji do przechodzenia na wcześniejsza emeryturę); wzrost zatrudnienia kobiet nie znajduje na razie takiego przełożenia na wzrost dochodu narodowego, aby rekompensować zwiększenie się świadczeń emerytalnych;

- trudności w zakresie podniesienia poziomu zatrudnienia, tak aby osiągnąć cele postawione w deklaracji lizbońskiej;

- przewaga rozwiązań socjalno - politycznych nad ekonomicznymi;

4. CECHY ZABEZBIECZENIA EMERYTALNEGO W POLSCE MIĘDZYWOJENNEJ

- idea ujednolicenia systemu ubezpieczeniowego nie znajdowała przez długi czas odpowiedniej ilości zwolenników ( pozostawał system trójzaborowy)

- 1927 - próby ujednolicenia jeśli chodzi o urzędników państwowych

- 1933 - na mocy ustawy scaleniowej wprowadzono na terenie całego kraju model ubezpieczeniowy jaki obowiązywał na terenach byłego zabory pruskiego ( system ubezpieczeń społecznych - obowiązek płacenia składki przez pracownika i pracodawcę)

- system był zróżnicowany i niepełny → nie obejmował ludności niepracującej, a także ludności chłopskiej oraz robotników rolnych ( w ich przypadku system dawał im tylko tzw. Uprawnienia inwalidzkie)

- tzw. Pracownicy rządowi w tym wojsko i policja mieli prawo do korzystniejszych świadczeń

- system obowiązywał tylko do wybuchu II wś - 6 lat

5. CECHY ZABEZBIECZENIA EMERYTALNEGO W PRL

- odstąpiono od systemu lokat kapitałowych

- przyjęto - syst. Repartycyjny

- źródłem finansowania został świadczeń został fundusz który tworzyły wpłaty składki ubezpieczeniowej ( procent od zarobków płacony przez pracodawcę!)

- wysokość i zakres świadczeń były wynikiem przyjętej zasady podziału dochodu

- ważne! - wysokość przychodu ze składek i wielkość środków na ubezpieczenia była zmienna - bo np. państwo arbitralnie podejmowało sobie decyzje i przejęciu nadwyżek

- 1986 utworzono Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - który miał obsługiwać równe dziły ubezpieczenia społecznego

- stopniowe rozszerzanie systemu:

- po wojnie - ogół robotników rolnych

- lata 60. - osoby pracujące na własnych rachunek

- 1965 - rzemieślnicy sektora prywatnego

-1973 - twórcy

- 1977 - rolnicy indywidualni

- 1982 - członkowie rodziny pracujących w gospodarstwie rolnym

- zróżnicowanie wysokości wypłat z tytułu ubezpieczenia i poziom zastąpienia płacy przez emeryturę:

- do poł. Lat 50. - 20%

- II poł. Lat 60. - 40%

- lata 70. I 80. - 45-50%

- stopniowe osłabianie zasady ubezpieczeń wiążącej wysokość świadczeń z wysokością zarobków, bo:

- system redystrybucyjny

- procesy inflacyjne

- obliczanie wysokości emerytury na podstawie wynagrodzenia za ostatni rok pracy

- włączenia do systemu emerytur dla mundurowych, rent rodzinnych i innych, które były przyznawane na innych zasadach

- przywileje - np. dla górników

- możliwość powiększenia emerytury poprzez uzyskanie odznaczenia państwowego

- ważne! - brak systemu waloryzacji - powstawanie zjawiska tzw. Starego portfela czyli obniżania się wartości realnej emerytury w miarę upływu czasu od momentu jej przyznania

6. CECHY NOWEGO SYSTEMU ZABEZBIECZEŃ EMERYTALNYCH

- od 1999

- dwa obowiązkowe filary :

- I filar - finansowanie na zasadzie repartycyjnej, udział jest obowiązkowy

- II filar - finansowanie na zasadzie kapitałowej - OFE - Otwarte Fundusze Emerytalne, gdzie składka jest kapitalizowana, udział obowiązkowy

-trzeci filar- ubezpieczenia dobrowolne - pracownicze programy emerytalne, indywidualne konta, ubezpieczenia prywatne

Fundusze celowe	Składka	W tym pracodawca	W tym pracownik
Emerytalny	19.52%	9.76% (połowa)	9.76% (połowa)
Rentowy	6% (w podr. 13%)	4.5% (75%)	1.5% (25%)
Wypadkowy	1,67% (ruchomy)	1.67%	-
Chorobowy	2,45%	-	2.45%

Stan na 2009r. wg ZUS

- z FUS wyodrębniono 4 autonomiczne fundusze (tab. Powyżej)

- obowiązek płacenia składek dotyczy wszystkich posiadających stałe źródło dochodu

- podział osób:

- ur. przed 1949 - na starych zasadach (przed reformą)

- ur. między '49 a '68 - możliwość wyboru

- ur. po 1968 - nowe zasady

- największe trudności spowodowało nagłe zmniejszenie wpływów na rzecz funduszu repartycyjnego:

- rezultat normalnego przejścia części środków ze składek na rzecz f. kapitałowego

- niedoszacowanie liczby chętnych z Ii gr. Którzy przeszli do nowego systemu ( a nie było zgromadzonego kapitału)

- ocena: w wyniku reformy powstał system ubezpieczeń emerytalnych oparty na racjonalnych zasadach ekonomicznych, uwzględniający pełen związek pomiędzy nakładami pracy a jej odłożonymi efektami, dostosowany do znormalizowanych warunków pracy i dość elastyczny

7. CZĘŚCI SYSTEMU ZABEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH - CO POPIERAJĄ LIBERAŁOWIE

forma	pomoc	zaopatrzenie	ubezpieczenie
						System repartycyjny	System kapitałowy
Zasada przyznania	Uznaniowa na podstawie rozeznania sytuacji	Uprawnienia ustawowe	Państwo reguluje składki i wysokość wypłat	Proporcjonalny do wkładu ze składek
Wysokość minimalna świadczenia	zmienna	stała	stała	Stała + zmienna z tytułu wysokości oprocentowania
Źródło finansowania	Filantropia, dotacje, subsydia	budżet	Fundusz ze składek obecnie pracujących	Kapitał składkowy + jego oprocentowanie

Liberałowie popierają system kapitałowy i rzadszą interwencję państwa

8. WSKAŻ ZASADY PRZYSTĄPIENIA I FINANSOWANIA ZWIĄZANE Z POSZCZEGÓLNYMI FILARAMI SYSTEMU EMERYTALNEGO W POLSCE.

W OPARCIU O JAKIE KRYTERIUM WYODRĘBNIA SIĘ FILARY W REFORMOWANYCH SYSTEMACH UE

-zasady przystąpienia i finansowania w Polsce:

• I filar - przystąpienie obowiązkowe i finansowanie repartycyjne

• II filar - przystąpienie obowiązkowe i finansowanie kapitałowe

• III filar- przystąpienie dobrowolne i finansowanie kapitałowe

- w UE eksponuje się bardziej kryterium podmiotowe tj. wyróżnia się państwo, zakład pracy praz gospodarstwo domowe jako inicjatorów, tworzących system zabezpieczenia emerytalnego.

-Część bazową systemu stanowi publiczne zabezpieczenie emerytalne - uczestniczą w nim przymusowo wszystkie osoby aktywne zawodowo.

• II filar stanowi dodatkowe zakładowe ubezpieczenie emerytalne,

• III filar to indywidualne zabezpieczenie emerytalne - istotą jest systematyczne oszczędzanie i wykorzystywanie nagromadzonych środków w okresie starości

9. ZABEZPIECZENIE EMERYTALNE

- jedna z form zabezpieczenia społecznego, z punktu widzenia finansowego jest formą zdecydowanie najważniejszą - na wypłaty przeznacza się środki znacznie większe niż na inne typy ryzyka, takie jak zabezpieczenie przed chorobą czy śmiercią, inwalidztwem, wypadkami przy pracy, bezrobociem czy macierzyństwem.

10. DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIU PODNIESIENIU POZIOMU SKŁADEK NA EMERYTURY

• w przypadku systemu ubezpieczeniowego

-rygorystyczne utrzymywanie lub podwyższenie granicy wieku emerytalnego (czyli wydłużenie okresu aktywności zawodowej)

-obniżanie wskaźnika waloryzacji emerytur publicznych (w RP przejście ze wskaźnika płacowego na wskaźnik poziomu kosztów utrzymania)

-obniżenie wartości emerytur

-wyraźniejsze wiązanie wysokości emerytury z liczbą przepracowanych lat

• w przypadku systemu zaopatrzeniowego

- stopniowym podwyższaniem wieku emerytalnego kobiet

- obniżaniem emerytury

- zaniechaniem gwarancji waloryzacji finansowania emerytur lub jej składników.

ROZDZIAŁ VII

1. Polityka socjalna zajmuje się głównie rozpoznaniem potrzeb i organizowaniem pomocy dla tych, którzy wg uwzględnionych kryteriów jej potrzebują (chodzi głównie o tych, którzy mają zbyt niskie dochody, by zapewnić przyjęte minimum egzystencji). Polityka społeczna to szersze pojęcie - obejmuje także próby ograniczania lub eliminowania ubóstwa i jego źródeł.

2. Przy wskazaniu wzglednych i bezwzględnych miar ubóstwa największy problem stanowi definiowanie tychże pojęć. Wynika to z różnorodności sytuacji wpływających na proces ubóstwa. Częśc pojęć odnosi sie do wymiaru bezwzględnego, część jednak to tzw. Wymiaru relatywnego (przyczyny ubóstwa). Na określenie kto należy do jakiego poziomu ubóstwa nie wypływa tylko wymiar konsumpcyjny ale także poziom zadowolenia, zmian miary DN na danym terenie, czy też nawet od opinii sąsiadów - gdyz przedstawione ponizej 4 pojecia są relatywnie odmiennie postrzegane przez róznych ludzi.

4 pojęcia:

- niedostatek - ludzie nie moga zaspokoic potrzeb, w danym srodowisku uznawanych za podstawowe

- ubogi - nie moga zaspokoic tylko niektorcy potrzeb zwiazanych z podstawowym zyciem (wyzywienie, edukacjia itd.) podstawa do okreslenia minimum socjalnego

- biedni - sa tylko w stanie egzystowac w spoleczenstwie

- Nędza - ponizej wymiaru egzystencyjnego

Miary ubóstwa bezwzględnego:

Operujące pewnym koszykiem dóbr i usług - dysponowanie nimi wskazuje na możliwość lub nie fizycznego przetrwania lub normalnego funkcjonowania ludzi w danej społeczności.

Miary ubóstwa względnego:

Miary wiążące ubóstwa ze stopniem odbiegania od przeciętnej wysokości DN na mieszkańca, lub innych mierników poziomu cywilizacyjnego.

Miary te pomagają uzyskać informację o tym w jakim stopniu i w jakiej skali należy zapewnić opieke i pomoc osoba potrzebującym. Skaniaja także do dyskusji i szukania rozwiązań w formach jakie należałoby przyjąć aby pomoc była najskuteczniejsza.

Chodzi tu o wyraźne określenie - komu i jak pomóc, oraz co dana osoba powinna uczynić aby podnieść swój standard życia i wyrwać się z pułapki ubóstwa.

3. Pułapka ubóstwa - sytuacja, w której zainteresowanemu nie opłaca się podejmowac oficjalnie pracy, gdyż otrzymywana pomoc społeczna zapewnia mu podobny standard życia, a jednocześnie nie wymaga od niego żadnego wysiłku.Przez to coraz więcej osob oczekuje na pomoc społeczną i zwieksza się ilość osób pracujących nieoficjalnie („na czarno”). Wysokość pomocy nie różni się zbytnio od wartości wynagrodzenia. Ma to miejsce w krajach, w których wynagrodzenie jest relatywnie niskie (np. w panstwach transformujących syst społ-gosp - Polska)
Pułapka bezrobocia jest szczególnym przypadkiem pułapki ubóstwa - świadczenia socjalne są wysokie w porównaniu do oczekiwanego wynagrodzenia.
(ja tu nie widzę różnicy, ale tak jest jedno i drugie opisane u Józefa) - ogólnie chodzi o to, że nie opłaca się pracować.

4. - Minimum socjalne - obliczane w Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych - co kwartał publikacja - pomaga to w określeniu przebiegu granicy niedostatku

- Minimum egzystencji - stanowi cześć min. Socjalnego - obecnie 45%

- ustawowa granica ubóstwa - kwota dochodu która uprawnia obywatela o wystąpienie o zasiłek

- minimum relatywne - dot osób żyjących na poziomie poniżej 50% średnich wydatków domowych

- subiektywna granica ubóstwa

5. Pierwsza grupa teorii - wg niej ubóstwo jest spowodowane głównie czynnikami osobowościowymi i zachowaniami (bez uwzględnienia przyczyn tych zachowań) - wynika z nich, że cechy odpowiadające za powstawanie ubóstwa to nieumiejętność, niemożność lub niechęć do do starań mogących poprawic sytuację rodziny obecnie i w przyszłości. Krytyka: brak docenienia roli edukacji (uważają, że dzieci biednych rodziców też będą biedne - determinizm, fatalizm), energii i faktu, ze ubodzy są bardziej skłonni do ryzyka, a katalog czynników generujących biedę jest zmienny, więc nie można przypisywac tej teorii uniwersalności)

Druga grupa teorii - bieda jest powodowana przez czynniki sytuacyjne (strukturę społeczną, czy gospodarczą). Szanse na przezwyciężenie biedy widzą w instytucjach (zwłaszcza edukacyjnych). Patrza na ubóstwo wielowymiarowo, a przyczyny najbardziej widoczne (niski poziom dochodu w rodzinie, miejsce zamieszkania, mają charakter jednostkowy. Pomoc charytatywna, czy świadczenia mają krótkookresowy efekt - liczy się zmiany sytuacji (zmiana struktury). Zaleta teorii: rozpoznanie przyczyn ubóstwa i jego pomiar. Wada: mimo wprowadzenia ich postulatów w życie nie udało się osiągnąc zamierzonego celu - tzn. drastycznie ograniczyć skali ubóstwa.

Trzecia grupa teorii - przyczyną występowania ubóstwa nawet w panstwach bogatych jest sam system pomocowy - nie tylko zła realizacja swiadczeń, nadmierna instytucjonalizacja, czy wysokie nakłady, ale samo założenie obowiązku pomocy - bo osłabia własne dążenie do porawy sytuacji rodziny (zmniejsza poczucie odpowiedzialności za swój los i rodzi postawy roszczeniowe). Zwolennicy tej teorii są za selektywnym udzielaniem pomocy i ograniczeniem instytucjonalizacji.

6. W pomocy socjalne chodzi o przesądzenie czy, głównym zadaniem państwa jest bezpośrednia pooc najbiedniejszym, czy tez tworzenie szans do uzyskania pracy jako źródła wzrostu zamożności.

Uzyskanie pomocy

6. Zgłoszenie sie do specjalnego ośrodka, w celu uzyskania pomocy (osoba właściwa bądź jej prawny opiekun). Spełnienie pewnych kryteriów (nie ma podanych jakich - ale przypuszczam że chodzi tu o dochód rodzinny, sytuacje mieszkaniową, zdrowotna itd.) wcale nie oznacza jednak natychmiastowe otrzymanie takiej pomocy.

b) Insytucje powinny przeprowadzać weryfikacje świadczeniobiorcy. Nie tylko chodzi tutaj o sfere majątkowo - dochodową, ale także w jakim stopniu osoba pobierająca świadczenia może zaspokoić swoje potrzeby samemu dzieki własnej aktywności :P

7. Czynniki generujące ubóstwo w Posce:
- struktura społ-zawodowa społeczeństwa - przede wszystkim brak pracy (w najgorszej sytuacji są rodziny utrzymujące się ze świadczeń)
- miejsce zamieszkania - zwłaszcza mieszkanie na wsi lub w małych miasteczkach
- wykształcenie - im wyższe, tym poziom ubóstwa niższy (chyba nie uwzględnili politologii:P)
- mieszkanie w okreslonych rejonach kraju (występuje duze zróżnicowanie między poszczególnymi regionami)
- ilość dzieci w rodzinie (rodziny wielodzietne w trudniejszej sytuacji)
- posiadanie w rodzinie dziecka niepełnosprawnego
- wiek - w Poslce więcej jest młodych biednych ludzi niż starych (cecha specyficzna)

8. Zalety i wady ogólnej i adresowanej pomocy społecznej.

Adresowana - np. pomoc stała, okresowa (przypisywana konkretnym osobom)

Ogólna - np. instytucje domów społecznych, pomoc doraźna (każdy sie może ubiegać)

W Polsce zastępuje się aktywna polityke społeczną, pomocą społeczną na szeroką skalę. Powoduje to w dłuższym czasie nie tylko wysokie koszty społeczne, ale także ekonomiczne. Zwiększając wydatki na pomoc społeczną nie aktywizując jednocześnie najbiedniejszych - powodujemy iż przyzwyczajają sie oni do swojej egzystencji, nie wychodząc jednocześnie ze sfery ubóstwa. Z drugiej jednak strony nie mozna liczyc na fakt ograniczenia nagle liczby potrzebujących rzeczywiście pomocy - dlatego polityka zajmująca się ubóstwem powinna byc budowana długofalowo i perspektywicznie, ale z elementami aktywizującymi najbiedniejszych w celu pomocy im wyjścia z impasu.

Trzeba eliminować w takim razie sytuacje, które zwiększają ilość kientów - czyli spojrzeć w kierunku ośrodków pracy, a także sfery usawowej.

Rozdział VIII

1. Które z grupy wskaźników bezpośrednich (pozytywnych i negatywnych) oraz wskaźników pośrednich były brane pod uwagę przy uzasadnianiu konieczności reform służby zdrowia w Polsce (w latach 60., 70., 80., 90. i później)?

1. Wskaźniki bezpośrednie

1. pozytywne

- wzrost długości życia

2. negatywne

- wskaźnik umieralności

- wskaźnik umieralności niemowląt

- wskaźnik śmiertelności

- wskaźnik chorobowości

- wskaźnik absencji chorobowej

- wskaźnik inwalidztwa

2. Wskaźniki pośrednie

1. I grupa

- wskaźnik spożycia alkoholu

- wskaźnik dot. palenia papierosów

- wskaźnik liczby dni wypoczynku na jednego zatrudnionego

- warunki mieszkaniowe

- udział wyżywienia w wydatkach ludności

- wskaźnik zanieczyszczenia środowiska

2. II grupa dot. potencjału i funkcjonowania służby zdrowia

- liczba personelu medycznego na tysiąc mieszkańców

- liczba placówek zdrowotnych różnych kategorii, ich rozmieszczenie

- liczba szpitalnych łóżek na 1000 mieszkańców

- odsetek dochodu narodowego przeznaczonego na funkcjonowanie służby zdrowia

Lata 60.

- pogorszenie się stanu zdrowia społeczeństwa (wskaźnik chorobowości)

- stagnacja w zakresie długości życia (wskaźnik wzrostu długości życia)

- nieodpowiednia ochrona środowiska

- zmiany w strukturze zatrudnienia

- brak warunków do zdrowego stylu życia

- ułomne funkcjonowanie służby zdrowia (II grupa wskaźników pośrednich)

- niedostateczne finansowanie

- wadliwa organizacja

- postępująca korupcja

Lata 90.

- ograniczenie środków na funkcjonowanie służby zdrowia

- komercjalizacja publicznej służby zdrowia

- wzrost prywatyzacji usług zdrowotnych

- prywatne ubezpieczenia medyczne

- ograniczenie dostępu do świadczeń

2000 -

- wzrost centralizacji systemu

- wzrost niezadowolenia

- poprawa stanu ludności w Polsce

Niestety autor nie rozpisuje się dokładnie na temat zawarty w pytaniu z wyjątkiem lat 60. O latach 70. i 80 w ogóle nie wspomina.

2. W zakresie jakich wskaźników polski model opieki zdrowotnej jest zbieżny z każdym z czterech modeli głównych?

4 modele funkcjonowania służby zdrowia:

- model tradycyjny: bazuje głównie na prywatnym obowiązkowym ubezpieczeniu zdrowotnym, łączenie ubezpieczenia z zatrudnieniem, obowiązkowe składki. Niemcy, Francja Belgia, Holandia

- Ubezpieczenie ma charakter ogólnonarodowy: państwo tworzy ogólnokrajowy fundusz, instytucja ubezpieczeniowa wybiera realizatorów świadczeń zdrowotnych, kontroluje koszty. Kanada, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Hiszpania

- Ogólnonarodowy (państwowy system opieki zdrowotnej): państwo bezpośrednio odpowiada za organizację i funkcjonowanie opieki zdrowotnej, bezpośrednio finansuje instytucje świadczące usługi. WB, Dania, Grecja, Włochy, byłe kraje socjalistyczne (wtedy, nie teraz)

- koegzystencja świadczeń finansowych ze środków publicznych i prywatnych ubezpieczeń: równowaga w finansowaniu publicznym i prywatnym. Szwajcaria, Irlandia, USA, Japonia, Australia, Korea Płd.

Wytłuszczone cechy dot. Polski. Reformy w PL na wzór niemiecki.

3.W jakich zakresach (polach) dotyczących służby zdrowia nie jest możliwe wykorzystanie tylko i wyłącznie kryteriów efektywności?

Naprawdę dupne pytanie!

W dążeniu do efektywności nie można zrezygnować:

- z rynku,

- z pewnej konkurencji,

- z pewnych programów społecznych,

- z prowadzenia profilaktyki,

- z innej działalności związanej z równaniem szans dostępu do opieki.

4.Które z zalet prywatyzacji służby zdrowia można zauważyć w PL?

Zalety prywatyzacji:

- lepszy stosunek do pacjenta (indywidualizacja opieki, zabieganie o pozyskanie pacjenta - klienta)

- ułatwienie analizy skuteczności i efektywności usług medycznych (racjonalność decyzji inwestycyjnych, lepsza alokacja ograniczonych środków, poprawa wykorzystania sprzętu, pomieszczeń, personelu, motywacja płacowa personelu)

- odciążenie budżetu państwa, zmniejszenie bezpośredniej ingerencji państwa

- wprowadzenie elementu samo zainteresowana obywatela swoim stanem zdrowia, uczenie go przezorności

- ograniczenie popytu na niektóre świadczenia lekarskie.

Wytłuszczone dot. PL (opinia własna raczej)

ROZDZIAŁ IX

1. Jaka jest różnica pomiędzy systemem edukacyjnym a systemem oświatowym?

Polityka edukacyjna - pojęcie szersze niż polityka oświatowa (ta dotyczy systemu szkolnego, stanowiącego tylko część systemu edukacji). Akcentuje sprawy wychowawcze, potrzebę ciągłości kształcenia w różnych formach. Polityka edukacyjna wraz z polityką rodzinną mają istotne znaczenie dla ukształtowania przyszłości danego społeczeństwa w dłuższej perspektywie. Efekty edukacji nie ograniczają się do jednostek zatem, ale można zauważyć wyraźne zjawisko społecznych efektów zewnętrznych, których skutki nie są do końca przewidywalne.

W polityce oświatowej - sprawy wychowawcze są traktowane jako pomocnicze czy wynikowe, choć zawsze ściśle związane z realizacją zadań dydaktycznych.

System edukacji:

• cały podsystem kształcenia dorosłych,

• dokształcanie, szkolenie w ramach pracy oraz poza nią

• elementy koordynacji z organizacjami społecznymi, młodzieżowymi,

• współpraca z rodzinami, samorządami.

------------------------

Związki polityki społecznej z polityką edukacyjną:

• celem polityki edukacyjnej jest (cele stawia się w ramach PS, co jawnie ogranicza autonomiczność PE w zakresie realizacji zadań oświatowo-poznawczych, co z kolei jest charakterystyczne dla reżimów totalitarnych):

• artykulacja,

• wzmacnianie,

• realizacja celów.

• PE ma swe autonomiczne cele, pokrywające się z celami PS, co sprawia, że są one przez PS uwzględniane, ale związki kulturowe czy ekonomiczne powodują, że związek edukacji z PS ma charakter pośredni.

-----------------------------------

2. Geneza systemu klasowo-lekcyjnego i jego uwarunkowania.

System klasowo-lekcyjny został opracowany w zaraniu rewolucji przemysłowej przez A. Komeńskiego przygotowuje do zorganizowanej pracy nie tylko w przemyśle, ale i w wojsku, policji oraz administracji państwowej. Uświadomienie sobie tego faktu było jednym z czynników, które zdeterminowały wcześniejszy rozwój systemów szkolnych w tzw. krajach wysoko rozwiniętych. Pozostałe czynniki to:

• Upowszechnienie się druku i nowe potrzeby religijne, tworzenie sieci szkółek parafialnych (najwcześniej nastąpiło to w krajach protestanckich),

• Konieczność zajęcia się dziećmi, w sytuacji gdy przestał powszechnie funkcjonować układ wspólnego wykonywania pracy przez całe rodziny wiejskie czy miejskie, tzn. gdy zaczęły powstawać duże zakłady przemysłowe, wokół których koncentrowała się coraz to większa liczba robotników i ich rodzin,

• Wzrastające zapotrzebowanie gospodarki na wykwalifikowany personel (w XIX w. zaczęły powstawać szkoły zawodowe o różnym poziomie, kształcące potrzebnych fachowców),

• Dostrzeżenie w państwach narodowych potrzeby ukształtowania lojalnych obywateli, coraz większe upowszechnienie się stosunków demokratycznych, wzrost oczekiwań edukacyjnych kobiet.

• Migracje ludności i stopniowy proces urbanizacji, który powodował wzrost znaczenia potrzeby komunikowania się ludzi z różnych środowisk,

• Skracanie czasu pracy na skutek szybszego wdrażania zmian technologicznych, wzrost znaczenia związków zawodowych, procesu instytucjonalizacji życia społecznego.

3. Jakie są główne zagrożenia i konsekwencje reformy systemu edukacji w Polsce?

(Na to pytanie odpowiadam intuicyjnie, wybierając zagrożenia porozrzucane w rozdziale. - przyp. M. B.)

Zagrożenia:

• brak środków na realizację reformy - powszechne przekonanie, że zabraknie środków na całościowe uruchomienie procesu podnoszenia jakości kształcenia,

• z powyższego wynika również, że utrudnione będzie wprowadzenie zasadniczej zmiany, tj. powiązania systemu motywowania nauczycieli z wynikami ich pracy,

• nauczyciele powinni umieć dokonać operacjonalizacji celów, a efekty powinny podlegać pomiarowi i ocenie, aby zachodziło sprzężenie zwrotne,

• problem wyrównywania nierówności w dostępie do edukacji,

• problem standaryzacji jakości kształcenia,

• rzadko jako cel zmian widzi się również konieczność przygotowania do życia w społeczeństwie demokratycznym, obywatelskim,

• relatywny spadek nakłądów na szkolnictwo w budżecie państwa i PKB,

• odnośnie szkół podstawowych - zwiekszające się różnice w zakresie szans edukacyjnych młodzieży; zmniejszająca się szansa na dobre wykształcenie młodzieży uboższej, zwłaszcza wiejskiej,

• koncentracja na aspekcie ilościowym, a nie jakościowym szkolnictwa,

• fakt narastającej frustracji środowisk nauczycielskich - nierozwiązanie problemu sytuacji materialnej nauczycieli, ale i systemu naboru i podnoszenia kwalifikacji,

• spadająca liczba uczniów powoduje, że nauczyciele i instytucje obniżają wymogi egzaminacyjne, konkurują nie jakością kształcenia, ale łatwością uzyskania świadectwa czy dyplomu; tylko zobiektywizowana kontrola zewnętrzna może skorygować taką sytuację,

• brak realnego posiadania przez władze, nauczycieli racjonalnych przesłanek wyboru podręczników przez brak rzetelnych opinii o programach i podręcznikach.

Konsekwencje:

• coraz większe zróżnicowanie wraunków realizacji procesu kształcenia w szkołach poprzez przejęcie części finansowania przez samorządy lokalne,

• uświadomienie przez społeczeństwo polskie znaczenia edukacji dla rynku pracy,

• wzrost nakładów ponoszonych przed jednostki w celu zwiększenia poziomu wykształcenia, podnoszenia kwalifikacji,

• zwiększyła się ilośc osób aspirujących do posiadania wykształcenia, w szczególności powyżej poziomu średniego, co spowodowało, iż rynek edukacyjny uległ drastycznej zmianie - wzrost ilości szkół policealnych, wyższych zawodowych, szkół wyższych (publicznych i niepublicznych),

• wskaźnik skolaryzacji (ogół studentów do ogółu ludności w wieku 19-24) wzrósł znacznie po roki 1989, na studiach wyższych kształci się aktualnie ok. 1,8 mln osób,

• szersyz zakres kształcenia ogólnego,

• stworzenie większych możliwości rozwoju umiejętności uczenia się,

• zwiększenie liczby dróg uzyskiwania wykształcenia i kwalifikacji zawodowych,

• konieczność uświadomienia przez nauczycieli, że powinno się kłaść mniejszy nacisk na przyswajanie wiadomośći, a znacznie większy na ich zrozumienie i wykorzystanie w nowej sytuacji życiowej czy zawodowej,

• w przyszłości będzie trzeba odpowiedzieć na pytanie o to, jak powiązać optymalizację nakładów na szkolnictwo z sytuacją finansową samorządów, finansowaniem części zajeć przez rodziców, z powstawaniem szkół niepublicznych,

• konieczność wiązania zmian w systemie szkolnym z koniecznością przekwalifikowania licznych grup pracowników, zwłaszcza tych z wykształceniem zasadniczym zawodowym (najliczniejsza grupa).

=============================

Wydaje się, że nie potrzeba omawiać „wyzwań”, ponieważ są one efektem wzięcia pod uwagę konsekwencji i zagrożeń. - M. B.

=============================

Rozdział X

1. Jakie były tradycyjne cele polityki rodzinne?

Tradycyjnymi celami polityki rodzinnej były działania zmierzające do tego, aby popierać zawieranie i utrzymywanie związków małżeńskich , tworzyć warunki do posiadania i wychowania dzieci we własnych domach. Przez dziesiątki lat taka polityka stanowiła integralną cześć polityki społecznej państwa. Obecnie ulega to stopniowej ewolucji i zmianom. Funkcjonuje niejako inna definicja rodziny i stoją przed nią coraz to nowsze wyzwania.

2. Co spowodowało konieczność zmian w polityce rodzinnej według G. Esping - Andersena?

Zmiany, które dokonały się w polityce rodzinnej w krajach rozwiniętych po II wojnie kiedy to głównym celem było zapewnienie pracy dla mężczyzn , akcentuje silnie potrzebę dostosowania realizacji polityki rodzinnej do zmian warunków. Należą do nich :

- zmiany struktur rodzin.

- wzrost zatrudnienia kobiet i związana z tym konieczność stworzenia nowych instytucji opieki dla małych dzieci.

- wysokie bezrobocie wśród młodzieży i związane z tym bariery dochodowe w zakresie możliwości uzyskania mieszkań.

- wzrastająca niestałość związków małżeńskich i wynikające z tego zagrożenie ubóstwem.

- warunki w okresie dzieciństwa coraz silniej determinujące szanse życiowe.

3. Jakie znasz typy rodzin?

• Rodzina nuklearna - najczęściej związek małżeński heteroseksualnej pary, mającej jedno lub więcej dzieci, żyjących w tym samym gospodarstwie domowym. Rozwinięciem jest rodzina dwupokoleniowa posiadająca większą liczbę dzieci.

-Formą rodziny nuklearnej stanowiącej jedno gospodarstwo domowe, jest również:

* para małżeńska heteroseksualna nieposiadająca dzieci.

* żyjący razem i mający wspólne dzieci, ale niebędący małżeństwem.

*żyjący razem i mający dzieci z przednich związków.

* samotni, mający i wychowujący dzieci.

• Rodzina pełna - rodzina wielopokoleniowa babciami i dziadkami.

W tego typie rodzinie istnieją silne więzi uczuciowe i ekonomiczne, duża wzajemna pomoc.

• Duża rodzina - stanowią ją osoby spokrewnione, ale niestanowiące gospodarstwa domowego. Więzi ekonomiczne i kontakty są na znacznie niższym poziomie.

4.Jakie znasz główne funkcje rodziny?

• Prokreacja :

- znaczenie tej funkcji w większości kultur i religii

- T. Malthus - XVIII / XIX w. - wskazał na konieczność synchronizacji wzrostu produkcji żywności z tempem przyrostu liczby ludności, gdyż w innym przypadku grozi to głodem lub wojna.

- realizacja funkcji przez rządy stoi w pewnym konflikcie z gwarantowanymi w ramach demokracji prawami człowieka.

- coraz większy wpływ czynników społecznych , związanych ze zmianą roli mężczyzn i kobiet w zapewnieniu rodzinie warunków bytu.

• Funkcja edukacyjna rodziny:

- uległa ona istotnym zmianą

- tworzenie i coraz szerszy zakres działania państwa w tej sferze prowadzi do stopniowego ograniczenia wpływu rodziny na realizację tej funkcji

- wyraża się to m. in w nałożeniu obowiązku szkolnego

- najczęstszą przyczyną ograniczenia powyższej funkcji upatruje się w podejmowani przez członków rodziny pracy oddalonej od miejsc zamieszkania, zwłaszcza przez kobiety

-następuje zmniejszenie roli rodziny w zakresie przygotowania zawodowego czy też informacyjnego na rzecz zwiększenia roli wychowania w określonej kulturze

• Funkcja opiekuńcza rodziny:

- transformacji uległa w najmniejszym stopniu opieka nad dziećmi, w większym stopniu opieki nad ludźmi niepełnosprawnymi lub chorymi, w największym stopniu odnosi się to do ludzi starych

- Opiekę nad chorymi przejmują szpitale, wyspecjalizowane placówki. Związane jest to przede wszystkim z tym, że żyjemy coraz dłużej , ale i ma miejsce stopniowa rozbudowa systemu zaopatrzenia i ubezpieczenia społecznego

5. Co zmieniło znaczenie funkcji opiekuńczej rodziny?

W dużym stopniu znaczenie tej funkcji zmieniło podejście do ludzi niepełnosprawnych i chorych. Powstaje coraz więcej szpitali i różnych placówek, które przejmują niejako od rodziny funkcję opiekuńczą. Ponadto ma miejsce rozbudowa systemu zaopatrzenia i ubezpieczenia społecznego, który gwarantuje odrębność środków utrzymania dla tej grupy ludności. Otwartym pozostaje pytanie jak daleko posunąć mogą się owe placówki w zakresie kontroli i korekty realizacji tej funkcji, za którą nota bene odpowiedzialna jest rodzina.

6. Wymień główne formy pośredniej interwencji państwa względem rodziny.

Polityka społeczna państwa oddziałuje pośrednio poprzez działania związane z funkcjonowaniem rynku pracy, dostępnością mieszkań, poziomem opieki lekarskiej, polityką edukacyjną czy emerytalną, systemem opieki społecznej.

7. Wymień główne formy interwencji bezpośredniej państwa wobec rodziny.

Najczęściej przybierają one formę świadczeń lub usług.

Świadczenia:

- ulgi podatkowe, wspólne rozliczanie podatku na wszystkich członków rodziny;

- stypendia socjalne;

- pomoc materialna dla osób posiadających i wychowujących dzieci, poprzez zapomogi, zasiłki, płatne urlopy;

- ulga lub dofinansowanie dla rodzin korzystających wspólnie z wczasów;

- system preferencji dla przekazywania majątku w ramach rodziny;

- pomoc dla rodzin niepełnych lub mających na utrzymaniu osoby niepełnosprawne;

Usługi:

- sieci placówek bezpłatnej edukacji i opieki nad dziećmi;

- sieć placówek pomocy dla ludzi starszych i wymajających wsparcia;

- bezpłatna opieka lekarska dla kobiet w ciąży, dzieci i innych członków rodzin;

Uprawnienia:

- preferencje w uzyskiwaniu mieszkań;

- preferencje w zatrudnianiu lub dla zatrudnionych, a opiekujących się dziećmi, czy chorymi członkami rodziny.

8. Jakie znasz wspólne cele polityki społecznej w UE?

Najczęstszym celem głównym polityki społecznej w odniesieniu do rodziny jest zabezpieczenie możliwości uzyskania środków do życia, stworzenie poczucie pewnego bezpieczeństwa socjalnego.

B. Balcerzak- Paradowska, analizując przyszłości polityki rodzinnej, doszła do wniosku, że w odniesieniu do krajów UE można sformułować Ewen wspólne cele:

- wyrównanie tempa zmian populacji poprzez popularyzowanie modelu rodziny, w której obydwoje rodziców pracuje zawodowo- dążenie w związku z tym do tworzenia możliwości godzenia posiadania dzieci z realizacją pracy zawodowej, zwłaszcza w odniesieniu do kobiet;

- staranie o podnoszenie jakości kapitału ludzkiego i społecznego młodego pokolenia poprzez wspieranie rodziny w jej funkcjach związanych z rozwojem dzieci i edukacją;

- dążenie do ograniczenia ubóstwa i społecznego wykluczenia, zwłaszcza w odniesieniu do młodego pokolenia.

9. Jakie znasz modele polityki rodzinnej i z jaką doktryną są one związane?

Obecnie występują trzy odmienne modele polityki rodzinnej:

- pierwszy zwany tradycyjnym- dominuje w Niemczech i we Włoszech, jego istota to utrzymanie wsparcia dla funkcjonowania rodziny nuklearnej z dziećmi, w której zachował się tradycyjny podział rol. Celem jest popieranie zawierania małżeństw i zachęta do posiadania dzieci;

- drugi- realizowany przez kraje skandynawskie i Holandię- tworzenie kobiecie możliwości łączenia pracy zawodowej z posiadaniem dzieci, przyspieszone dostosowanie do zmian aspiracji zawodowych kobiet i stylu życia, który wymusza współczesna cywilizacja;

- trzeci- istniejący w krajach idei liberalnej- USA i Anglii- państwo nie prowadzi całościowej polityki rodzinnej, koncentrując swoją uwagę tylko na sytuacjach wymagających pomocy, zwłaszcza jeśli chodzi o dzieci.

ROZDZIAŁ XI (OSTATNI)

Polityka mieszkaniowa

1. Wymień główne funkcje mieszkania:

• Ośrodek życia osobistego i rodzinnego

• Ochronna

• Wypoczynkowa

• Zaspokojenie potrzeb indywidualnych i społecznych wyższego rzędu (np. edukacyjne, zawodowe, kulturowe)

• Stanowi wyraz zamożności i miejsce przechowywania majątku czy wykonywania pracy dochodowej

2. Wymień zasady polityki mieszkaniowej wg W. Nieciuńskiego i ograniczenia jej realizacji.

Zasady te powinny ogrywać rolę celów i są to:

• Korzystanie z samodzielnego mieszkania jest prawem każdej jednostki i rodziny

• Zagwarantowanie tego prawa jest powinnością państwa wobec obywateli

• Koniecznością jest wspomaganie sfery mieszkaniowej za pomocą środków publicznych

Ograniczenia:

• Prawo do obowiązku posiadania mieszkania nie można traktować jako obowiązku ciążącego na państwie

• Władza publiczna nie może i nie jest w stanie „dać” każdemu obywatelowi mieszkania

• Pomoc państwa powinna się ograniczać do wsparcia przy uzyskaniu i utrzymaniu mieszkania o wystarczającym standardzie

• Niezbędny jest rozwój systemów długookresowego kredytowania mieszkalnictwa oraz rozwój oszczędzania na cele mieszkaniowe

Najogólniej - skala interwencjonizmu powinna być racjonalna i musi uwzględniać możliwości budżetowe

3. Jakie są główne kierunki działania opiekuńczego państwa:

Główne kierunki działania w dziedzinie polityki mieszkaniowej państwa opiekuńczego to:

• Popieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego (wspieranie dążeń do uzyskania własnego samodzielnego lokum dla każdej rodziny lub gosp. Domowego

• Formułowanie zasad najmu i metodyki ustalania poziomu czynszu mieszkaniowego

• Ustalenie zasad i trybu udzielania pomocy finansowej dla gosp. Domowych

• Finansowanie mieszkań przeznaczonych dla słabszych ekonomicznie grup ludności (np. młodych i starych) - mieszkania komunalne

• Likwidacja substandardów mieszkaniowych i rewitalizacja starej zabudowy

4. Jakie czynniki determinują społeczne aspekty polityki mieszkaniowej?

• Ekonomiczne - duże znaczenie dla zakresu i struktury budowanych, a także dla wykorzystania istniejących mieszkań (rozwarstwienie się dochodów ludności, reperkusje wzrostu kosztów budowy i utrzymania mieszkania)

• Demograficzne- przewidywana zmiana liczby ludności czy gosp. Domowych, ich struktura (ich znajomość daje możliwość planowania i zarządzania zasobami mieszkaniowymi)

• Społeczne - rozumienie postępu społecznego, przeobrażeń kulturowych, mobilności ludności, szybkości usamodzielniania się młodych, zmiany obyczajowe, które prowadzą do rosnącego zapotrzebowania na mniejsze mieszkania (liczba zawieranych małżeństw, liczba rozwodów, moda na bycie singlem, starzenie się populacji itp.)

• Przyjęte uregulowania prawne - w przypadku Polski art. 75 Konstytucji RP („1.Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania. 2.Ochronę praw lokatorów określa ustawa.”);poza tym akty prawa międzynarodowego (Pow. Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r. i Pakt Praw Człowieka z 1966 r. w art.16 uznały prawo każdego do odpowiednich warunków życia, w tym mieszkanie)

5. Wymień argumenty przemawiające za utrzymywaniem mieszkań społecznych.

Definicja- Mieszkania społeczne to mieszkania które dotowane są ze środków społecznych przez państwo. Tego typu budownictwo potrzebne jest w każdym kraju, ponieważ zawsze znajdą się ludzie, rodziny których nie będzie stać na zakup czy najem mieszkania po cenach rynkowych. W Europie najwięcej tego typu mieszkań budowanych było zaraz po II wojnie światowej(nawet do 18% w skali wszystkich mieszkań)Teraz sytuacja wygląda różnie, w Polsce jest to dosyć słabe…

Argumenty dlaczego utrzymywać tego typu mieszkania:
a)szybszy wzrost kosztów budowy mieszkań i cen za nowe mieszkania w stosunku co do płac i dochodów gospodarstw
b)mniejsza ilość mieszkań zakładowych, czynszowych i innych dofinansowywanych przez samorządy, org. społeczne nie nastawione na zysk
c)duże i ciągle wzrastające koszty utrzymania mieszkania w wydatkach budżetów rodzinnych
d)musi istnieć konieczna rezerwa mieszkaniowa ze względu na szybkie zmiany w demografii, stanie cywilnym gospodarstw domowych, konieczność remontów i wyburzeń
e)zbyt niskie dochody znacznej części gospodarstw domowych( głównie chodzi o młodych ludzi, osoby starsze, osoby które nie mogą pracować, mieszkania te też są przekazywane dla imigrantów)

6. Jakie znasz instrumenty realizacji celów społecznych polityki mieszkalnej.

A znamy właśnie takie:

a) subsydiowanie budowy społecznych mieszkań czynszowych, ośrodków dla bezdomnych - subsydia dla inwestorów
b)regulacje opłat za wynajem mieszkań
c)oferowanie korzystnych kredytów i ulg podatkowych, zachęcając w ten sposób do budowy lub kupna nowych mieszkań, pokrywanie z budżetu państwa części rynkowego oprocentowania hipotecznych kredytów mieszkaniowych
d)subsydiowanie mieszkań z tytułów remontów aby osiągnęły pewien akceptowalny standard
e)kwotowe subsydia budowlane udzielane rodzinom o umiarkowanych dochodach, głównie w przypadku żądania zbyt wysokiego wkładu własnego inwestora
f)indywidualne dofinansowanie czyli dodatki mieszkaniowe dla osób o szczególnie niskich dochodach
g)umożliwienie wykupu po bardzo korzystnych warunkach mieszkań komunalnych na własność

7. Nowy Ład Mieszkaniowy(plan z 1992roku) - główne obszary działania

6 wzajemnie przenikających się obszarów( nie są bardziej opisane w książce sz. profesora):

1. Uporządkowanie stosunków własnościowych(kwestia własności lokali, reprywatyzacja zasobów lokalowych i ochrona lokatorów w nich mieszkających, sposób przekształceń własnościowych zasobów spółdzielczych, komunalnych i zakładowych).
2. Reforma zasad najmu i opłat czynszowych wraz ze sprawą pomocy socjalnej dla lokatorów.
3. Reforma finansowania mieszkalnictwa.
4.Program społecznego budownictwa czynszowego.
5.Reforma struktur budownictwa mieszkaniowego.
6. Warunki dla budownictwa mieszkaniowego i urbanistyki w polityce gmin

8. Czym różni się zasiłek mieszkaniowy od dodatku mieszkaniowego?

Zasiłek mieszkaniowy - obowiązywał do „ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych” w 1994r, udzielany był przez ośrodki pomocy społecznej. dlatego wprowadzono te zasiłki ponieważ początek lat 90 to czas reform i dużego wzrostu cen energii elektrycznej, cieplnej i gazu. Zasady udzielania tych zasiłków zmieniały się bardzo często i zależne głównie były od możliwości finansowych samego ośrodka. Zasiłki te przydzielane były tytułem czynszu w mieszkaniach komunalnych, opłat za CO2, gaz czy wodę. Decyzja o przyznaniu zależała od dobrej woli urzędników danego ośrodka. Często urzędnicy przed decyzją brali pod uwagę stan zdrowia mieszkańców, pobierane inne świadczenia. Mieli oni także prawo do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Ogólnie rzecz ujmując zasiłki te nie stanowiły istotnej pomocy dla gospodarstw domowych( w 1992r. - 9,7 na 100 gospodarstw domowych uzyskało zasiłek, w 1994 już tylko 3,1)

Dodatek mieszkaniowy - powstał w związku z wejściem „ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych”. Jest to forma pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie wydatków ponoszonych przez użytkowników mieszkań na ich utrzymanie. Owe dodatki przyznaje lub odmawia ich przyznania właściwy organ gminy( prezydent, burmistrz, wójt) w trybie decyzji administracyjnej na wniosek zainteresowanej osoby. Jest to trwałe uprawnienie na które gospodarstwo domowe może zawsze liczyć jeśli spełnia określone warunki i kryteria( m.in. wielkość mieszkania dla 4osobowej rodziny nie może przekraczać 55mkw, średni miesięczny dochód na osobę nie przekracza 843,88 zł w rodzinie wieloosobowej). Dodatek mieszkaniowy dla rodziny 4osobowej to 12% miesięcznych dochodów brutto(oczywiście te 12% przeznaczane tylko i wyłącznie na opłaty za mieszkanie) Jest możliwe wstrzymanie dodatku mieszkaniowego jeśli istnieje zaległość w płatnościach z czynszem( jeśli nie ureguluje się zaległości w ciągu 3 miesięcy to traci się dodatek

---