______________________________________________________WYKŁAD1________________________________________________

1. Makroekonomia - Literatura:

1. Podstawowa:

• D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Makroekonomia. PWE, Kraków 2007

• Z. Dach, B. Szopa: Podstawy makroekonomii. PWE, Kraków 2004

2. Uzupełniająca:

• P. Samuelson, W.D. Nordhaus: Ekonomia 1 i 2. PWN, Warszawa 2006

• M. Burda, Ch. Wyplosz: Makroekonomia. Podręcznik europejski. PWE, Warszawa 2000

• M. Nasiłowski: System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii. Wyd. Key Text, Warszawa 2006

2. Informacje wstępne

1. Egzamin w formie pisemnej obejmujący materiał z wykładów oraz ćwiczeń

• pytania otwarte o charakterze definicyjnym oraz problemowym

• zadania

3. Makroekonomia

1. kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości posługując się agregatami

2. podkreśla zawodność samoregulujących mechanizmów rynkowych i konieczność ingerencji państwa w celu lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych

4. Problemy makroekonomiczne:

1. czynniki określające poziom i wzrost produkcji w gospodarce - wpływ na wielkość produkcji i tempo zmian

2. cykliczny rozwój gospodarki - nierównomierny rozwój gospodarki

3. zatrudnienie i bezrobocie - rynek pracy

4. ogólny poziom cen i tendencje inflacyjne - stabilizacja cen

5. powiązania gospodarki z zagranicą

6. rola polityki gospodarczej w procesach gospodarczych - rola państwa w gospodarce

	Mikro	Makro
Obszar działania	pojedynczy podmiot (konsument, firma)	agregaty np. PKB
Cel badania	Co powinien zrobić pojedynczy podmiot, aby maksymalizować korzyść?	Co stanie się w gospodarce w sytuacji zachwiania wielkości globalnych? Co powinno zrobić państwo?
Podstawowe kategorie opisujące rynek	cena, popyt i podaż na rynku konkretnego dobra	globalny popyt i podaż dotyczące rynku dóbr oraz rynku pracy i rynku pieniężnego
Stopień zidentyfikowania równowagi gospodarczej	wszystkie powiązane ze sobą rynki cząstkowe	jednoczesne zrównoważenie trzech makro rynków: towarów i usług, pracy i rynku pieniężnego

5. Cele i narzędzia makroekonomii

1. Cele polityki makroekonomicznej we współczesnej gospodarce rynkowej wprowadzane są w sposób formalny do ustawodawstwa państwowego

2. Narzędzia polityki służą podejmowaniu przez polityków prób zmiany tempa i kierunków działalności gospodarczej

6. Cele

1. Produkcja - wysoki poziom produkcji, wysoka stopa wzrostu gospodarczego

2. Zatrudnienie - wysoki poziom zatrudnienia, niski poziom bezrobocia przymusowego

3. Ceny - stabilność poziomu cen przy swobodnej grze sił rynkowych

4. Bilans zagraniczny - równowaga bilansu handlowego (importu i eksportu), stabilność kursu waluty

7. Narzędzia realizacji celów

1. Polityka fiskalna

• Podatki

• wydatki budżetowe

2. Polityka monetarna - kontrola podaży pieniądza poprzez:

• stopy procentowe

• stopę rezerw obowiązkowych

• operacje otwartego rynku

Polityka dochodowa - od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli

Stosunki międzynarodowe

• polityka handlu zagranicznego

• interwencjonizm w odniesieniu do kursów walutowych

8. Agregat - wielkość zsumowana mająca wpływ na gospodarkę jako całość

1. Rodzaje:

• zasoby (zatrudnienie, bezrobocie, majątek produkcyjny)

• strumienie (produkcja, dochód, wydatki)

• ratio (cena agregatowa, PKB per capita)

9. Zasady agregacji

1. agregować można wielkości jednorodne

2. agregowane zasoby muszą dotyczyć tego samego momentu czasu

3. agregowane strumienie muszą dotyczyć tego samego okresu

10. RATIO - stosunek strumienia do strumienia lub zasobu do zasobu

1. Przykładowe ratio to:

• PKB

PKB per capita = ------------- L - liczba ludności

• L

11. Polityka gospodarcza

1. to działalność państwa (instytucji publicznych) zmierzająca do osiągnięcia konkretnych celów społeczno-ekonomicznych w ściśle określonych warunkach i o określonym horyzoncie czasu

2. Obejmuje ona politykę: - fiskalną - pieniężną - dochodową

12. Polityka gospodarcza

1. Jest sposobem działania i rozwiązywania problemów gospodarczych z punktu widzenia interesu publicznego

2. Opiera się (jawnie lub milcząco) na określonej teorii ekonomicznej, która stanowi podstawę dokonywania diagnozy (rozpoznawania i oceny stanu wyjściowego)

3. W sferze polityki gospodarczej odbywa się gra interesów różnych orientacji politycznych co sprawia, że tym samym zjawiskom i procesom ekonomicznym nadaje się często różną interpretację ekonomiczną

13. Główne nurty makroekonomii

1. Ekonomia głównego nurtu

• - uznanie modelu homo oeconomicus

• - budowanie teorii makroekonomicznych na podstawach mikroekonomicznych

• - stosowanie analizy ilościowej

2. Ekonomia heterodoksyjna

• - ograniczenie racjonalności podmiotu, wynikające z niedoskonałej wiedzy, irracjonalnych zachowań i złej percepcji

• - ujmowanie człowieka w szerokich kontekstach społeczno-gospodarczych

14. Ekonomia głównego nurtu:

1. Nurt neoklasyczny

2. Ekonomia klasyczna - A. Smith. „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” 1776 r.

• patrzył na gospodarkę przez pryzmat pojedynczego podmiotu

3. Ekonomia neoklasyczna

4. Monetaryzm - Milton Friedman - ilościowa teoria pieniądza, naturalna stopa bezrobocia

5. Nowa ekonomia klasyczna - R. Lucas 1995r, R. Barro - hipoteza racjonalnych oczekiwań

6. Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego - E. Prescott, F. Kydland 2004r

7. Ekonomia strony podażowej - A. Laffer

15. Nurt keynesowski

1. Keynesizm - J.M. Keynes „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” 1936 r. - badał gospodarkę jako całość

• zakwestionował efektywność mechanizmu rynkowego - zaproponował ingerencję państwa w sprawy rynku

2. Nowa ekonomia keynesowska

16. Ekonomia nurtu heterodoksyjnego

1. Marksizm

2. Szkoła historyczna - Max Weber

3. Instytucjonalizm - T. Veblen

4. Szkoła austriacka - C. Menger i E. von Bohn-Bawerk - promuje brak ingerencji państwa

5. Postkeynesizm - M. Kolecki

6. Nowy instytucjonalizm - J. Buchanan (1986r) - teoria wyboru publicznego; R. Coase (1991r) teoria kosztów transakcyjnych; D.C. North (1993r); E. Ostrom i I. Willamson (2009r); H. Demsetz - teoria praw własności

7. Neoinstytucjonalizm

17. Pomiar działalności gospodarczej

1. Analiza rozwoju i ocena funkcjonowania gospodarki wymaga zastosowania określonych kategorii ekonomicznych

2. Najważniejszymi miarami stosowanymi w analizach teoretycznych i badaniach empirycznych są:

- PKB - PNB - PNN - dochody osobiste - rozporządzalne dochody osobiste

18. PKB - suma produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

19. Metody liczenia PKB

1. Sumowanie dóbr finalnych (wartości dodanej)

• PKB = ∑ (va + Tp - Sb)

• Sumowanie wydatków na dobra finalne

• PKB = C + I + G + Ex netto

• Sumowanie dochodów z czynników wytwórczych

• PKB = ∑ (p + z + k) +Tp - Sb

20. Metody rachunkowe liczenia PKB:

1. MPS (Material Product System) - dochód narodowy powstaje tylko w produkcyjnych sektorach gospodarki

2. SNA (System of National Accounts) - dochód narodowy powstaje w każdym sektorze gospodarki (produkcyjnym i nieprodukcyjnym)

21. Pochodne PKB

1. PNB - produkt narodowy brutto

• PNB = PKB + D netto

• PKN - produkt krajowy netto

• PKN = PKB - Am

• DN (dochód narodowy) w cenach czynników wytwórczych

• PNN cw = PNN cr - (Tp - Sb)

4. Dochody osobiste - to DN pomniejszony o nierozdzielone zyski przedsiębiorstw, podatki bezpośrednie oraz składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorstw

5. Rozporządzalne dochody osobiste - to dochody gospodarstw domowych pomniejszone o podatki bezpośrednie i powiększone o transfery pieniężne; są one przeznaczane na konsumpcję i oszczędności

22. Produkt nominalny i realny

1. PKB w cenach bieżących (nominalny) - ceny bieżące służą do charakterystyki powiązań procesu podziału i wytwarzania dochodu narodowego w danym roku, z systemem finansowym państwa, jego bieżącą politykę ekonomiczną, zadłużeniem wewnętrznym i zewnętrznym, inwestycjami oraz spożyciem

2. PKB w cenach stałych (realny) - ceny stałe to ceny przyjęte z okresu bazowego, służą one do analizy dynamiki, struktury i rozmiarów produkcji globalnej, PKB i dochodu narodowego w dłuższych przedziałach czasu umożliwiają powiązania międzynarodowe, są one skorygowane (pomniejszone) o poziom inflacji

3. Deflator - jeden z mierników deflacji

• PKB n

Deflator = -------------- x 100

• PKB r

• Porównania międzynarodowe

• PKB per capita

• PKB

PKB per capita = ------------ L - liczba ludności

L

23. PKB wg różnych kryteriów

1. miejsca wytworzenia:

• krajowy i narodowy

2. zużycia majątku trwałego:

• brutto i netto

• rodzaju cen:

• cr (ceny rynkowe) i cw (ceny czynników wytwórczych)

• bieżacych i stałych

• potencjału demograficznego:

• globalny i per capita

24. Wady PKB jako miernika dobrobytu

1. Nie uwzględnia nierynkowej produkcji legalnej i nielegalnej - szarej i czarnej strefy

2. Nie uwzględnia wartości czasu wolnego

3. Nie uwzględnia tzw. Plag - np. zanieczyszczenie środowiska - negatywne skutki działalności człowieka

4. Nie uwzględnia dysproporcji w podziale dochodu

5. Nie uwzględnia podziału dóbr na dobra społecznie pożądane i tzw. antydobra

25. Podział PKB:

1. Pierwotny

2. Wtórny - redystrybucja - dokonuje się poprzez rynek lub budżet państwa

26. Wskaźniki dobrobytu:




2. PKB

3. HDI

4. HPI

5. DEN

6. wskaźnik Giniego

7. krzywa Lorenza




27. HDI - Human Development Index - stworzony w 1990 r. przez ONZ - Obejmuje:

1. liczbę dorosłej ludności umiejącej czytać i pisać

2. liczbę lat nauki

3. średnią długość życia

4. poziom dochodów w dolarach

5. PKB per capita

HDI - opiera się na skali 0-1.

• kraje posiadające 0,8 punktu lub więcej uważa się za kraje o wysokim poziomie rozwoju ludzkości

• 0,5-0,79 punktu to kraje o średnim poziomie rozwoju ludzkości

• poniżej 0,5 punktu - kraje o niskim poziomie rozwoju ludzkości

28. HPI - wskaźnik ubóstwa 1997r - obejmuje:

1. prawdopodobieństwo śmierci przed 40 lub 60 rokiem życia

2. procent funkcjonalnych analfabetów

3. długotrwałe bezrobocie w %

4. liczba ludności żyjąca poniżej 50% średniego dochodu

29. DEN - wskaźnik dobrobytu narodowego netto powiększony o produkcję legalną i nielegalną, a pomniejszony o szacunkowe wartości związane z ochroną środowiska. Wskaźnik ten opracowali W. Nordhaus i J. Tobin.

30. Wskaźnik Giniego - ustalamy go dzieląc pole obszaru pomiędzy krzywą Lorenza a przekątną kwadratu jednostkowego przez pole trójkąta wyznaczonego przez krzywą idealnej równości

Jeśli krzywa pokrywa się z przekątną to oznacza, że dochody są równo podzielone w społ. - wszyscy obywatele mają równe dochody.

Kraje wysoko rozwinięte mają z reguły niższy współczynnik Giniego czyli mniejszą rozpiętość dochodów i odwrotnie

Rozpiętości dochodów między krajami bogatymi i biednymi powiększają się

31. Zalety kategorii makroekonomicznych

1. Informacje statystyczne o wielkości, dynamice i strukturze kategorii makroekonomicznych są niezbędne do prowadzenia polityki pieniężnej, fiskalnej i dochodowej.

2. Na tej podstawie zarówno bank centralny jak i rząd, mogą uruchamiać instrumenty oddziaływania na wszystkie sfery działalności gospodarczej

WYKŁAD 2

1. Wzrost gospodarczy

1. Wzrost realnego PKB z okresu na okres

2. Wzrost potencjalnego PKB z okresu na okres

3. Trwały wzrost realnego PKB per capita występuje dopiero w ciągu ostatnich 250 lat

4. Wzrost gospodarczy ma charakter:

• - nierównomierny

• - kumulatywny (wykładniczy)

• Typy wzrostu gospodarczego




2. Intensywny

3. Ekstensywny

4. Zrównoważony

5. Niezrównoważony

6. Konsumpcyjny

7. Ekspansywny

8. Zerowy




3. Stagnacja i regres gospodarczy

1. Brak większych zmian w wielkości wytworzonej produkcji z okresu na okres

2. Zjawisko odwrotne do wzrostu gospodarczego - zmniejszenie poziomu produkcji z okresu na okres (recesja)

4. Rozwój społeczno-gospodarczy

1. Rozwój społeczno-gospodarczy jako pojęcie szersze od wzrostu

2. Czy wzrost gospodarczy może występować bez rozwoju?

5. Mierniki wzrostu gospodarczego - kryterium stopnia agregacji

1. Syntetyczne - ogólne (PKB per capita, HDI)

2. Szczegółowe - dotyczą wybranych dziedzin (np. stopa inwestycji)

3. Symptomatyczne - charakteryzują wybrane dziedziny działalności, ale mają taką zdolność diagnozowania, że pozwalają wnioskować o ogólnym poziomie i dynamice rozwoju społeczno-gospodarczego (np. udział w światowej wymianie wiedzy naukowo-technicznej)

4. Stopa wzrostu produkcji - stosunek przyrostu produkcji między dwoma okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym

• Stopa wzrostu realnego PKB

• ∆ PKB

• G = --------------------- x 100%

• PKB

• Stopa wzrostu realnego PKB per capita

• ∆ PKB per capita

• G = --------------------------------- x 100%

• PKB per capita

• Indeks wzrostu produkcji - stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym

6. Czynniki wzrostu gospodarczego - Ujęcie systemowe

1. czynniki endogeniczne - uwarunkowania wewnętrzne mające zasadniczy wpływ na wzrost gospodarczy

2. czynniki egzogeniczne - uwarunkowania zewnętrzne, pośrednio oddziałujące na wzrost gospodarczy

• Czynniki endogeniczne:

• To rezultaty działania podstawowych podmiotów ekonomicznych:

• konsumpcja,

• inwestycje,

• wpływy i wydatki państwa,

• które są determinowane wielkością i strukturą majątku narodowego;

• handel zagraniczny,

• przepływy na międzynarodowym rynku pracy i kapitału.

• Czynniki egzogeniczne:

• Związane ze środowiskiem przyrodniczym i posiadanymi zasobami naturalnymi

• Demograficzno-społeczne

• Ustrojowe, polityczne, kulturowe

• Międzynarodowe otoczenie polityczne i gospodarcze

Czynniki wzrostu gospodarczego c.d.

3. Funkcja produkcji

Produkcja = ƒ (L, K, Z, T) L - praca, Z - ziemia, K - kapitał, T - technologia

4. Wzrost gospodarczy ekstensywny i intensywny

5. Czynniki wzrostu gospodarczego i źródła ich wzrostu

• Praca (L) - liczba ludności -poziom aktywności zawodowej ludności

• Kapitał (K) - inwestycje odtworzeniowe i netto -amortyzacja

• Ziemia (Z) -odkrycia nowych złóż surowców -poldery (zasoby naturalne)

7. Produktywność czynników wzrostu

1. Wydajność pracy

2. Produktywność kapitału

3. Produktywność zasobów naturalnych

• Wydajność pracy - Wartość produkcji wytworzona przez 1 zatrudnionego w jednostce czasu

• Źródła jej zmian:

• techniczne uzbrojenie pracy

• wykształcenie, kwalifikacje

• doświadczenie pracowników

• motywacja pracowników

• technologia

8. Kapitał ludzki - ucieleśniona w ludziach wiedza i umiejętności

1. Know-how - to praktyczne umiejętności i kwalifikacje wynikające z doświadczenia zawodowego

2. Learning by doing - efekt Horndala (1836 r.)

• Produktywność kapitału - Wartość produkcji przypadająca na jednostkę zaangażowanego kapitału rzeczowego

• Źródła jej zmian: technologia i nakłady pracy

• Produktywność zasobów naturalnych - Wartość produkcji przypadająca na jednostkę zasobu naturalnego

• Źródła ich zmian: technologia (irygacja, odwadnianie, sztuczne nawożenie) i klimat

9. Krańcowa produktywność czynnika wytwórczego:

1. wzrost produkcji wynikający ze zwiększenia nakładu tego czynnika o jednostkę, przy stałych nakładach pozostałych czynników

2. prawo malejącej krańcowej produktywności czynnika wytwórczego

10. Wiedza techniczna - wiedza o metodach wytwarzania

1. Książki + know-how

2. Postęp techniczny

• wynalazki - odkrycie nowej wiedzy

• innowacje - zastosowanie nowej wiedzy w procesie produkcji

3. Wynalazki o dużym znaczeniu mogą wywoływać falę inwestycji i innowacji, związanych z koniecznością wdrożenia ich do produkcji

11. Teorie innowacji

1. 1966 r. - dwie alternatywne teorie innowacji

• Teoria nacisku technologicznego A. Philipsa

• Teoria ssania popytu J. Schmocklera

12. Typy postępu technicznego

1. procesowy

2. produktowy

13. Kanały przedostawania się postępu technicznego do gospodarki

1. Postęp nieucieleśniony (O. Aukrust)

2. Postęp ucieleśniony w kapitale (R.M. Solow)

3. Postęp ucieleśniony w pracy

14. Badania i rozwój (B+R)

1. Skala wynalazków zależy od ilości zasobów przeznaczanych na działalność badawczą

2. Działalność badawcza obciążona jest wysokim ryzykiem

3. Efekt zewnętrzny (externality) - korzyści indywidualne i społeczne nie pokrywają się, a mechanizm cenowy nie zapewnia odpowiednich bodźców

15. Eliminowanie mankamentu mechanizmu rynkowego

1. Patenty

2. Finansowanie badań przez państwo

16. Rola państwa w procesie wzrostu gospodarczego

1. Wspieranie działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw:

2. przyspieszona amortyzacja

3. niskie stopy procentowe

4. bezpośrednie wsparcie finansowe

5. organizowanie lub prowadzenie przez państwo B+R i udostępnianie ich wyników przedsiębiorcom

17. Modele wzrostu gospodarczego

1. Stanowią zespół warunków i założeń oraz funkcję opisującą zależności pomiędzy wielkością produkcji (dochodu narodowego) a nakładami czynników produkcji

2. Funkcja produkcji - zmienną objaśnianą jest wielkość produkcji (dochodu), a zmiennymi objaśniającymi są wielkości nakładów czynników produkcji

3. M. Kaleckiego

4. R. Harroda

5. E. Domara

6. Funkcja produkcji Cobba-Douglasa (W. Cobb, P.H. Douglas)

7. R.M. Solow'a

18. Granice wzrostu

1. Thomas Malthus - teoria pułapki malthuzjańskiej (1798r.)

2. Rezultatem zwiększającej się liczby ludności i stałej podaży ziemi będzie spadek krańcowej wydajności pracy w rolnictwie

• produkcja rolna nie będzie nadążać za wzrostem liczby ludności (pojawia się głód zwiększający śmiertelność)

• podaż żywności na osobę będzie się obniżać do momentu, kiedy głód spowoduje spadek liczby ludności do poziomu, przy którym możliwe stanie się zapewnienie dostatecznej ilości żywności

• Sposoby uniknięcia pułapki:

• Zwiększenie wydajności w rolnictwie (przy braku natychmiastowego wzrostu liczby ludności)

• Przejście części pracowników z rolnictwa do przemysłu (który produkował m.in. coraz lepsze środki produkcji dla rolnictwa)

• Szybki postęp techniczny w produkcji rolnej, który prowadzi do dużych i trwałych przyrostów wydajności

• Trwały wzrost gospodarczy

• Nawet przy stałej podaży jednego z czynników wytwórczych możliwy jest trwały wzrost gospodarczy co wynika z:

• substytucji pomiędzy czynnikami produkcji

• ciągłego postępu technicznego, który pozwala zwiększać produkcję także przy stałej podaży jednego z czynników

Granice wzrostu c.d.

3. Ograniczone zasoby naturalne - Granice wzrostu (1972 r.) - raport dla Klubu Rzymskiego

4. Zasoby wielu surowców naturalnych są ograniczone i w ciągu 100 lat całkowicie się wyczerpią

5. kiedy zabraknie nieodnawialnych zasobów surowcowych, wzrost gospodarczy nie będzie możliwy

19. Procesy adaptacyjne - Są one stymulowane przez mechanizm cenowy

1. Ograniczona podaż ziemi oraz wzrost rzadkości zasobów naturalnych powoduje wzrost ich ceny, co prowadzi do

2. ograniczenia popytu na drogie produkty

3. poszukiwania substytutów

20. Bariery wzrostu gospodarczego




1. Ziemi

2. siły roboczej

3. surowcowo-żywnościowa

4. ekologiczna

5. strukturalna

6. infrastrukturalna

7. instytucjonalna

8. handlu zagranicznego

9. socjo-kulturowa

10. niskiej stopy oszczędności




• Koszty wzrostu gospodarczego:




• Zanieczyszczenie i zniszczenie środowiska

• Wyczerpywanie nieodnawialnych zasobów

• Zmiany stylu życia

• Stres związany z szybkim tempem życia

• Alienacja pracy

• Wzrost stopy inflacji




• Koncepcja wzrostu zerowego:

• Najlepszym rozwiązaniem jest obniżenie tempa wzrostu PKB do zera, ponieważ wzrostowi PKB towarzyszą dodatkowe koszty w postaci np. zanieczyszczenia środowiska naturalnego i zatłoczenia

• Jednak koncepcja ta:

• Nie rozróżnia produkcji obciążonej kosztami społecznymi i produkcji nie powodującej tych kosztów

• Nie stwarza zatem bodźców do poszukiwania rozwiązań optymalnych

• Koncepcja wyznaczania celów:

• Principle of targetting - kategoria ekonomii dobrobytu

• Zasada ta sugeruje, że z punktu widzenia efektywności lepiej stosować rozwiązania bezpośrednio adresowane do określonego problemu (a nie podejście pośrednie)

• Jeśli koszty wzrostu w odczuciu społecznym są nadmierne w stosunku do korzyści, to najlepszym sposobem ich zmniejszenia jest stworzenie odpowiednich bodźców pozwalających bezpośrednio ograniczyć zakres tych zjawisk.

• Obniżanie tempa wzrostu całej produkcji jest rozwiązaniem uproszczonym i społecznie nieoptymalnym.

21. Hipoteza konwergencji

1. Kraje biedne rozwijają się szybciej, a kraje bogate wolniej niż przeciętnie.

2. Szybszy rozwój krajów biednych następuje tak długo, dopóki nie znajdą się one na ścieżce zrównoważonego wzrostu produkcji i kapitału.

3. Kraje bogate, o wysokich wskaźnikach wyposażenia w kapitał, osiągają wolniejsze od przeciętnego tempo wzrostu - do momentu, gdy ich współczynnik wyposażenia kapitałowego obniży się do poziomu odpowiadającego warunkom równowagi długookresowej

22. Argumenty przemawiające za hipotezą konwergencji:

1. Kraje słabo rozwinięte

• Wysoki wzrost zasobu siły roboczej

• Wysokie stopy zwrotu z inwestycji

• Zacofanie technologiczne:

• niskie wydatki B+R

• import technologii

• Kraje wysoko rozwinięte

• Niskie tempo przyrostu demograficznego

• Niskie i malejące stopy zwrotu z inwestycji

• Liderzy w prowadzeniu prac B+R i we wdrażaniu nowych technologii

• Kraje słabo rozwinięte

• Niski poziom technicznego uzbrojenia pracy

• Niska produktywność czynników wytwórczych

• Kraje wysoko rozwinięte

• Wysoki poziom technicznego uzbrojenia pracy

• Wysoka produktywność czynników wytwórczych

23. Warunki wkroczenia na ścieżkę konwergencji:

1. Stabilność polityczna i brak konfliktów zbrojnych

2. Minimalny poziom oszczędności przeznaczanych na inwestycje

3. Posiadanie pewnego „progowego” poziomu zasobów ludzkich i infrastruktury technicznej

4. Sprzyjające rozwojowi gospodarczemu instytucje państwowe i przestrzeganie praw własności

5. Prowadzenie wymiany zagranicznej i otwarcie na inwestycje zagraniczne

6. Istnienie wolności gospodarczej

WYKŁAD 3

1. Cykl koniunkturalny - Wahania poziomu aktywności gosp. wokół trendu jako tendencji rozwojowej, trwające dłużej niż rok

2. Rodzaje wahań w gospodarce

1. Przypadkowe

2. Periodyczne (krótkookresowe)

3. Koniunkturalne

3. Cechy wahań koniunkturalnych:

1. Mają charakter ogólnogospodarczy i przyczynowo-skutkowy

2. Są wynikiem przyczyn wewnętrznych lub zewnętrznych

3. Punkty zwrotne w cyklu pojawiają się ze względną regularnością

4. Okresy wzrostu i spadku aktywności gospodarczej mają charakter naprzemienny

4. Rodzaje cykli koniunkturalnych:

1. Krótkie (Kitchina)

2. Średnie (Juglara)

3. Długie (Kondratiewa, tzw. długa fala)

4. Klasyczny

5. Współczesny (zdeformowany)

5. Klasyczny cykl koniunkturalny

1. Fazy: - Kryzys - Depresja - Ożywienie - Rozkwit

6. Kryzys

1. Symptomy nadchodzącego kryzysu:

• Spadek kursów papierów wartościowych

• Kurczenie się zamówień na dobra inwestycyjne

• Wycofywanie się z zawartych kontraktów budowlanych

2. Nadprodukcja

3. Luka deflacyjna (nadwyżka podaży globalnej nad popytem globalnym)

4. Spadek cen i zysków przedsiębiorstw

5. Bankructwa firm i zwolnienia pracowników

6. Spadek produkcji

7. Spadek dochodów ludności i konsumpcji

8. Spadek popytu inwestycyjnego (co w przyszłości ogranicza wzrost zdolności produkcyjnych)

9. Wzrost stóp % - ograniczenie akcji kredytowej banków

10. Atmosfera pesymizmu wśród producentów

7. Depresja

1. Spowolnione funkcjonowanie gospodarki przy niskim poziomie produkcji, zatrudnienia, konsumpcji i przy wysokim bezrobociu

• Zahamowanie spadku AD

• AD = C + I + G + Ex netto

• Spadek popytu konsumpcyjnego jest mniejszy niż inwestycyjnego (oszczędności i zapasy)

• Załamanie inwestycyjne napotyka na dolny próg wynikający z potrzeby utrzymania niezbędnego dla zaspokojenia potrzeb społecznych poziomu inwestycji restytucyjnych

• Spadkowi AD przeciwdziała ponadto określony poziom wydatków rządowych

• Dolny punkt zwrotny:

• Rozpoczęcie likwidacji zapasów

• Dzięki:

• Popytowi odtworzeniowemu (restytucyjnemu)

• Postępowi technicznemu

8. Ożywienie:

1. Wzrost popytu inwestycyjnego

2. Szybszy wzrost AD niż AS → luka inflacyjna (AD>AS)

3. Atmosfera optymizmu wśród inwestorów spowodowana wysoką zyskownością projektów inwestycyjnych

4. Wzrost obrotu papierami wartościowymi i nieruchomościami

5. Wzrost zapasów w produkcji i handlu - co jest korzystne w sytuacji wzrostu cen

6. Zwiększenie akcji kredytowej banków (spadek stóp %)

9. Rozkwit:

1. Nakłady inwestycyjne osiągają swój najwyższy poziom

2. Wzrost zdolności produkcyjnych gospodarki

3. Spadek zyskowności projektów inwestycyjnych

4. Wysoki poziom zatrudnienia, w tym mniej wykwalifikowanych pracowników przy relatywnie wysokich płacach

5. Wzrost dochodów ludności i skłonności do oszczędzania (maleje skłonność do konsumpcji)

6. Wygasanie optymistycznych nastrojów wśród przedsiębiorców i konsumentów

• Górny punkt zwrotny:

• Powstanie nadmiaru mocy produkcyjnych

10. Współczesny cykl koniunkturalny

1. Ekspansja

2. Recesja

11. Deformacja cyklu po II wojnie św.

1. Dwie fazy

2. Wydłużenie fazy ekspansji i skrócenie fazy recesji

3. Zmniejszenie amplitudy wahań

4. Skrócenie czasu trwania cyklu

5. Zahamowanie tempa wzrostu cen w fazie spadkowej (zamiast deflacji)

• Przyczyny deformacji:

• Rozwinięta interwencja państwa

• Nowy jakościowo postęp techniczny

• Wzrost znaczenia wydatków na dobra konsumpcyjne trwałego użytku

• Rozbudowany system ubezpieczeń społecznych

• Czynniki zewnętrzne:

• Wzrost przepływu kapitału między krajami

• Inwestycje bezpośrednie KTN-ów

• Zmiany kursów walut

• Polityka handlowa dotycząca importu i eksportu

12. Teorie przyczyn wahań koniunkturalnych

1. Neoklasyczne (egzogeniczne)

2. Keynesowskie (endogeniczne)

• Teorie neoklasyczne

• Czynniki zakłócające równowagę w gospodarce mają charakter zewnętrzny w stosunku do mechanizmów gospodarczych (np. wojny, procesy demograficzne, innowacje techniczne, zjawiska przyrodnicze)

• Teoria plam na słońcu W.S. Jevonsa

• Teoria innowacyjna J. Schumpetera

• Teoria cyklu politycznego

• Teoria cyklu pieniężnego

• Teorie keynesowskie

• Cykliczny rozwój gospodarki wynika z uwarunkowań immanentnie związanych z systemem gospodarczym - źródła wahań tkwią w regułach gry rynkowej

• Cykl koniunkturalny - to procesy kumulatywnego wzrostu i spadku produkcji i zatrudnienia, powodujące dopasowania podaży globalnej do popytu globalnego

13. Mnożnik inwestycyjny

1. Procesy te wyjaśnia formuła mnożnika

• ∆Y = k x ∆I

• Mnożnik inwestycyjny (k) - to liczba, która mówi o ile zmieni się wielkość produkcji zapewniającej krótkookresową równowagę w gospodarce jeśli zmianie ulegną inwestycje

• 1

• k = ---------------

• 1 - KSK

KSK - krańcowa skłonność do konsumpcji → liczba, która mówi jaką część dodatkowej jednostki dochodu konsument przeznacza na przyrost produkcji

KSO - krańcowa skłonność do oszczędzania

KSK + KSO = 1 → k > 1

∆I > 0 → ekspansja gospodarcza

∆I < 0 → recesja gospodarcza

14. Polityka gospodarcza a cykl koniunkturalny

1. Interwencjonizm antykryzysowy

• podejmowanie działań w celu łagodzenia skutków zaistniałego już kryzysu

2. Interwencjonizm antycykliczny

• Przeciwdziałanie bieżącym wahaniom koniunktury dotyczące wszystkich faz cyklu

• pobudzanie wzrostu AD w fazach spadkowych

• hamowanie nadmiernego wzrostu AD w sytuacji przegrzania koniunktury

Polityka gospodarcza ma na celu łagodzenie fluktuacji i zmniejszenie amplitudy wahań koniunkturalnych

15. W warunkach kryzysu państwo powinno prowadzić:

1. Ekspansywną (stymulacyjną) politykę fiskalną

2. Ekspansywną politykę monetarną

16. W warunkach przegrzania koniunktury:

1. Restrykcyjna polityka fiskalna

2. Restrykcyjna polityka monetarna

17. Wskaźniki monitorujące przebieg cyklu

1. Pilotujące

2. Współbieżne

3. Działające z opóźnieniem

• Wskaźniki pilotujące




• Kursy papierów wartościowych i obroty na giełdzie

• Liczba zwolnień z pracy

• Wskaźnik zmiany liczby firm

• Liczba pozwoleń na budowę domów

• Liczba zamówień budowlanych

• Zmiana wielkości zamówień przemysłowych




• Wskaźniki współbieżne




• Poziom PKB

• Obroty firm produkcyjnych

• Dochody osobiste ludności (pomniejszone o transfery)

• Inwestycje

• Zatrudnienie poza rolnictwem

• Liczba bezrobotnych

• Zyski korporacji (po opodatkowaniu)




• Wskaźniki działające z opóźnieniem




• Dochody dyspozycyjne ludności

• Sprzedaż detaliczna

• Nowe kredyty konsumpcyjne

• Bankowa stopa procentowa

• Średni czas pozostawania bez pracy

• Poziom cen




_______________________________________________________WYKŁAD4_______________________________________________

1. Rynek pracy - Ogół relacji pomiędzy podażą pracy a popytem na pracę, z którymi związane jest wynagrodzenie za pracę.

2. Podaż pracy

• Liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących jej przy danym wynagrodzeniu za pracę

• zależność między poziomem płac realnych a liczbą osób, które są gotowe podjąć pracę przy danym wynagrodzeniu jest dodatnia, przy założeniu niezmienności pozostałych czynników

• Krzywa podaży pracy jest na ogół rosnąca

3. Popyt na pracę

1. Ilościowe i jakościowe zapotrzebowanie na ludzką zdolność do pracy - mierzony liczbą miejsc pracy

2. Relacją między płacą realną a liczbą osób, którą pracodawcy są skłonni zatrudnić w danym okresie jest ujemna, przy założeniu, że pozostałe czynniki nie ulegają zmianie

3. Krzywa popytu na pracę ma nachylenie ujemne

• Czynniki kształtujące podaż pracy

1. liczba ludności i jej struktura (wg wieku, płci, wykształcenia)

2. długość czasu pracy

3. przeciętna intensywność pracy

4. koszt alternatywny czasu pracy pracownika

5. dodatkowe koszty zatrudnienia

5. Czynniki kształtujące popyt na pracę

1. koniunktura gospodarcza (popyt na wytwarzane dobro i jego cena)

2. wielkość i struktura naturalnych ubytków zasobów pracy

3. opłacalność substytucji pracy żywej przez pracę uprzedmiotowioną

4. poziom mechanizacji, automatyzacji i komputeryzacji

5. krańcowa wydajność pracy

6. Krańcowa wydajność pracy

1. Przyrost produkcji wynikający z zatrudnienia dodatkowego pracownika, przy danym zasobie kapitału rzeczowego

2. Pracodawca maksymalizuje zysk zwiększając zatrudnienie do punktu, w którym krańcowa wydajność pracy zrównuje się z płacą realną

7. Bezrobocie - Osoba bezrobotna, to osoba:

1. W wieku produkcyjnym

2. Zdolna i gotowa do podjęcia pracy

3. Aktywnie poszukująca pracy

8. Teorie bezrobocia:

1. EKONOMIA KLASYCZNA - bez ingerencji państwa

• Adam Smith

• Teza - w wyniku działania swobodnych mechanizmów ekonomicznych w długim okresie następuje dopasowanie podaży pracy i popytu na pracę

• Jeśli popyt na pracę przewyższa podaż pracy, to nastąpi wzrost płac roboczych, co spowoduje wzrost liczby ludności i dostosowanie do istniejącego popytu na pracę

• W gospodarce działają mechanizmy, które uniemożliwiają utrzymywanie się zjawiska „nadmiaru ludności”

• David Ricardo

• Teza o negatywnych skutkach stosowania maszyn dla rozmiarów zatrudnienia - stosowanie postępu technicznego prowadzi do powstawania bezrobocia technologicznego

• TRADYCYJNA EKONOMIA NOEKLASYCZNA

• W.S. Jevons, A. Marshall, A.C. Pigou

• Teza - przyczyną nierównowagi na rynku pracy są zakłócenia w swobodnym funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego.

• Przyczyną tych zakłóceń może być ustawodawstwo w zakresie płac minimalnych oraz działalność związków zawodowych

• W celu uzyskania pełnego zatrudnienia należy wykorzystać wyłącznie działanie samoregulujące mechanizmu rynkowego

• Tradycyjne neoklasyczne narzędzia - ceny i płace

• PARADYGMAT KEYNESOWSKI - z ingerencją państwa

• Teza - przyczyną braku równowagi na rynku pracy i wysokiego poziomu bezrobocia jest niedostateczny popyt globalny (konsumpcyjny i inwestycyjny)

• W celu uzyskania pełnego zatrudnienia należy wykorzystać politykę interwencjonizmu państwowego

• Koncepcja krzywej A.W.H. Phillipsa - koncepcja oparta na zasadzie wymienności pomiędzy inflacją a bezrobociem;

• wskazuje, iż istnieje możliwość zmniejszenia bezrobocia przy wysokiej stopie inflacji (1850-1950)

• KONCEPCJA NATURALNEJ STOPY BEZROBOCIA M. FRIEDMANA

• BEZROBOCIE NATURALNE - to taki poziom bezrobocia, przy którym rynek pracy i rynki dóbr są w równowadze;

• Naturalna stopa bezrobocia jest pewnym optymalnym stanem dla gospodarki funkcjonującej w warunkach konkurencji niedoskonałej

• Składa się na nie bezrobocie frykcyjne i część bezrobocia strukturalnego

• Oszacował on bezrobocie na 4-6% w każdej rozwijającej się gospodarce

5. TEORIA POSZUKIWAŃ NA RYNKU PRACY E.S. PHELPSA

• Założenia:

• miejsca pracy różnią się pod względem wysokości ofert płacowych, a poszczególni pracownicy pod względem aspiracji płacowych

• koszt zdobycia pracy jest większy, gdy poszukujący pracy jest zatrudniony

• w miarę przedłużania się procesu poszukiwania pracy znika iluzja pieniądza, a przewidywane wielkości płac nominalnych i cen dostosowują się do wielkości faktycznych

• Teza - bezrobocie ma charakter całkowicie dobrowolny

6. EKONOMIA PODAŻY

• Teza - przyczyną bezrobocia są wysokie krańcowe stopy opodatkowania dochodów osobistych, co zmniejsza skłonność ludzi do podejmowania zatrudnienia i do podnoszenia swoich kwalifikacji

• Zalecenia:

• obniżenie stóp podatkowych

• zmniejszenie wysokości zasiłków dla bezrobotnych

• ograniczenie wpłat na fundusz ubezpieczeń społecznych wnoszonych przez przedsiębiorstwa

• TEORIA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ

• Decyzje i działania podmiotów gospodarczych podejmowane są w oparciu o antycypację skutków polityki ekonomicznej podejmowanej przez rząd

• KONCEPCJA HISTEREZY (lata 80. XX w.)

• Efekt histerezy wyjaśnia, że bezrobocie będzie utrzymywać się na poziomie wywołanym przez oddziaływanie różnych impulsów (szoków) nawet wówczas, gdy przestaną one występować

• Trzy przyczyny powstania zjawiska histerezy:

• ubytek kapitału ludzkiego

• ubytek kapitału rzeczowego

• cechy systemu rokowań płacowych

9. Metody ustalania liczby bezrobotnych

1. Metoda statystyczna - informacje z urzędów pracy

2. Metoda BAEL - badania ankietowe BAEL - badania aktywności ekonomicznej ludności

10. Miernik bezrobocia

1. Stopa bezrobocia - procentowy udział bezrobotnych (B) w zasobie siły roboczej (Sr)

• B

• b = ------------- x 100%

• Sr

11. Zasoby na rynku pracy

1. Ludność w wieku produkcyjnym (Lp):

2. Aktywni zawodowo (Sr)

• zatrudnieni (Z)

• bezrobotni (B)

3. Bierni zawodowo

12. Współczynnik aktywności zawodowej

1. Procentowy udział ludności aktywnej zawodowo w zasobie ludności w wieku produkcyjnym

• Sr

a_z = ------------------- x 100%

• Lp

13. Czynniki kształtujące wysokość a_z

1. religia

2. tradycja - przyjęty model rodziny, model wychowywania dzieci

3. system edukacji

4. wysokość stawki płacy oferowanej na rynku

14. Typy bezrobocia

1. Frykcyjne - krótkookresowe, wynika ze złego przepływu informacji

2. Strukturalne - wynika z niedopasowania struktury podaży pracy do struktury popytu na pracę pod względem kwalifikacyjnym

3. Koniunkturalne (keynesowskie) - popyt globalny spada, bezrobocie rośnie i odwrotnie

4. Naturalne (M. Friedman)

5. Klasyczne - stawka płac na wyższym poziomie niż stawka płac równoważąca rynek pracy

6. Dobrowolne - osoby które nie akceptują typowych warunków zatrudnienia (szukają lepszych ofert pracy)

7. Przymusowe - osoby które akceptują typowych warunków zatrudnienia ale mimo to nie mają ofert pracy

8. Technologiczne

9. Sezonowe - zależy od pór roku

10. Krótko/ średnio/ długookresowe - do 3miesięcy / do roku / ponad rok

11. Jawne i ukryte - jawne to zwykłe bezrobocie a ukryte to każdy przerost zatrudnienia (ktoś pracuje w danej firmie ale nie ma tam dla niego pracy i mimo to jest zatrudniony)

15. Zależności między bezrobociem przymusowym i dobrowolnym a pozostałymi typami

1. istnieje duży stopień tożsamości między bezrobociem przymusowym i cyklicznym (koniunkturalnym)

2. bezrobocie frykcyjne mieści się w pojęciu bezrobocia dobrowolnego

3. bezrobocie technologiczne jest coraz częściej uznawane za element bezrobocia strukturalnego, które z reguły jest traktowane jako bezrobocie przymusowe

16. Skutki bezrobocia

1. Mikroekonomiczne

• - spadek dochodów bezrobotnych

• - pogorszenie poziomu zdrowotności

• - obniżenie poczucia własnej wartości

• - frustracie i depresje

• - ograniczenie indywidualnego rozwoju intelektualno-zawodowego

• - narastanie zjawisk patologii społecznej

• - gorszy start młodego pokolenia

2. Makroekonomiczne

• spadek wielkości produkcji (luka PKB)

• spadek wpływów do budżetu państwa

• wzrost wydatków budżetowych na walkę z bezrobociem i wypłatę zasiłków

17. Luka PKB - prawo Okuna

1. Wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia o 1 % ponad naturalną stopę bezrobocia powoduje spadek PKB o 2,5 do 3 %

Luka PKB = (bn - b)*2,5% (3%) bn - 4-6% b - 14%

2. (4%-14%)*3%= -30%

3. (6%-14%)*2,5%= -20%

18. Rola państwa na rynku pracy

1. Pasywna polityka państwa na rynku pracy

2. Aktywna polityka państwa na rynku pracy

19. Pasywna polityka na rynku pracy

1. Łagodzenie negatywnych skutków bezrobocia poprzez:

2. wypłatę zasiłków dla bezrobotnych

3. wypłatę jednorazowych odszkodowań z tytułu utraty pracy

4. Wcześniejsze emerytury

20. Aktywna polityka państwa na rynku pracy

1. Tworzenie nowych miejsc pracy, likwidowanie przyczyn bezrobocia poprzez:

2. instrumenty makroekonomiczne

3. instrumenty mikroekonomiczne

21. Makroekonomiczne instrumenty walki z bezrobociem

1. Ekspansywna polityka fiskalna

2. Ekspansywna polityka monetarna

22. Mikroekonomiczne instrumenty walki z bezrobociem




2. organizowanie biur pośrednictwa pracy

3. subsydiowanie zatrudnienia

4. publiczne programy zatrudnienia

5. prace interwencyjne

6. szkolenia zawodowe

7. pożyczki dla bezrobotnych na samozatrudnienie




____________________________________________________WYKŁAD5__________________________________________________

1. Definicje:

1. Inflacja - Proces wzrostu przeciętnego poziomu cen

2. Deflacja - spadek przeciętnego poziomu cen

3. Stagnacja - stałość wskaźników ekonomicznych, zwykle towarzyszy recesji

4. Recesja - znaczne zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego, skutkuje spadkiem PKB

5. Stagflacja - powstaje, gdy wysoka inflacja i bezrobocie występują równocześnie. Jest to stagnacja gospodarcza w warunkach inflacji. Połączenie stagnacji i inflacji.

6. Slumpflacja - zjawisko występujące od połowy lat 50. XX wieku, charakteryzujące się wzrostem ogólnego poziomu cen i spadkiem PKB, co oznacza, że wraz z bezrobociem i inflacją występuje recesja. Połączenie recesji i inflacji.

7. Dezinflacja - czyli spadek tempa wzrostu inflacji. Nie mylić z deflacją . Spadek TEMPA wzrostu cen.

2. Rodzaje inflacji:

1. Ze względu na tempo zmian cen

• Pełzająca (do 5% rocznie)

• Krocząca (umiarkowana, 5-10%)

• Galopująca (10-15%)

• Hiperinflacja (powyżej 15%)

2. Ze względu na przyczynę

• Popytowa - wywołana czynnikami związanymi z popytem globalnym

• Podażowa - wywołana czynnikami związanymi z podażą globalną (z możliwościami produkcyjnymi danej gospodarki)

• Jawna objawia się wzrostem cen rynkowych, występuje w krajach o gospodarce rynkowej, gdzie ceny kształtują się pod wpływem ścierania się popytu z podażą.

• Ukryta,która polega na występowaniu nadwyżki pieniądza na rynku przy niedoborach towarów i usług

• w gospodarce centralnie planowanej

• w gospodarce rynkowej

3. Mierniki inflacji

1. Stopa inflacji - stosunek przyrostu przeciętnego poziomu cen w badanym okresie do cen w okresie wyjściowym, liczona jest do wszystkich dóbr

2. Deflator - pokazuje zmiany cen dóbr finalnych wliczanych do PKB, mieści się pomiędzy CPI i PPI

3. CPI - wskaźnik zmian cen dóbr konsumpcyjnych, jest to wskaźnik ważony

4. PPI - wskaźnik zmian cen dóbr konsumpcyjnych, jest to wskaźnik ważony

4. Teorie przyczyn inflacji

1. Teoria inflacji popytowej

2. Teoria inflacji kosztowej

3. Teoria inflacji monetarnej

5. Teoria inflacji popytowej:

1. J.M. Keynes

2. Przyczyną inflacji jest luka inflacyjna (nadwyżka popytu globalnego nad podażą globalną)

3. Przyczyną luki inflacyjnej może być:

• ekspansywna polityka fiskalna i monetarna

• wzrost popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego

Inflacja popytowa - ilustracja graficzna




6. Teoria inflacji kosztowej:

1. K. Galbraith

2. Przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od zmian w popycie globalnym

3. Wyróżnia się:

• inflację płacową

• inflację importowaną

• inflacja wywołana wzrostem podatków nakładanych na przedsiębiorców

• inflacja wywołana przez monopole (wynikająca z chęci osiągnięcia wyższych zysków)

Inflacja kosztowa - ilustracja graficzna




7. Teoria inflacji monetarnej:

1. M. Friedman - Vm i Y są stałę w krótkim okresie czasu

2. Nawiązuje do równania ilości pieniądza w obiegu I. Fishera

• M x Vm = P x Y

• M - podaż pieniądza - ilość pieniądza w obiegu

• Vm - szybkość obiegu pieniądza - liczba pokazująca ile razy w ciągu roku dana jednostka pieniężna została użyta do zapłaty

• P - Przeciętny poziom cen

• Y - PKB, ilość dóbr wytworzonych w gospodarce

• Inflacja jest zjawiskiem pieniężnym

• Przeciętny poziom cen zależy od podaży pieniądza, a podaż pieniądza znajduje się pod kontrolą banku centralnego.

• Jeśli w gospodarce nastąpi wzrost przeciętnego poziomu cen to jest on spowodowany niewłaściwą polityką pieniężną banku centralnego

8. Skutki inflacji

1. Pozytywne

2. Negatywne

9. Pozytywne skutki inflacji:

1. Powolne procesy inflacyjne wywierają korzystny wpływ na przebieg procesów gospodarczych

2. Korzystny wpływ na dynamikę wzrostu gospodarczego - przy założeniu iluzji pieniężnej, następuje obniżka realnych stóp procentowych i stawek płac realnych - wzrasta optymizm przedsiębiorców

3. Ułatwiają pożądane zmiany relacji cenowych w warunkach istnienia sztywności cen do dołu co umożliwia prawidłową alokację zasobów

10. Negatywne skutki inflacji:

1. Zniekształcenie informacyjnej funkcji cen

2. Wzrost ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej

3. Ucieczka od pieniądza

4. Redystrybucja dochodów - przemieszczanie dochodów, na inflacji budżet zyskuje a podatnicy tracą, pożyczkodawca traci (przy stałej stopie procentowej)

5. Niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym - nadwyżka lub deficyt

6. Wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej

11. 7. Polityka antyinflacyjna

1. Jej charakter i stosowane narzędzia zależą od rodzaju inflacji (jaj przyczyn)

• Teoria neoilościowa: zmniejszenie dynamiki wzrostu podaży pieniądza (restrykcyjna polityka pieniężna banku centralnego)

• Teoria popytowa: ograniczenie wzrostu zagregowanego popytu poprzez np.

• ograniczenie wydatków budżetowych,

• wzrost podatków,

• zmniejszenie podaży pieniądza poprzez sprzedaż państwowych papierów wartościowych,

• podniesienie stopy rezerw obowiązkowych

• podniesienie stóp redyskontowych

• Teoria kosztowa: zmniejszenie tempa wzrostu kosztów poprzez:

• kontrolę wzrostu płac i cen,

• osłabienie monopolistycznych pozycji przedsiębiorstw i związków zawodowych,

• stymulowanie wydajności pracy obniżającej jednostkowe koszty produkcji,

• polityka celna,

• obniżanie podatków.

12. 8. Krzywa Philipsa

1. Odwrotna zależność między stopą wzrostu płac nominalnych a stopą bezrobocia

• wyższym poziomom stopy bezrobocia odpowiada niższe tempo wzrostu płac nominalnych,

• gdy koniunktura się poprawia i bezrobocie maleje, tempo wzrostu płac nominalnych wzrasta

• istnieje taki poziom stopy bezrobocia, który stabilizuje płace nominalne, zatem - stabilizacja płac odpowiada stanowi równowagi na rynku pracy

Krzywa Phillipsa - ilustracja graficzna




• Zmodyfikowana krzywa Phillipsa:

1. P.A. Samuelson, R. M. Solow

2. istnieje funkcyjna zależność między tempem wzrostu płac nominalnych a tempem wzrostu cen

3. wymienność bezrobocia i inflacji

4. W polityce gospodarczej można dokonywać wyboru między większą inflacją i mniejszym bezrobociem a mniejszą inflacją i większym bezrobociem

Zmodyfikowana krzywa Phillipsa - ilustracja graficzna




13. Długookresowa krzywa Phillipsa - wg M. Friedmana i E.S. Phelpsa:

1. Wymienność inflacji i bezrobocia ma charakter krótkotrwały - w długim okresie efektem ekspansywnej polityki gospodarczej jest wyższe tempo inflacji

2. Wynika to z błędnych oczekiwań inflacyjnych podmiotów gospodarczych (oraz hipotezy oczekiwań adaptacyjnych)

3. Długookresowa krzywa ma zatem kształt pionowej prostej, przechodzącej przez punkt wyznaczający poziom bezrobocia naturalnego

Długookresowa krzywa Phillipsa :




_______________________________________________________WYKŁAD6_______________________________________________

1. Ekonomiczna rola współczesnego państwa

• Pojęcie państwa

• Złożona, wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

• Centralne i lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego

2. Argumenty za ekonomiczną rolą państwa

1. Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawnej

2. Istnienie dóbr publicznych - możliwość korzystania z dóbr publicznych, jeśli 1 osoba z nich korzysta to nie oznacza to, że inni też nie mogą z nich korzystać, można je podzielić na dobra społeczne i czyste

3. Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych (antydóbr) i korzystnych społecznie

4. Istnienie osób chorych, starych, upośledzonych

5. Niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce

• występowanie negatywnych efektów zewnętrznych działalności gospodarczej

• powstawanie nieakceptowanych społecznie różnic w dochodach i majątkach różnych grup społecznych

• występowanie wahań koniunkturalnych w gospodarce i związanych z nimi zjawisk niekorzystnych dla gospodarki np. bezrobocia, inflacji

• występowanie tendencji monopolistycznych w gospodarce

3. Dobra publiczne

1. Mogą być konsumowane jednocześnie przez wielu konsumentów bez uszczerbku dla żadnego z nich, np. obrona narodowa, twórczość naukowa - są tzw. czyste dobra publiczne.

2. Free-rider problem - problem wolnego jeźdźca (jeżdżących na gapę)

3. Dobra społeczne - specyficzny rodzaj dobra publicznego; są to dobra publiczne, które mogłyby być dobrami prywatnymi, ale z różnych względów (np. w wyniku prowadzonej polityki społecznej) są dostępne dla każdego obywatela i finansowane z funduszy publicznych np. oświata, opieka zdrowotna

4. Argumenty przeciw ekonomicznej roli państwa

1. Pojawianie się stanów nierównowagi

2. Zniekształcenie informacyjnej funkcji cen

3. Usztywnienie systemu gospodarczego

4. Wysokie koszty interwencjonizmu państwowego przy relatywnie niskiej jego skuteczności

5. Osłabienie bodźców związanych z rynkiem

6. Niereprezentatywność państwa

7. Ograniczenie wolności jednostki

8. Hamowanie oddolnej inicjatywy

5. Funkcje państwa

1. Ekonomiczne:

• Alokacyjna

• Stabilizacyjna

• Redystrybucyjna

2. Społeczne

3. Polityczne

• Funkcja alokacyjna:

• Podejmowanie działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów:

• ochrona prywatnej własności

• wspomaganie i uzupełnianie mechanizmu rynkowego - wspieranie konkurencji

• zachęcanie lub zniechęcanie podmiotów do podejmowania działalności w określonych dziedzinach

• Ekonomia klasyczna - A. Smith - mechanizm „niewidzialnej ręki”

• - ingerencja państwa stanowi naruszenie praw natury i wolności osobistej

• Ekonomia dobrobytu - L. Walras, V. Pareto, A. Marshall, A.C. Pigou, J.R. Hicks, K.J. Arrow

• Ekonomiści współcześni: w warunkach konkurencji doskonałej siły rynku popychają gospodarkę automatycznie do stanów równowagi na rynkach poszczególnych dóbr (równowaga cząstkowa) oraz równowagi na wszystkich rynkach równocześnie (równowaga ogólna)

• Przy założeniu, że:

• ludzie zachowują się racjonalnie,

• nie występują efekty zewnętrzne,

• nie występują dobra publiczne

równowaga ogólna oznacza optymalne wykorzystanie zasobów gospodarczych oraz maksymalnie możliwy w danych warunkach poziom społecznego dobrobytu

Optimum w sensie Pareto

To stan, w którym nie ma możliwości dokonania takich zmian w sferze produkcji lub dystrybucji dóbr, które poprawiłyby położenie (dobrobyt) choćby jednej jednostki bez pogorszenia położenia innej jednostki

• Funkcja stabilizacyjna:

• Podejmowanie działań stabilizujących gospodarkę poprzez realizację takich celów, jak:

• utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego

• zmniejszenie amplitudy wahań koniunkturalnych

• ograniczenie do minimum bezrobocia i inflacji

• Instrumenty oddziaływania na popytową stronę gospodarki:

• Polityka fiskalna i monetarna - krótkookresowy

• Oddziaływanie to ma charakter głównie krótkookresowy

• Istotną rolę odgrywają tu procesy mnożnikowe

• Instrumenty oddziaływania na podażową stronę gospodarki:

• Promowanie postępu technicznego (wzrost wydatków na B+R)

• Stabilizowanie rynku pieniężnego

• Tworzenie bodźców do oszczędzania

• Oddziaływanie na kwalifikacje pracowników

• Oddziaływanie na stronę podażową ma charakter średnio- i długookresowy

• Funkcja redystrybucyjna:

• Działania w celu niwelowania nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomoc osobom starym i chorym

• Instrumenty:

• system podatkowy (progresja)

• wydatki budżetowe

• składki na ubezpieczenie społeczne

• Sposób realizacji funkcji redystrybucyjnej prowadzi często do sprzeczności między sprawiedliwością społeczną a efektywnością ekonomiczną

6. Instrumenty realizacji funkcji ekonomicznych państwa

1. Bezpośrednie - np. administracyjny nakaz ograniczenia danej produkcji, norma zanieczyszczenia środowiska - oddziałują na poszczególne podmioty

2. Pośrednie - np. stopy procentowe, zasady opodatkowanie dochodów, kurs walutowy - oddziałują na gospodarkę jako coałość

7. Realny i regulacyjny aspekt roli państwa w gospodarce

1. Aspekt realny - państwo jest dostawcą różnych dóbr oraz pracodawcą

2. Aspekt regulacyjny - państwo wpływa na działalność innych podmiotów ustanawiając pewne instytucje i normy prawne wyznaczające reguły prowadzenia działalności gospodarczej

8. Miary określania roli państwa w gospodarce

1. Udział sektora państwowego w globalnej produkcji danego kraju - wyraża aspekt realny

2. Ilość ustanowionych przez państwo instytucji i norm regulujących działalność gospodarczą oraz liczba jego bieżących interwencji - wyraża aspekt regulacyjny

3. Liczba pracowników różnych agend, instytucji i przedsiębiorstw sektora państwowego - wyraża zarówno aspekt realny, jak i regulacyjny

4. Udział wydatków rządowych w PKB

9. Czynniki sprzyjające wzrostowi sektora publicznego

1. Wzrost liczby ludności

2. Rozbudzone przez rozwój gospodarczy potrzeby i oczekiwania społeczne w odniesieniu do oświaty, ochrony zdrowia czy ochrony środowiska

3. Wyższe koszty usług sektora publicznego w porównaniu z sektorem prywatnym

10. Kraje słabo rozwinięte

1. Udział wydatków publicznych w PKB jest na ogół wyraźnie niższy niż w krajach wysoko rozwiniętych

Doświadczenie pokazuje, że nie ma bezpośredniej prostej zależności między wielkością sektora publicznego (lub udziałem wydatków państwa w PKB) a faktyczną rolą państwa w gospodarce danego kraju

Np. Japonia - niskiemu udział wydatków państwa w PKB towarzyszy szeroki zakres i duża skuteczność interwencjonizmu państwowego

11. Teoretyczne koncepcje polityki gospodarczej

1. Nurt liberalny (neoliberalny) - postulujący pozostawienie podmiotom gospodarczym swobody gospodarowania; a państwo powinno zapewnić warunki bezpieczeństwa i porządku publicznego

2. Nurt interwencjonistyczny - postulujący rozszerzenie interwencjonizmu państwowego w celu wyeliminowania samodestrukcyjnych tendencji nieograniczonej konkurencji oraz stworzenia systemu bezpieczeństwa socjalnego

12. Klasyczna koncepcja państwa minimum

1. A. Smith, D. Ricardo

2. Podejście liberalne

3. Im mniej państwa w gospodarce, tym lepiej

4. Samoczynnie działający mechanizm rynkowy sprawia, że egoistyczne działania jednostek gospodarujących stają się korzystne dla ogółu

5. Działalność państwa powinna ograniczać się do zapewnienia ładu instytucjonalno-prawnego, obrony narodowej, porządku publicznego oraz tworzenia jak najlepszych warunków dla konkurencji

6. Wyjątki:

• ochrona „raczkujących” gałęzi przemysłu

• budowanie dróg i szkół

• dostarczanie dóbr, które przynoszą wielkie korzyści społeczne, lecz nie są dostarczane przez rynki prywatne, ponieważ ich zyskowność jest niedostateczna

13. Współczesne kierunki w nurcie liberalnym:

1. Monetaryzm

2. Nowa ekonomia klasyczna

3. Szkołą neoaustriacka

4. Ekonomia podaży

5. Teoria wyboru publicznego

• Monetaryzm

• M. Friedman

• Głównym zadaniem polityki gospodarczej jest walka z inflacją w długim okresie za pomocą narzędzi polityki monetarnej

• Nowa ekonomia klasyczna - państwo jest nieefektywne w prowadzeniu polityki gosp.

• R. Lucas, R. Barro

• Hipoteza racjonalnych oczekiwań - zgodnie z którą podmioty gospodarcze, analizując prowadzoną przez państwo politykę gospodarczą przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych informacji, potrafią poprawnie prognozować i nie dają się oszukać

• teoremat nieefektywności państwa - to pogląd, zgodnie z którym państwo prowadzące politykę gospodarczą nie jest w stanie skutecznie oddziaływać na koniunkturę gospodarczą, gdyż wszelkie zmiany są antycypowane i neutralizowane

• Minimalną rolę państwa sprowadza się do tworzenia stabilnych i czytelnych reguł polityki fiskalnej, monetarnej i walutowej

• Szkoła neoaustriacka

• F. Hayek

• Akcentuje ochronę własności prywatnej i konkurencji

• Najlepszym mechanizmem alokacji zasobów i źródłem informacji jest wolny rynek

• Ekonomia podaży

• A. Laffer, G. Gilder

• Polityka gospodarcza powinna koncentrować się na stymulowaniu podażowej strony gospodarki poprzez redukcję podatków dla pobudzenia inwestycji, obniżkę podatków od dochodów osobistych oraz ograniczenie sektora publicznego

• Teoria wyboru publicznego

• K. Arrow, J. Buchanan, G. Tullock

• Teoria ta bada związki pomiędzy sferą ekonomii i sferą polityki

• Ingerencja państwa jest uzasadniona jedynie w sytuacji, gdy istnieją jednoznaczne dowody, że rozwiązania rynkowe są mniej efektywne

• Politycy są traktowani jako przedsiębiorcy maksymalizujący swoje własne korzyści

• Teoria biurokracji i politycznego cyklu koniunkturalnego

14. Polityka propodażowa

1. Oparta jest na dorobku koncepcji monetarystycznych oraz ekonomii podaży

2. Jej istotą jest przypisywanie większej roli procesom restrukturyzacji i zmiany podaży;

3. Główne motywy integrujące zwolenników koncepcji propodażowej:

• odejście od poglądów Keynesa

• nacisk na zmiany podaży globalnej

• opowiedzenie się za znacznymi obniżkami podatków

15. Model interwencjonizmu

1. J.M. Keynes

2. Założenia modelu dotyczą wad gospodarki rynkowej:

• Niezdolności gospodarki rynkowej do realizowania pełnego zatrudnienia

• Występowania dowolnego i niesprawiedliwego podziału dochodów

3. Interwencja państwa (głównie przy wykorzystaniu polityki fiskalnej - wydatków budżetowych finansowanych w deficytu budżetowego) ma służyć stabilizacji gospodarki i walce z bezrobociem poprzez:

• roboty publiczne

• redystrybucję dochodów

• umiarkowany protekcjonizm

16. Polityka propopytowa

1. Jej istotą jest dążenie do utrzymania stabilnego wzrostu łącznego popytu jako głównej siły rozwoju gospodarczego

17. Dwa modele współczesnego państwa

1. Model alpejsko-reński

• solidne podstawy gospodarcze

• duży zakres bezpieczeństwa socjalnego

• większa niż w innych modelach sprawiedliwość społeczna

2. Model neoamerykański (anglosaski)

• podstawę tworzy kapitał finansowy na rynkach kapitałowych

• przedsiębiorczość

• dążenie do szybkiego wzbogacenia się jednostek

WYKŁAD 7

1. Pośrednie instrumenty realizacji ekonomicznych funkcji państwa

• Polityka fiskalna

• Polityka monetarna

2. Polityka fiskalna

1. Państwo a popyt globalny

2. Wpływ wzrostu wydatków budżetowych na popyt globalny (wg J.M. Keynesa)

3. Wpływ wzrostu podatków na popyt globalny (wg J.M. Keynesa)

3. Mnożnik - Liczba, która mówi o ile zmieni się wielkość produkcji zapewniającej krótkookresową równowagę w gospodarce jeśli zmianie ulegnie autonomiczny składnik popytu globalnego

4. Popyt globalny

1. AD = C + I + G + Ex_netto

2. C = C_a + KSK × Y

3. I = I_a

4. G = G_a

5. Ogólna formuła mnożnika

1

k = -------------------

1 - KSK

KSK - krańcowa skłonność do konsumpcji

KSO - krańcowa skłonność do oszczędzania

KSK + KSO = 1

zatem → k > 1

6. Mnożnik wydatków budżetowych

∆Y

k_G = --------------------

∆G

Liczba, która mówi o ile zmieni się wielkość produkcji zapewniającej równowagę jeśli zmianie ulegną wydatki budżetowe

7. Wpływ wzrostu wydatków budżetowych na popyt globalny

1. Wzrost (spadek) wydatków budżetowych powoduje równoległe przesunięcie krzywej popytu globalnego w górę (w dół) co prowadzi do zwielokrotnionych wzrostów (lub spadków) wielkości produkcji zapewniającej równowagę

8. Mnożnik podatkowy

1. Liczba, która mówi o ile zmieni się wielkość dochodu narodowego zapewniającego równowagę w gospodarce w wyniku zmiany kwoty podatków wpłacanych do budżetu

• KSK

k_T = - -----------------------

• - KSK k_G > k_T

Spowodowanie pożądanej zmiany wielkości dochodu narodowego wymaga większej zmiany podatków niż wydatków rządowych

9. Wpływ wzrostu podatków na popyt globalny

1. Wzrost stopy opodatkowania powoduje zmniejszenie KSK czyli zmniejszenie kąta nachylenia krzywej popytu globalnego, co prowadzi do zmniejszenie poziomu produkcji zapewniającej równowagę w gospodarce

10. Mnożnik zrównoważonego budżetu

1. Jeśli budżet państwa jest zrównoważony, czyli ∆G = ∆T, to wzrost wydatków budżetowych państwa, których źródłem jest taki sam wzrost podatków od ludności, powoduje wzrost dochodu narodowego równy wzrostowi wydatków budżetowych

11. Wzrost dochodu narodowego nastąpi pod warunkiem:

1. zwiększone wydatki budżetowe zostaną w całości przeznaczone na wydatki konsumpcyjne,

2. wzrost podatków nie obniży wielkości wydatków konsumpcyjnych o pełną kwotę zapłaconych podatków

12. Mnożnik zrównoważonego budżetu

• ∆Y = k_G × ∆G + k_T × ∆T

• T - kwota podatków jaka wpłynęła do budżetu państwa

• KG - mnożnik wydatków budżetowych

• ∆G - przyrost wydatków budżetowych

• KT - mnożnik podatkowy

• ∆ - przyrost podatków

Przykład

∆G = 10 mln → wzrost AD o 10 mln

∆T = 10 mln → spadek popytu konsumpcyjnego (przy KSK = 0,8) o 8 mln

Zatem AD wzrasta o 2 mln

Jeśli KSK = 0,8 → k_G = 5, k_T = - 4

∆Y = 5 × 10 mln - (4 × 10 mln)

∆Y = 10 mln

13. Polityka fiskalna

1. Jest to zestaw celów realizowanych za pomocą narzędzi gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych

2. Narzędzia polityki fiskalnej:

• Podatki

• wydatki budżetowe

14. Rodzaje polityki fiskalnej:

1. Aktywna

2. Pasywna

• Aktywna polityka fiskalna:

• Podejmowanie takich decyzji dotyczących zmiany wpływów i wydatków budżetowych, które pozwalają osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze

• Polega ona na świadomym interwencjonizmie, wymagającym każdorazowo podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych

• Pasywna polityka fiskalna;

• Polega na wykorzystywaniu właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych.

• Instrumenty te to automatyczne stabilizatory koniunktury

15. Automatyczne stabilizatory koniunktury

1. To instrumenty, które samoczynnie - bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych - reagują na zmiany koniunktury

• Automatyzm tych instrumentów oznacza, że:

• Po ich zatwierdzeniu zaczynają działać bez konieczności wprowadzania częstych korekt na skutek zmian koniunktury

• Siła i zakres ich działania zależy od skali zmian poziomu aktywności gospodarczej

• Najważniejsze automatyczne stabilizatory koniunktury to:

• podatki od ludności

• podatki od przedsiębiorstw

• podatki pośrednie

• zasiłki dla bezrobotnych

• programy pomocy dla rolnictwa

• Słabości aktywnej polityki fiskalnej:

• Polityka ta prowadzi w długim okresie do wzrostu udziału wydatków budżetowych w dochodzie narodowym

• Zmiany legislacyjne prowadzą do opóźnień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej - co może osłabić skuteczność lub podważyć sens polityki interwencyjnej

16. Rodzaje opóźnień:

1. diagnostyczne

2. decyzyjne

3. wdrożeniowe

4. związane z reakcja podmiotów gospodarczych na wprowadzone narzędzia interwencyjne

• Słabości pasywnej polityki fiskalnej

• Automatyczne stabilizatory zmniejszają wahania koniunkturalne tylko w krótkim okresie

• Nie stwarzają warunków do zmiany istniejącej sytuacji gospodarczej - ich zadaniem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu aktywności gospodarczej

• Zatem nie zapewniają warunków zrównoważonego wzrostu gospodarczego

• Skutkiem działania automatycznych stabilizatorów jest tendencja do powstawania deficytu budżetowego w okresach recesji oraz nadwyżek budżetowych w okresach ożywienia gospodarczego

17. Budżet państw

1. Roczny plan finansowy zawierający wpływy i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społeczno-gospodarczej

2. Funkcje:

• Fiskalna

• Redystrybucyjna

• stymulacyjna

• Funkcja fiskalna:

• Gromadzenie wpływów budżetowych umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań

• Funkcja redystrybucyjna:

• Umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego np. zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów, niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych

• Funkcja stymulacyjna:

• Oddziaływanie poprzez wpływy i wydatki budżetowe na życie gospodarcze i społeczne np. na poziom dochodu narodowego i zmiany strukturalne w gospodarce, na przyrost naturalny, itp.

18. Zasady polityki budżetowej

1. W teorii finansów publicznych wyodrębnia się pięć zasad polityki budżetowej:

• zasada rocznego budżetowania

• zasada zupełności - budżet jest skonstruowany tak, że obejmuje wszystkie rodzaje wydatków

• zasada jedności - rozwinięcie zasady zupełności

• zasada jawności - każdy ma prawo wglądu do tego dokumentu

• zasada równowagi budżetowej - państwo nie powinno wydawać więcej niż ma wpływów

• Zasada równowagi budżetowej

• Propozycja utrzymania tej zasady ma na celu:

• uniknięcie konsekwencji chronicznego deficytu budżetowego

• ochronę gospodarki przed długookresowym trendem wzrostu sektora publicznego i wydatków budżetowych

• Rozwiązanie alternatywne - zbilansowanie budżetu w okresie jednego cyklu koniunkturalnego

19. Struktura wpływów budżetowych

1. Podatki

2. Cła - nakładane są na towary przekraczające granice administracyjne państwa

3. Opłaty sądowe, skarbowe i notarialne

4. Wpływy ze sprzedaży elementów majątku Skarbu Państwa

5. Zyski przedsiębiorstw państwowych

20. Podatek - Powszechne, obowiązkowe (przymusowe), bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie na rzecz państwa, pobierane na podstawie określonych przepisów prawa

21. Stosowanie podatków uzasadnia się koniecznością:

1. Zdobycia środków na finansowanie wydatków sektora publicznego

2. Dokonywania redystrybucji dochodów

3. Ograniczania konsumpcji niektórych dóbr

4. Wykorzystania ich jako narzędzi polityki antycyklicznej i antyinflacyjnej

22. Rodzaje podatków

1. Ze względu na przedmiot opodatkowania

• Dochodowe

• Majątkowe

• konsumpcyjne

2. Ze względu na podmiot ponoszący ciężar podatku

• bezpośrednie - podmiot odpowiedzialny za płacenie podatku ponosi jego ciężar

• pośrednie - podmiot odpowiedzialny za płacenie podatku przerzuca jego ciężar na nabywcę dobra

• Ze względu na sposób naliczania

• Liniowy - stawka zawsze jest równa

• Progresywny - więcej zarobimy to i więcej płacimy

• Degresywny - więcej zarobimy a mniej płacimy

• Ze względu na podmiot pobierający

• Centralne

• Lokalne

23. Cecha polityki podatkowej krajów wysoko rozwiniętych - Niski udział podatków od dochodów przedsiębiorstw

1. Wynika to z tego, że:

• Państwo stara się pozostawiać firmom daleko idącą swobodę i nie ograniczać nadmiernym fiskalizmem

• Z budżetu państwa realizowana jest przede wszystkim polityka społeczna - więc obciążenia podatkowe powinny dotyczyć głównie ludności

• Polityka podatkowa jest podstawowym narzędziem redystrybucji dochodów - wpływa na kształtowanie się realnych dochodów ludności poprzez progresję podatkową, system ulg i zwolnień czy zasady opodatkowania towarów i usług

24. Cechy dobrego systemu podatkowego wg A. Smitha (1776 r.):

1. Podatki powinny być sprawiedliwe i nie przekraczać możliwości podatnika

2. Wysokość podatków powinna być z góry określona

3. Sposób i warunki płatności powinny być z góry określone

4. Koszty poboru podatku powinny być niskie, a podatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność i przedsiębiorczość podatników

5. Dogodność

25. System podatkowy a wzrost gospodarczy

1. System podatkowy powinien być neutralny wobec działalności gospodarczej.

2. Optymalny system podatkowy - charakteryzuje się dominującą rolą podatków pośrednich i niskimi podatkami dochodowymi, które ponadto mają jedną stawkę, bez żadnych ulg i preferencji.

• Podatki pośrednie

• dostarczają dochody budżetowi państwa

• są narzędziem oddziaływania państwa na strukturę konsumpcji (funkcja ta zanikałaby w miarę ujednolicania stawek podatku VAT)

• są neutralne dla zysku przedsiębiorstw - nie deformują alokacji czynników wytwórczych

• oddziałują na przedsiębiorstwa tylko przez wpływ na strukturę popytu

System podatkowy a wzrost gospodarczy c.d.

3. Niskie podatki dochodowe zachęcają do oszczędzania, a wysokie podatki pośrednie nie działają negatywnie na tempo wzrostu gospodarczego.

4. Progresja podatkowa nie sprzyja wzrostowi gospodarczemu (dotyczy to głównie CIT)

• W krajach OECD (organizacja współpracy gospodarczej i rozwoju) widoczna jest zależność:

• Im wyższy jest poziom opodatkowania, liczony jako % udział każdego podatku w PKB (tzw. skala opodatkowania gospodarki), tym niższy jest poziom rozwoju.

• System podatkowy c.d.

• Wysoki efektywny poziom opodatkowania istotnie obniża zdolność rozwoju gospodarczego

• Nadmierny fiskalizm w słabo rozwiniętej gospodarce jest czynnikiem hamującym jej rozwój

• Podatki bezpośrednie, zarówno od zysków, jaki od płac, im są niższe - tym są korzystniejsze dla gospodarki

• System podatkowy w Polsce

• Do 1989 r. - dochody budżetu w 80-90 % pochodziły z opodatkowania przedsiębiorstw państwowych i spółdzielczych

• 1989 r. - zasadnicza zmiana w podatku dochodowym od osób prawnych - wprowadzono opodatkowanie liniowe (40%) oraz zniesiono sektorowe zróżnicowanie podmiotów gospodarczych

• 1 stycznia 1992 r. - wprowadzono podatek dochodowy od osób fizycznych (20, 30 i 40 %)

• Wady:

• wysoki ciężar podatkowy

• zagmatwanie, niejednoznaczność i niestabilność prawa podatkowego

26. Obecny system podatkowy w Polsce powoduje, że:

1. rozbudowany aparat skarbowy kontroluje drugorzędne kwestie,

2. system sprzyja korupcji i zachęca do poszerzania szarej strefy,

3. efektywne stopy, przez system ulg i odliczeń, są niższe od nominalnych

27. Struktura wydatków budżetowych

1. Ze względu na przeznaczenie wydatki dzielą się na:

2. Wydatki związane z pełnieniem przez państwo takich funkcji, jak: obrona narodowa, administracja i wymiar sprawiedliwości

3. Wydatki na cele społeczne „państwa dobrobytu”

4. Wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce

28. Wydatki budżetowe - charakteryzują się wysokim stopniem inercji - ograniczenie absolutnych rozmiarów tych wydatków, jak i zahamowanie tempa ich wzrostu jest bardzo trudne

29. Krzywa Laffera




30. Możliwe stany budżetu

1. Równowaga budżetowa

2. Nadwyżka budżetowa

3. Deficyt budżetowy

Możliwe stany budżetu - ilustracja graficzna




31. Deficyt budżetowy - rodzaje

1. Rzeczywisty - różnica miedzy przychodami i wydatkami państwa

2. Strukturalny - występuje przy pełnym zatrudnieniu

3. Cykliczny - to różnica pomiędzy deficytem rzeczywistym a strukturalnym

32. Sposoby finansowania deficytu budżetowego

1. Redukcja wydatków i zwiększenie podatków

2. Zaciągnięcie długu publicznego

3. Dodruk „pustego” pieniądza (dodatkowa emisja pieniądza)

33. Skutki deficytu budżetowego

1. Przesunięcie siły nabywczej ze społeczeństwa na rząd, jeśli deficyt finansowany jest poprzez wzrost podatków oraz pożyczki zaciągane u ludności lub instytucji

2. Kreacja popytu globalnego - jeśli następuje emisja dodatkowego pieniądza

34. Dług publiczny

1. Finansowe zobowiązanie państwa wobec społeczeństwa z tytułu finansowania deficytu budżetowego

2. emisja obligacji lub bonów skarbowych

3. kredyty w bankach komercyjnych

4. pożyczki od instytucji finansowych

35. Rodzaje długu publicznego:

1. Krajowy

2. Zagraniczny

36. Efekty deficytu budżetowego

1. Przy niepełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych

2. Przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych

37. Czy deficyt budżetowy wypycha inwestycje prywatne (tzw. ”efekt wypychania”)?

1. Tak - rząd finansując duże programy robót publicznych ogranicza możliwości inwestycyjne prywatnych inwestorów, gdyż przyczynia się do wzrostu stopy procentowej

2. Nie - duże przedsiębiorstwa prywatne kierują się także innymi czynnikami, które wpływają na decyzje inwestycyjne (przewidywany popyt i stopa zysku, stopień wykorzystania mocy produkcyjnych)

38. Następstwa wewnętrznego zadłużenia

1. Redystrybucja dochodu narodowego w obrębie danego społeczeństwa - o realnym ciężarze i korzyściach tej redystrybucji decyduje rozłożenie obligacji i pożyczek państwowych między różne grupy społeczne oraz struktura podatków

39. Następstwa zewnętrznego zadłużenia

1. Zależą od sposobu wykorzystania pożyczek.

2. Wydatki na inwestycje umożliwiające wzrost dochodu narodowego i efektywny eksport - pozwolą unowocześnić gospodarkę i spłacić kredyty - SKUTEK POZYTYWNY

3. Wydatki na nieefektywne programy inwestycyjne lub na cele konsumpcyjne - przerzucą ciężar długu publicznego na przyszłe pokolenia - SKUTEK NEGATYWNY

4. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych 92007 r) - 23, 697 mld zł czyli 2,5 % PKB

5. Dług publiczny (2007 r.) - 527,520 mld zł czyli 45,2 % PKB

WYKŁAD 8

1. Pośrednie instrumenty realizacji ekonomicznych funkcji państwa - POLITYKA MONETARNA




1. System bankowy

2. Podaż pieniądza

3. Popyt na pieniądz

4. Równowaga na rynku pieniężnym




3. Pieniądz i jego funkcji

1. Towar będący powszechnym ekwiwalentem, którego zdolność do zapłaty jest nieograniczona.

2. Funkcje:

• miernik wartości

• środek wymiany

• środek płatniczy

• środek tezauryzacji

• pieniądz światowy

4. System bankowy - historia powstania

1. Złotnicy

• przechowywanie depozytów w złocie - sprzedawca towarów otrzymywał list, w którym przenoszono prawo własności do złota przechowywanego przez złotnika, co znacznie usprawniło system płatności

• udzielanie kredytu z przyjętych depozytów w złocie - założenie, że wszyscy właściciele depozytów nie zażądają zwrotu złota jednocześnie

2. Rezerwy - jest to ilość złota do natychmiastowej dyspozycji i mająca służyć zaspokojeniu zapotrzebowania właścicieli wkładów

3. Stopa rezerw - jest to stosunek rezerw do wkładów

5. Panika finansowa

1. Jest to samospełniająca się prognoza

2. Jeśli właściciele wkładów dojdą do wniosku, że bank udzielił za dużo kredytów i nie będzie zdolny do wypłacenia pieniędzy posiadaczom wkładów, wpadają w popłoch i chcą (przed innymi) wypłacić swoje pieniądze - tym samym sprawiają, że bank rzeczywiście nie jest w stanie wypłacić pieniędzy i będzie musiał ogłosić bankructwo

6. Zapobieganie niekontrolowanym falom paniki

1. Bank centralny wspiera działalność banków komercyjnych i udziela im pożyczek w okresach przejściowych kłopotów

7. Współczesny system bankowy

1. Złotnik - historyczny przykład pośrednika finansowego

2. Pośrednik finansowy - instytucja, która jest łącznikiem w kontaktach pomiędzy kredytodawcami i kredytobiorcami

3. System dwustopniowy:

• Banki komercyjne

• Bank centralny

4. Bank komercyjny - pośrednik finansowy nastawiony na zysk, który posiada licencję na prowadzenie działalności polegającej na przyjmowaniu depozytów i udzielaniu kredytów

5. Źródło zysku - różnica między oprocentowaniem kredytów, a oprocentowaniem depozytów

8. Ekonomiczna funkcja banków

1. Przekształcanie pożyczek udzielanych bankowi przez gospodarstwa domowe w kredyty bankowe udzielane szerokiej grupie podmiotów: -Rządowi - przedsiębiorstwom -osobom prywatnym

2. Ekonomiczna funkcja banków

3. Dzięki wyspecjalizowanej wiedzy i doświadczeniu co sprzyja optymalnej alokacji środków pieniężnych

9. Podstawowe funkcje banków

1. Przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych w zamian za odsetki

2. Świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego

3. Udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw i osób fizycznych

4. Kreacja pieniądza

10. Operacje bankowe

1. Aktywne - UDZIELANIE KREDYTÓW

2. Pasywne - PRZYJMOWANIE DEPOZYTÓW

3. Pośredniczące - OBSŁUGA RACHUNKÓW

11. Kreacja pieniądza - Odbywa się poprzez stwarzanie możliwości przekraczania stanu konta i tworzenie wkładów na żądanie o wartości przewyższającej poziom rezerw gotówkowych zgromadzonych w bankach

12. Mechanizm kreacji pieniądza bankowego

Bank komercyjny	Depozyty	Rezerwa obowiązkowa	Udzielone kredyty
1	100	10	90
2	90	9	81
.	.		.
System bankowy	1000	100	900 zł

13. Współczynnik kreacji depozytów

1. Ile razy zwiększy się suma depozytów bankowych w wyniku pojawienia się depozytu pierwotnego

• k _dp = 1/ Zro

• Zro - stopa rezerw obowiązkowych

• Kdp - współczynnik kreacji depozytów

• Formuła współczynnika kreacji depozytów oparta jest na założeniu, że banki komercyjne utrzymują rezerwy na poziomie rezerw obowiązkowych oraz że uzyskane kredyty w całości przekształcane są w depozyty bankowe

• W rzeczywistości - współczynnik kreacji depozytów jest niższy, gdyż:

• stopa rezerw utrzymywanych przez banki jest wyższa od stopy rezerw obowiązkowych

• tylko część uzyskanych kredytów wraca do systemu bankowego

14. Mnożnik pieniężny

1. Stosunek podaży pieniądza do bazy monetarnej

• m_m = M/Bm M - podaż pieniądza (M1)

• Bm - baza monetarna (M0)

• m_m = Um + 1 / Um + Zr Um - stopa ubytku gotówki z systemu bankowego

• Zr - stopa całkowitych rezerw banków

Jeśli U_m = 0 oraz Z_r = Z_ro, to m_m = k_dp

15. Czynniki decydujące o wysokości mnożnika

1. Planowana przez banki stopa rezerw gotówkowych

2. Planowany stosunek gotówki w obiegu w sektorze pozabankowym do całkowitej wartości wkładów w bankach

• Im niższa zamierzona stopa rezerw gotówkowych, tym większa będzie podaż pieniądza (M1)

• Im niższy planowany stosunek gotówki w obiegu do wkładów w bankach, tym większa będzie podaż pieniądza (M1)

16. Bank centralny

1. Funkcje banku centralnego:

• Bank emisyjny

• Bank banków

• Bank państwa

• Bank emisyjny

• Posiada wyłączność na emisję znaku pieniężnego obowiązującego na obszarze danego kraju.

• NBP określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza gotówkowego do obiegu, za którego płynność odpowiada.

• Ponadto, NBP organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

• Bank banków

• zaopatruje banki komercyjne w pieniądz gotówkowy,

• reguluje rezerwy tych banków

• udziela pożyczek bankom komercyjnym (jest kredytodawcą ostatniej instancji)

• pełni funkcje nadzorcze w stosunku do banków komercyjnych

• NBP:

• organizuje system rozliczeń pieniężnych,

• prowadzi bieżące rachunki międzybankowe,

• aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym,

• sprawuje kontrolę nad działalnością banków komercyjnych, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego (funkcja nadzorcza)

• pełni funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa banków i zgromadzonych w nich wkładów pieniężnych oraz zachowania płynności w systemie bankowym

• Bank państwa

• prowadzi rozliczenia z rządem

• obsługuje budżet państwa

• prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych oraz realizuje ich zlecenia

• utrzymuje rezerwę państwową

17. Zadania banku centralnego (NBP)- Podstawowym celem działalności NBP (zgodnie z ustawą) jest utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz umacnianie polskiego pieniądza.

18. Relacja banku centralnego i rządu

1. Niezależność banku centralnego od rządu - bank samodzielnie ustala cele swojej działalności. Podstawowym celem jest wówczas stabilność cen

Najbardziej niezależne banki: niemiecki, szwajcarski, amerykański, japoński, kanadyjski, belgijski i holenderski

2. Zależność banku centralnego od rządu - rząd określa kierunki polityki banku, która powinna wspomagać rządową politykę gospodarczą bez względu na konsekwencje inflacyjne

np. bank Francji, Anglii, Hiszpanii, Portugalii, Grecji, Austrii i Nowej Zelandii

19. Organy NBP

- Prezes - Rada Polityki Pieniężnej - Zarząd

20. Rada polityki pieniężnej - kształtuje politykę pieniężną

21. Skład RPP (powoływany na 6 lat)

1. Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP

2. 9 członków, powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat

22. Instrumenty oddziaływania banku centralnego na podaż pieniądza

- Stopa rezerw obowiązkowych - Stopa redyskontowa - Operacje otwartego rynku

23. Stopa rezerw obowiązkowych

1. Stosunek rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw w banku centralnym do ogólnej sumy wkładów zgromadzonych w banku

2. Po raz pierwszy wprowadzony w Stanach Zjednoczonych w 1933 r.

24. Instrument ten służy:

1. Zapewnieniu wypłacalności banków komercyjnych i utrzymaniu płynności finansowej

2. Regulowaniu podaży pieniądza w gospodarce przez kontrolowanie zdolności kreowania pieniądza bankowego przez banki komercyjne

25. Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych:

1. Ogranicza możliwości ekspansji kredytowej banków

2. Obniża potencjalne zyski banków komercyjnych (obniżenie rozmiarów kredytu)

3. Mobilizuje banki do ściągania wierzytelności od dłużników

4. Zachęca banki do sprzedaży papierów wartościowych w celu uzupełnienia rezerw obowiązkowych

• Skutki makroekonomiczne

• Obniżenie mnożnika pieniężnego i zmniejszenie podaży pieniądza w gospodarce (zmniejszenie rozmiarów udzielanych kredytów i wzrost kosztu kredytu)

• Zmniejszenie dopływu pieniądza do przedsiębiorstw i gospodarstw domowych powoduje ograniczenie wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych

• Spadek aktywności gospodarczej

26. Stopa redyskontowa

1. Jest to stopa procentowa pobierana przez bank centralny od pożyczek udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio przez zdyskontowanych weksli lub innych papierów wartościowych

2. Jej wysokość wpływa na wysokość pożyczek zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym

• Wzrost stopy redyskontowej:

• Zmniejsza wartość redyskontowanych weksli i podnosi koszt kredytu

• Prowadzi do spadku rezerw banków komercyjnych

• Prowadzi do ograniczania działalności kredytowej banków i zmniejszenia podaży pieniądza w gospodarce

27. Operacje otwartego rynku

1. Sprzedaż lub skup papierów wartościowych (przeważnie państwowych) przez bank centralny na otwartym rynku

2. Instrument ten ma charakter bezpośredniego oddziaływania banku centralnego na podaż pieniądza, jest stosunkowo elastycznym i skutecznym instrumentem polityki pieniężnej

• Warunek efektywnego działania operacji otwartego rynku:

• Istnienie rozbudowanego i chłonnego rynku, na którym papiery wartościowe oferowane przez bank centralny mogą być kupowane i sprzedawane

• Wpływ operacji otwartego rynku na podaż pieniądza:

• Sprzedaż papierów wartościowych - prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza

• Skup papierów wartościowych - prowadzi do zwiększenia podaży pieniądza

28. Polityka monetarna

1. Ekspansywna polityka monetarna - zwiększenie podaży pieniądza. Polega na:

• obniżaniu stopy rezerw obowiązkowych

• obniżaniu stopy redyskontowej

• skupie papierów wartościowych

• Ma na celu:

• zwiększenie podaży pieniądza

• zwiększenie płynności banków komercyjnych

• pobudzenie aktywności podmiotów gospodarczych

• Restrykcyjna polityka monetarna - zmniejszenie podaży pieniądza. Polega na:

• podniesieniu stopy rezerw obowiązkowych

• podniesieniu stopy redyskontowej

• sprzedaży papierów wartościowych

• Ma na celu:

• zmniejszenie podaży pieniądza

• zmniejszenie płynności banków komercyjnych

• zmniejszenie aktywności podmiotów gospodarczych

WYKŁAD 9

1. Popyt globalny (agregatowy) - zapotrzebowanie zgłaszane przez wszystkie przedmioty należące do danej gospodarki (dany kraj)

• czynniki wpływające na popyt globalny:

• -przeciętny poziom cen mierzony deflatorem

• poziom dochodów mierzony PKB (Y)

Wykres 1

2. Czynniki wpływające na zagregowaną podaż, czyli AS:

• Przeciętny poziom cen mierzony deflatorem

• Ilość i efektywność wykorzystania posiadanych czynników wytwórczych

• Koszty produkcji

3. Produkcja potencjalna - maksymalny poziom produkcji jaki można wytworzyć przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych

4. Obszary sporu między ekonomią neoklasyczną a keynesizmem:

• Kształt krzywej podaży

• Które czynniki decyduj o poziomie dochodu narodowego

• Odpowiedź na pytanie czy równowaga makroekonomiczna może wystąpić w sytuacji pełnego wykorzystania czynników wytwórczych czy nie

Neoklasyczna	Keynesowska
Rosnąca podaż sama dla siebie stwarza odpowiednie warunki	O rozmiarach produkcji decyduje zagregowany popyt
Gospodarka funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji	Niedostateczny zagregowany popyt (AD) jest przyczyną niepełnego wykorzystana czynników wytwórczych
Krzywa zagregowanej podaży jest pionowa i odpowiada poziomowi produkcji potencjalnej	Krzywa zagregowanej podaży ma kształt odwróconej litery L
Gospodarka funkcjonuje przy założeniu konkurencji doskonałej - nie ma monopoli i związków zawodowych	Gospodarka funkcjonuje w warunkach konkurencji niedoskonałej - istnieją związki zawodowe i monopole
Twierdzili, że bank centralny za pomocą podaży pieniądza może zmieniać jedynie wielkości nominalne a nie realne (było to założenie o neutralności pieniądza)	Bank centralny aktywnie wykorzystuje podaż pieniądza w celu oddziaływania na składniki popytu globalnego i stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej
Inwestycje wg neoklasyków dostosowują się automatycznie do oszczędności (S) dzięki elastycznej stopie procentowej	Oszczędności (S) dostosowują się do inwestycji za pośrednictwem zmian dochodu narodowego przy stałej skłonności do oszczędzania
W warunkach pełnego wykorzystania czynników produkcji budżet państwa powinien być zrównoważony ponieważ deficyt budżetowy może prowadzić do inflacyjnego wzrostu cen - deficyt nie spowoduje wzrostu produkcji	Rosnący deficyt budżetowy jest uzasadniony tak długo jak efekty podażowe są większe od efektów inflacyjnych
Bezrobocie ma charakter dobrowolny	Bezrobocie ma charakter przymusowy
Samoregulujący mechanizm rynkowy najlepiej rozwiązuje problemy społ.-gosp. gdyż zapewnia największą efektywność ekonomiczną - ingerencja państwa jest zbędna a nawet szkodliwa	Mechanizm rynkowy jest zawodny w rozwiązywaniu problemów społ.-gosp. czyli konieczna jest aktywna rola państwa
Równowaga ogólna występuje przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych	Równowaga ogólna może wystąpić przy niepełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych i bezrobociu przymusowym

Wykres 2 i 3

5. Wg Keynsa czynnikiem decydującym o wysokości dochodu narodowego jest efektywny popyt globalny

6. Wydatki a wielkość produkcji - determinanty dochodu narodowego:

• Ceny i płace są ustalone na danym poziomie (są sztywne)

• Gospodarka funkcjonuje przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji

• Prowadzona jest analiza krótkookresowa

Y = C + I

AD = C + I -> G=0, Im=0, Ex=0

7. Popyt konsumpcyjny

8. Hipoteza dochodu absolutnego - bieżące wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych zależą od dochodów ludności

9. Dobra trwałego użytku i kredyt konsumpcyjny (podaż pieniądza i stopa procentowa)

C = Ca + KSK * y

Y - PKB

C - wydatki konsumpcyjne

Ca - konsumpcja autonomiczna

KSK - krańcowa skłonność do konsumpcji mówi nam o tym jaką część dodatkowej jednostki dochodu konsument jest w stanie przeznaczyć na zwiększenie konsumpcji

KSK = delta C / delta Y

KSK może przyjmować wartości od 0-1

KSO - krańcowa skłonność do konsumpcji mówi nam o tym jaką część dodatkowej jednostki dochodu konsument jest w stanie przeznaczyć na zwiększenie oszczędności

KSO = delta S / delta Y

KSO + KSK = 1

Wykres 4, 5 i 6

10. Popyt inwestycyjny

11. Determinanty inwestycji:

• Stopa procentowa

• Przewidywana stopa zysku z inwestycji

• Poziom ryzyka

Wykres 7

12. Stany nierównowagi i procesy dostosowawcze

13. Sytuacja na rynku dóbr Nieplanowane zapasy Produkcja

1. Y>AD rosną maleje

2. Y=AD brak bez zmian

3. Y<AD maleją Rośnie

Wykres 8

14. Mnożnik - jest to liczba która mówi o ile zmieni się wielkość produkcji zapewniająca krótkookresową równowagę w gospodarce jeżeli zmianie ulegnie autonomiczny składnik popytu globalnego

15. Mnożnik konsumpcji autonomicznej:

1. M Ca = delta Y/ delta Ca

2. My = delta Y/delta I - mnożnik inwestycyjny

3. Mg = delta Y/ delta G

16. Mnożnik jest odwrotnością krańcowej skłonności do konsumpcji

M = 1/ 1-KSK= 1/KSO

17. Relacja miedzy KSK a mnożnikiem - jeśli jedno maleje to drugie też maleje

Wykres 9

18. Wzrost gospodarczy - zwiększane się z okresu na okres realnego PKB (bądź potencjalnego PKB) i jest to stagnacja, a proces odwrotny to recesja; oznacza zmiany ilościowe - zwiększa się ilość wytwarzanych dóbr; ma charakter nierównomierny

19. Rozwój gospodarczy - obejmuje zmiany jakościowe i ilościowe wytwarzanych dóbr

20. Wzrost gospodarczy zrównoważony - popyt równa się podaży i inwestycje równają się oszczędnością - AS=AD, I=O

21. Wzrost gospodarczy niezrównoważony - nie towarzyszy mu równowaga makroekonomiczna, czyli nierównowaga popytowa lub podażowa

22. Wzrost gospodarczy konsumpcyjny - produkt krajowy wzrasta bo popyt konsumpcyjny wzrasta

23. Wzrost gospodarczy ekspansywny - wzrost wywołany wzrostem inwestycji

24. Podstawowe mierniki wzrostu gospodarczego:

• - Stopa wzrostu gospodarczego

g=(deltaPKB/PKB)* 100%

PKBt-PKBt-1/PKBt-1

25. Ujęcie systemowe

• Czynniki Endogeniczne

• Handel zagraniczny

• Przepływy na międzynarodowych rynkach

• Czynniki Egzogeniczne

• Zasoby naturalne

26. Ujęcie klasyczne - używa funkcje produkcji

Q=f(L,K,Z,T,….)

L - ludność

K - kapitał - inwestycje netto i odtworzeniowe, brutto

Z - ziemie - odkrycia nowych złóż

T - technologia

DODATKOWE NOTATKI DO WYKŁADU 3

Do wzrostu gospodarczego:

1. Ze względu na liczbę zmiennych w modelu wyróżniamy:

1. Jednoczynnikowe

2. Dwuczynnikowe

3. Wieloczynnikowe

2. Ze względu na podstawy teoretycznych założeń:

1. Klasyczne

2. Keynesowskie

• Założenia modeli klasycznych:

• Pełne wykorzystanie modeli zdolności produkcyjnych

• Ceny i płace są dostatecznie elastyczne

• Pełne zatrudnienie na poziomie naturalnej stopy bezrobocia

• Ewentualne dochodzenie do równowagi odbywa się dzięki doskonale giętkim cenom

• Rola państwa w procesach dostosowawczych jest zbędna (często szkodliwa

• Uelastycznienie cen ( w tym płac) czyni politykę fiskalną i monetarną całkowicie nieskuteczną, ponieważ każda z nich polega na oddziaływaniu na popyt

Wnioski:

• W modelach klasycznych - sił napędowych prod. Poszukuje się po stronie podaży

• Dochodzenie do zrównoważonego wzrostu jest możliwe dzięki dostosowaniom cenowym

• Założenia modeli keynesowskich:

• Osiąganie równowagi dokonuje się dzięki dostosowaniom ilościowym, gdyż płace i ceny nie sa elastyczne

• Faktyczny poziom produkcji może być mniejszy lub większy od potencjalnego

• Siłą napędową produkcji jest popyt, a rynek nie gwarantuje równowagi prz pełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych

• Dochodzenie gospodarki do równowagi wymaga interwencji państwa pobudzającej i hamującej popyt w zależności od stanu koniunktury

Do modeli wzrostu gospodarczego:

3. Model Harroda-Domara

1. Roy Harrod(1939) i Evset Domar(1945)

2. Przypisywany ekonomii keynesowskiej

• Tempo wzrostu gospodarczego jest uzależnione od:

• Stopy oszczędności

• Współczynnika kapitałochłonności

• Im wyższa jest stopa oszczędności tym większe inwestycje- i szybszy wzrost gospodarczy

• Wzrost współczynnika kapitałochłonności- oznacza spadek tempa wzrostu gospodarczego

4. Model Solowa:

1. R. Solow (1956)

2. Model neoklasyczny -egzogeniczny model wzrostu

• Oparty na funkcji produkcji, w której wielkość produkcji zależy od nakładów czynników produkcji: pracy, kapitału i postępu technicznego

• Przy danej stopie amortyzacji kapitału, poziom produkcji na jednego pracownika zależy od stopy oszczędności i stopy przyrostu ludności

• Prawo - zwiększenie nakładów kapitału o 1% spowoduje wzrost PKB o 1/3 p.p, zatem: w krajach wysoko rozwiniętych ok 2/3 wzrostu gospodarczego jest zdeterminowane poprzez postęp techniczny i organizacyjny

Reszta Solowa - ta część wzrostu PKB, która wynika nie ze wzrostu nakładów pracy i kapitału, ale z postępu technicznego i organizacyjnego

A - technologia N - siła robocza

K- kapitał Y/N - wydajność pracy

K/N - techniczne uzbrojenie pracy (nakład kapitału na robotnika)

Tempo wzrostu gospodarczego jest tym wyższe - im większa jest stopa akumulacji kapitału stąd nacisk na wzrost stopy oszczędności i inwestycji

5. Model Kaleckiego

1. Wzrost gospodarczy zależy od inwestycji, kapitału, postępu technicznego oraz spadku sprawności

g - tempo wzrostu gospodarczego (∆Y/Y)

i - stopa inwestycji

K - współczynnik kapitałochłonności (∆Y/I)

k<1 kapitałooszczędny, pracochłonny

k>1 kapitałochłonnych - pracooszczędny

u - usprawnienia

a - zużycie (amortyzacja)

DODATKOWE NOTATKI DO WYKŁADU 8

1. Popyt na pieniądz

1. Jest to ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze

2. Najczęściej: gotówka w obiegu oraz depozyty a vista

Wiąże się z:

• obsługą procesów cyrkulacji dóbr

• rachunkiem ekonomicznym prowadzonym przez podmioty gospodarcze związanym z realizacją pewnych płatności i operacji,

• przewidywaniami i zachowaniami ludzi (w tym ich skłonnością do spekulacji)

2. Czynniki kształtujące popyt na pieniądz:

1. Wielkość produkcji

2. Liczba zawieranych transakcji

3. Przeciętny poziom cen towarów i usług

4. Nominalna i realna stopa procentowa

5. Koszt posiadania pieniądza

6. Koszt zamiany jednych aktywów na inne

3. Motywy zgłaszania popytu na pieniądz wg J.M. Keynesa:

1. Motyw transakcyjny

2. Motyw przezornościowy

3. Motyw spekulacyjny

4. Popyt transakcyjny:

1. Wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów towarów i usług

2. Motyw transakcyjny odzwierciedla fakt niedoskonałej synchronizacji wpływów i wydatków w czasie (odstęp w czasie między uzyskaniem wpływów i dokonaniem następujących po nich zakupów)

5. Popyt przezornościowy:

1. Wiąże posiadaniem pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych transakcji, których dokładnego rodzaju nie jesteśmy w stanie przewidzieć

2. Niepewność może dotyczyć zarówno dochodów, jak i wydatków

6. Popyt transakcyjny i przezornościowy:

1. Wyjaśniają popyt na pieniądz w jego roli środka cyrkulacji i środka płatniczego

2. Są one funkcją nominalnego dochodu narodowego

7. Popyt spekulacyjny:

1. Wiąże się z posiadaniem pieniądza w nadziei na przyszłe dochody wynikające ze spadku cen alternatywnych w stosunku do pieniądza aktywów oraz innych ewentualnych okazji do korzystnych lokat

2. Wyjaśnia popyt na pieniądz w jego roli środka przechowywania bogactwa

3. Pomiędzy spekulacyjny popytem na pieniądz i stopą procentową występuje odwrotna zależność

8. Łączny popyt na pieniądz rośnie, gdy:

1. Rośnie nominalny dochód narodowy

2. Maleje nominalna stopa procentowa

J.M. Keynes określał popyt na pieniądz jako preferencję płynności - czyli skłonność do utrzymywania aktywów w formie płynnej

9. Koncepcje monetarystyczne

1. Pieniądz jest jedną z wielu form przechowywania bogactwa

2. Czynniki wpływające na popyt na pieniądz:

• Całkowite bogactwo

• Oczekiwane stopy zwrotu

10. Całkowite bogactwo

1. Łączne bogactwo, jakim dysponują ludzie, łącznie z kapitałem ludzkim, mierzone tzw. dochodem permanentnym - wartość bieżąca oczekiwanego strumienia dochodów z zasobów bogactwa ludzkiego i rzeczowego w bardzo długim okresie

2. im większe bogactwo, tym większy popyt na pieniądz

11. Oczekiwane stopy zwrotu

1. Dotyczą różnych form aktywów

2. Im wyższe stopy zwrotu, wyrażające alternatywny koszt trzymania pieniądza, tym mniejszy popyt na pieniądz

12. Równowaga na rynku pieniężnym

Istnieje wówczas, gdy zapotrzebowanie na pieniądz jest równe wielkości podaży pieniądza

Równowaga na rynku pieniężnym - ilustracja graficzna:




13. Decyzje ludności o deponowaniu oszczędności w bankach

1. Porównanie wysokości stopy procentowej ze stopą inflacji

• Dodatnia realna stopa procentowa

• Ujemna realna stopa procentowa

41

---