05

(2a)i _t, przy której praca wydłużania osiąga minimum, co oznaczą, że siła wydłużania P ma wówczasrów^    wartość. Zależność siły P od kąta wierz

chołkowego 2a można przedstawić jako wynik sumowania sił P_p (o stałej wartości dla e = const), P_pd i które można otrzymać, dzieląc poszczególne składowe pracy wydłużania przez przesunięcie odpowiedniego elementu narzędzia, odpowiadające ustalonemu przebiegowi odkształcania materiału. Wykresy zależności wymienionych sił od kąta 2a pokazano na rys. 10.3.

1.3.    Wpływ odkształcenia e

Ze wzrostem odkształcenia e,w^    pracy wydłużania L powięk

szają się. Panuje pogląd, że udział pracy dodatkowego odkształcenia plastycznego h* w pracy wydłużania L jest stosunkowo niewielki. Ponieważ jest on jednocześnie trudny do wyodrębnienia, rozpatruje się go łącznie z udziałem pracy tarcia L_r

Praca tarcia L_t zależy od wartości naprężenia uplastyczniającego o_D, od powierzch-ni A zetknięcia materiału z matrycą i współczynnika tarHa ji. O wartósH^i5?Sy"l)'d^{:^,} kształcenia plastycznego L_p decydują natomiast wyłącznie naprężenie uplastyczniając i odkształcenie e.

Podczas współbieżnego wyciskania wstępniaków o jednakowej średnicy d_Q i wysokości h_0> ale różnych, rosnących wartościach odkształcenia e, występują tylko niewielkie zmiany współczynnika tarcia p i powierzchni styku A materiału z matrycą. Zmiany powierzchni A dotyczą stożka roboczego matrycy. Z uwagi na wyciskanie wstępniaków o jednakowych wymiarach d_Q i h₀ są one szczególnie małe w porównaniu do całkowitej powierzchni styku materiału z powierzchniami roboczymi matrycy.

Z powyższych uwag wynika, że praca tarcia L_t zależy przede wszystkim od wartości naprężenia uplastyczniającego materiał o_p, natomiast praca odkształcenia plastycznego, jako bezpośrednio zależna nie tylko od o_pn ale również od e. wskutek dużego wpływu rosnących wartości e powiększa się znacznie szybciej niż praca tarcia. Oznacza to, że ze wzrostem odkształcenia udział pracy tarcia w pracy wydły-^ ^ania zmniejsza ^ię.

1.4.    Współczynnik sprawności procesu r\

Udział pracy odkształcenia plastycznego L_p w pracy wydłużania L określa się najczęściej za pomocą współczynnika sprawności procesu:

I n = ^ i    00-2)

Im mniejszy jest współczynnik r\, tym większy jest udział pracy tarcia L_t i dodatkowej pracy odkształcenia L_pd w pracy wydłużania L.

Pracę odkształcenia plastycznego można wyznaczyć za pomocą wzoru gdzie w jest jednostkową pracą odkształcenia plastycznego, określoną na znanego przebiegu krzywej umocnienia materiału, V — objętością materiału odkształ-

169