104D64

LXXXIV1 JĘZYK POLSKI 25

Podstawowe kryterium, które pozwala stworzyć opozycję prefiks — prefiksoid lub człon złożenia podały R. Grzegorczykowi! i J Puzynina (1998:430): jeśli znaczenie członu obcego ubywa wyrażane w innych wypadkach przez morfemy słowotwórcze (np. intensywność w arcy-) lub przyimki (np. hiperprodukcja — nadprodukcja, konlrudmtnic — przeciw-uderzenie), można uznać tego typu konstrukcje za derywaty prcfiksalnc*. Znaczenie pre-fiksoidów i członów złożeń nic jest wyrażane przez morfemy słowotwórcze lub przyimki, ale przez wyrazy (Ickscmy) samodzielne składniowo, por. neopoyrywm ‘nowy pozytywizm', filogeneza ‘geneza życia'.

Do kryterium podanego przez R. Grzegorczykową i J. Puzyninę należy dodać jeszcze jedno, które pozwoli odróżnić prefiksoidy od członów złozeń. Znaczenie preiiksoidów jest wyrażane w parafrazie słowotwórczej przez leksemy nicmającc związku formalnego z członem prefiksoidalnym. Innymi słowy prefiksoidy w parafrazie słowotwórczej są zastępowane lekscmcm, który jest ich semantycznym, ale nic formalnym odpowiednikiem, inaczej niż człony złożeń, które w parafrazie słowotwórczej lekscmcm nie są zastępowane, por. derywat prefiksoidalny monopartia 'jedyna partia'—złożenie minisukienka ‘sukienka mini’.

Podsumowując, z dzisiejszego punktu widzenia możemy w polszczyźnic zidentyfikować takie elementy nagłosowe pochodzenia obcego, które mają następujące cechy: |. ich znaczenie jest wyrażane przez leksemy samodzielne składniowo i leksemy te nie mają związku formalnego z danymi elementami naglosowymi; 2. łączą się bezpośrednio z podstawą słowotwórczą; 3. są powtarzalne. Stanowią one klasę przejściową między prefiksami, do których są podobne ze względu na powtarzalność, sposób połączenia z podstawą słowotwórczą, a złożeniami, do których zbliża je jednostkowe znaczenie członów, związane z zastępowaniem ich odpowiednimi Icksemami. Można je określić jako prefiksoidy lub ogólniej jako człony związane¹⁶). Zajmują one następujące miejsce wśród innych obcych cząstek na-głosowych:

K

‘•obce

%

*cy

>usa-

)zlo-

Cząstki obce (nagłosowe)

znaczenie wyrażane przez morfemy słowotwórcze lub przyimki (prefiksy)

znaczenie niewyrażane przez morfemy słowotwórcze lub przyimki

w parafrazie słowotwórczej    w parafrazie słowotwórczej

zastępowane lekscmcm    niczaslępowanc lekscmcm [.

(prefiksoidy)    (człony złożeń)

Człony wygłosowe typu rholik, -logia, -gale mają te same cechy, co prefiksoidy, za wy-

tąa- 1 jątkiem sposobu połączenia z tematem słowotwórczym. Mogą się z nim łączyć na dwa spoino- I

w-1    -

■to |    “) W związku z tym nie można jako morfoidu (prefiksoidu, sufiksoidu) określać morfu puste-

{o, aby jeden termin nie nazywał dwóch różnych zjawisk.