17 (92)

i Gwłinm poświęconej biocie funkcjonowania abmab w rzeczywimośa historycznoapnler/iK). Jat to rupełnie nowo spojrzenie na wpdnenir podmiotowości w psdagogko. Nie występuje tu ono jako cal cąy wartość psdagopcz-nie cenna. ale jako prana perspektyw* ipgfnenia na relację człowieka do własnej prtcaloM i poszukiwania swego miejscu w tej rwojwul<eo.

Zaprezentowano tu kilka pmpektyw ujmowania problematyki ludzkiej podmiotowości i partnerstwa. Bez odwołania się do koncepcji filozoficznych nie sposób budować zrębów jakiejkolwiek szczegółowej teorii indywidualności czy teorii ludzkiego ega Takie dociekania pedagogów nad różnymi aapokUimi relacji między ludzkich, dotyczących zwłaszcza stosunków interpersonalnych w procesie edukacji poty keją się o podstawowe zagadnienia ludzkiej tożsamości, indywidualności i podmiotowości

Problemy podmiotowości i partnerstwa w edukacji należą do bardzo trudnych, z którymi boryka się pedagogika od bardzo dawna. Dociekania filozofów i psychologów trudno jednak przekuć na programy pozytywnego, pedagogicznego działania. Cóż z togo, że pedagodzy dysponują już znacznym zasobom wiedzy o ijfrisfh teoretycznych problemu podmiotowości i partnerstwa w wychowaniu. kłady ta wiedza bynajmniej nie przybliża kb do skonstruowania nowych metod, fiorm czy środków oddziaływań wjiwahjątyrh w uczniach podmiotowość i czyniąc z nieb pełnoprawnych partnerów, tahtrh, którzy uzyskują status partnerstwa nie decyąją administracyjną ab własnym działaniem. Być może tak postawione pytanie jest fałszywe. Antypedagogika, którą czysto się ignoruje na gruncie pedagogiki, a niekiedy nawet wprost się ją zwalcza, proponuje taki pozytywny program driałania - jest nim współbyoe z dzieckiem i nie ingerowanie w jego rozwój. Takie podejścia wymaga jednak mjkfcahs) zmiany myślenia o i rewtąję własnego doświadczania w tą sprawia pedagogów. Wydąje się raczą), iż taka droga postępowania byłaby trudna do zaakceptowania przez ogól środowiska podagogicznego. 8q także inne podejścia do problomu wyzwalania w dziecku poczucia jogo podmiotowości. Pisze o nich wielu autorów jak: W. i B. Śliworecy <1092 1993), A. NoiU (1991), T. Gordon (1994), K Błusz (1992) i inni. Referują oni własne doświadczenia lub doświadczania innych ludzi związane z rozwojem osobowości dziad, a zwłaszcza poszanowaniom ich indywidualności, intymności.

Pedagogika podmiotowości i partnerstwa jest interesującym postulatom kierowanym zarówno w stronę teorii, jak i praktyki edukacyjnej.

1.4. Samorealizacja 1 samowychowania

Kategorie samorealizacji i samowychowania pojawiły się w teorii wychowania stosunkowo niedawno. Związane są one i humanistyczną wiqą człowieka i jego wychowania- W Poleca problematykę tę podjęli tacy między innymi badacz* jak M. Grzywak-Knczyńska (1978,1988) i M. Łobocki (1978, 1994). Jodnak zagadnienia te nie stanowiły głównego nurtu badań i reflekuji tooretycznąj na gruncia nauk o wychowaniu. Pedagogika humanistyczna na* wiązuje wprost do idoi człowioka jako istoty obdarzonej wolną wolą i wrażliwością, do idoi człowioka poszukującego prawdy o sobie i znajdującego w sobie nioskończono pokłady dobra, człowioka tworzącego piękno i otaczającego się pięknom. Taką wiaję człowieka odnąjdujomy już w starożytnej Grecji, ale w XX wieku, po okrosio wojen światowych i w ich ofokcie zwątpienia w dobrą naturę człowioka, w jogo szlachetne intonęje współżycia społecznego, przywołanie kategorii wpisujących się w koncepcje humanistyczne zasługuje na uwagę. Twórczość, samorealizacja i wychowanie tworzą'procos prowadzący wprost do powstania tak zwanej „humanistycznej tkanki ludzkiąj”, niejako środowiska humanistycznego, w którym w pełni ujawniać się mogą dobre cechy człowieka. Agreąja, walka, dominacja stępiają swojo ostrze włośnio w zetknięciu się ze wspomnianą tu humanistyczną tkanką ludzką. Jost ona w swąj istocie wytworom kultuiy humanistyczną}. Problomatyka samorealizacji ma długą tradycję w kulturze ouropąjskiąf. Obecna Jost ona w myśli starożytnych filozofów, ale swejo apogeum osiągnęła w wioku XX. Nie ma zgody wśród naukowców co do togo, czy samorealizacja jest tylko potrzobą ludzką, ety też może stanowi wartość ważną dla człowieka i realizowaną w toku jego życia. Psychologowi* skłonni są traktować samorealizację jako potrzebę, filozofowie natomiast jako wartość. W pedagogice wskazuje się na znaczenie samorealizacji w życiu ludzi. Samorealizacja stanowi ważny cel w edukacji. Pedagogika humanistyczna upomina się o takie kategorie, jak: podmiotowość, intuicja, empatia, wyobraźnia czy wreszcie samorealizacja. W procesie wychowania należy dostrzegać wszystkie te elementy traktowane łącznie jako niepodzielną całość, jako poszczególne elementy strukturalnie powiązane w jedność zwaną osobowością.

Problematyką samorealizacji, ze względu na złożoność samego ąjawiska, zajmują się przedstawiciele wielu dyscyplin naukowych. Konstruuje się cząstkowe teorie i koncepcje, które ukazują jedynie pewien aspekt interesującego badacza zjawiska. Dojrzewa jednak wśród współczesnych naukowców myśl, aby przezwyciężyć dotychczasową praktykę w tym zakresie i podjąć próbę całościowego, tak zwanego holistycznego podejścia do togo zagadnienia. Jednym z czołowych przedstawicieli takiego nurtu myślenia o samorealizacji i w ogóle większości problemów psychologicznych jest Abraham H. Maslow (1986, 1990). Autor ten dokonał syntezy różnych kierunków teoretycznych w filozofii, socjologii i psychologu, w których głównym przedmiotem badań było zjawisko samorealizacji oraz jego liczno korelaty. A. Maslow po studiach uniwersyteckich przeszedł praktykę psychoterapeutyczną w klinikach psychiatrycznych, a także zainteresował się filozofią hinduską. W efekcie zaproponował oryginalną koncepcję rozumienia i badania samorealizacji. Koncepcja ta

43