1 (278)

8 Teoria literatury

strukcja. W Dodatku podaję krótkie charakterystyki najważniejszych szkól i kierunków krytycznych - można się z nim zapoznać najpierw albo dopiero po przeczytaniu całej książki bądź też zaglądać doń w miarę potrzeby.

Milej lektury!

1

Co to jest teoria?

We współczesnych badaniach nad literaturą i kulturą wspomina się często o teorii - i to wcale nic o teorii literatury; ot, po prostu o „teorii”. Osobie niewtajemniczonej takie użycie słowa musi się wydawać co najmniej osobliwe. „Teoria czego?” chciałoby się spytać. O dziwo, trudno na to pytanie odpowiedzieć. Nie jest to ani teoria czegokolwiek w szczególności, ani też spójna teoria o charakterze ogólnym. Czasami (teorią jest nie tyle opisem czegoś, ile pewną działalnością -- którą można uprawiać bądź nic. Teorią można się zajmować: można ją wykładać albo studiować; moż-na jej nienawidzić albo się jej bać. Nic ułatwia to jednak zrozumienia, czym ona jest w istocie.

Mówi się, że „teoria” radykalnie zmieniła charakter nauki o literaturze, wyznawcy tego poglądu nie mają jednak na myśli teorii literatury, a więc systematycznego wyjaśniania istoty literatury i metod jej analizowania. Tym, którzy skarżą się na nadmiar teorii we współczesnej nauce o literaturze, nie chodzi o nadmiar systematycznej refleksji nad naturą literatury albo, na przykład, sporów na temat cech wyróżniających h^vó ^K •'••crar.łiy. Bynajmniej. .Tają nu •.» zupełnie innego.

Chodzi im najprawdopodobniej o to, że zbyt często prowadzi się dyskusje na tematy pozaliterackie, zbyt często roztrząsa się kwestie ogólne, bardzo luźno powiązane z problematyką literacką, zbyt często odwołuje do tekstów psycho-