1 (298)

66 Teoria literatury dyscyplinarny charakter, mimo to jednak nie wykraczają poza akademickie rozważania nad kulturowymi praktykami i reprezentacjami kultury. Wiedza o kulturze „powinna być” radykalna, opozycja między zaangażowanymi badaniami nad kulturą a biernym literaturoznawstwem pozostaje jednak wciąż w sferze pobożnych życzeń.

Dyskusjom nad związkiem między literaturą a wiedzą o kulturze towarzyszą narzekania na elitaryzm i oskarżenia pod adresem studiów nad kulturą popularną, które mają rzekomo prowadzić do śmierci literatury. Pomocne w tym zamieszaniu jest wyodrębnienie dwu grup zagadnień. Pierwsza - to kwestie dotyczące wartości, jaką ma badanie takiego a nie innego przedmiotu kulturowego. Wyższość studiów szekspirowskich nad analizą oper mydlanych nic może już być przyjmowana jako oczywista i wymaga uzasadnienia: co można osiągnąć dzięki odmiennym rodzajom badań, w wymiarze, na przykład, intelektualnym bądź moralnym? Tego rodzaju kwestie bywają trudne do rozstrzygnięcia: przykład komendantów niemieckich obozów koncentracyjnych - wytrawnych znawców literatury, sztuki i muzyki -utrudnił próby udowodnienia przewagi jednego rodzaju studiów nad innymi. Trzeba jednak stawić czoło i takim wyzwaniom.

Druga grupa zagadnień to kwestia metod badania wszelkiego rodzaju przedmiotów' kultury, kw^restia zalet i wad rozmaitych sposobów interpretacji i analizy, na przykład interpretowania obiektów kultury jako struktur złożonych albo odczytywania ich jako symptomów całokształtu stosunków' społecznych. Choć interpretację oceniającą kojarzy się zwykle z nauką o literaturze, analizę zaś w kategoriach symptomu z w’iedzą o kulturze, to jednak obie metody można sto-oować w odniesieniu do dowolnego przedmiotu kultury. Wnikliwe czytanie tekstu nieliterackiego nie zakłada jego estetycznej oceny, podobnie jak analiza kulturowa dzieła literackiego nie oznacza, że jest ono wyłącznie dokumentem swojej epoki. W następnym rozdziale zajmę się bliżej zagadnieniem interpretacji.

4

Język, znaczenie i interpretacja

Czy lireratura jest szczególnym rodzajem języka, czy też szczególnym użyciem języka? Czy jest to język wyróżniający się szczególnymi sposobami swego zorganizowania, czy też język, któremu nadano szczególne przywileje? Jak dowodziłem w rozdziale 2., wybranie jednej z owych możliwości na nic się nie zda: literatura wiąże się z obiema tymi właściwościami, a także ze zwracaniem szczególnej uwagi na język. Spory takie dowodzą, że pytania o istotę i funkcje języka oraz o metody jego analizy należą do najważniejszych dla teorii literatury. Niektóre z najistotniejszych zagadnień można uchwycić rozważając problem znaczenia. Z czym wiąże się myślenie o znaczeniu?

Spróbujmy zanalizować dwuwiersz Roberta Frosta, który wcześniej uznaliśmy za dzieło literackie:

SEKRET SIEDZI

Tańczymy w kółko i zgadujemy,

A Sekret siedzi w środku - wie, czego my nie wiemy.

Co tu jesti.    isuuejc, oczywiście, różnica

między pytanie

fźcnie jakiegoś tekstu (wiersza jako

całości) i pytaniem o znaczenie jakiegoś słowa. Można powiedzieć, że „tańczyć” oznacza „wykonywać ciąg rytmicznych ruchów według określonego wzorca”; co jednak znaczy ów tekst? Być może sugeruje bezowocność ludzkich