CCF2012040103

dzeń na 1000 ludności), najniższym zaś województwo łódzkie (8,5 urodzeń na 1000 ludności)-.

3.4.2.    Tendencje zmian wskaźników płodności kobiet według wieku

Płodność kobiet mierzy się liczą urodzeń żywych przypadających na 1000 kobiet w poszczególnych grupach wieku rozrodczego (15-49 lat).

W Polsce najwięcej dzieci rodzą kobiety w wieku 20-29 lat. Przez długi czas najwięcej urodzeń pochodziło od matek w wieku 20-24 lat. Nowsze dane wskazują, że najwięcej urodzeń przypada na kobiety w wieku 25-29 lat, w dalszej kolejności na kobiety w wieku 20-24 lata oraz w wieku 30-34 lata. Stosunkowo mało kobiet rodzi dzieci w wieku powyżej 35 lat oraz w wieku poniżej 20 lat. Realny wiek prokreacji rozciąga się zatem w życiu kobiet na wiek 20-34 lata. Zauważa się w oparciu o dane statystyczne, że kobiety z wyższym wykształceniem rodzą pierwsze dziecko później niż kobiety z wykształceniem niższym, a okres ich efektywnej prokreacji trwa relatywnie krótko.

Zdecydowana większość (88% dzieci) rodzi się w rodzinach biologicznych utworzonych poprzez prawnie zawarte związki małżeńskie. Dzietność kobiet pozostających w związkach nieformalnych (kohabitacyjnych) oraz kobiet samotnych jest niższa niż żyjących w formalnie zawartych małżeństwach.

Warto dodać, że większość dzieci rodzi się w początkowych latach trwania małżeństwa. Z powyższego wynika, że jeśli wzrastać będzie liczba prawnie zawartych związków małżeńskich to można spodziewać się korzystnych zmian w poziomie płodności. Zarazem jednak nie można oczekiwać powrotu do wysokiej dzietności kobiet, z uwagi na uwarunkowania gospodarcze, społeczne i zdrowotne. Wiele wskazuje na to, że model i wielkość rodziny polskiej upodabniać się będzie do zachodnioeuropejskiego wzorca rodziny małodzietnej.

3.4.3.    Zgony

Umieralność oznaczająca częstość zgonów w populacji jest jednym z podstawowych negatywnych wskaźników stanu zdrowia. Dane odnośnie do struktury zgonów według płci, wieku i przyczyn stanowią podstawowe źródło informacji o stanie zdrowia ludności. Począwszy od drugiej połowy lat sześćdziesiątych XX wieku obserwowano w Polsce systematyczny wzrost umieralności, a szczególnie wysoką dynamikę wykazywała umieralność w latach dziewięćdziesiątych. Ponad 1/3 zgonów występuje w populacji poniżej 65 roku życia - określa się je mianem zgonów przedwczesnych. Nasilenie zgonów obserwuje się w najstarszych grupach wieku.

Najważniejszymi trzema przyczynami zgonów są: choroby układu krążenia, nowotwory oraz urazy, wypadki, zatrucia. Te trzy przyczyny są odpowiedzialne za około 77% wszystkich zgonów. Choroby układu krążenia stanowią najważniejszą przyczynę zgonów - blisko 50%. Co piąty zgon (ponad 20%) jest spowodowany nowotworami. Zewnętrzne przyczyny zgonu, czyli urazy, wypadki, zatrucia stanowią około 7% wszystkich zgonów. Na kolejnym miejscu jako przyczyny zgonów znajdują się choroby układu oddechowego zaś choroby zakaźne i pasożytnicze powodują niespełna 1% zgonów. Przyczyny zgonów różnią się w zależności od wieku, płci oraz w podziale na miasto i wieś.

Ogólna liczba zgonów w Polsce w roku 2002 wyniosła 359,5 tys., współczynnik umieralności wyniósł 9,4 na 1000 ludności. Źródłem pośrednim, ale w sposób najpełniejszy określającym sytuację zdrowotną społeczeństwa, jest rejestracja zgonów. Pełne rejestry zgonów sporządzane są corocznie i uwzględniają takie zmienne społeczno-demograficzne jak: wiek, płeć, stan cywilny, miejsce zamieszkania, przyczyna zgonu.

Natężenie umieralności w danej populacji nie obejmuje wszystkich aspektów sytuacji zdrowotnej ludności, stanowi jednak negatywny wskaźnik zdrowia, o dużym stopniu kompleksowości. W okresie po II wojnie światowej natężenie umieralności w pierwszych dwu dekadach wyraźnie zmalało, do czego przyczyniły się m.in. sukcesy w zwalczaniu chorób zakaźnych (w tym gruźlicy). Korzystne tendencje - w sensie spadku umieralności ogólnej - trwały do połowy lat sześćdziesiątych, kiedy to zaobserwowano wzrost umieralności zwłaszcza w wieku produkcyjnym. Najwyższe współczynniki umieralności mężczyzn w okresie powojennym odnotowano w roku 1991. Niektórzy wiążą wzrost umieralności z trudnościami pierwszej fazy transformacji, ujmując problem w kategoriach zdrowotnych kosztów transformacji.

Na początku lat dziewięćdziesiątych współczynniki umieralności dla mężczyzn w wieku produkcyjnym były w Polsce blisko dwukrotnie wyższe niż w krajach Europy Zachodniej. Wzrost natężenia umieralności w Polsce i dystans w stosunku do przeciętnej sytuacji europejskiej spowodowany był głównie wzrostem zgonów z powodu chorób układu krążenia i nowotworów złośliwych oraz urazów, wypadków i zatruć. Poczynając od roku 1992 obserwować można pewną poprawę wskaźników w zakresie umieralności. Obrazują to współczynniki umieralności ludności ogółem oraz według wieku i płci.

Jak wykazują dane w tabeli 2 we wszystkich grupach wieku ludności występuje nadumierainość mężczyzn w relacji do kobiet. I tak w grupie wieku 30-34 na 1000 mężczyzn przypada 1,8 zgonów podczas gdy na 1000 kobiet przypada trzykrotnie mniej, bo 0,5 zgonów. Umieralność ogólna wzrasta wraz z wiekiem, największa występuje w grupie wieku 85 lat i więcej; na 1000 ludności przypada bowiem ogółem 185,8 zgonów (tabela 2).

3.4.4. Małżeństwa i rozwody

Demograficzna analiza małżeństw odnosi się do związków formalnych, a więc związków których zawarcie jest potwierdzone odpowiednimi dokumentami sporządzonymi przez urząd stanu cywilnego. Małżeństwo jest najbardziej rozpowszechnioną formą zakładania rodziny. Zawieranie małżeństw zmienia strukturę ludności według stanu cywilnego, a pośrednio wywiera wpływ na kształtowanie

87