DSCF3401

f- r icdcn i ha J R. (1991). Marcin Luter. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Girard R (1993). Sacrum i przemoc. Poznań: Brama Książnica Włóczęgów i Poetów. Grzymała- Moszczyńska II (1991). Zdrowie psychiczne członków nowych / uchów religijnych „Przegląd Religioznawczy”, 4 (162). s. 123-132.

N i I Iman J. (1996). Samobójstwo a przemiana psychiczno. Warszawa: Wydawnictwo KR. J&czynowska M. (1987). Religie świata rzymskiego. Warszawa: PWN.

Jarosz M. (1997). Samobójstwa. Warszawa: PWN.

Kota ński W. (1990). Opowieści o pierwszych władcach japońskich. Warszawa: Iskry. I-ceuw G. van der (1978). Fenomenologia religii. Warszawa: Książka i Wiedza.

I- e v a _c k U P. (1991). Polowanie na czarownice w Europie Wrocław: Ossolineum.

^Lć v> - Bruh, L. (1992). Czynności umysłowe w społecznościach pierwotnych. Warszawa:

PWN.

(1992). Czynności umysłowe w społecznościach pierwotnych. Warszawa:

Mi kolejko A. (1996). Współczesne sekty apokaliptyczne. „Przegląd Religioznawczy .

2. 165-182

Nawrocki A. (1988). Szamanizm i Węgrzy. Warszawa: Iskry.

N c 11 i R (1979). Życie codzienne katarów w Langwedocji w XIII »'• Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

NIK. (1998). Protest biskupa. „Gazeta Wyborcza", nr 107, 8 maja.

Pa wluczuk W. (1998). Ukraina. Policka i mistyka. Kraków: Zakład Wydawniczy

NOMOS.

Pełka L. (1987). Polska demonologia ludowa. Warszawa: Iskry.

Polo M. (1954). Opisanie świata. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Przybył E. (1999). W cieniu Antychrysta. Idee staroobrzędowców w XVII w. Kraków:

Zakład Wydawniczy NOMOS.

R i coc tir P. (1986). Symbolika zła. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Stawiński P. (2000). Sekty, schizmy i herezje w Rosji (słownik), Kraków: TRADARl.

Strzelczyk J. (1992). Wandalowie i ich afrykańskie państwo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Szacki i. (1964). Durkheim. Warszawa: Wiedza Powszechna.    ’?*

S zy n k ie w icz S. (1984). Herosi tajgi. Warszawa. Iskry.    i $ •

ślipko T. (1978). Życie i płeć człowieka. Kraków.

£piewakowski A. (1989). Samuraje. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Tryc-Oslrowska M. (1997). Od Świątyni Ijidu do Świątyni Słońca. „Rzeczpospolita ,    . *

74 (4631) z 28 marca.

Wałkówska H. (19(37). Formy zawierania małżeństw w Indiach starożytnych- Ich geneza i rozwój. WrocłaW Ossolineum.

Wydawniczy.

Wasiliew L. (1974). Kulty, religie i tradycje Chin. Warszawa. Państwowy Instytut; ^

US

Tadeusz Doktór

NOMOS

32/33(2001)

Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytet Warszawski

PSYCHOLOGIA RELIGII W POLSCE - RYS HISTORYCZNY

Psychologia religii przeżywa obecnie pewien renesans, co znajduje swój wyraz również w zbiorczych opracowaniach dotyczących historii lej dyscypliny, która ma już w naszym kraju ponad stuletnią tradycję (Szmyd 1979; Zych 1985; Grzyinała-Moszczyńska 199la; Szmyd 1996; Doktór i Franczak 1998). Publikacje tego typu zawsze skazane są na pewną selektywność, choćby z uwagi na preferencje i stan wiedzy badacza. Wysiłek ten wart jest chyba podjęcia, choćby z uwagi na perspektywy możliwego kumulatywnego przyrostu wiedzy w tej dziedzinie, w której nadal brak całościowego systematycznego opracowania dorobku wielu ważnych, a pominiętych w dotychczasowych publikacjach, badaczy. Nie pretendując do wyczerpania zagadnienia, proponujemy zatem kolejny opisowo-bibliograficzny zarys historii tej dyscypliny, posługując się szeroką definicją religii i religijności (obejmującą niektóre zjawiska, określane niekiedy jako parareligijne) oraz szeroką definicją psychologii (obejmującą również je j pogranicza z innymi dyscyplinami). Nieco więcej miejsca zostanie tutaj poświęcone koncepcjom teoretycznym, zaś w przypadku badań empirycznych zostaną wymienione jedynie ich główne kierunki wraz z typowymi przykładami.

W rozwoju tak rozumianej psychologii religii w Polsce można wyróżnić cztery podstawowe etapy, których granice wyznaczane są, przynajmniej częściowo, wydarzeniami historycznymi i związanymi z nimi uwarunkowaniami instytucjonalnymi, jak i dominacją określonych problemów i metod ich rozwiązywania. Pierwszy rozpoczął się w drugiej połowie XIX wieku, trwał do końca pierwszej wojny światowej i cechował się dominacją problemu doświadczenia religijnego badanego, interpretowanego na ogół w oryginalny sposób, tak na gruncie psychologicznym, jak i filozoficznym; drugi - obej-

119