DSCF3401

Friedenthal R. (1991). Maran Luter. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. (hrard R. (1993). Sacrum i przemoc. Poznań: Brama Książnica Włóczęgów i Poetów. Grzy mała- Moszczyńska II (1991). Zdrowie psychiczne członków nowych ruchów religijnych. „Przegląd Religioznawczy". 4 (162). s. 123-132.

H i 11 ma n J. (1996). Samobójstwo a przemiana psychiczna Warszawa: Wydawnictwo KR ^f ac zy no ws k a M. (1987). Religie (wiato rzymskiego. Warszawa: PWN.

Jarosz M. (1997). Samobójstwa. Warszawa: PWN.

Ko ta ńslc i W. (1990). Opowieści o pierwszych władcach japońskich. Warszawa: Iskry. !-eetjw G. van der (1978) Fenomenologia religit. Warszawa: Książka i Wiedza.

1 ^{p v} a c k B. P. (1991). Polowanie na czarownice w Europie Wrocław: Ossolineum.

Lćvy-Bruhl L. (1992). Czynności umysłowe w społecznościach pierwotnych. Warszawa: PWN.

Mi kolej ko A. (1996). Współczesne sekty ajyokałiptyczne. „Przegląd Religioznawczy". 2. 165-182

Nawrocki A. (1988). Szamanizm i Węgrzy. Warszawa. Iskry.

N c 11 i R. (1979). Życie codzienne katarów wLangwedocji wXIII w. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

NIK. (1998). Protest biskupa. „Gazeta Wyborcza”, nr 107. 8 moja.

Pawluczuk W. (1998). Ukraina. Polityka i mistyka. Kraków: Zakład Wydawniczy NO MOS.

Pełka L. (1987). Polska demonologia ludowa. Warszawa: Iskry.

Polo M. (1954). Opisanie świata. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Przybył E. (1999). W cieniu Antychrysta. Idee staroobrzędowców %v XVII w. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

R icocur P. (1986). Symbolika zla. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

S t a w i ri s k i P. (2000). Sekty, schizmy i herezje w Rosji (słownik), Kraków: TRADART.

Strzelczyk i. (1992). Wandalowie i ich afrykańskie państwo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Szacki J. (1964). Durkheim. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Szynkiewicz S. (1984). Herosi tajgi. Warszawa: Iskry. ł •.. ^

Ślipko T. (1978). Życie i pleć człowieka. Kraków. *9 ^:/

Ś p i e w a k o w s k i A. (1989). Samuraje. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. , •

T r y c - O s f r o w s k a M. (1997). Od Świątyni Ludu do Świątyni Slotica. „Rzeczpospolita",

74 (4631) z 28 marca

W a s i I i e w L. (1974). Kulty, religie i tradycje Chin. Warszawa: Państwowy Instytuty, Wydawniczy.

Wałkówska H. (1^67). Formy zawierania małżeństw w Indiach starożytnych Ich' . geneza i rozwój. WrocIaW: Ossolineum.

Tadeusz Doktór

NOMOS

32/33(2001)

Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytet Warszawski

PSYCHOLOGIA RELIGII W POLSCE - RYS HISTORYCZNY

Psychologia religii przeżywa obecnie pewien renesans, co znajduje swój wyraz również w zbiorczych opracowaniach dotyczących historii tej dyscypliny, która ma już w naszym kraju ponad stuletnią tradycję (Szmyd 1979; Zych 1985; Grzymała-Moszczyńska 199la; Szmyd 1996; Doktór i Franczak 1998). Publikacje tego typu zawsze skazane są na pewną selektywność, choćby z uwagi na preferencje i stan wiedzy badacza. Wysiłek ten wart jest chyba podjęcia, choćby z uwagi na perspektywy możliwego kumulatywnego przyrostu wiedzy w tej dziedzinie, w której nadal brak całościowego systematycznego opracowania dorobku wielu ważnych, a pominiętych w dotychczasowych publikacjach, badaczy. Nie pretendując do wyczerpania zagadnienia, proponujemy zatem kolejny opisowo-bibliograficzny zarys historii tej dyscypliny, posługując się szeroką definicją religii i religijności (obejmującą niektóre zjawiska, określane niekiedy jako parareligijne) oraz szeroką definicją psychologii (obejmującą również jej pogranicza z innymi dyscyplinami). Nieco więcej miejsca zostanie tutaj poświęcone koncepcjom teoretycznym, zaś w przypadku badań empirycznych zostaną wymienione jedynie ich główne kierunki wraz z typowymi przykładami.

W rozwoju tak rozumianej psychologii religii w Polsce można wyróżnić cztery podstawowe etapy, których granice wyznaczane są, przynajmniej częściowo, wydarzeniami historycznymi i związanymi z nimi uwarunkowaniami instytucjonalnymi, jak i dominacją określonych problemów i metod ich rozwiązywania. Pierwszy rozpoczął się w drugiej połowie XIX wieku, trwał do końca pierwszej wojny światowej i cechował się dominacją problemu doświadczenia religijnego badanego, interpretowanego na ogół w oryginalny sposób, tak na gruncie psychologicznym, jak i filozoficznym; drugi - obej-

119