img070

70

tu VSV^# służy do pomiaru kątów poziomych, drugi limbus - pionowy - vooi> tęwany prostopadło do osi obrotu lunety służy do pomiaru kątów pionowych*

Dc pomiaru kątów o dowolnych wartościach służą instrumenty o różnej konstrukcji, od bardzo prostych przeziernlkowycb o małej dokładności, do precyzyjnych, nowoczesnych instrumentów lunetowych, zapewniających dokładność odczytu nawet w częściach sekundy kątowej.

Icstrumonty kątomicrnlczo można podzielić ze względu na ich przeznaczenie na trzy grupy: 1) instrumenty do pomiaru tylko kątów poziomych (pantometry, goniometry geodezyjne, busolo), 2) instrumenty do pomiaru tylko kątów pionowych (pochyłomierzo, libela 1 specjalne kręgi pionowe),

>) instrumenty do pcńiaru kątów poziomych 1 pionowych (taehimetry i teodolity) .

Tlymlenione grupy przyrządów posiadają w swej konstrukcji szereg pomocniczych przyrządów, lub urządzeń, zapewalających wykonanie wymaganego jjoaiaru. Obecnie omówimy je szczegółowo poprzedzając opis konstrukcji tych instrumentów.

2.4,1* 7.1 be 1 o i oi ony

Libela służy do ustawienia prostych i płaszczyzn w położeniu poziomym lub pionowym oraz do pomiaru małych kątów pionowych.

Zasada libeli polega na zastosowaniu hydrostatycznej właściwości cieczy, układającej się zawsze poziomo. Jeżeli zamknięte naczynie szklane wypełnimy rozgrzanym eterem lub alkoholem, to po ostygnięciu cieczy wytworzy się pęcherzyk (bańka) pary eteru lub alkoholu, Który na skutek swego mniejszego ciężaru od ciężaru cieczy zajmuje zawsze położenie najwyższe. Punkt środkowy pęcherzyka i punkt środkowy podziałki nar.ics; onej no górnej powierzchni naczynia libeli służą do określenia poziomu w sposób •cnć.iony w dalszej części opisu libeli.

Ze względu na kształt naczynia 1 sposób działania rozróżniamy dwa typy libel: okrągłe (pudełkowe) i rurkowe.

Lite la o. k r ąg 1« (pudełkowa, rys. ?ą) j-jst to szklany calec (a.ipuitd) zamknięty u góry czaszą kulistą i osadzony w metalowej oprawie. środek czaszy kulistej jest punktem główny* libeli Gj dookoła niego jest naniesiony na stronie zewnętrznej naczynia okrąg. C krąg ten obejmuje symetrycznie pęcherzyk libeli, gdy zajmie on najwyższe położenie, czyli gdy siodsk bańki S znajduje się v. punkcie głównym G. 1! tym położeniu libeli promień czaszy przechodzący przez punkt główny G i środek liłcli S zajmuje położenia pionowe, a płaszczyzna (tzw. płsazozyzsu główna) styczna w punkcie głównym do powierzchni czaszy jest pozioma, .-'rouisń czaszy (pronień krzywizny libeli) wynosi 2wyklc około 1 ai. Dokładność libeli okrągłej jest mała. Za pomocą libeli okrągłej doprowadzamy płasz-