IMG 53

240 • monady

Achillesa z Memnonem i Eos bolejącą nad ciałem Memno-na przedstawiają malowidła wazowe przechowywane w wielu muzeach europejskich (m.in. w Luwrze w Paryżu i w zbiorach watykańskich).

monady (‘szalone'), towarzyszki orszaku —» Dionizosa (—> Bachusa). Uzbrojone byty w laski zakończone szyszką pinii i oplecione liśćmi winnymi bądź bluszczem (-> tyrs) oraz w miecze i węże. Ubraniem ich były skóry jelenia (nebrydy). Tą nazwą określano —> bachantki, które podczas misteriów dionizyjskich zachowywały się tak, jakby były szalone. Zwano je również tyjadami (od gr. 'thyo'

- ‘szaleję’). Patrz także Narcyz.

Menady I

Menelaos, ¹ syn króla Myken —»Atreusa i brat —» Agamem-nona. Król —> Sparty. Mąż —> Heleny. Po śmierci ojca Atreusa, zamordowanego przez —> Ajgistosa, M. wraz z bratem uciekł do Sparty, gdzie znalazł schronienie u króla —»Tyndareosa. Dostał też rękę córki Tyndareosa, Heleny, uważanej za najpiękniejszą kobietę ówczesnej Grecji. Został królem Sparty. Gdy —> Parys, syn króla —»Troi —> Priama, porwał Helenę i wywiózł ją do Troi, M. przypomniał dawnym zalotnikom Heleny przysięgę, którą złożyli, gwarantującą udzielenie pomocy jej wybrankowi w szczególnej sytuacji. Zorganizował więc wyprawę przeciwko Troi, która zakończyła się zdobyciem i zburzeniem miasta. Był jednym z najdzielniejszych wojowników grec-

Mentor • 241

kich. Pokonał w walce Parysa, którego od śmierci uchroniła wówczas -> Afrodyta. M. wsławił się również walką o ciało -» Patroklesa. Ponadto należał do załogi drewnianego -»konia trojańskiego, która ostatecznie zadecydowała o zwycięstwie Greków. Po upadku Troi M. wraz z Heleną powrócili do Sparty. Córka M. i Heleny, -»Hermione, poślubiła syna —> Achillesa, —> Neoptolemosa, po jego śmierci poślubiła -»Orestesa, syna Agamemnona i -> Klitaj-mestry. Zgodnie z przepowiednią -»Proteusza Helena i M., pochodzący od -> Zeusa, zostali ■wzięci przez bogów do Elizjum (tzn. na Pola Elizejskie). M. czczony byt także jako -» heros w Terapne (3,5 km na płd. wschód od Sparty), gdzie w myśl podania znajdował się wspólny grób jego i Heleny. ² Imię to nosił również żyjący w II w. tragik stojący na czele związku aktorów dionizyjskich w Atenach, zwanych technitami. Patrz także Aerope, Aka-mas, Anaksibia, Antenor, Deifobos, Euforbos, Frontis, Hekabe, Megapentes, Pandoros, Pe-I leus, Polidamne.

Menfra, etruska bogini mądrości i wojny. Utożsamiana z grecką -» Ateną i rzymską -> Minerwą.

Mens, personifikacja zdrowego rozsądku. Bogini rzymska utożsamiana z grecką -» Metys (Metydą). W roku 217 p.n.e. wzniesiono jej świątynię na -» Kapitolu.

Mentes, syn króla tafijskiego Anchialosa, król wyspy Taros. Przyjaciel —> Odyseusza. W —»Odysei (pieśń I, w. 118) Homera postać M. przybiera bogini -»Atena, np. wtedy, gdy pomaga Odyseuszowi walczyć z zalotnikami, ale i w innych okolicznościach.

Mentor, syn Alkimosa z Itaki. Jedna z postaci -> Odysei Homera. Przyjaciel i doradca -> Odyseusza. Jemu powierzyt —> heros wychowanie swojego syna -> Telema-cha, kiedy wyruszał na wojnę trojańską. Kilkakrotnie pod postacią M. pojawia się w Odysei -» Atena, m.in. po to, by wspomóc Telemacha w poszukiwaniu zaginionego ojca bądź pomóc mu uporać się z zalotnikami jego matki: „Telemach na brzeg morski poszedł i w topieli / Ciemnych wód umył ręce, Ateny wzywając: / «Bóstwo, Ty, które wczoraj dom nasz nawiedzając / Rozkazałaś mi łodzią puścić się na morze / Za wieścią o mym ojcu zgubionym, co może / Wraca do nas: lecz zamiar psują mi Achiwi, / A najbardziej gachowie gwałtowni i chciwi*. /