skanuj0001

68

Rozdział 3

CELE KSZTAŁCENIA 3.1. Pojęcie celu kształcenia

ażde świadome i zorganizowane działanie, a takim jest wszelka działalność .edukacyjna, zwłaszcza o charakterze zinstytucjonalizowanym, powinno

mieć określony cel. Cel nie tylko wskazuje, co należy osiągnąć, ale także ogólny kierunek działań edukacyjnych. Stanowi swoisty rodzaj wytycznych dla procesu kształcenia, określa jego wymagania programowe i oczekiwane rezultaty .

Problematyką celów edukacyjnych zajmuje się subdyscyplina pedagogiczna określana mianem teleologii (od greckich słów: teleos - cel i logos -nauka), która w dobie ostatniej transformacji ustrojowej i postmodernizmu poddawana jest krytycznej ocenie przez niektórych pedagogów. Odrzucają oni celowość wychowawczego działania zgodnego z moralnością. Cele formułowane w poprzedniej rzeczywistości ustrojowej są nieadekwatne do nowych warunków. Tezę tę potwierdza K. Denek, pisząc w jednej z ostatnio wydanych swoich książek: „Edukacja i nauki o niej w okresie przełomu formacyjnego znalazły się w sytuacji, w której kategorie dotychczas jasne, określone i wystarczające straciły swój pierwotny sens i wyczerpały swoje możliwości. Stąd potrzeba, a nawet konieczność poszukiwania nowych rozwiązań”².

Nowa rzeczywistość edukacyjna, wynikająca ze zmian ustrojowych, wymaga oparcia działań edukacyjnych na celach całkowicie dostosowanych do tej rzeczywistości. Cele te powinny wynikać z aktualnych potrzeb społecznych i jednostkowych oraz preferowanych obecnie systemów wartości.

Cele kształcenia podobnie jak treści, zasady, formy, metody i środki dydaktyczne, należą do podstawowych składników tego procesu. Ich umieszczanie na pierwszym miejscu przez teoretyków kształcenia nie jest przypadkowe. Sprawują one bowiem podstawową funkcję w stosunku do pozostałych elementów procesu dydaktyczno-wychowawczego. Oznacza to, że każda zmiana dokonywana w tych elementach musi być spójna z celami, musi służyć całości procesu.

Dalsze rozważania nad celami kształcenia wymagają bardziej precyzyjnego określenia tego terminu. W lepszym zrozumieniu tego terminu pomocne powinno być wyjaśnienie samego pojęcia „celu”. Otóż w Małym słowniku języka polskiego

J.    Półturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 1997, s. 37.

K.    Denek, O nowy kształt edukacji, Wyd. Edukacyjne AKAPIT, Toruń 1998, s. 12.