0000058 2

XLV

Grupa witamin A — karotenowce

Pomarańczowe lub czerwone barwniki, występujące obok chlorofilów w chloroplastach roślin zielonych, są blisko spokrewnione z grupą witaminy A, zwanej ogólnie akseroftolem, który tworzy się w organizmie w wyniku ich przemian. Poza funkcją prekursorów do wytwarzania witaminy A karoteny pełnią ważną, choć bliżej nie wyjaśnioną funkcje przy zamianie energii świetlnej w chemiczną. Niedobór witamin grupy A powoduje uszkodzenie rogówki oka zwane kseroftalmią, a w mniej drastycznych przypadkach — tzw. kurzą ślepotę, czyli zanik zdolności widzenia o zmierzchu, a także mniejszą selektywność w stosunku do barw. Ponadto wpływa on na zahamowanie wzrostu, zanik struktury nabłonkowej skóry, przewodu pokarmowego i wielu narządów.

Budowa karotenów

Witamina A jako taka nie jest spotykana w roślinach ani w drobnoustrojach i zwierzęta roślinożerne otrzymują ją w postaci bezpośredniego prekursora — jednego z karotenów. Karotenowce są typowymi barwnikami roślinnymi rozpuszczalnymi w tłuszczach, o barwie od żółtej do czerwonej. Barwa ich wynika z zawartości licznych, sprzężonych wiązań podwójnych, tworzących tzw. układy chromofo-r o w e. Pomimo, że związki te występują w większych ilościach również w organizmie zwierzęcym, do biosyntezy ich są uzdolnione wyłącznie rośliny i niektóre drobnoustroje (np. Blakeslea trispora). Biosynteza tych barwników zawierających 40 atomów węgla, a więc należących do grupy czteroterpenów, przebiega przez kondensację pirofosforanu farnezylu z cząsteczką pirofosforanu izopentenylu, zgodnie z reakcją 7-4

159