006(1)

(

Aorystu używa się na oznaczenie czynności dokonanej, która się zaczęła i skończyła w przeszłości. Az czetoch knigata oznacza ‘przeczytałem tę książkę’. Trzeba dodać, że zarówno przy imperfekcie, jak też aoryście osoba używająca tych form musiała być świadkiem wykonywanej czynności.

Czas przeszły nieokreślony, tak zwany perfekt

	az	czeł sym
	ti	czeł si
	toj, fia, to	czeł, cz'eła, cz'eło e
	n'ije	cz'eli sme
	w'ije	cz'eli ste
	te	cz'eli sa
Czas przeszły	nieokreślony wskazuje jedynie na fakt, że pewna czynność
miała miejsce w	przeszłości, bez	precyzowania momentu jej zakończenia.
Nie jest istotne	również określanie terminu wykonywanej czynności, np.:
c.zeł sym t'ija kn	'igi — ‘czytałem	(kiedyś w ogóle) te książki’, ale racz'era
c.z' et och kn'igite.	— ‘wczoraj przeczytałem książki’.
Czas zaprzeszły	az	biach czeł
	ti	b'esze czeł
	toj, fia, to	b'esze czeł
	n’ije	bi'achme c.z'eli
	w*ije	bi'achte cz'eli
	te	bi'acha cz'eli

Czas zaprzeszły określa czynność, która miała miejsce w przeszłości przed inną czynnością. Biach czet tłumaczymy na język polski z pomocą rzadkiej formy czytałem był.

Czas przyszły

az

ti

toj, t'ia, to lóije w'ije te

szte czet/a ‘będę czytać’

szte c.zet/esz

szte czet‘e

szte czefem

szte czet'ete

szte czefat

Czas przyszły w przeszłości

az

ti

sztiach da czef a szf esze da c.zefesz

toj, fia, to n' ij e w' ij e te

(

szf esze da czefe szfiachme da czefem szf i ach te da czet¹ ete szf iacha da czef at

Czas przyszły w przeszłości określa czynność, która ma charakter czynności przyszłej w stosunku do innej czynności przeszłej, sama zaś jest przeszłą w stosunku do momentu jej relacjonowania. Na język polski najlepiej jest tłumaczyć czas przyszły w przeszłości przy pomocy konstrukcji miałem (miałeś itd.) + bezokolicznik czasownika podstawowego, np.: sztiach da czet'a — ‘miałem przeczytać’.

Na koniec kilka słów o szczególnej właściwości języka bułgarskiego. Czasownik w języku bułgarskim rozporządza — jako swego rodzaju osobliwością — dwojakiego rodzaju formami czasowników. Jedne z nich pozwalają określić, czy osoba relacjonująca czynność była osobiście jej świadkiem, drugie zaś informują, że osoba relacjonująca czynność zna ją tylko pośrednio, na podstawie innych wypowiedzi. Należy podkreślić, że przedstawione dotychczas formy czasownikowe dotyczą czynności, której osoba relacjonująca była bezpośrednim świadkiem. Prócz tego istnieją możliwości wypowiedzi pośredniej (osoba relacjonująca czynność nie była jej bezpośrednim świadkiem, znają tylko na podstawie relacji innych). Nie będziemy jednak bliżej o tym pisać, gdyż nie jest to przecież książka wyłącznie o języku bułgarskim. Czytelników szczególnie zainteresowanych bardziej wnikliwym poznaniem tajemnic, bogatego czasownika bułgarskiego odsyłamy do stosownych gramatyk tego języka.

CZY ISTNIEJE JĘZYK JUGOSŁOWIAŃSKI?

Mozaika narodów i j ę z y k ó w

Jugosławia jest chyba najciekawszym krajem słowiańskim. Takiej mozaiki kulturowo-religijnej i językowej, tak ciekawej, burzliwej i zróżnicowanej historii próżno by szukać na innych terenach Słowiańszczyzny. Polacy, interesujący się Jugosławią głównie od strony słonecznych plaż i błękitnej toni Adriatyku — co tu ukrywać — prawie w ogóle nie znają historii, kultury i wspaniałego folkloru narodów Jugosławii. Tak, narodów! Pod pojęciem Jugosłowianin może bowiem kryć się mieszkaniec Chorwacji, Serbii, Słowenii, Bośni i Hercegowiny czy też Macedonii, reprezentujący odmienną kulturę i język.

117