010 6

stopniu do łożysk, w wyniku żrącego działania związków powstających podczas spalania mieszanki w cylindrze oraz kwasów zawartych w smarach itp. Innym przykładem działania korozyjnego jest zużycie przylgni grzybków i gniazd zaworowych.

Zużycie zmęczeniowe występuje wśród części narażonych na długotrwałe obciążenia zmienne. Przejawia się ono w osłabieniu wewnętrznej struktury materiału, co prowadzi do powstawania pęknięć, złamań itp. (np. pękanie sprężyn zaworowych, wsporników) oraz złuszczeń powierzchni znajdujących się pod naciskiem zmiennym, jak np. powierzchnie robocze kół zębatych lub bieżnie łożysk tocznych.

Wśród zużyć o charakterze mechanicznym wymienić należy również wybijanie się części narażonych na stałe uderzenia, jak np. popychacze i trzonki zaworów.

Jednym z przykładów szczególnie dużej liczby różnych czynników wpływających na zużycie jest opona. Podczas pracy opony występują: tarcie opony o jezdnię i o dętkę, tarcie mię-dzywarstwowe opony, zginanie jej, ściskanie i rozciąganie, a wszystko to w warunkach niszczącego działania dodatkowych czynników jak zmienna temperatura, światło wilgoć itp.

1.2. Trzy etapy zużywania się części

Zużycie części jest zależne od długotrwałości jej pracy, jednakże zależność ta nie jest wprost proporcjonalna. W pierwszym okresie pracy, bezpośrednio po założeniu nowych części, szybkość zużywania jest stosunkowo duża, gdyż następuje wówczas wzajemne dopasowanie się współpracujących powierzchni oraz wyrównanie nierówności pochodzących z oWóbki. Okres ten nazywany jest popularnie docieraniem. Następujący po nim okres odpowiada normalnej współpracy wzajemnie dotartych części. Występujące wówczas zużycia są niewielkie i na ogół proporcjonalne do czasokresu pracy, gdyż części współpracujące ze sobą w dokładnie przewidzianych dlań warunkach.

Kys. 1.1. Zależność intensywności zużywa-wania się części od przebiegu motocykla

Z chwilą, gdy wskutek normalnego zużycia się części przewidziane warunki pracy ulegną pogorszeniu przez np. zwiększenie się luzów powyżej dopuszczalnych granic, występuje trzeci' okres — okres przyspieszonego zużycia. Intensywność zużywania się zaczyna wówczas gwałtownie wzrastać, gdyż duże luzy pogarszają warunki smarowania oraz dodatkowo powodują „wybijanie się” powierzchni roboczych. Z tą chwilą współpracujące części powinny zostać poddane naprawie, gdyż dalsza eksploatacja prowadzić będzie do gwałtownego ich zużycia oraz powstawania uszkodzeń. Przy racjonalnej eksploatacji motocykla, wkroczenie którejkolwiek jego części lub zespołu w omawiany wyżej trzeci okres zużywalności powinno być sygnałem do przystąpienia do naprawy.

Teoretycznie biorąc, każdy pojazd powinien być tak skonstruowany, aby jego główne zespoły mniej więcej równocześnie osiągały stopień zużycia kwalifikujący je do naprawy. W praktyce jest to nieosiągalne, gdyż każdy z motocykli ma zazwyczaj pewne zespoły o różniącej się nieco trwałości, co jest dodatkowo komplikowane warunkami eksploatacji. Np. z góry można

10