0254

264    10. Władza wykonawcza

z funkcji, co oznacza złożenie go z urzędu”^{1 2}. Okoliczność ta została uwzględnio przez kierownictwo Labour Party, które podjęło decyzje znacznie zawężające . modzielność premiera wywodzącego się z tej partii w nominowaniu ministr' Mimo to, premier rządu Jej Królewskiej Mości jest, i prawdopodobnie pozo nie, najsilniejszym spośród szefów europejskich rządów, będąc autentycznym derem politycznym i kreatorem polityki państwa. Warto to podkreślić ta i w tym kontekście, że Wielka Brytania - obok Norwegii - jest jedynym krajem ropejskim, w którym funkcję tę pełniła kilkakrotnie kobieta (M. Thatcher w tach 1979-1990).

Rozpatrując pozycję premiera w gabinecie, wyróżnić można dwie sytuacf Pierwsza zachodzi wówczas, gdy ministrowie pracują pod kierownictwem prer ra, wypełniając jego polecenia. Jest on wówczas faktycznym szefem kierownik' resortów. Wariant drugi polega na tym, że ministrowie „służą wraz z premierem* który pełni funkcję przewodniczącego gabinetu. Obie te biegunowe sytuacje dziś rzadkie, zaś faktyczny układ stosunków między premierem a ministrami leży zarówno od sytuacji koalicyjnej, jak i przyjętej procedury podejmowania cyzji. Zdaniem cytowanego już R. Rose’a, faktyczna rola, jaką odgrywa prer w gabinecie, jest uwarunkowana dwoma zmiennymi: formalną koncentra~ władzy w gabinecie lub jej rozproszeniem oraz jego jednopartyjnością bądź wie partyjnością. Krzyżując wymienione zmienne otrzymujemy w rezultacie cztery tuacje. Po pierwsze, władza może być skoncentrowana w gabinecie, który ma c rakter jednopartyjny. Premier może wówczas pełnić funkcję lidera w gabinec Typowym przykładem jest Wielka Brytania; do grona państw mieszczących w tej kategorii zaliczymy również Grecję oraz - choć z pewnymi zastrzeżeni - Portugalię i Hiszpanię. Po drugie, władza może być rozproszona pomiędzy ró" ciała rządowe, podczas gdy rząd jest jednopartyjny. Konieczność czynienia sz~ gu uzgodnień z różnymi instytucjami, zwłaszcza w systemie federalnym osł w pewnym stopniu władzę premiera, który spełnia rolę uczestnika przetar (bargainer). Przykładem może być tu premier Belgii. Po trzecie, władza może b skoncentrowana w gabinecie, który ma charakter koalicyjny. Premier^ spe‘ funkcję żonglera, działającego pod presją uczestników koalicji, dysponują _ możliwością zrealizowania groźby odejścia, co może prowadzić do rozpadu k cji. Przykładem będą takie skonsolidowane demokracje jak Dania, Holandia Izrael - ale także Polska, w okresie, gdy premierem był Jerzy Buzek). Po czw wreszcie, władza może być rozproszona, podczas gdy rząd ma charakter koali ny. Oznacza to ukształtowanie takiego mechanizmu decyzyjnego, w którym p mier działa jedynie jako symbol. Przykładem może być Szwajcaria, w której nieją bardzo rozbudowane mechanizmy konsensualne oraz korporatywistyczne*.

Nieco inaczej ujmuje kwestię roli premiera A. Lijphart w swojej pracy o mokracjach pochodzącej z 1984 r.³ Akcentuje on znaczenie uwarunkowań kon-

R. Rosę, Prirne Ministers, op. cit., s. 19.

A. Lijphart, Democracies. Patterns oj Majoritarian and Consensus Gouernment in Tuien-

1

   A. King. The Brittsh Prirne Minislership in the Age ojCareer Politician, „West European Poli-tics" 1991, t. 14, nr 2, s. 39.

2

3

ty-One Coutries, Yale Universlty Press, New Haven 1984, s. 68 1 n.