039 5

Audi /tl| W .IllhłOflSkl

l kryzys w połowic lal siedemdziesiątych europejskiego pnnsiwa dobro-l>s Iii.

V '/micrzch tradycyjnego modelu suwerenności aparatu państwowego w obli ( / u /mian w stosunkach międzynarodowych i wewnętrznych państwa narodowego.

3. Zmierzch tradycyjnego, hierarchicznego stylu rządzenia w krajach Zachodniej Europy.

Doktryna ekonomiczna J.M. Keynesa, która stanowiła zaplecze teoretyczne dla szerokiego interwencjonizmu gospodarczego w rozwiniętych krajach kapi talistycznych, przekonywała o racjonalności centralnego planowania i administrowania życiem społeczno-gospodarczym. Idea administracyjnej racjonal ności i jej praktyczna realizacja za pomocą rządowej polityki społeczno-ekonomicznej stanowiła esencję państwa dobrobytu. W latach siedemdziesiątych polityka ta i doktryna będąca jej podstawą zostały poddane rewizji niemal w całym świecie zachodnim, jakkolwiek zakres zmian w różnych krajach jest zróżnicowany.

Główne tendencje reform administracyjnych w Europie Zachodniej w okresie ostatnich dwóch dziesięcioleci polegają na zastępowaniu tradycyjnego modelu administracji, opartego na stosowaniu prawa administracyjnego i etosie służby publicznej, przez model administracji menedżerskiej według reguł rachunku ekonomicznego i nauk o zarządzaniu. Najlepszą ilustracją praktycznego wcielania tej koncepcji w Europie jest Wielka Brytania, gdzie dostrzeżono najwcześniej słabości państwa dobrobytu i jpodjęto energiczne reformy instytucji i stylu pracy administracji publicznej. Rząd Margaret Thatcher po wygranych wyborach w 1979 r. opracował i rozpoczął wprowadzanie w życie daleko idące reformy państwa i systemu gospodarczego. Zmierzały one do usprawnienia systemu administracyjno-gospodarczego kraju w drodze lepszego zarządzania. Podstawą reformy państwa zainicjowanej i w znacznej mierze zrealizowanej przez rządy konserwatywne była gruntowna rewizja roli administracji i sektora publicznego w społeczeństwie. Reforma administracji była częścią ogólniejszego programu podniesienia efektywności polityki społecznej oraz odrodzenia kultury przedsiębiorczości w społeczeństwie brytyjskim. Reforma brytyjska zasługuje na większą uwagę ze względu na jej zakres i rezultaty. Jest ona realizowana od 1979„.E Przebiega w kilku etapach, z których najważniejszy (Next Steps) jest realizowany ód 1988 r. Polega on na instytucjonalnym rozdzieleniu sfery podejmowania decyzji w ramach resortów (ministerstw) od sfery ich wdrażania. Myślą przewodnią reformy jest teza, iż efektywność rządu poprawi się, jeżeli nastąpi decentralizacja odpowiedzialności za wdrażanie decyzji ministra przez specjalnie utworzone w ministerstwach jednostki —agencje zatrudniające profesjonalnych menedżerów. Istotą nowej struktury ministerstw jest rozdzielenie funkcji politycznych (policy formulatiori) od funkcji opera-. \ |nyc 11, dotyczących dostań za ma usług publi( znych do konsumentów. (dówiw I><> lanowienia etapu reform strukluialnych s;| następuj*jcc:

I utworzyć agencje w celu zarządzania wycinkowymi zadaniami resortu;

3. umiejscowić .zarządzanie operacyjne w agencjach;

l. podejmować decyzje strategiczne w kierownictwach resortów;

I ustalić procedury zawierania „kontraktów” między departamentem a agen ' l‘|.

\ dążyć do takiej organizacji ministerstw, aby agencje mogły być zarządzane tal jak firmy, prywatne.

< \dem tych reform jest „stworzenie mniejszego, bardziej efektywnego ipaialu rządzenia, w którym do państwa będzie należało jedynie to, co naprawdę pnliafi ono robić”. Szczególnie istotne jest rozróżnienie centralnych instytucji p ur.twowych, które zajmują się podejmowaniem decyzji od instytucji pery leryjnych w postaci agencji i innych parapaństwowych organizacji, których /udaniem jest implementacja decyzji (Smith, 1998, s. 54).

Nowy system wprowadzano w szybkim tempie. Do połowy 1991 r. co trzeci piucownik aparatu administracyjnego był zatrudniony w jednej z 50 ag tu ji W 1992 r. utworzono 25 dalszych agencji, w których pracowało 600 tys tu/ędników. W 1996 r. liczba agencji zwiększyła się do 123, obejmując KO'¹; ui/ędników brytyjskiej civil sernice (Metcalfe, 1993, s. 362; Smith, 1998, s. 02).

Reforma administracji rządowej wywołała wiele dyskusji na temat statusu m/ędnika służby cywilnej w Wielkiej Brytanii, a także dyskusje natury ogól nr jszej na temat modelu państwa. Zdaniem wielu politologów reforma pod wnżyła obowiązującą od 150 lat doktrynę brytyjskiej administracji, opartą na p il iecie „cnót publicznych”: niepartyjności, obiektywizmie, integralności, ucz ' Iwości, rekrutacji oraz awansie na podstawie oceny osiągnięć mcryloi yeznycli i odpowiedzialności publicznej (Smith, 1998, s. 11). Mimo że oficjalnie wła d/e nadal deklarują aktualność zasad tradycyjnego kodeksu cnót urzędniczych, \\ praktyce propagują system wartości i kryteriów ocen obowiązujący w biznesie piywalnym. Propagowane jest poczucie identyfikacji z zadaniami, indywidualna pi/cdsiębiorczość w realizacji zleconych projektów, uzależnienie wynagro d/' nia od jakości wywiązywania się z zadań itd. (Smith, 1998, s. 17). W ten sposób zacierana jest różnica między administracją publiczną a sektorem pry sinym. Wynikiem zmian, jakie dokonały się w metodach rządzenia w Wielkiej ltrylami i w mniejszym stopniu w innych krajach europejskich, jest popularność, laką zdobyło pojęcie goMgmąnee, które nie ma bezpośredniego odpowiednika • języku polskim. Pojęcie to zostało wprowadzone w ostatniej dekadzie do literatury anglojęzycznej. Używane jest obecnie częściej niż tradycyjne poję • u* ,ęoycrnment. Obrazuje ono jakościowy charakter zmian, jakie dokonały się w ostatnim okresie w sposobie sprawowania rządów w Ru ropie Zachodniią Niektórzy politolodzy definiują to pojęcie jako rządzenie bez udziału i/ądii