063

nie wartości liczbowej, np.200HB. Jeżeli pomiar dokonany został w innych warunkach, np. D=2,5mm, F=2450N (250kG), t=20s, wówczas oznaczenie przyjmuje postać 200HB 2,5/250/20.

Pomiary twardości metodą Brinella dokonywane są na twardoś-ciomierzu, w którym zastosowano hydrauliczny zespół obciążający - rys.7.2. Zastosowane rozwiązanie zapewnia niezmienność obciążenia penetratora w trakcie trwania próby, zaś manometr kontrolny wskazuje zadaną wartość obciążenia.

Bys. 7.2.

Schemat działania twardościomierza Brinella: oleju, 2-tloczek, 3,4-kulki zaworu, 5-tłok, pompki, 7-tloczek, 8-przelew, 9-zawór wg [4]

1-zbiornik

6-dżwignia

Prawidłowe przeprowadzenie pomiaru twardości wymaga, aby-powierzchnia badanego przedmiotu była płaska i prostopadła do kierunku działania obciążenia. Grubość badanej próbki powinna natomiast mieć wartość co najmniej 10 razy większą niż głębokość, odcisku h - rys.7.1.

Metoda Brinella znajduje dość powszechne zastosowania-w praktyce przemysłowej. Jej podstawową zaletą jest powtarzalność¹ wyników i jedna skala twardości dla wszystkich materiałów. Dzięk^J dużej powierzchni odcisku można przeprowadzać pomiary twardości* stopów wielofazowych, często o niejednorodnej strukturze, takich jak żeliwo szare i połowiczne, staliwo, uzyskując informacje, o średniej twardości wszystkich składników strukturalnych.

Wadą tej metody jest konieczność dokonywania pomiarów średnic odcisków i dalszego odczytywania twardości z tablic. Ograniczone zastosowanie tej metody wynika z niemożności przeprowadzenia pomiarów twardości materiałów bardzo twardych i próbek o małych wymiarach, a także warstw powierzchniowych.

Metoda Rockwella nie posiada wymienionych ograniczeń. Polega ₀na na dwustopniowym zagłębianiu penetratora w badany materiał, przy określonych w normie (PN-78/H-04355) warunkach i następnym pomiarze trwałego przyrostu głębokości odcisku e po odciążeniu próbki - rys.7.3.    ///J//////////j ////,/

Rys.7.3. Schemat pomiaru twardości metoda Rockwella: F -obciążenie wstąpne, F -obciążenie główne, K-stała równa 100 lub 130, h_o-głąbokość odcisku przy obciążeniu wstępnym, h-przyrost°głebokości odcisku wywołany obciążenie^ całkowitym, e-trwały przyrost głębokości odcisku mierzony przy obciążeniu wstępnym, po usunięciu obciążenia głównego

Penetrator ma kształt stożka diamentowego o kącie wierzchołkowym 120° (skala C i A) lub kulki stalowej o średnicy ¹/₁₆” (skaka B i F). Przy użyciu stożka diamentowego dokonuje się pomiarów twardości stali węglowych i stopowych po operacjach hartowania i ulepszania cieplnego, a także innych stopów o twardości mieszczącej się w skali C w przedziale 20-67HRC, natomiast w ska-li A w przedziale 60-90 HRA. Kulka stalowa stosowana jest do po-Pomiarów twardości stali węglowych i stopowych w stanie zmiękczonym lub po normalizowaniu, a także stopów metali nieżelaznych ⁰ twardości w granicach 35-100HRB oraz 60-100HRF. W metodzie ^Rockwella penetrator jest zagłębiany w badany materiał w sposób

119