20120312877

Jest to jedno z kluczowych zdań Burzy i może najtrudniejsze do interpretacji. Jest to szczytowy punkt tragedii Prospera. Dopiero po tej scenie połamie i odrzuci swoją czarodziejską Jaśkę, Zastanawiające jest również samo sformułowanie, słowa, których ożył Prospera:

..M whom my paim, fhmnuły uktn, aU, all lott, quitt lott...

Kiedy Molierowski Don Juan spotyka żebraka, zaczyna od szyderstw ze sprawiedliwości niebieskiej. Potem proponuje mu jałmużnę za jedno przekleństwo. Ale żebrak odmawia. Wtedy Don Juan rzuca mu złotą monetę: „Daję ci ją przez miłość ludzkości” (Je te le donnę pour l’amour de l’humanite^,r). O żadnym ze zdań Moliera nie napisano tyle, co o tej replice. Niektórzy komentatorzy widzą w tym zwrocie nie znanym siedemnastowiecznej francuszczyźnie jedynie równoważnik banalnego „z dobroci serca”. Inni — laickie odwrócenie czy nawet parodię tradycyjnej formy „pour 1’amour de Dieu” — „z miłosierdzia”. Dla jeszcze innych „humaniti” w ustach Don Juana ma już pełny sens osiemnastowiecznej „ludzkości” i Don Juan jest prekursorem oświeconego humanitaryzmu.

Szekspirowskie słowa „humanely taken” są podobnie wieloznaczne. Mogą być zrozumiane bardzo wąsko i znaczyć niewiele więcej niż „podjęte z dobroci serca”. Ale możemy w nich również odczytać i pełny sens renesansowej ,)iumanitas”. Ulrich pomija je w swoim przekładzie Burzy, Tarnawski tłumaczy: „a każdy trud podjęty przez mą ludzkość”, Siwicka odczytuje najpełniej: „w imię ludzkości”. W tych dwóch zwrotach: Molierowskim „pour 1’amour de 1’humaniłś” i Szekspirowskim Jtmandy taken”, jest dla mnie ten sam błysk geniuszu.

Jezdi na wyspie Prospera odegrana zostaje historia świata, dzieje Kaubana są rozdziałem z dziejów ludzkości. I w takim odczytaniu Burzy my sceny nabierają szczególnego znaczenia:

Aai & nfefc tęp jtft Widy tigiiir growii,

ta* mM mfrm,- t mtt pkfctse ihtm alt,

(Th* Temp ta, IVJ. 18S-193)