226 227 2

SYSTEMATYKA

Tasiemce członowane rozdziela węna 12 rzędów, bierze się pod uwagę zarówno kryteria morfologiczne, jak i cykle rozwojowe. W obrębie kryteriów morfo-JogioTnych uwzględnia się przede wszystkim cechy główki, z jej strukturami czepnyrm. budowę macicy i lokalizację gonoporu.

Rząd: Caryophyllida

Postacie dojrzale drobne, z jednym członem, słabo zaznaczonymi główką i szyjką. Na główce botria, botridia. nieuzbrojone lub brak. Otwór płciowy poarodkowo po stronie brzusznej. Rozwój z jednym żywicielem pośrednim iskąposzczety) lub bez. Z osłon jajowych wylęga się onkosfera. Pasożyty słodkowodnych ryb i ską poszczę tó w.

Go/dzień rozpłaszczony — Caryophyliaceus laticeps, jednoczłonowy, do 40 mm długi, pasożytuje w jelicie karpi. Z osłon jajowych, w jelicie rurecz-mkow. wylęga się onkosfera wykształcająca się w procerkoid.

Archigetes sieboltłi, do 4 mm długi, jednoczłonowy. podobny do poprzedniego gatunku, ale mający przydatek ogonowy, a na nim 3 pary haków, pasożytuje w stadium dojrzałym w segmentach płciowych skąposzczelów (niektórzy parazytolodzy postać dojrzałą uważają za neoteniczny plerocer-kosdj.

Rząd: Spatheobothriida

Postacie dojrzałe drobne, z jednym członem, wewnątrz zawierającym zwielokrotniony układ rozrodczy. Kilka otworów płciowych po stronie brzusznej. Główka słabo zaznaczona z 1, 2 lub 4 płytkimi botriami. Z osłon jajowych urylęga się onkosfera. Pasożyty ryb kostnoszkieletowych.

Rząd: Trypanorhynchlda

Postacie dojrzałe drobne. 2—100 mm długie. Główka wydłużona, z 4 bot* ndiami i 4 uzbrojonymi ryjkami. Strobila. U niektórych gatunków w każdym członie po 2 układy rozrodcze. Człony odrywają się. Otwory płciowe po stronie brzusznej, grzbietowej lub na bokach członów. Z osłon jajowych wylęga się koracbdium. Pasożyty morskich ryb kostnoszkieletowych.

Rząd: Pwudophytllda

Rząd liczny w gatunki. Postacie dojrzałe od kilku mm do ok. 30 m długie. Główka z 2 bot nami uzbrojonymi łub nieuzbrojonymi. Słabo zaznaczona szyjka Strobila u niektórych gatunków, w przedniej części ciała, zewnętrznie wy kazuje slaby podział na człony. Człony nie odrywają się. Macica ma własne ujście- Otwór płciowy przeważnie po stronie brzusznej, u części gatunków po

stronie grzbietowej lub bocznej członów. Koracidium. Dwaj żywiciele pośredni. Pasożyty wszystkich grup kręgowców, łącznie z człowiekiem.

Bruzdogłowiec szeroki — Diphyllobothrium latum, pasożyt jelita cienkiego rybożernych ssaków (w tym człowieka), w stadium dojrzałym osiąga do 15 m długości, liczba członów strobili osiąga do 4 500. Główka ma 1 mm średnicy, a człony do 20 mm szerokości. Jaja zaczynają rozwijać się w macicy i kończą rozwój po wydostaniu się do wody wraz z odchodami żywiciela. W wodzie, z osłon jajowych wylęga się koracidium, które dla dalszego rozwoju musi być połknięte przez oczlika. W jelicie oczlika onkosfera uwalnia się z embrioforu, dostaje się do jamy ciała oczlika i wykształca w procerkoid. Dalszy rozwój zachodzi wówczas, gdy oczlik zostanie połknięty przez rybę. Procerkoid przebija się przez ścianę jelita ryby i osiedla w mięśniach, wątrobie lub śledzionie i jednocześnie przekształca się w plerocerkoid. Człowiek zaraża się spożywając surowe lub wędzone ryby, zawierające plerocerkoidy, które w jego organizmie rozwijają się w postacie dojrzałe. Ogniskami zarażeń tym pasożytem w Europie są jeziora szwajcarskie, Bałtyk i delta Dunaju. Poza Europą bruzdogłowiec szeroki jest częsty w Japonii i Turkmenii. U człowieka może powodować ciężką anemię, która może być wzmagana w związku ze starzeniem się pasożyta. Starsze człony mogą ulegać trawieniu przez enzymy gospodarza.

Ze strawionych członów uwalniane są substancje szkodliwe dla organizmu człowieka. Stwierdzono także duże zapotrzebowanie pasożyta na witaminę B₁₂, a więc zubożanie jej poziomu u gospodarza.

Rząd: Lecanicephalida

Postacie dojrzałe drobne. Główka podzielona przewężeniem na dwie okolice. Przednia — z nieuzbrojonymi ryjkami, tylna — z dwoma przyssawkami. Strobila krótka. Z jaja wylęga się koracidium. Żywicielami pośrednimi są morskie mułże. Postacie dojrzałe pasożytują u ryb spodoustych.

Rząd: Aporida

Postacie dojrzałe do 3,5 mm długie, z jednym członem. Główka wyraźnie zaznaczona, z uzbrojonym rostellum i botriami lub botridiami. Rozdzielnopł-ciowe i hermafrodyty. Nie występują żółtniki i gruczoły Mehlisa. Pasożyty jelita cienkiego gęsi. Rozwój słabo poznany.

Rząd: Tetraphyllida

Postacie dojrzałe do 20 cm długie. Główka z 4 botridiami, silnie wykształconymi, osadzonymi na szypułkach. Prócz botridiów dodatkowo występują acetabule, uzbrojone bądź nieuzbrojone oraz myzorynchus. Człony liczne, hiperapolizyjne. to jest odrywają się przed rozwojem jaj. Hermafrodyty, rzadziej rozdzielnopłciowe. Otwory płciowe na bokach członów albo na ich

227