2tom043

3. APARATY ELEKTRYCZNE 88

Łączniki zabezpieczeniowe mają za zadanie likwidowanie stanów zakłóceń powstających w układach elektroenergetycznych (przeciążeń i zw'arć).

Łączniki, które spełniają jednocześnie różne funkcje noszą nazwę łączników o zadaniach złożonych.

Rys, 3.1. Klasyfikacja łączników u: względu na sposób konstrukcyjnego rozwiązania toru prądowego

Istotnym kryterium podziału, które łączy się ściśle z ogólnie przyjętymi nazwami łączników jest wartość największego prądu wyłączanego przez łączniki. Z tego względu rozróżnia się:

—    odcinacie, tj. łączniki nic mające praktycznie zdolności wyłączania prądów; jeśli odcinacz w stanic otwartym zapewnia bezpieczną przerwę izolacyjną nazywa się odłącznikiem;

—    rozłączniki, tj. łączniki przeznaczone do wyłączania prądów roboczych (umownie prądów nie przekraczających 10-krotnej wartości ich prądu znamionowego ciągłego); do grupy tej są zaliczane m.in. styczniki;

—    wyłączniki, tj. łączniki o zdolności łączenia prądów przekraczających 10-krotną wartość prądu znamionowego ciągłego.

Ogólna definicja łącznika obejmuje wszystkie urządzenia przeznaczone do wykonywania operacji łączeniowych. Na rysunku 3.1 przedstawiono podział łączników z uwagi na sposób rozwiązania konstrukcyjnego czynnej części toru prądowego, w której odbywa się łączenie obwodu.

Z uwagi na środowisko, które decyduje o warunkach gaszenia łuku, łączniki dzielą się na:

—    gazowe;

—    cieczowe;

—    gazowydmuchowe;

—    próżniowe.

W grupie łączników gazowych rozróżnia się (zależnie od użytego gazu):

—    łączniki powietrzne normalnociśnieniowe;

—    łączniki pneumatyczne;

—    łączniki z sześciofluorkiem siarki.

Łączniki cieczowe (obecnie praktycznie olejowe) dzielą się na pełno- i małoolejowe.

Łączniki, w których styki ruchome są utrzymywane w jednym z położeń ustalonych tylko w czasie działania określonego czynnika zewnętrznego (np. energii elektrycznej lub sprężonego powietrza) noszą nazwę styczników.

Przytoczone powyżej podziały klasyfikacyjne nic wyczerpują wszystkich możliwych kryteriów podziału [3.33].

W praktyce operuje się zazwyczaj nazwami łączników wynikających częściowo z podziału wg kryterium wartości prądu wyłączeniowego, a częściowo z podziału wg kryteriów konstrukcyjnych z dodatkowymi informacjami dotyczącymi rodzaju prądu, wartości napięcia i innych cech charakteryzujących, np. wyłącznik pneumatyczny wysokiego napięcia prądu przemiennego, rozłącznik gazowydmuchowy wysokiego napięcia prądu przemiennego itp.

3.2.2. Wielkości znamionowe łączników elektroenergetycznych

Podstawowymi parametrami elektrycznymi charakteryzującymi wszystkie rodzaje łączników w normalnych i zakłóceniowych warunkach pracy są:

—    napięcie znamionowe izolacji;

—    prąd znamionowy ciągły;

—    obciążalność znamionowa zwarciowa, określona wartościami prądu znamionowego szczytowego i prądu znamionowego krótkotrwałego (n-sekundowego).

Napięcie znamionowe izolacji łącznika C/,- jest to skuteczna wartość napięcia między-przewodowego, na którą izolacja łącznika została zbudowana i oznaczona.

W przypadku łączników niskiego napięcia, napięcie znamionowe izolacji jest wartością napięcia, do której są odniesione napięcie probiercze wytrzymałości elektrycznej i odstępy izolacyjne powierzchniowe [3.39]. Tradycyjnie rozróżnia się następujące wartości niskiego napięcia — 250, 380, 500, 660, 800, 1000, 1200, 1500 V.

Wartości napięć znamionowych izolacji łączników wysokiego napięcia są określone w normie [3.36] i wynoszą: 3,6; 7,2; 12; 17,5; 24; 36; 52; 72,5; 123; 145; 170; 245; 300; 362; 420; 525; 765 kV.

Napięcie znamionowe izolacji jest cechą charakteryzującą odporność elektryczną izolacji łącznika. Powinno ono być na tyle duże, aby izolacja wytrzymywała bez uszkodzeń nie tylko napięcie robocze doprowadzone trwale, ale również krótkotrwałe stany przepięciowe występujące podczas eksploatacji. Starzenie izolacji oraz możliwość występowania przepięć stwarzają konieczność prowadzenia badań izolacji doziemnej, międzyfazowej oraz izolacji otwartej przerwy łączników, napięciami probierczymi o wartościach odpowiednio podwyższonych w stosunku do napięcia znamionowego izolacji. Próby izolacji wszystkich łączników są wykonywane napięciem przemiennym 50 Hz, zaś łączników wysokiego napięcia ponadto napięciami udarowymi. Łączniki w wykonaniu napowietrznym są badane napięciowo w próbach pod deszczem o parametrach określonych przez normy.

Wartości napięć probierczych oraz warunki przeprowadzania badań napięciowych określają normy dla poszczególnych rodzajów łączników.

Prąd znamionowy ciągły jest to skuteczna wartość prądu, który przepływając dowolnie długo przez tor prądowy łącznika nie spowoduje przekroczenia określonych w normach Przyrostów temperatury przyjętych za dopuszczalne. Jest to ustalona przez wytwórcę ^wartość prądu, którą łącznik może przewodzić przy pracy ciągłej:

Łączniki niskiego napięcia są zazwyczaj budowane na następujące prądy znamionowe ciągłe:

łączniki manewrowe: 6, 10, 16, 25, 40, 63, 100, 160, 250, 400, 630 A;

" inne łączniki: 25, 40, 63, 100, 160, 250, 400, 630, 1000, 1600, 2500, 4000 A.