460,461

460    Teorie literatur

gę na pewne różnice w posługiwaniu się przez nie podstawowymi kategoriami.

Badania gende-rowe/ badania gueerowe

Homoseksual-ność - hetero-seksualność

1

homoseksualną (tak zwane) IlKM jowsko-lesbijskicj). Do przyczynił się wydatnie sima t kn and Lesbian Liberation Mmem^p Wyzwolenia Gejów i I ,e»bl|tilt I f cy aktywnie od końca lut (szczególnie po brutalnym (■ cji nowojorskiej na klub ' • 1 < otMl W późnych latach ub ili ihiIb i wczesnych osicmdzhm,|lye(| zaczął się łączyć z badaniami [ wymi, a od początku lal (l/li>«H tych — z badaniami t|tierhiw)ąi rych stworzył zaplecze hinlorjl tyczne i metodologiczno, Dr przedstawicieli nurtu idenlyfll daniami gejowsko-lethijnkimlJ za punkt wyjścia cscncjiilną litr ność, część zaś przcchod/l na f podważając ideę wszelkiej Mr wanej tożsamości - także hn|I Dla rozwoju nurtu ilu że ()C poglądyjtidith Butler, Iw lu wiek i Adricnnc Ricll, ,1 w koncepcja podważania mwf teroseksualności obnwl|Ufl~ Zachodu, krytyka u/nSVM heteroseksualnego /a nstlą lizowanie kulturowych Ęm sualności, określanyi 11 iv 1 pogardliwie „I len iu

W wypadku badań genderowych i badań queerowych chodzi bowiem przede wszystkim o przesunięcie akcentów - te pierwsze, jak było powiedziane powyżej, koncentrują się na problematyce różnic płciowych, drugie kładą raczej nacisk na różnice seksualne. Badania genderowe podejmują w szczególności kwestie dotyczące żeńskości i męskości; badania queerowe rozumiane wąsko -problemy związane z różnymi postaciami pożądania seksualnego. Z kolei analizy queerowe w ujęciu szerszym koncentrują się na ogólnych zagadnieniach tożsamości oraz inności, korzystając w tym zakresie z inspiracji filozoficznych - zwłaszcza z ponowoczesnych nurtów filozofii Innego. Biorąc jednak pod uwagę istnienie bardzo ścisłych związków między płciowością i seksualnością (identyfikacją płciową i pożądaniem), widać, że od samego początku badania podejmowane w ramach nurtu genderowego i queerowego bardzo ściśle łączyły się ze sobą i zachodziły na siebie (zwłaszcza w pracach Ju-dith Butler). Z kolei gdy chodzi o badania gejowsko-lesbijskie, z których bezpośrednio wywodzą »ld rowe, wyraźne różnice daje się dostrzec przede wszystkim w konkretnej perspektywy badawczej - w pierwszym wypadku n nastawionej między innymi na określanie specyfiki kobiecej i itl sualności, jej funkcjonowania w przestrzeni społecznej, spoin »1*«V; nia się w dyskursach artystycznych i kulturowych oraz jej rcpies|o| gim - konstrukcjonistycznej, przyjmującej, że nic istnieją źuil mości (hetero- czy homoseksualne), ale że są one jedynie pn>dul<is praktyk społecznych i kulturowych. Dla badań gejowsko l< wą opozycją jest więc opozycja homoseksualność - hetero .1 k .ual gdy teorie queer podważają zarówno tę opozycję, jak i istnienie sil ści homoseksualnej jako uwarunkowanej określonymi ohlrltlriMfl Raczej - zgodnie z sugestiami jednego z teoretyków auttf I i - próbują one pokazać, że nic istnieje jeden uniwersalny modi I i homoseksualnej, ponieważ nic ma też jednego sposób bycia |e*lil

461

I „ADANIA 0.UEEROWE (Que<T

mutr = „dziwak”, „dziwacz-jHiil> |i zany”) - określenie stoso-4>|il 1 iwo jako wulgarny i obraź-^liniii k homoseksualisty w an-kręgu językowym. V ml swojego pierwotnego uży-jlmli to stało się początkowo JB diiMiieypacji osób homoseksu-nn nie sygnalizuje ono nurt ba-Uigli/iiych, psychologicznych, jlgli /nycli, kulturowych itp. oraz f yh 11 literackiej (badań queero-ynl«l ijiiccrowej) skoncentrowa-2|||i niowaniu wszelkich norma-Tfti>»ii mości i arbitralnie ustana-nur/yi ji (na przykład kobieta -lii, |ilei żeńska - płeć męska, he-mllui.i homoseksualista itp.).

kiytyka ąucerowa rozwinę-Itttineie badań gejowsko-lesbij-liiili 1 owycli.

mi I t/tteer

jem⁴⁶. Zgodnie więc z konotacjami terminu, teoria queer stara się unikać jednoznacznych przyporządkowań, bardzo sceptycznie odnosząc się nawet do samych pojęć „kobiecości”, „męskości”, „heteroseksualności” czy „homoseksual-ności” i uznając, że te pojęciowe i językowe konstrukty są źródłem rozmaitych narzucanych z góry przyporządkowań, a zatem w określonych okolicznościach mogą się stać także narzędziem przemocy.

Za jednego z głównych prekursorów nurtu queer uznaje się obecnie ponowo-czesnego fdozofa francuskiego Michc-la Foucalta (1926—1984), zaś wśród badaczek i badaczy reprezentujących orientację queerową najczęściej wymienia się Judith Butler, Eve Kosofsky Sedgwick (ur. 1950), Dianę Fuss, Jona thana Dollimore’a i Alana Sinfielda'*''. iliią z najbardziej znaczących książek w kształtowaniu się teorii qu alę wspomnianą wcześniej Gender Trouble Judith Butler. Głównie dla-i h Butler teoretycy queerowi dostrzegli bardzo bliski ich wysil nek myślenia — kwestionowanie wszelkich tożsamości normatywnych. Jtozyi ji pleć biologiczna - płeć społeczno-kulturowa, przeprowadzi) iutli-i w tej książce, bardzo dobrze nadawała się do podważenia naj pozycji, na jakiej oparł się dyskurs krytyki lesbijsko-gejowskiej: Tfcroscksualnośd i homoseksualności. Podobnie bowiem jak płeć bio lei społeczno-kulturowa oraz tożsamość płciowa są, zdaniem Butler, konstruktami, tak również takim konstruktem jest dla niej toż.sa liiiln.i i związane z nią restrykcyjne podziały prowadzące do wyklu iflWiim.i homoseksualności za coś nienormalnego. Koncepcja perforuj ph i stałego procesu wytwarzania się płciowości, a zarazem ciągle S|go wysiłku dostosowywania ciała do wzorców kobiecości lub mę li do ustanowionych arbitralnie norm - oraz opisywane przez Butler „t yliiw.mia” tych norm odnosiły się w dużym stopniu także do pro 4 «(<l<i.ii.ilii<>.„ I I \ i/samość seksualna przyjmowała w mysi je| kimcep

jpMOi,//    ivnur dr ndtnlM, tłum. Ch. Manniby, Paris łooo - cyt. za: J. Kocha -

1 mi,i ni,11 /tdżnkowuny, op. dt., n. i tk

JKy tum.......I.ikn u,m 1................ mii gu nowym, met/.ulkn prekursorskim«pi,, n>

Ji mli i\ 1 .mliim twńre/intci Szekspira /uli. 1‘iililinil Slhike\['iiiu Nrw Minty 1 i 11 t 'uhm ■Mff/nm, ml | I liillliiinir, A. Slnlleld, lthin a 1 «>Ms

Pr*kur

Dynkui

gi)|own

lii|<iklH|

fititlor Cjll |un lywnoA

Piaklyi

wnnm"

spoloc