742 743

REGENERACJA

Liliowce odznaczają się dużymi zdolnościami do regeneracji. Regenerują ramiona, okolice otworu gębowego i odbytowego, a także trzewia.

SYSTEMATYKA

Liliowce rozdziela się na 5 rzędów w zależności od wykształcenia stylika i wąsów.

Rząd: Isocrinida

Żyją w wodach spokojnych, na większych głębokościach. Styłiki długie, z licznymi okółkami wąsów.

Cenocrinus osteria ma długą, pięciokątną łodygę. Ocean Atlantycki.

Rząd: Millericrinida

Liliowce drobne, delikatne, ze stylikiem bez wąsów. W ścianach bruzd am-bulakralnych drobne elementy szkieletowe.

Rząd: Bourgetricrinoida

Drobne liliowce, stylik wiotki bez wąsów.

Rhizocrinus /ofo tenis ma 5 nie rozgałęzionych ramion. Ocean Atlantycki, Morze Północne.

Rząd: Cyrtocrinida

Stylik silnie zredukowany, kielich prawie bezpośrednio przyczepiony do podłoża. Rząd obejmuje tylko dwa współcześnie występujące gatunki.

Holopus rangi ma 5 nie rozgałęzionych ramion, z bardzo długimi piórkami. Ocean Indyjski. Głębinowy (2 900 — 4 900 m).

Rząd: ComatuHda

Obejmuje większość liliowców, ponad 500 gatunków. Postacie młodociane ze stylikiem, potem stylik podlega uwstecznieniu i postacie dojrzałe prowadzą wolny tryb życia.

Rozwierucha śródziemnomorska — Antedon mediterranea występuje w Morzu Śródziemnym (fot. 33C).

Gromada: rozgwiazdy — Asteroidea

Diagnoza: szkarłupnie spłaszczone w osi gębowo-przeciwgębowej; o kształcie ciała gwiaździstym; ciało ^/nicowane na tarczę centralną i ramiona, ramiona po stronie gębowej spłaszczone z bruzdami.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Rozgwiazdy są szeroko rozprzestrzenionymi szkarhipniami, występują głównie w morzach o pełnym zasoleniu, pojedyncze gatunki spotykane są w wysło-dzonych zatokach morskich i niepełnosłonych morzach. Żyją na dnie, na różnych głębokościach, pełzają przy pomocy nóżek ambulakralnych. Niektóre gatunki występują w bardzo licznych w osobniki populacjach. Odżywiają się różnie, ale większość jest drapieżna. Należą do jednych z piękniejszych zwierząt, wiele z nich jest jaskrawo zabarwionych. Znanych jest ok. 2000 gatunków.

Wiele komensali żyje w bruzdach ambulakralnych rozgwiazd, a szczególnie należących do wieloszczetów.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA Budowa zewnętrzna

Rozgwiazdy mają bardzo różne rozmiary. Średnica ich ciała wynosi od kilku mm do ok. 80 cm (mierzona w osi ramion).

Ciało jest spłaszczone w osi oralno-aboralnej, wyróżnia się w nim część centralną, zwaną tarczą i odchodzące od niej ramiona, zwane także promieniami, zwężające się ku końcom (ryc. 266, fot. 34, 35). Zarówno tarcza, jak i ramiona, są różnie rozbudowane u poszczególnych gatunków. Tarcza może być silnie rozbudowana, a ramiona skrócone i odwrotnie. U wielu gatunków część centralną tworzą stykające się ze sobą ramiona. U większości rozgwiazd występuje 5 ramion, u części 6, 9, 11, 13, 16, 30. U wieloramieniowych rozgwiazd tarcza jest słabo rozbudowana, ramiona są wąskie.

A    B

Ryc. 266. Rozgwiazda. A — strona aboralna, B — oralna; b — bruzda ambułakralna z nóżkami ambulakralnymi, d — otwór odbytowy, o —- otwór gębowy, r—ramię, s—płytka sitowa, t — tarcza

centralna

743