782 783

Rurkoczułkowce wykazują mieszaninę cech, właściwych pierwogębym (po* łożenie układu nerwowego w naskórku, chityna), a w tyra szczególnie pierścienicom (wór powłokowy, segmentacja opistosomy, u niektórych segmenty ze szczeciami), jak i wtórogębym. Do wtórogębych nawiązują rozwojem zarodkowym i podobnie wykształconą celomą w zasadniczych częściach ciała. Mają także cechy sobie właściwe (brak układu pokarmowego, piórka), będące swoistymi przystosowaniami do życia osiadłego. To powoduje, że zaliczane są do pierwogębych, albo do wtórogębych.

Zwolennicy zaliczania rurkoczułkowców do wtórogębych podkreślają, że mają one celomę wykształconą, w zasadniczych częściach ciała, podobnie jak kryzelnicc. mszywioły, ramienionogi, szkarłupnie, a szczególnie przedstrunow-oe (p. dalej). Opistosomę uznają za strukturę wtórną, powstałą w wyniku przystosowań do zakotwiczania ciała w domku. Stronę, po której występuje zwój mózgowy, z odchodzącym od niego bezpośrednio pniem nerwowym, a nie odchodzącym od obrączki (por. pierścienice), należy uznać za grzbietową, a przez to rurkoczułkowce zbliżają się do strunowców. Niektóre rurkoczułkowce mają w papillach fragmenty celomy, odgraniczone od głównych części metacelomy, a te. według zwolenników zaliczania rurkoczułkowców do wtórogębych. uznawane są za nawiązujące do miomerów, pojawiających się w rozwoju zarodkowym lancetnika (p. dalej), typowego strunowca. Zwolennicy poglądu, że rurkoczułkowce są odgałęzieniem linii wtórogębych, prowadzącej do powstania strunowców (ryc. 294), są liczniejsi niż zwolennicy zaliczania ich do pierwogębych.

Niewątpliwie rurkoczułkowce są ślepym odgałęzieniem drzewa rodowego zwierząt.

Typ: przedstrunowce — Protochordata

Synonimy: półstrunowce — Hemichordata; Epitheltoneura; strunogębe — Stomochordata, szparoskrzelne — Branchlotremata

Diagnoza: bezkręgowce morskie, wolno żyjące i osiadłe, o ciele zróżnicowanym na trzy części: ryjek, kołnierz i tułów; u większości przedstawicieli gardziel ze szparami skrzelowymi, ryjek usztywniony notochordą, wy puk leniem sklepienia jamy gębowej.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Przedstrunowce są bezkręgowcami morskimi, występującymi we wszystkich morzach, ale głównie w pełnosłonych. Żyją na dnie pełzając, zagrzebane w mule, ukryte w norach czy szczelinach skał, przyczepione do stałego podłoża, stułbiopławów, nieliczne pływają. Współcześnie żyje ok. 100 gatunków, wszystkie występują rzadko. Nie mają większego znaczenia w biocenozach morskich. Odżywiają się detrytusem, drobnymi organizmami morskimi, są także mułożercami.

SYSTEMATYKA

Przedstrunowce obejmują 4 gromady:

jelitodyszne — Enteropneusta, pióroskrzelne — Pterobranchia,

Planctospheroida, ^ł graptolity — Graptolitoida.

We współczesnej faunie reprezentowane są trzy pierwsze gromady. Graptolity są wymarłe, a ich zaliczanie do przedstrunowców jest problematyczne (p. dalej). Planctospheroida obejmują tylko jeden gatunek: Planctosphaera pelagi-ca, który został opisany w 1932 r. tylko w postaci larwalnej, jego postać dojrzała nie jest znana. Larwa ma postać krążka, na jej ciele występują porozgałęziane pasma rzęsek, a we wnętrzu ma zawiązek układu pokarmowego i zawiązki trójdzielnej celomy. Na tylnej stronie krążkowatego ciała występuje zagłębienie (por. niżej tornarię).

Jelitodyszne i pióroskrzelne mają zewnętrznie różną organizację morfologiczną (ryc. 280, 281), ale mają taki sam zasadniczy plan wewnętrznej budowy ciała. Ciało jest zróżnicowane na 3 części: ryjek, kołnierz i tułów. Dalszymi cechami wspólnymi są występowanie w gardzieli szpar skrzelowych.