Bagrowicz14

3. Relacja mistrz-uczeń 123

Zdaniem Blooma, kryzys ten jest niebezpieczny przede wszystkim dlatego, że wiąże się z nim błędne przekonanie, iż można nauczyć się dobrego życia bez poważnej konfrontacji z mistrzami myślenia o człowieku, z myślą Platona, Arystotelesa czy Szekspira. Dodajmy - z przekazem pedagogii biblijnej zawartej w Objawieniu, szczególnie w ewangeliach. Jednym z przesądów naszego czasu jest przekonanie, że nie istnieje żadna obiektywna miara człowieczeństwa i dlatego nie potrzebujemy nauczycieli dobrego życia. Jeśli takich nauczycieli zabraknie, ich miejsce zajmą manipulatorzy i ideologowie²⁷.

Autorytet uczonego i nauczyciela to autorytet mądrego przewodnika i mistrza. Jest on nie tylko wybitnym specjalistą w jakiejś dziedzinie, ale -jak to pisał Henryk Elzenberg - „mistrzem jest ten, kto pewnej ilości swych bliźnich pomógł wyjść z honorem z opresji życia na ziemi”²⁸. Autorytet uczo-nego-mistrza wynika więc nie tylko z jego fachowości w jakiejś dziedzinie, lecz konstytuowany jest przez odniesienie do określonych wartości moralnych.

Prawdziwy mistrz nie zajmuje wobec swoich uczniów stanowiska autorytarnego sędziego, który wszystko surowo osądza i jest nieomylny. Mistrz powinien spojrzeć na młodych, jak gdyby sytuując się w ich świecie²⁹. Dlatego zamiast postawy surowego sędziego przyjmuje raczej postawę ogrodnika, który z zaciekawieniem patrzy na rozwijającą się roślinę. Ogrodnik, gdy widzi jakieś nowe pędy w ogrodzie, które wyrosły z posianych przez niego nasion, przygląda się im, pozwala rosnąć, stwarza im przestrzeń rozwoju i czeka z ciekawością, co z nich wyrośnie. Jest razem z nimi w drodze, towarzyszy ich rozwojowi, razem z nimi szuka i razem z nimi przeżywa radość z odkrycia prawdy. Jest solidarny z ich niepokojami i często niepokornym buntem, ale nie po to, aby pchać ich ku zwątpieniu, ale aby być przewodnikiem ku nadziei. Ważne są tu wszystkie zachowania, pedagogia, która choć niejawna, ukryta, jest istotnym elementem wprowadzania uczniów w świat znaczeń i symboli ważnych nie tylko w meblowaniu umysłów młodych, ale i dla ich duchowej kultury. Mistrz jest więc ważnym pedagogiem inicjacji w życie. Może odegrać niezastąpioną rolę w przygodzie rozwoju intelektualnego i osobowego ucznia. I dlatego może być przewodnikiem, nie tylko w tym sensie, że jest pomocny w drodze dorastania, trudnej z powodu licznych pułapek pośród meandrów

¹⁷ J. Merecki, Autorytet nauczyciela - autorytet prawdy, Ethos 10 (1997), nr 1, s. 255--256.

²³ H. Elzenberg, Kłopot z istnieniem, Toruń 2002, s. 307.

²⁹ Por. J. Tarnowski, Pedagogika dialogu, w: Edukacja alternatywna - dylematy teorii i praktyki, red. B. Śliwerski, Kraków 1992, s. 148n.