CCF20090212012

•    dokonywanie „objazdów” i skrótów podczas poruszania się w przestrzeni;

•    podążanie zarówno za widocznym, jak i niewidocznym ruchem obiektów (tj. wykonanie rygorystycznie kontrolowanego testu stałości obiektu Piageta; wg jego teorii - faza 6);

•    kategoryzacja obiektów na podstawie podobieństwa percepcyjnego;

•    rozumienie i porównywanie małej liczby obiektów;

•    rozwiązywanie problemów przez wgląd.

Wiele dowodów wskazuje na to, że ssaki nie nabywają tych zdolności dzięki jakiemuś behawiorystycznemu łączeniu bodźców i reakcji czy dzięki istnieniu jakiejś prostej formy pamięci, lecz raczej naprawdę rozumieją i reprezentują poznawczo przestrzenie i obiekty (oraz kategorie i liczbę obiektów) w sposób, który umożliwia twórcze wnioskowanie i rozwiązywanie problemów przez wgląd.

Podobnie wszystkie ssaki żyją w zasadniczo takim samym świecie społecznym, składającym się z indywidualnie rozpoznawanych członków gatunku i ich pionowych (dominacja) i horyzontalnych (afiliacja) relacji, oraz posiadają zdolność przewidywania zachowania innych członków swego gatunku w wielu sytuacjach na podstawie całej różnorodności wskazówek i wnioskowań. Te zdolności poznawcze przejawiają się z kolei w tym, że potrafią one:

•    rozpoznawać jednostki należące do własnych grap społecznych;

•    nawiązywać relacje z innymi jednostkami, wyznaczane przez takie wartości, jak pokrewieństwo, przyjaźń i pozycja w hierarchii;

•    przewidywać zachowanie jednostek na podstawie takich czynników, jak ich stan emocjonalny i kierunek poruszania się;

•    używać wielu typów strategii społecznych i komunikacyjnych w celu rywalizacji z członkami własnej grupy o ważne zasoby;

•    współpracować z innymi członkami grupy w rozwiązywaniu problemów i w tworzeniu koalicji i sojuszów społecznych;

•    angażować się w różnorodne formy uczenia się społecznego, w którego procesie przejmują cenne umiejętności od innych członków gatunku.

I znowu wiele przemawia za tym, że społeczne działanie ssaków nie jest ślepym odruchem, lecz raczej opiera się na rozumieniu i poznawczej reprezentacji własnych działań w procesie złożonych interakcji z innymi członkami grupy.

W tym ogólnym podobieństwie poznawczym między ssakami istnieje jednak jeden wyjątek. Dotyczy on właściwego tylko naczelnym rozumienia kategorii relacyjnych, zarówno w dziedzinie wiedzy fizycznej, jak i społecznej. W sferze społecznej tylko naczelne spośród ssaków rozumieją aspekty relacji społecznych istniejących między innymi dwoma osobnikami. Rozumieją na przykład relacje pokrewieństwa i dominacji, jakie zachodzą między „osobnikami trzecimi”. Naczelne potrafią selektywnie łączyć się w koalicje, wybierając jako sprzymierzeńca jednostkę, która jest dominująca w stosunku do potencjalnego nieprzyjaciela, co wskazuje na to, że rozumieją względne pozycje jednostek w hierarchii. Zdarza się też w pewnych sytuacjach, że biorą odwet za ataki na siebie nie tylko na atakujących, ale także na ich krewnych, co z kolei wskazuje na to, że rozumieją zachodzące między innymi jednostkami relacje pokrewieństwa. Istnieją nawet dowody na to, że naczelne rozumieją całe kategorie relacji społecznych pomiędzy innymi jednostkami, na przykład, wiele różnych przykładów relacji „matka-dziecko” (Dasser, 1988a, 1988b). Inne ssaki nie przejawiają tego rodzaju rozumienia (Toma-

27