CCF20091108004

bez której śledzenie samolotów poruszających się z różną szybkością i na różnej wysokości, zmierzających do tego samego celu lub startujących z tego samego lotniska, nie byłoby możliwe. Ich praca jest gorączkowa, trudna i wymagająca, a ponadto ci ludzie każdego dnia odpowiadają za życie setek osób. Badania nad funkcjami fizjologicznymi kontrolerów ruchu powietrznego pokazują, że ich organizm nosi ślady presji zawodowych. W miarę wzrostu liczby samolotów poruszających się w ich sektorze, naczynia krwionośne ulegają zwężeniu i rośnie ciśnienie krwi. Przypadki nadciśnienia u kontrolerów mchu powietrznego są trzy razy częstsze niż w odpowiedniej dla nich grapie wiekowej w innych zawodach.

Mogłoby się wydawać, że był to klasyczny przykład najgroźniejszych skutków stresu. Oczekiwalibyśmy, że częstość zawałów i wylewów, oraz innych zaburzeń związanych ze stresem, jest kilkakrotnie wyższa u kontrolerów ruchu powietrznego niż w populacji generalnej. Ale badania tego nie potwierdzają. Jeśli idzie o niektóre wyniki badań, kontrolerzy ruchu powietrznego są zdrowsi niż populacja generalna. Chociaż u niektórych kontrolerów zdarzają się zaburzenia, a nawet przedwczesne zgony, znaczna ich część jest całkowicie zdrowa.

Satysfakcja z pracy i kontrola

Jaki czynnik odgrywa w tym wszystkim ważną rolę? Dlaczego stres w pracy nie wpływa na kontrolerów ruchu powietrznego w taki sam sposób? Różnice wydają się być związane z poziomem satysfakcji z pracy. U tych kontrolerów, którzy są ze swej pracy bardzo zadowoleni, nie pojawiają się szkodliwe skutki stresu. U osób niezadowolonych ze swej pracy skutki takie występują.

Przyjrzyjmy się innej pracy uważanej za wysoce stresującą - dyrektora firmy. Powszechnie zakłada się, że dyrektorzy doświadczają w pracy silnego stresu i częściej niż populacja generalna przechodzą - właśnie z powodu stresu - zawał. Badania nie potwierdzają tego przypuszczenia. Częstość zawałów u dyrektorów jest o 40% niższa niż u kadry kierowniczej średniego szczebla, której pracę uważa się z reguły za znacznie mniej stresującą.

Podstawowym powodem słabszego wpływu stresu na stan zdrowia dyrektorów jest ich wysoka autonomia i kontrola nad swą pracą - wyższa niż u menedżerów średniego szczebla. W wielu badaniach pokazano, że możliwość kontrolowania wydarzeń w miejscu pracy może znacząco redukować postrzeganie stresu. Okazało się, po zbadaniu 136 pielęgniarek, że trafna ocena wymagań pracy oraz kontrola nad nią były znacząco powiązane z dwiema fizjologicznymi miarami stresu: ciśnieniem krwi oraz reakcją gruczołów adrenalinowych . Im wyższe były wymagania pracy i niższa kontrola nad tymi wymaganiami, tym silniejsze wskaźniki stresu obserwowano u pielęgniarek (Fox, Dwyer & Ganster, 1993). Trzyletnie badania nad 76 pracownikami poczty w Holandii wykazały także, że brak kontroli nad pracą stanowi poważne źródło stresu (Carayon, 1995).

Na ryzyko zawału u personelu niekierowniczego wpływa wielkość sprawowanej przez jednostkę kontroli, w tym możliwość podejmowania decyzji lub swoboda

425