CCF20091008087

4. Dane liczbowe

W tabeli 41 podano podział skał według współczynnika filtracji.

wg Z. Pazdry i B. Kozerskiego, 1990)
Charakter przepuszczalności	Współczynnik filtracji,
Bardzo dobra: rumosze, żwiry, żwiry piaszczyste, gruboziarniste i równoziamiste piaski, skały masywne z bardzo gęstą siecią drobnych szczelin	> 10-^3
piaski gruboziarniste, nieco ilaste, piaski róźnoziamiste, piaski średnioziamiste, kruche, słabo spojone gruboziarniste piaskowce, skały masywne z gęstą siecią szczelin	IOMO-^4
Średiua: piaski drobnoziarniste, równomiernie uziamione, less	IO-MO-^5
Słaba: piaski pylaste, gliniaste, mulki, piaskowce, skały masywne z rzadką siecią drobnych spękań	10-5-10-*
Skały póiprzepuszczalne gliny, namuly, mulowce, iły piaszczyste	10-6-10-8
Skały nieprzepuszczalne: ily, iłolupki, zwarte gliny ilaste, margle ilaste, skały masywne niespękane	< 10-^8

Tab. 41. Podział skał według własności filtracyjnych

Rozdział XVI

SUBSTANCJA ORGANICZNA

1. Wprowadzenie

Substancja organiczna dostaje się do gleb i gruntów w wyniku obumierania roślin i zwierząt. Głównymi związkami chemicznymi budującymi zarówno organizmy roślinne, jak i zwierzęce, są węglowodany (cukry), białka, tłuszcze i kwasy thiszczowe oraz lignina. Substancje te po obumarciu organizmów ulegają różnym przemianom. W zależności od warunków klimatycznych i biologicznych substancja organiczna może ulegać całkowitemu rozkładowi, czyli mineralizacji, lub też przekształceniu w próchnicę, czyli humifikacji. Udział w tych procesach bierze przede wszystkim mikroflora (bakterie, promieniowce, grzyby i glony) oraz częściowo mikro- i mezofauna. Procesy te zachodzą głównie w warstwie glebowej. Przyjmuje się ogólnie, że około 3/4 do 4/5 substancji organicznych ulega procesom mineralizacji, natomiast 1/4 do 1/5 w wyniku humifikacji przekształca się w próchnicę (Gleboznawstwo, 1995).

W wyniku mineralizacji powstaje szereg prostych związków mineralnych, takich jak C0₂, H₂0, NH₃, oraz metan, siarkowodór, skatol (w przypadku procesów gnicia), a także jonów: SO|', HPO4', NO3.

W wyniku humifikacji w procesach polimeryzacji i kondensacji powstaje złożona, koloidalna, amorficzna substancja — próchnica (humus, substancja humusowa, substancja próchniczna, związki próchniczne).

Pojęciem „części organiczne” lub „substancja organiczna” określa się zarówno nierozłożoną substancję organiczną, jak i jej część zhumifikowaną. Części szkieletowe, takie jak kości, skorupy, zęby, nie są zaliczane do substancji organicznej (K. Łydka, 1985). Zawartość próchnicy w ogólnej ilości części organicznych wynosi średnio 80-90%. Do warstw gruntowych przedostaje się głównie próchnica, chociaż zdarzają się również nierozłożone szczątki organiczne (np. korzenie). Według A. Polańskiego (1974, 1986) w skałach ilastych znajduje się średnio 2,1% substancji organicznej, w skalach węglanowych 0,3%, w skałach piaszczystych 0,05%. Wiadomo jednak, że w osadach czwartorzędowych występują skały organiczne zaliczane w geologii inżynierskiej do gruntów organicznych, w których zawartość substancji organicznej wynosi od 2 do kilkudziesięciu procent (np. mady, torfy, gytie itp.).

W geochemii organicznej i gleboznawstwie stosuje się podział substancji pró-chnicznych występujących w glebach i skałach na tzw. frakcje, w zależności od stopnia ich rozpuszczalności w różnych rozpuszczalnikach. Ogólnie wyróżnia się:

187