CCF20100206077

4. Tkanki zwierzęce

1.    Filamenty cienkie o 0 6—7 nm, w ich skład wchodzą następujące białka:

A)    aktyna — o m.cz. 43 000, biorąca aktywny udział w skurczu;

B)    tropomiozyna — o m.cz. 70 000 i troponina — o m.cz. 37 000, których rola polega głównie na zapobieganiu destabilizacji i rozkładowi aktyny przez miozynę w czasie skurczu;

2.    Filamenty grube o 0 12—17 nm, w skład których wchodzi potężne białko o m.cz. około 500 000 — miozyna, także biorąca aktywny udział w skurczu miofibryli.

We włóknach poprzecznie prążkowanych filamenty cienkie i grube ułożone są w bardzo regularny sposób — zebrane są w pęczki, w których filamenty zachodzą częściowo na siebie. Na przekroju poprzecznym uwidacznia się tzw. heksagonalny układ filamentów, co oznacza, że jeden filament gruby otoczony jest przez sześć symetrycznie rozmieszczonych filamentów cienkich. Model jlizgowy, wyjaśniający molekularny mechanizm skracania się miofibryli zakłada, że w czasie skurczu miofibryli filamenty cienkie wsuw^-aia sic pomiędzy grube. Jeżeli wyobrazisz sobie, że skrócą się wszystkie miofibryle, to efektywnie skurcz)' się cała komórka, a jeśli skurczą się wszystkie lub część komórek w mięśniu, to jego długość także zmaleje (por. CZEŚĆ: ANATOMIA I.... ROZDZ: 2). Charakterystyczne jest także posiadanie przez w łókna mięśniowe dużych ilości mitochondriów (zastanów' się, dlaczego?).

✓

Ćwiczenie: Dokonaj obserwacji mikroskopowych wszystkich typów'tkanki mięśniowej (w tym celu

wykorzystaj preparaty^- trwale, które powinny być w twojej szkole). Sporządź rysunki!

4. 3.1. Poprzecznie prążkowana szkieletowa

Ten typ tkanki mięśniowej buduje układ mięśniowy będący aktywną częścią układu ruchu. Występuje u wszystkich kręgowców umożliwiając im sprawne, tzn. szybkie i ekonomiczne, poruszanie się w środowisku. U bezkręgowców' został „wynaleziony” przez pierścienice, z tymi, że u tych zwierząt brak jest efektywnego systemu lokomocyjnego (parapodia wieloszczetów mają jeszcze prymitywną, bezstawmwą budowę), w związku z czym, w wrnrze powlokowo-mięśniowym występują tylko pojedyncze włókna poprzecznie prążkowane. Stawonogi, iak sama nazwa wskazuje, posiadają doskonale wykształcone odnóża, na dobitkę owady znakomicie latają, w niosek jest prosty — w^r tej ogromnej grupie zwierząt występują cale mięśnie, które bardzo przypominają te u kręgowców. Zwróć uwagę, że stawonogi i kręgowce „wynalazły” również niezależnie sztywny szkielet. dający oparcie dla muskulatury (oczywiście powinieneś wiedzieć o ogromnych różnicach pomiędzy układami ruchu bez- i kręgowców).

Wspaniałe możliwości mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych kręgowców wynikają z ich budowy. Włókna tej tkanki powitają z mezenchymy. W rozwoju zarodkowym powstają jednojądrowc mioblasty, które zlewają się (ulegają fuzji) w wielojądrowe syncytia — miotuby. Te ostatnie szybko rozrastają się i ostatecznie powstają włókna mięśniowe. Kształtem przypominają one wydłużone walce o 0 10—150 |im, dochodzące u największych kręgowców do ponad pól metra długości (średnio do 20 000 um). Zw^rróć uwagę na pfoporcje długości do szerokości i skojarz to z funkcją tych struktur. Włókna w mięśniu są ułożone równolegle do siebie, co zwiększa siłę skurczu (por. Ryc. 45 i 46). Ichjsarkoplazma wypełniona jest głównie pęczkami miofibryli o bardzo regularnym ułożeniu filamentów (por. niżej). Pęczki otoczone są bardzo rozbudowanymi

UTÓkftCL

Oriięert.ouZ-