CIMG0146

powrotu czarnej śmierci - najbardziej przerażającego mordercy, jakiego znała ludzkość - musimy być na to przygotowani.

Ukryta groźba nowo powstałych chorób

W rozdziale tym dokonamy przeglądu plag, jakie dotknęły ludzkość po czarnej śmierci. Nowo powstałe choroby pojawiają się obecnie z niepokojąco dużą częstotliwością. Jakie są ich główne cechy? Zanim odpowiemy na to pytanie, rozważmy znane przykłady chorób zakaźnych, które nic są dżumą

Różyczka znana od długiego czasu jest bardzo zaraźliwą a epidemia rozprzestrzenia się błyskawicznie wśród podatnych dzieci. Nie stanowi zagrożenia dla dzieci dobrze odżywianych, żyjących w krajach rozwiniętych. Lecz w poprzednich wiekach - oraz obecnie w biednych krajach - około 15 procent przypadków tej choroby kończyło się śmiercią. Wyzdrowienie uodpamia organizm na całe życie. Wirus ten jest pasożytem pozostającym w równowadze ze swoim żywicielem, człowiekiem. Jak długo będą rodziły się dzieci, wirus będzie współistniał z ludźmi, dopóki nie zostanie zlikwidowany dzięki szczepieniom.

Ospa po raz pierwszy pojawiła się prawdopodobnie jako łagodna choroba pochodząca od zwierząt domowych. Około 1630 roku zmutowałą stając się śmiertelną a po zniknięciu dżumy siała największe spustoszenie i grozę w Europie. Tak jak w przypadku różyczki, wyzdrowienie dawało odporność - dlatego występowała wyłącznie u dzieci. Była mniej zakaźna niż różyczką lecz bardziej śmiertelna.

Dzięki szczepieniom ochronnym ospa powoli została opanowana. Wtedy w 1869 roku pojawiła się w Europie mutacja choroby powodująca wielką śmiertelność mimo stosowanych szczepień. Ostatecznie ospę wyeliminowano dzięki dokładnie kontrolowanemu światowemu programowi szczepień ochronnych. Jednak obecnie, kiedy szczepienie nie jest obowiązkowe, przy pojawieniu się ospy, przypadkowym lub w wyniku zamachu terrorystycznego, jedynie niewielka liczba osób wykaże skuteczną odporność.

Cholera jest potencjalnie śmiertelną chorobą przewodu pokarmowego nabywaną przez picie skażonej wody. Obecnie zabija wiele osób, głównie w obozach uchodźców. W XIX wieku liczba zmarłych była przygnę-

• a: 10 procent ludności St. Louis zmarło na nią w ciągu trzech miesięcy 1849 roku, a pół miliona w Nowym Jorku w 1832 roku. Cholera jest dobrze poznaną chorobą: nie jest zakaźna w kontaktach bezpośrednich, nie pojawia się znikąd, a epidemia znika po wycofaniu skażonej wody.

W 1665 roku jedna piąta mieszkańców Londynu chorowała na aktywną gniźlicę, a ich liczba ciągle się zwiększała. Londyn był niezwykle niezdrowym miejscem. Imigranci przywieźli chorobę do Stanów Zjednoczonych, gdzie w okresie wojny secesyjnej zadomowiła się w stanach północnych. W XIX wieku powodowała dużą śmiertelność w Europie i USA, a obecnie sytuacja taka ma miejsce w krajach ubogich. Gruźlica nie jest zbytnio zakaźna i nie wywołuje prawdziwych epidemii. Odpowiednie żywienie i poprawa warunków życia praktycznie ją wyeliminowały, nawet przed wprowadzeniem antybiotyków.

Mimo ciężkich stanów powodowanych przez inne choroby, nie bierze się ich pod uwagę przy rozpatrywaniu zaraz. Utrzymują się zwykle na niskim poziomie, wywołując okazjonalne epidemie, istnieją od dawna, a ich sposoby zarażania są dobrze poznane. Nauczyliśmy się z nimi żyć, a niektóre pokonaliśmy dzięki szczepieniom. Część z nich stanowi potencjalną broń w ataku biologicznym.

3Jałk rozpozv\c\ć nowo powstałej zarazę?

Nowo powstałe choroby charakteryzują się dużą śmiertelnością, często wynoszącą prawie sto procent; pojawiają się znikąd, aczkolwiek w drugiej połowie XX wieku epidemiolodzy zgodzili się, że prawdopodobnie pochodzą od zwierząt; zarażenie następuje w wyniku kontaktów bezpośrednich; najczęściej są chorobami wirusowymi; często wywołują epidemie.

Epidemie XX wieku są często pochodzenia odzwierzęcego, co stanowi klucz do ich powodzenia. Ponieważ zabijają swojego ludzkiego żywiciela można je na pierwszy rzut oka uznać za bezowocne pasożytnictwo. Epidemia kończy się po wyginięciu wszystkich podatnych ofiar, a pasożyt nieuchronnie ponosi śmierć. Lecz w przypadku nowo powstałych chorób czynnik zakaźny nadal żyje w harmonii ze zwierzęcym żywic ie-

219