DSC02364

kwestionariusza powinno stanowić swoiste wprowadzenie w pro-blematykę badań i dlatego powinno być proste i niewymagające większego wysiłku od respondenta. Pytania trudniejsze lub wymagające większego wysiłku nie powinny się znajdować na początku, lecz w pierwszej połowie i w środku kwestionariusza, natomiast pytania o charakterze drażliwym należy umieszczać w końcowej części. Pytania dotyczące jednej sprawy powinny się znajdować obok siebie. Jeśli będziemy stosować pytania kontrolne, to powinny się one znajdować w odpowiedniej odległości od pytań zasadniczych. Wskazane jest budowanie takich pytań, które pozwalają na uzyskanie jak najwięcej informacji. Na przykład spośród pytań półotwartych i zamkniętych najbardziej cenne są takie, w których respondent dokonuje nie tylko wyboru odpowiedzi, ale określa zarazem stopień ważności wybranych (lub wszystkich) odpowiedzi stanowiących kafeterię danego pytania oraz uzasadnia ich wybór. W tym celu stawia się respondentom polecenie, aby uporządkowali wybrane (lub wszystkie) odpowiedzi według ważności lub przypisali każdej odpowiedzi wchodzącej w skład kafeterii odpowiednią ilość punktów zgodnie z przyjętą skalą (np. od 0 do 10). Tego typu pytania są szczególnie przydatne przy określaniu cech nauczyciela lub wychowawcy.

Trudna do jednoznacznego określenia jest ilość pytań w tej części kwestionariusza. Najogólniej można powiedzieć, że powinno być ich tyle, aby wyczerpywały badaną problematykę i tym samym umożliwiły weryfikację przyjętych hipotez. Nie powinno ich być jednak za dużo, gdyż udzielanie odpowiedzi może się stać wyczerpujące dla respondenta i może doprowadzić do powierzchowności w odpowiedziach. Na ogół przyjmuje się, że wypełnienie całego kwestionariusza (wraz z metryczką) powinno zająć respondentowi około 30 minut.

Wszystkie pytania należy oznaczać cyframi arabskimi (1, 2,3,...). Podobnie należy postąpić z gotowymi odpowiedziami wchodzącymi w skład kafeterii poszczególnych pytań. Jeśli pytania są oznaczone cyfrą arabską z nawiasem lub ukośnikiem „1)”, to poszczególne człony kafeterii dla odróżnienia można oznaczyć np. kropką

Odpowiedzi możemy również numerować podobnie, jak numeruje się kolejne podrozdziały w rozdziałach książki, np. 1.1 lub 2.3. Stosowanie takiego sposobu numeracji umożliwia komputerowe opracowanie wyników badań bez wykonywania dodatkowych czynności. Jeśli natomiast nie przewiduje się komputerowej analizy zebranych w ten sposób informacji, to poszczególne człony kafeterii można oznaczać literami: a, b, c itd.

Ostatnią część kwestionariusza stanowi metryczka (pytania metryczkowe). Umieszcza się ją na końcu, żeby respondent nie odniósł wrażenia, że są najważniejsze dla prowadzącego badania. Często bowiem można spotkać kwestionariusze ankiety, w których część metryczkowa znajduje się na początku. Nie są to jednak kwestionariusze przeznaczone do badań naukowych. Ich celem jest na ogół zebranie jak największej ilości informacji o charakterze tzw. danych osobowych, a zachętą do ich udzielenia ma być rzekoma nagroda dla pewnej liczby osób, które najszybciej wypełnią i odeślą pod wskazany adres dany kwestionariusz. Są to na ogół kwestionariusze ankiety o charakterze marketingowym.

Metryczka składa się z pytań o dane socjodemograficzne respondenta, najczęściej takie, jak:

-    płeć,

-    wiek,

-    stan cywilny i rodzinny,

-    wykształcenie,

-    pochodzenie społeczne,

-    zawód,

-    staż pracy,

-    miejsce zamieszkania,

-    wysokość dochodów,

-    przynależność organizacyjna,

-    warunki mieszkaniowe itp.

Nie w każdym kwestionariuszu muszą wystąpić wszystkie wyżej wymienione pytania. Ich liczba i rodzaj powinny ściśle wynikać z potrzeb badawczych. Nie powinny się tutaj znaleźć pytania, które nie będą wykorzystane w analizie wyników badań. Pytania me-

141