DSCF5487

202 W. Budzyński, W. Szempliński

głównie jarego. Ziarno jęczmienia ozimego, mniej dorodne ze względu na wielo, rzędowość kłosa, wykorzystuje się głównie na paszę, ponadto w przemyśle do pro. dukcji słodu gorzelniczego.

Aż 72% ziarna jęczmienia przeznacza się na paszę. Należy on do najbardziej wartościowych zbóż pastewnych. Jego wartość pokarmowa mierzona energią metaboliczną jest znacznie wyższa niż owsa (tab. 1.9). Jęczmień stanowi doskonałą pa. szę dla zwierząt przeżuwających. Natomiast wykorzystanie ziarna przez zwierzęta monogastryczne (trzoda chlewna, drób) jest gorsze. Bezpośrednią przyczyną jest duża zawartość włókna surowego, a przez to gorsza strawność składników pokarmowych i mniejsza energia metaboliczna paszy. W ziarnie występują też substancje nieżywieniowe, którymi, zwłaszcza dla drobiu młodego, są węglowodany nieskro-biowe, głównie P-glukany, arabinoksylany (pentozany) oraz taniny i fityniany. Ponadto białko jęczmienia wykazuje niższą strawność w porównaniu z innymi zbożami ze względu na niedobór niektórych aminokwasów egzogennych koniecznych do zaspokojenia potrzeb pokarmowych trzody i drobiu. W żywieniu przeżuwaczy, w przeciwieństwie do żywienia zwierząt monogastrycznych, nie ma znaczenia wysoka zawartość węglowodanów nieskrobiowych, ponieważ związki te są rozkładane przez mikroflorę żwacza. W zasadzie jęczmień nie zawiera substancji nieżywienio-wych dla przeżuwaczy. Ziarno jęczmienia pastewnego jest więc ważnym komponentem przemysłowych mieszanek pasz treściwych.

5.4. Charakterystyka biologiczna

Rodzaj jęczmień ('Hordeum) jest reprezentowany przez 28 gatunków jednorocznych i wieloletnich, rosnących w różnych strefach klimatycznych. Należą tu gatunki uprawne, zaliczane do roślin zbożowych i traw pastewnych, a także rośliny ozdobne, dziko rosnące i chwasty.

Do roślin zbożowych jest zaliczany jeden gatunek — jęczmień zwyczajny {Hordeum vulgare L. = syn. Hordeum sativum Pers.), który ma diploidalny garnitur chromosomów (2n — 14). Cechą charakterystyczną kłosa tego gatunku są jedno-kwiatowe kłoski rozmieszczone na osadce kłosa w dwóch rzędach, po trzy na jednym pięterku, płodne wszystkie albo tylko kłosek środkowy. Systematyka botaniczna niższych jednostek taksonomicznych gatunku Hordeum vulgare nie została dotychczas jednoznacznie ustalona i w literaturze spotyka się wiele klasyfikacji. Biorąc pod uwagę budowę kłosa, a właściwie liczbę płodnych kłosków na pięterku osadki kłosowej, dzieli się ten gatunek na pięć podgatunków (ssp.) lub grup odmian botanicznych (convar.):

•    jęczmień wielorzędowy - ssp. (convar.) polistichon (= polystichum Doli.);

•    jęczmień dwurzędowy - ssp. (convar.) distichon (= distichum L.);

•    jęczmień pośredni — ssp. (convar.) intermedium Kom.;