DSCF5582

Ryc. 190. Typowa larwa skorupiaków — plywik (nauplius). 1 — czułek I pary, 2 — czuiek II pary, 3 — żuwaczka, 4 — zaczątek jelita, 5—oko naupliusowc, 6 — narząd wydalni* czy (gruczoł czułkowy) (wg różnych autorów, zm.)

I i II pary oraz źuwaczkotn. W przypadku aię larwy w stadium pływika przydatki

*^yl*łnił l'^unkci^{c p,ywne (ryc}-^,90^

(fi I* ipjczy plan budowy Crustacea prezentuje ry-191. Ze względu na wyżej wspomniane ogromne O jcowanie tej grupy zwierzęcej, morfologia ca-_ciala i struktury różnych układów w poszcze-■ i vćh rzędach skorupiaków niekiedy znacząco ^fojcgaW ód tego schematu, jedynym odcinkiem ciala (tagmą), który ma jedlic budowę w całej grupie, jest głowa. Zbudowana ona ż presegmentalnego odcinka — akronu i 5 ' iśni?ⁱy^{ck 2 n}“^{n se}8^ment^^w (somitów = metame-JJtfTKażdy z tych segmentów zaopatrzony jest w parę ^datków ułożonych w następującej kolejności: ^ulki I pary (antennulae = antennae I = AI), czułki II rv (antennae - A II), żuwaczki (mandibulae - Md), j^jęki I pary (maxillulae = mańllae I = Mx I) i szczęki II pary (mańllae = maxillae II = Mx II), (ryc. 191, j92). Reszta ciała skorupiaków zbudowana jest z bar-jzo różnej liczby metamerów: od kilku (Ostracoda) jo ponad 40 (Notostraca).

Poza wspólną wszystkim skorupiakom budową

pierwszej tagmy — głowy, reszta ciała, korpus, skła-jjj _się z bardzo różnej liczby metamerów i postseg-mentalnej płytki analnej —jelsonu, odpowiednika pygidium u pierścienic. Telson, często zrośnięty i ostatnim segmentem ciała (pleotelson) u wielu grup skorupiaków zakończony jest parą przydatków, zazwyczaj skierowanych ku tyłowi, tworzących widełki kaudalne — furkę ifurca). Najczęściej korpus skorupiaków jest dość wyraźnie podzielony na 2 tagmy — tułów (thorax) i odwłok (abdomen\ choć w skali całej grupy nie są to tagmy homologiczne (ryc. 191).

Rozpoczynający głowę akron i kończący ciało telson, nie są prawdziwymi metamerami, bowiem w rozwoju embrionalnym nie rozwija się w nich ęęjpraa. W pierwotnym planie budowy skorupiaków metamery tworzące ich ciało są odcinkami z parą woreczków celomatycznych, parą zwojów nerwowych i parą dwugałęzistych przydatków.

Pomiędzy grzbietową płytką tegumentu segmen-talnego — tergitem a brzuszną płytką — sterni-tem, w cieńszych bocznych częściach pierścienia segmentalnego — pleurytach, osadzone są przydatki. Często tergity tworzą boczne, daszkowate uwypuklenia (płytki), osłaniające z góry nasady przydatków. Płytki te noszą nazwy pleurotergitów, płytek koksal-nych, czasem epimerów.

Cechą łączącą wszystkie skorupiaki jest też głowowe położenie narządów wydalniczych pochodzenia metanefrydialnego — gruczołów czułkowych i gruczołów szczękowych.

Ważnym, ale nie uniwersalnym elementem budowy skorupiaków jest karapaks (carapax). Jest to ku-tykularny fałd (tarcza) będący przedłużeniem tarczy głowowej. Fałd ten, skierowany ku tyłowi i na boki, osłania wraz z głową kilka lub wszystkie segmenty tułowia i w mniejszym łub większym stopniu zrasta się z nimi. Dwie pierwsze tagmy (głowa + tułów) lub głowa z częścią tułowia mogą tworzyć głowotułów (icephalothorax). Boczne fałdy karapaksu bywają silnie

Ryc. 189. Różnorodność skorupiaków.

A — tarczenice (Branchiura): śpiewka, Argutus sp., pasożytująca na cierniku. B — wioślarki (Cladocera): Sida crystalłma z planktonu słodkowodnego. C — widlonogi (Copepoda): gatunek z rzędu Siphonostomatoida pasożytujący na rybach. D — równonogi (Isopoda):, stonóg murowy, Oniscus asellus — przedstawiciel skorupiaków lądowych. E — kleszczugi (Tanaidacea): gatunek z rodzaju Leptognathia żyjący na australijskiej rafie koralowej. F — obunogi (Amphipoda): inwazyjny pontokaspijski kiełż, Dikerogammarus pillosus. G — dziesięcionogi (Decapoda): planktonowa krewetka z rodzaju imfer z Oceanu Spokojnego. H — dziesięcionogi (Decapoda): krab z rodziny Goneplacidae z rafy koralowej Oceanu Spokojnego (A, B, C, D, F — fot. M. Grabowski; E, G, H — fot. M. Błażewicz-Paszkowycz)