DSCF6716

sil' H

Cłsh u C., Sżwepo /• Klucze do oznaczania owadów

Ryc. 94. Chruściki (Trichopłeri): A - Hydropsycht sp,; B - Phrygane* $p,;

C - LimepJiilus Hiombins; D - Enoieyla pusitlai A na podst. Kaeslner 1973, B na podst, Remanc et ai. 1976; C na podst. Grassś 1951; E na podst. Brauns 1964

Liczba gatunków -Wielkość-Ttyb życia -

Występowanie -Wymienione gatunki -

skrzydła są zawsze nieco ciemniejsze) bez wzoru barwnego lub z nieregularnie i gęsto rozproszonymi ciemniejszymi plamkami i krótkimi paskami (np. u chruścika wielkiego). Rzadko występują bardziej regularne wzory, plamiste (np. u broszczeli Philopołamus spp.) lub kontrastowe, utworzone z białych i brunatnych plam (np. u bagieńca brązowawego ilmnophllds griseus L). Skrzydła w spoczynku przeważnie złożone dachowato (ryc. 94.). Odnóża są stosunkowo długie i cienkie, kroczne, z goleniami opatrzonymi kolcami I ruchomymi ostrogami. Ich ilość i położenie ma duże znaczenie taksonomiczne, umożliwiające prawidłowe oznaczenie rodzin i gatunków chruścików. Odwłok jest cienki i wydłużony.

Przechodzą przeobrażenie zupełne. Larwy żyją w wodach bieżących i stojących, pełznąc po podłożu, przeważnie ukryte w specjalnych .domkach*, utworzonych z materiału mineralnego, roślinnego lub drobnych skorupek ślimaków. Mają dobrze rozwinięty, gryzący aparat gębowy I całkowicie zredukowane czułki. Wyróżniamy dwa typy larw, poza wyglądem i budową różniące się także trybem życia i sposobem zdobywania pożywienia. Larwy gąeienicowate są ukryte w .domkach*, których kształt i rodzą] materiału użytego do ich budowy mogą niekiedy charakteryzować poszczególne gatunki. Głowa I tułów są okryte mocniejszą, ciemniej ubarwiona kutikulą, a pierwszy i ostatni segment odwłokowy zaopatrzone są w haczykowate wyrostki przytrzymujące dało owada w .domku*. Najpospolitszymi przedstawicielami tej grupy chruścików są larwy bagiennikowatych Umnophilidae i chruścikowatych Phryganeidae.

Larwy kampodealne są wydłużone i grzbletó-brzusznle spłaszczone, okryte sztywnym oskórkiem i nie budują .domków*. Są one drapieżnikami przeszukującymi powierzchnie zanurzonych przedmiotów (np. otworówkowate Ryacophilidae) lub budują w wodzie speqalne sieci łowne (np. wodosówkowate Hydropsychidae). Poczwarki są wolne i często aktywnie pływające.

5. Charakterystyka rzędów owadów

Dorosłe owady spotykane są nad wodą i w jej pobliżu, często przylatują do światła.

Oznaczanie gatunków chruścików jest trudne i wymaga umiejętności wykonywania specjalistycznych preparatów mikroskopowych. Dlatego też. pomimo częstego występowania i łatwości zdobycia materiału, owady te znane są głównie specjalistom.

5.27. Motyle, łuskoskrzydłe (Lepidoptera)

ponad 3000 w Polsce, ok. 150 000 na święcie rozpiętość skrzydeł od ok. 4 mm do 130 mm roślinożerne, wysysają nektar, najprymitywniejsze odżywiają się pyłkiem. Gąsienice - roślinożerne, bardzo rzadko drapieżne, prawie we wszystkich typach siedlisk pawica gruszówka, zmierzchnica trupiagłówka, zawisak powojowiec i tawulec, paź żeglarz i paź królowej, niepylak mnemozyna, mieniak tęczowiec i strużnik, rusałki: pokrzywnik, admirał i osetnik, szczotecznica szarawka, wzjeżka rokitnica. widło-gonka siwica, znamionówki, piędzik przedzimek, kapturnice, błyszczki, dostojka (atonia, wstęgówki, kuprówka rudnica, światowidka, połarica Cechy charakterystyczne - łuski na skrzydłach

Jest to jeden z większych rzędów, obfitujących w barwne, aktywnie latające, szeroko znane i zwracające często uwagę gatunki, będące składnikiem wielu krajobrazów przyrodniczych, zwłaszcza łąkowych. Motyle występują prawie we wszystkich typach siedlisk, zarówno jako postacie dorosłe, jak i larwy — odznaczają się też znaczną różnorodnością cech przystosowawczych i życiowych zachowań.

Owady dorosłe żyją na lądzie, a do środowisk wodnych przechodzą tylko nieliczne larwalne postacie gatunków z rodziny omacnicowatych Pyralidae (np. Nymphula spp.). W wielu rodzinach spotykany jest wyraźny dymorfizm płciowy, przy czym intensywniej wybarwione samce są przeważnie mniejsze, zawsze uskrzydfoneTaRtywfiłelatąące. częstarpiefzestyimlubgrzebykowatymi czułkami (np. u brudnicowatych Lymantriidae, miemikowcowatych Geometridae. barczatkowatych Lasiocampidae). Niektóre samice mają silnie zredukowane skrzydła oraz skrócone i mocno zgrubiałe ciało (np. u znamionówek Orgya spp., z rodziny brudnicowatych), natomiast nieliczne wyglądem zewnętrznym przypominają nawet larwy, stale osłonięte specjalnym, przeważnie rurkowatym .koszyczkiem" (koszówkowate Psychidae).

Rozpiętość skrzydeł motyli krajowych waha się od ok. 4 mm u pasynkowatych Nepticulidae do 130 mm u pawicy gruszówkl Satumia pyri Schiff.. bardzo rzadkiego już (i być może w Polsce wymarłego) największego środkowoeuropejskiego