DSCN1845

Struktura społeczna 193

uzyskiwanych dochodów, pozycji społecznej. wykształcenia, stylu życia, prestiżu itp. Główny problem badawczy to ustalenie stosunkowo jednoznacznych kryteriów wyodrębniania poszczególnych warstw oraz określenie wzajemnych relacji między nimi. W. Lloyd Warner i Paul Lunt w klasycznej monografii z serii „Yankee City” wyodrębnili sześć warstw społecznych (nazywanych zgodnie z trady cją socjologii amerykańskiej klasami - class): warstwę wyższą (upper), średnią (middle) i niższą (lower). a w obrębie ka2dej z nich wyróżnili jeszcze warstwy wyższą i niższą. We wszystkich tych podziałach pod uwagę bierze się nie tylko loyteria ekonomiczne (dochód), lecz także styl tycia — liczy się zarówno sposób uzyskiwania pieniędzy, jak i styl ich wydawania.

Kingsley Davis i Wilbert Moore [1976] | ramach izw. funkcjonalnej teorii stratyfikacji starają się wyjaśnić konieczność występowania nierówności w dostępie do różnych pożądanych dóbr w każdym społeczeństwie. Istnienie nierówności jest czynnikiem motywującym jednostki do zajmowania tych pozycji społecznych, które są szczególnie ważne, a zarazem wymagają dużego trudu, przygotowania lub specjalnych umiejętności. Aby znaleźli się chętni do zajmowania tych pozycji, społeczeństwo musi ustanowić specjalne gratyfikacje, będące swoistą rekompensatą za podjęły wyciek. Są nimi nie tylko korzyści materialne, 'w także prestiż społeczny. Nierówności społeczne pełnią więc — w tym ujęciu — pozytywne fpnkcje. Zapewniają dobór kompetentnych i właściwie przygotowanych °*ób do zajmowania najważniejszych pozy-^cji społecznych. Krytykę tej koncepcji Podstawił Melvin Tumin [ 1976].

Neil J. Smclscr [ 1976, s. 331-332] wska-% dwa typy problemów związanych z za-jPdnicnicm stratyfikacji: 1) na ile podstawą ™*wehizacji jednostek są cechy przypisa-"*• 2) w jakim stopniu cechy przypisane *ób decydują o ich pozycji społecznej. Bgmfj stopień przypisania występuje w każdym społeczeństwie, gdyż dziecko przejmuje początkowo status rodziców. W społeczeństwach o dominującym nastawieniu egalitarnym dużą wagę przywiązuje się do niezależności zajmowanej pozycji społecznej od cech przypisanych — nacisk położony jest na osiąganie pozycji własnym wysiłkiem i pracą. W praktyce jednak związek miedzy pozycją a cechami przypisanymi jest zwykle silniejszy, niż się sądzi. Uniezależnienie zajmowanej pozycji społecznej od cech przypisanych świadczy o stopniu „otwartości” danego systemu społecznego, a zarazem o występującej ruchliwości społecznej. (A.S.)

Zob. klasy społeczne, koncepcja dekompozycji, ruchliwość społeczna, warstwa społeczna

Literatura:

Davis K., Moore W.. 1976, O niektórych zasadach uwarstwienia [w:| Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesne; socjologii zachodniej, wybór W. Derczyński.

A. Jasińska-Kania, J. Szacki. PWN. Warszawa. Goodman N.. 1997. Wstęp do socjologii. Zysk i S-ka, Poznań.

Smclscr N.J.,1976. Przyczynek da teorii modernizacji [w:J Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Derczyński. A. Jasińska-Kania. J. Szacki. PWN. Warszawa.

Tumin M.M.. 1976. O niektórych zasadach uwarstwienia: analiza krytyczna [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej. wybór W. Derczyński. A Jasińska-Kania.

J. Szacki. PWN. Warszawa,

Struktura społeczna, układ różnorodnych elementów oraz procesów i relacji występujących między nimi. Elementami tymi są najczęściej zbiorowości społeczne. grupy, społeczności lokalne, instytucje, role społeczne itp. Jan Szczepański [1970, s. 274] strukturę rozumie jako „budowę”: „oznacza ona taki sposób ułożenia elementów składowych. aby mogły one wykonywać swoje funkcje uzupełniając się i harmonizując, tak aby grupa jako całość mogła się utrzymać i rozwijać". W pracach socjologów polskich