DSCN1848

196 Stygmatyzacja

Turowski J.. 1994, Socjologia. Wielkie struktury

społeczne. TN KUL, Lublin.

Stygmatyzacja. zob. dewiacja, efekt aureoli.

Styl życia (ang. life-style). pojęcie stosowane do syntetycznego opisu zróżnicowania występującego między poszczególnymi kategoriami społecznymi lub zbioro-wościami (szczególnie klasami lub warstwami). Pod uwagę bierze się nie tylko kryteria ekonomiczne (szczególnie poziom dochodów i źródła ich uzyskiwania), lecz także ilość czasu wolnego i sposoby jego spędzania, zainteresowania kulturalne, wzory zachowań, realizowane wartości i cele życiowe. Andrzej Siciński [1976, s. 15] proponuje, aby przez określenie „styl życia” rozumieć „zakres i formy codziennych zachowań jednostek lub grup specyficzne dla usytuowania społecznego, tzn. manifestujące położenie społeczne oraz postrzegane jako charakterystyczne dla tego położenia, a dzięki temu umożliwiające szeroko rozumianą społeczną lokalizację innych ludzi”.

Wyróżnić można dwa zasadnicze typy badań dotyczące stylów życia: I) ujęcia socjoekonomiczne, zorientowane na analizę wpływu zajmowanej pozycji społecznej (zwłaszcza uzyskiwanych dochodów) na przyjęty styl życia oraz 2) ujęcia alternatywne, kładące nacisk na próby osiągnięcia zgodności w obrębie systemu wartości, w warunkach zanikania tradycyjnych napięć rynkowych (zob. [B.D, Zabłocki, R.M. Kanter 1976]).

Pierwszy typ ujęć nawiązuje do klasycznych koncepcji - zwłaszcza Maxa Webera i Thorsteina Veblena (któiy pojęcie to wprowadził do socjologii). Styl życia stanowi tu czynnik różnicujący klasy i warstwy społeczno. W socjologii polskiej rolę lego czynnika silnie podkreślał m in. Stanisław Rychliński [1976, s. 94] oraz Stanisław Ossowski [1982], przeciwstawiając się uproszczonemu determinizmowi ekonomicznemu obecnemu w niektórych ujęciach podziałów klasowych w koncepcjach marksistowskich. Obecnie zazwyczaj 1®=^ na odmienne cechy stylu życia robotników, chłopów oraz inteligencji. B.D. zaoiocKi i R.M. Kanter [1976, s. 272-279] wyodrębniają style życia zdominowane przez własność, zajęcie (zawód) oraz ubóstwo. Pierwsze z nich charakterystyczne są dla warstw najbogatszych, drugie dla klasy średniej (tzw. białych i niebieskich kołnierzyków), ostatnie dla grup etnicznych o zmarginali-zowanej pozycji ekonomicznej, określanych coraz częściej mianem „podklasy".

W drugim typie ujęć czynniki ekonomiczne, kształtujące styl życia, uwzględniane są w mniejszym stopniu. Nacisk kładzie się na badanie wartości, które dla określonej jednostki lub grupy stają się dominujące, a przez to wpływają na jej styl życia. Aldona Jawłowska [1976, s. 207] wskazuje, że styl życia wyraża się w trzech różnych sferach rzeczywistości: „w sferze światopoglądów, celów i dążeń życiowych, potrzeb i aspiracji (...), w sferze obserwowanych zachowań i czynności oraz w sferze przedmiotów. które człowiek wybiera, tworzy bądź bezrefleksyjnie przejmuje traktując je jako swe najbliższe środowisko życiowe" Wskazane elementy pozwalają na opis i analizę stylu życia jednostek oraz różnych grup społecznych (zob. [A. Jawłowska 1975. s. 223-240]).

Przemiany stylów życia wyjaśnia się najczęściej zmianami zachodzącymi w sferze makróspołeczncj. Według jednych ujęć rozwój techniczny i technologiczny, prowadzący do wzrostu wydajności pracy, doprowadził do powstania tzw. społeczeństwa konsumpcyjnego. Wzrost społecznego dobrobytu, dostępność dóbr oraz zwiększenie ilości czasu wolnego spowodowały zmianę stylu życia szerokich kręgów społecznych, a zarazem wywołały dominację postaw konsumpcyjnych. „Używanie" różnegotyp^u rzeczy, dóbr i usług stało się częąo jedynym celem życiowym, któremu nie towarzyszy! rozwój duchowy. Proces ten hjnw-wać można także w kategoriach swoistej" opóźnienia kulturowego.