DSCN1863

Typ człowieka o szerokich horyzontach umysłowych 211

albo na zapobieganie im. Wykazuje on tendencję do wycofywania się i funkcjonowania ..wewnętrznego”: od łagodnych przejawów prywatności do „zamknięcia się w sobie" mającego charakter psychozy. Może uaktywnić się „na zewnątrz", lecz nie w ramach organizacji formalnych, a raczej | kręgach nieformalnych, gdzie jest przynajmniej tolerowany. Stwierdzenie powyższe dotyczy w mniejszym stopniu społeczeństw zaawansowanych. w których zmiany zachodzą już nieustannie, w sposób bardziej płynny, i które stwarzają warunki do częstszego pojawiania się ludzi o szerokich ho-tyzomach, a jednocześnie potrafią takich P docenić i ich umiejętności spożytkować, jednakże nawet w społeczeństwach ■ówczesnych osoby o szerokich horyzon-j nie są zbyt często zapraszane do współ-przez ośrodki władzy, ponieważ lu-władzy uważają, że ich poglądy nie bezpośredniej praktycznej użyteczno

niechętny, niezdecydowany, ociągający się i ukończeniem przedsięwzięcia. Wewnętrznie (myślowo) charakteryzuje go: rozległość skojarzeń, przelotność pomysłów, dysonanse, obsesje, a nawet konflikty. W zachowaniu natomiast jest czasem niepewny, nieruchawy. a niekiedy niecierpliwy, nieufny j uparty. Funkcjonuje on najlepiej wówczas, gdy nie działa pod presją czasu, ma natomiast możliwość myślowego powtarzania różnych wersji, spokojnego zgłębiania szczegółów. manewrowania celami, środkami, a nawet wartościami, bez konieczności poddawania się ciągłej publicznej ocenie czy krytyce.

Biografia człowieka tego typu (więcej stresów, konfliktów, zagrożeń i wieloznaczności w okresie społecznego dojrzewania) oraz jego aktualna charakterystyka psychospołeczna sprawiają. Ze jakkolwiek dysponuje on umysłowymi możliwościami rozpoznawania istotnych tendencji zmian i odróżnienia ich od mniej znaczących zmian fluk-tuacyjnych, to jednak ma małą szansę funkcjonowania w ramach instytucjonalnych struktur i wpływania na zachodzenie zmian

ści. nic są wystarczająco wyważone i wy-kalkulowane. Taka sytuacja powoduje, że zwiastuny istotnych zmian społecznych pozostają nieraz nie zauważone. Dopiero w okresach kryzysu ta postawa ignorancji wobec ludzi światłych ulega niekiedy odmianie, lecz wówczas nie zawsze można już wpływać dodatnio na bieg zmian, które nadchodzą w sposób nieprzewidziany, nagły, będąc zmianami niechcianymi i niemożliwymi już do opanowania. Leon H. Warshay, autor omawianej koncepcji, proponuje rozważyć niektóre obszary jej zastosowania: I) obszar selekcji personelu na stanowiska, które wymagają raczej szerszych horyzontów i zrozumienia niż szybkich decyzji, i na których bezpośrednia, ale niewłaściwa decyzja przynosi więcej szkody niż spokojne rozważenie możliwości; 2) obszar badań nad inteligencją - pojęcie szerokości horyzontów nadaje bowiem inny wymiar, a nawet modyfikuje koncepcję „inteligencji”; „inteligentną" byłaby tu raczej osoba zdolna wymyśleć wiele możliwości niż taka. która potrafi spośród wielu możliwości wybrać jedną .prawidłową" (badanym przedstawiono do rozwiązania trzy problemy w zakresie spraw, z którymi byli oni obeznani z racji swej działalności, oraz trzy inne problemy, dotyczące spraw bardziej dla nich odległych; dla ilustracji, w tej drugiej grupie problemów przedstawiono następującą sytuację: wyprawa kosmiczna Ziemian wylądowała na Marsie. Marsjanie sądząc, że nie mają do czynienia z istotami „racjonalnymi" w tym sensie, w jakim to rozumieli, umieścili Ziemian w dużej klatce, traktując ich jak zwierzęta. Problem polega na tym, jak zademonstrować Marsjanom, źc Ziemianie także są istotami racjonalnymi, i jak przekonać ich o tym); 3) obszar formułowania typologii pozycji kierowniczych, dla przykładu, są pozycje i sytuacje, w których trzeba decydować i działać natychmiast, są sytuacje pozwalające na opóźnienie podjęcia działania i wreszcie są takie, które dają więcej czasu na przemyślenie różnych idei; wymienione typy mogą różnić