DSC"3

Rozdział 9

2. Dziedziczenie u ludzi grup krwi układu ABO, alicie /*i Psą współdominu-jącc osoba o genotypie ł*P ma grupę AB. na krw inkach obecne są zarówno antygeny A i B.

3 Anemia sierpów atu spowodowana jest mutacją, która prowadzi do zamiany jednego aminokwasu w łańcuchu hemoglobiny A (HbA), powstaje hemoglobina S (HbS). Homozygoty HbS/HbS chorują na ciężką postać niedokrwistości hemolitycznej, heterozygoty HbA/MbS zaś nie wykazują objawów chorobowych i są bardziej odporne na zakażenia malarią (ryc. 9.10).

4. U koni czerwone umaszczenie nie w pełni dominuje nad białym. Hetero-zygoty są czerwone z białymi łatami (umaszczenie dercszowalc).

gonolypy

py tt pv

hemoglobina A (Hb-A)

•*— hemoglobina 6 (Hb-S)

Ryc. 9.10. Wspófdoroinacja alleli w przypadku anemii sierpowatej. Mikroskopowy obraz krwinek i elektroforeza białek krwi heterozygoty HbA/HbS pokazuje jednoczesne występowanie u niej obu form hemoglobiny

Molekularne wyjaśnienie różnych form dominacji Dominacja całkowita

Możliwe są dwa sposoby tworzenia fenotypu dominującego w heterozygotach przez allel dominujący:

-    pojedynczy allel dominujący produkuje połowę ilości produktu w stosunku do homozygoty dominującej ; taka ilość jest jednak wystarczająca do tego, aby ujawnił się fenotyp dominujący,

-    w hcterozygocie wzrasta ekspresja aJJelu dominującego w porównaniu do homozygoty.

Dominacja niecałkowita

Recesywny allel nie ulega ekspresji w beterozygocie, a połowa dawki produktu danego genu nie wystarcza do pełnego ujawnienia się fenotypu dominującego

W s póld o m i n a c j a

U hctcru/v gol oba alicie ulegają ekspresji, w rezultacie czego powstaje mieszany fenotyp.

9.3.2. Interakcje między genami nieallelicznymł

Krzyżowanie dihybrydów pod względem genów dziedziczących się niezależnie daje w pokoleniu potomnym 9 różnych genotypów, a rozkład fenotypowy jest zgodny z 1J prawem Mendla i wynosi 9:3 3:1. Odchylenia od tego stosunku świadczą o interakcji dwóch lub więcej genów w wytworzeniu fenotypów

Wpływ dwóch par genów na kształtowanie tej samej cechy

Różne geny mogą kontrolować lę*samą cechę i wspólnie wpływają na kształtowanie nowego fenotypu, np kształtu grzebienia u kur. Cztery typy grzebieni u kur są wynikiem interakcji allcli dominujących i recesywnych w dwóch loci R iP(ryc. 9 11).

grzatotart    grzebień    gmttsri    grzebień

pojedynczy    groszkowy    r&ryakowy    orzeszkowy

rrpę    nf    Rją>    R

Ryc. 9 11. Kształty grzebieni u kur - cecha uwarunkowana dwoma parami genów. Źródło: E. P Solomon I In., 1996

Przy krzyżowaniu kur RRJpp o grzebieniach różyczkowych z kurami rr/PP o grzebieniach groszkowych współdziałanie dwóch allcli dominujących R i P daje w F, trzeci fenotyp, wszystkie osobniki o grzebieniu orzeszkowym (Rr/Pp). Czwarty fenotyp (kury z grzebieniem pojedynczym rr/pp) pojawi się dopiero w pokoleniu F₂ (ryc. 9.12).

Stosunek fenotypowy w F₂ wynosi 9:3:3:1 (orzeszkowe: różyczkowe: groszkowe: pojedyncze) i pasuje do stosunku mcndlowskiego. Dominujące aJlele R i P muszą produkować czynnik, który zmienia kształt grzebienia od prostego (groszkowego lub różyczkowego) do bardziej złożonego (orzeszkowego).

Epjstaza

Zjawisko epistazy dotyczy współdziałania genów nieałlclicznycb. Polega na tym, że jeden gen maskuje fenotypową ekspresję innych genów, zmieniając a ia sposób fenotyp.

Gen, który maskuje ekspresję innego genu nazywany jest genem ęhtitya-nym, natomiast gen maskowany to gen hipostatyczny.